Wikipedysta:Gedeon07/brudnopis2

1

Szablon:Miasto zagranica infobox Gaza (arab. غزة, Ghazza, hebr. עזה, Aza) – miasto w Autonomii Palestyńskiej, będące stolicą Strefy Gazy.

Obszar miasta Gazy jest zamieszkany co najmniej od V tysiąclecia p.n.e.. Na przestrzeni swojej historii obszar ten był podbijany przez różne narody i imperia. Po Starożytnym Egipcie powstało tutaj jedno z pentapolis należące do Filistynów. W czasach Cesarstwa rzymskiego i Cesarstwa bizantyńskiego Gaza rozwijała się gospodarczo jako duże miasto portowe położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego. W 635 była pierwszym miastem Palestyny zdobytym przez Arabów i włączonym do Kalifatu. Bardzo szybko przekształciło się w ważne centrum prawa muzułmańskiego. Pod koniec XI wieku zostało zdobyte i zniszczone przez Krzyżowców. W późniejszych wiekach doświadczyło pustoszącego najazdu Mongołów, i w XVI wieku zmalało do wielkości wioski, którą przyłączono do Imperium osmańskiego. Pod tym panowaniem Gaza mogła ponownie rozwijać się jako ważny ośrodek handlowy. W wyniku I wojny światowej stała się częścią brytyjskiego Mandatu Palestyny. Po I wojnie izraelsko-arabskiej, na początku 1949 znalazła się na terytorium będącym pod kontrolą Egiptu. Egipcjanie przeprowadzili liczne ulepszenia w mieście, jednak po Wojnie sześciodniowej w 1967 Gaza znalazła się pod okupacją izraelską. Po zawartych w 1993 Porozumieniach z Oslo, miasto weszło w skład utworzonej Autonomii Palestyńskiej. Po palestyńskich wyborach w 2006 doszło do wybuchu konfliktu o władzę pomiędzy ugrupowaniami Al-Fatah i Hamas. W jego wyniku Hamas przejął kontrolę nad całą Strefą Gazy. Po nasilających się przypadkach ostrzału rakietowego prowadzonego przez Hamas ze Strefy Gazy, Izrael i Egipt nałożyły w 2006 blokadę na całą strefę. W 2010 Izrael złagodził blokadę, zezwalając na dostawy dóbr konsumpcyjnych, a w 2011 Egipt otworzył przejście graniczne dla ruchu osobowego.

Miasto Gaza pozostaje głównym ośrodkiem działalności gospodarczej Strefy Gazy. Jednak gospodarka miasta jest w znacznym stopniu zniszczona przez powtarzające się starcia i przedłużającą blokadę. Większość mieszkańców jest muzułmanami, chociaż istnieje chrześcijańska mniejszość.

Położenie

Miasto Gaza na mapie Strefy Gazy

Miasto Gaza jest położone na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, w północnej części Strefy Gazy.

Na północny wschód od miasta znajduje się obóz uchodźców Dżabalija i miasto Bajt Lahija, a na południowym zachodzie jest miasteczko al-Zahra oraz obozy uchodźców Nusajrat i al-Burajdż. Na wschód od miasta przebiega granica izraelska z przejściem granicznym Karni. Po stronie izraelskiej są kibuce Mefalsim, Kfar Aza i Nahal Oz.

Podział administracyjny

Gaza jest położona w Gubernatorstwie Gazy, w Strefie Gazy.

Środowisko naturalne

Większa część współczesnego miasta rozciąga się na nadmorskiej równinie, która rozciąga się na położone na północy i wschodzie przedmieścia. Plaża i port znajdują się w odległości 3 kilometrów na zachód od centrum miasta. Przestrzeń pomiędzy nimi, oraz samo centrum, znajdują się na niewielkich, płaskich wzgórzach, których wysokość dochodzi do 14 metrów n.p.m.. Teren jest płaski i piaszczysty.

Dzisiejszy obszar miasta zajmuje powierzchnię około 45 km². W okresie brytyjskiego Mandatu Palestyny w skład obszaru miejskiego wchodziły zabudowane obszary wiejskie położone na przedmieściach. Ten obszar wiejski zajmował powierzchnię 143 km², z których nawadnianych były 24 km² upraw rolniczych.

Gleba

Klimatogrami dla Gaza
I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
76   17 7	49   17 7	37   20 9	6   26 13	3   29 15	0   31 18	0   33 20	0   33 21	0   31 19	14   28 17	46   24 12	70   19 8
Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: BBC Weather
Na jednostki imperialne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII     3   63 45     1.9   63 45     1.5   68 48     0.2   79 55     0.1   84 59     0   88 64     0   91 68     0   91 70     0   88 66     0.6   82 63     1.8   75 54     2.8   66 46 Temperatury w °F Opad całkowity w calach

Podobnie jak w całej Strefie Gazy, w obszarze miasta Gazy znajdują się gleby klasy IV. Plony roślin uprawianych na tych glebach są wyraźnie niższe niż na glebach klas wyższych, nawet gdy utrzymywane są one w dobrej kulturze rolnej. Gleby te są bardzo podatne na wahania poziomu wód gruntowych. Minerały ilaste znajdujące się w glebie, absorbują liczne organiczne i nieorganiczne związki chemiczne, które częściowo łagodzą poziom skażenia wód gruntowych.

Klimat

Gaza ma klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się gorącymi i suchymi latami oraz łagodnymi zimami. Wiosna rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia, a najgorętszymi miesiącami są lipiec i sierpień. Średnia temperatura latem wynosi 33°C, a zimą 7 °C. Deszcz jest rzadkością i występuje sporadycznie w okresie zimowym, między listopadem a marcem. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 116 mm.

Wody

Ludność miasta jest całkowicie uzależniona od wód gruntowych, które są jedynym źródłem wody. Warstwa wodonośna rozciąga się wzdłuż wybrzeża i składa się głównie z plejstoceńskich piaskowców. Na południe od miasta znajduje się okresowy strumień Wadi Gaza, który jedynie w okresie zimy dostarcza niewielkich ilości wody.

Demografia

Według spisu ludności przeprowadzonego w 1997 przez Palestyńskie Centralne Biuro Statystyczne, liczba mieszkańców Gazy wynosiła 353115 osób, z czego 50,9% stanowili mężczyźni, a 49,1% kobiety. Populacja miasta była młoda: w wieku od niemowlęcego do 19. było 60,8% mieszkańców, w wieku od 20. do 44. roku życia było 28,8%, w wieku od 45 do 64 było 7,7% i w wieku powyżej 64 roku było 3,9%.

Historia

Starożytny szlak handlowy Via Maris, prowadzący z Afryki Północnej przez Gazę do krajów Lewantu na północy

Badania archeologiczne dowodzą, że pierwsze ślady osadnictwa ludzkiego w obszarze dzisiejszej Gazy pochodzą z V tysiąclecia p.n.e. Pojawiły się wówczas tutaj pierwsze osady rolnicze. Znalezione liczne rękodzieła garncarstwa i kości słoniowej dowodzą, że ludzie ci posiadali wyraźnie wykształconą kulturę. Pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. na ziemie Kanaanu zaczęły napływać pierwsze fale ludności egipskiej. Około 3400 p.n.e. Egipcjanie wznieśli twierdzę Taur Ikhbanah, która znajdowała się na południe od dzisiejszego miasta Gaza. Była to pierwsza starożytna twierdza egipska wzniesiona na zewnątrz Egiptu. Z tego okresu pochodzą znalezione przedmioty wykonane z miedzi wydobywanej w rejonie Petry. Dowodzi to utrzymywania więzi handlowych pomiędzy tymi ziemiami. Około 3300-3000 p.n.e. Gaza rozwinęła się w duży ośrodek miejski, który wraz ze wzrostem handlu odgrywał coraz większą rolę na lądowym szlaku handlowym "Via Maris". Jednak z czasem interesy gospodarcze Egiptu przesunęły się na północ do dzisiejszego Libanu, skąd zaczęto sprowadzać drogą morską drzewo cedrowe. Rola Gazy została wówczas zredukowana do niewielkiego portu morskiego, do którego zawijały jedynie statki z podstawowymi towarami. Cały region zaczął wówczas cierpieć z powodu upadku gospodarki, a niepotrzebna już twierdza Tell es-Sakan została porzucona przez Egipcjan.

Około XXV wieku p.n.e. rejon Gazy przeżył znaczny wzrost populacji związany z osiedleniem się ludności kananejskiej, jednak już w XXIII wieku p.n.e. nastąpiła zapaść gospodarcza i upadek tutejszych miast. Na miejscu opuszczonych miejscowości pojawiły się obozy nomadów przemieszczających się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu żywności, wody, opału albo pastwisk dla zwierząt hodowlanych. Ponowne ożywienie koniunkturalne i rozwój społeczny pojawiły się w XX wieku p.n.e. Pojawiły się ośrodki miejskie Tell es-Sakan, Tell el-Ajjul i Gaza. Przed 1650 p.n.e. część Egiptu została przejściowo zajęta przez Kananejczyków. Wydarzenia te przyczyniły się do rozwoju międzynarodowego handlu. W 1484 p.n.e. egipski faraon Totmesa III podbił obszar Gazy. Samo miasto Gaza zaczęło wówczas pełnić rolę egipskiej stolicy administracyjnej w Kanaanie. Pochodzące z około 1310 p.n.e. Listy z Amarna wymieniają nazwę miasta "Azzati" (współczesna Gaza), które zostało ufortyfikowane przez faraona Seti I. Przez obszar Gazy przebiegała wówczas strategiczna droga lądowa (tzw. Droga Horusa), przy której odkryto pozostałości kilku starożytnych egipskich fortec.

Około 1200 p.n.e. zaczęli napływać tutaj Filistyni, którzy zajęli nadmorskie miasta kanaanejskie (Gaza, Ekron, Aszdod, Aszkelon i Gat). Filistyni zdołali także przejściowo osiedlić się w części Egiptu, jednak faraon Ramzes III wypędził ich. Nie był on jednak w stanie wyprzeć ich z pasa nadmorskiego Kanaanu. Według Biblii największym tutejszym miastem była Gaza, która była miastem kananejskim, w sensie politycznym zależnym od Egiptu. Miasto było wówczas dobrze prosperującym portem morskim i stolicą pięciu satrapii filistyńskich (Gaza, Ekron, Aszdod, Aszkelon i Gat). Stary Testament wspomina historię izraelskiego sędziego Samsona, który został wzięty do niewoli przez Filistynów i przyprowadzony do Gazy. Poniósł on śmierć burząc świątynię filistyńskiego boga Dagona. Przez długie lata pentapolis filistyńska cieszyło się względną niezależnością, płacąc jednak daniny potężniejszym sąsiadom. W 1000 p.n.e. kontrolę nad tymi ziemiami zdobył król izraelski Dawid.

W 734 p.n.e. Gaza została lennikiem neoasyryjskim. W 609 p.n.e. egipski faraon Necho II przejściowo odzyskał kontrolę nad Gazą, bo już w 605-601 p.n.e. Gaza została zdobyta przez Neobabilończyków. Za panowania króla Cyrusa Wielkiego Gaza ofiarowała 20-30 ton kadzidła aby utrzymać status sojusznika perskiego, za co została zwolniona z obowiązku płacenia corocznego hołdu lennego. W tym okresie nastąpił szybki rozwój obszaru Gazy. Grecki historyk Herodot przedstawił Gazę jako duże miasto portowe, otoczone murami obronnymi. Rozwojowi miasta sprzyjało korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaków karawan handlowych. Około 520 p.n.e. na terenie Gazy powstały greckie faktorie. Głównymi towarami handlu były: kadzidło, lecznicza mira, grecka porcelana i bite monety (z 380 p.n.e. pochodzą odnalezione monety bite na wzór ateńskich). W 332 p.n.e. macedoński król Aleksander Wielki po zdobyciu Gazy dokonał masakry ludności, a ocalałe kobiety i dzieci uczynił niewolnikami. Miasto stało się kolonią grecką zamieszkaną w większości przez Beduinów. Po śmierci Aleksandra Wielkiego, w wyniku wojen diadochów rejon Gazy znalazł się pod panowaniem dynastii Ptolemeuszy, którzy kontrolowali Egipt i Judeę. Dążąc do podbicia terenów dzisiejszej Syrii i Libanu, Ptolemeusz stoczył w 321 p.n.e. bitwę pod Gazą, w której pokonał Seleucydów (w bitwie wzięły udział słonie bojowe). W wyniku serii kolejnych wojen, w 198 p.n.e. Gaza przeszła w ręce Seleucydów. W państwie Seleucydów znajdowały się ważniejsze kraje Bliskiego i Środkowego Wschodu: Syria, Mezopotamia, Persja oraz dolina Indusu.

Posąg Zeusa z Gazy

Rządy Seleucydów doprowadziły do wybuchu w 167 p.n.e. żydowskiego powstania Machabeuszy, które doprowadziło do powstania państwa Machabeuszy. Dobrze rozwijający się obszar Gazy znalazł się strefie interesów Machabeuszy. Jonatan Machabeusz w swojej kampanii 145-143 p.n.e. zdobył i zniszczył miasta Gaza i Anthedone. Aleksander Jannaj przez rok oblegał Gazę w 102 p.n.e. Gdy w końcu mieszkańcy poddali się, Aleksander zniszczył Gazę, Anthedone i Raphia. W owym czasie Żydzi pogrążyli się w wojnie domowej pomiędzy stronnictwami Saduceuszów a Faryzeuszów, co w 63 p.n.e. wykorzystali Rzymianie i zajęli Judeę. Obszar Gazy wszedł w skład prowincji syryjskiej. W 57 p.n.e. rzymski prokonsul Gabiniusz odbudował Gazę, która stała się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym (świątynia Marneion). W 35 p.n.e. cesarz Oktawian August oddał miasto z okolicznymi ziemiami w ręce króla Judei Heroda Wielkiego. Pod jego rządami znacznie wzrosła liczebność Żydów w rejonie Gazy, jednak samo miasto pozostało pogańskie. Tutejsze świątynie były poświęcone bogom: Marnas (kreteński Zeus), Słońce, Afrodyta, Apollo, Hestia, Hekate i innym. Przy świątyniach odprawiano obrzędy religijne. Gdy w 66 roku n.e. wybuchła wojna żydowska (66-73) przeciwko Cesarstwu rzymskiemu, Żydzi mszcząc się za masakrę w Cezarei, zniszczyli Gazę, Anthedone, jak i ich okoliczne wioski. W 130 rzymski cesarz Hadrian odwiedził odbudowaną Gazę. Po stłumieniu kolejnego żydowskiego powstania Bar-Kochby, Rzymianie w 135 zmienili nazwę kraju z Judea na Syria Palestina (Syria palestyńska, czyli filistyńska – od nazwy tutejszych ziem "Philistia"). Gdy w 395 roku cesarz Teodozjusz umierając podzielił Imperium Rzymskie na Cesarstwo Zachodniorzymskie i Cesarstwo Wschodniorzymskie (czyli Bizancjum), Palestyna z rejonem Gazy znalazły się pod kontrolą Bizancjum. W 401 cesarz Arkadiusz zakazał w Gazie kultu pogańskiego. Doszło wówczas do prześladowania pogan i niszczenia ich mienia i kultury. Zamieszki w mieście – w którym istniało osiem świątyń pogańskich, a gmina chrześcijańska liczyła jedynie około 200 osób – trwały dziesięć dni. Na miejscu zburzonej świątyni rzymskiej arcybiskup Gazy św. Porfiriusz zbudował kościół na planie krzyża (bazylika Eudokii). W okolicach miasta żył na przełomie III i IV wieku św. Hilarion, którego życie opisał św. Hieronim. Mnich ten przeszczepił na ziemię palestyńską życie eremickie, będąc wcześniej uczniem św. Antoniego Wielkiego.

Gdy w 496 król Aksum podarował cesarzowi Anastazemu I żyrafę, trafiła ona najpierw do portu w Gazie. Wydarzenie to wywarło duży wpływ na artystów Gazy, m.in. twórców mozaiek. W 536 biskup Marcjan zainaugurował kościół pod wezwaniem św. Sergiusza, a w 540 miało miejsce apogeum chrześcijańskiej obecności w Gazie. Z miasta wyruszyły wówczas pielgrzymki w kierunku Synaju. W 615 Gaza przeżyła inwazję wojsk perskich Chosroesa II Parwiza, z dynastii Sasanidów. W 634 rejon Gazy zajęli muzułmanie, jednak samo miasto zostało zdobyte w 637 bez większego oporu. Ogromna większość mieszkańców tych okolic przeszła wówczas na Islam. Ci, którzy pozostali chrześcijanami, mieli pozwolenie na wyznawanie swojej wiary. W 661 obszar Gazy wszedł w skład kalifatu Ummajjadów. W 750 nastąpił koniec dominacji Umajjadów i początek epoki Abbasydów. Gaza była wówczas ważnym ośrodkiem handlu i rzemiosła, a jednocześnie centrum kultury muzułmańsko-chrześcijańskiej z tolerancyjnym prawem islamskim. Dla Muzułmanów miasto Gaza miało szczególne znaczenie, ponieważ było miejscem pochówku Haszima, dziadka Mahometa. Z tego powodu miasto zostało odbudowane, a architektura chrześcijańska wymieszała się z architekturą islamską. Wybudowano górujący nad miastem meczet Umar Ibn Al-Khattab. Urodził się tutaj islamski teolog Muhammad al-Shafi (767-820), który założył sunnicką szkołę prawa muzułmańskiego Szafi. Dominującym językiem stał się arabski, chociaż greka i aramejski nadal pozostawały w powszechnym użyciu. W latach 780-800 doszło do licznych napadów Beduinów od strony pustyni. W 978 Gaza weszła do kalifatu Fatymidów, a w latach 1079-1099 była pod panowaniem Wielkich Seldżuków. Fanatyczne postępowanie Seldżuków i ograniczanie chrześcijanom prawa dostępu do miejsc świętych w Ziemi Świętej, doprowadziły do zorganizowania w 1096 I wyprawy krzyżowej.

Państwa Krzyżowców na Bliskim Wschodzie w 1135

W 1100 Krzyżowcy zajęli rejon Gazy, który włączyli w granice Królestwa Jerozolimskiego. W 1149 król Baldwin III ufortyfikował Gazę i oddał ją w ręce templariuszy. Nastąpił wówczas rozwój miasta dolnego, pełniącego rolę służebną wobec fortecy, która była wykorzystywana do atakowania pobliskiego arabskiego miasta Aszkelon. W 1178 wojska muzułmańskie Saladyna zdobyły miasto Gazę. W następnych latach sułtan Saladyn kontynuował swoje podboje i w 1187 zajął Jerozolimę, doprowadzając do upadku Królestwa Jerozolimskiego. Siły angielskie i francuskie (III wyprawa krzyżowa) odzyskały część ziem, w tym Gazę, którą zajął w 1191 król Ryszard I Lwie Serce. Odbudowano wówczas fortyfikacje Gazy, jednak już w 1193 musiano je rozebrać w wyniku zawartych porozumień Traktatu Jaffy. Krzyżowcy przebudowali wielki meczet w Gazie na Katedrę św. Jana Chrzciciela (obecnie meczet Great Omari). W 1250 obszar Gazy znów powrócił pod panowanie muzułmanów. W 1260 Gaza została całkowicie zniszczona przez najazd mongolski Hulagu-chana. W 1277 rozpoczął się okres bujnego rozwoju rejonu Gazy pod panowaniem Mameluków z Damaszku. Był on przerwany w 1294 przez trzęsienie ziemi, które spustoszyło Gazę. W 1340 odbudowano Wielki Meczet. Arabski podróżnik Ibn Batutta odwiedził Gazę w 1355 i opisał ją jako "miasto duże i ludne, posiadające wiele meczetów. Nie było jednak żadnych murów wokół niego. Był tam stary wspaniały meczet".

Muzułmanie studiujący Koran. W tle widoczne miasto Gaza

Panorama Gazy, 1839

W 1516 obszar Gazy został przyłączony do Imperium osmańskiego. Gaza była wówczas już małą miejscowością, z nieczynnym portem, zniszczonymi budynkami i podupadłą gospodarką. Wojska tureckie szybko zdławiły mały opór i Region Gazy (tur. Sanjak Gazy) wszedł w skład prowincji Syrii. W 1660 Gaza została uznana stolicą Palestyny, co dało początek okresu świetności miasta. Odnowiono stary meczet i wybudowano kilkanaście nowych meczetów. Pojawiły się łaźnie i targowiska tureckie. W 1799 przez obszar Gazy przeszły wojska francuskie dowodzone przez Napoleona Bonaparte. Jednak obecność Francuzów była tak krótka, że nie wywarła większego śladu na tutejszą kulturę. Po kilku miesiącach Gaza wróciła pod panowanie tureckie. Na początku XIX wieku obszar Gazy został zdominowany kulturowo przez Egipt. W 1832 Muhammad Ali (Pasza) dążąc do stworzenia egipskiego imperium podbił Gazę z większą częścią Palestyny. Od tego czasu mieszkańcy tych ziem korzystali czerpiąc zyski z handlu karawan wędrujących między Syrią a Egiptem. W 1840 w pobliżu Gazy doszło do bitwy wojsk tureckich z egipskimi, która położyła kres egipskiemu panowaniu nad Palestyną.

XX wiek rozpoczął się od dwóch niszczycielskich trzęsień ziemi w 1903 i 1914. Podczas I wojny światowej w 1917 obszar Gazy stał się polem ciężkich walk pomiędzy wojskami tureckimi a brytyjskimi. 26 marca 1917 doszło do Pierwszej Bitwy o Gazę, podczas której brytyjski atak poniósł klęskę głównie z powodu braku komunikacji pomiędzy nacierającymi oddziałami. Do Drugiej Bitwy o Gazę doszło 17 kwietnia 1917. Ten atak został poprzedzony artyleryjskim ostrzałem (z użyciem broni gazowej), a w walkach użyto kilku czołgów. Pomimo to, Brytyjczycy ponieśli ciężkie straty i nie zdołali przełamać tureckich pozycji w Gazie. Po wzmocnieniu oddziałów, wojska brytyjskie przeprowadziły trzecią ofensywę, podczas której doszło do Trzeciej Bitwy o Gazę (31 października-7 listopada 1917). Ostatecznie brytyjski generał Edmund Allenby wkroczył jako zwycięzca do Gazy, a następnie 9 grudnia 1917 do Jerozolimy. Po zakończeniu I wojny światowej, decyzją Ligi Narodów obszar Gazy wraz z Palestyną przypadł Wielkiej Brytanii, która utworzyła na tym obszarze Mandat Palestyny. Oficjalne nadanie pełnomocnictw mandatowych nastąpiło 1 lipca 1920.

Czasy najnowsze

W czasie I wojny światowej, Gaza została zbombardowana przez lotnictwo brytyjskie. Po wojnie izraelsko-arabskiej (1948-1949), wraz z otaczającym obszarem (Okręg Gazy) przeszła pod wojskowy zarząd Egiptu. W latach 1956-1957 okupowana przez Izrael, który przekazał ją pod zarząd Sił Zbrojnych ONZ. Od 1967 ponownie znalazła się pod okupacją Izraela. W wyniku porozumienia podpisanego we wrześniu 1993 między Izraelem a Organizacją Wyzwolenia Palestyny nastąpiło wycofanie się armii izraelskiej z miasta i Okręgu Gazy i ustanowienie tam samorządu palestyńskiego. Obecnie na terenie Gazy znajdują się obozy dla uchodźców palestyńskich.

Zabytki

• Wielki meczet Dżiamija al-Kabira, wcześniejszy kościół z XII w.
• Kościół grecki z grobem św. Porfiriusza arcybiskupa
• Meczet Haszim
• Sanktuarium Abu al-Azm (arab. ojciec fortecy) z przypuszczalnym grobem Samsona
• Ruiny Maiumas, bizantyjskiego portu w odległości 4 km od miasta
• Tell el-Ajjul, które Flinders Petrie uważał za pozostałości starożytnej Gazy. W czasie wykopalisk w 1931 zostały znalezione różnowarstwowe pozostałości ufortyfikowanego miasta. Otoczone murami w późnej epoce brązu, czasy świetności przeżywało w okresie hyksos.

Dunkierka, Francja
Turyn, Włochy
Tebriz, Iran
Tromsø, Norwegia
Cascais, Portugalia
Barcelona, Hiszpania
Cáceres, Hiszpania

Gospodarka

Rolnictwo oparte jest na uprawie drzew cytrusowych. W obrębie miasta rozwija sie przemysł przetwórstwa artykułow żywnościowych garncarstwo oraz tkactwo.

Linki zewnętrzne

• Historia Gazy w j. angielskim na stronie SBF

2

Wojna domowa w Mandacie Palestyny

Konflikt izraelsko-arabski
{{{opis grafiki}}}
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	Brytyjski Mandat Palestyny
Terytorium	Bliski Wschód
Przyczyna	zatargi polityczne i religijne
Wynik	taktyczne i strategiczne zwycięstwo Żydów
Strony konfliktu
Żydzi Arabowie
Dowódcy
Jigael Jadin Jaakov Dori Jigal Allon Menachem Begin Abd al-Qadir al-Husajni Hasan Salama Fawzi al-Qawuqji
Siły
Hagana (ok. 43 tys. ludzi) Irgun (ok. 2 tys. ludzi) Lehi Mahal Armia Świętej Wojny (ok. 2,5 tys. ludzi) Arabska Armia Wyzwoleńcza (ok. 4 tys. ludzi) oddziały paramilitarne (ok. 20 tys. ludzi)
Straty
895 zabitych, ok. 2000 rannych 991 zabitych, ok. 1000 rannych
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Wojna domowa w Mandacie Palestyny rozpoczęła się 30 listopada 1947 po decyzji Organizacji Narodów Zjednoczonych o podziale Palestyny z podaniem terminu zakończenia brytyjskiego mandatu na 14 maja 1948.

Sprawa Palestyny w ONZ

Rząd brytyjski od dłuższego czasu zdawał sobie sprawę, że sytuacja w Mandacie Palestyny wymyka się spod kontroli, dlatego 2 kwietnia 1947 oficjalnie przekazał sprawę Palestyny do Organizacji Narodów Zjednoczonych.

13 maja 1947 powołano komisję UNSCOP, która zaleciła zakończenie brytyjskiego mandatu nad Palestyną i utworzenie dwóch państw: żydowskiego oraz arabskiego.

29 listopada 1947 Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr. 181. Była to decyzja w sprawie podziału Palestyny.

W myśl Rezolucji:

• państwo żydowskie miało liczyć 14 257 km² powierzchni i 935 tys. mieszkańców;
• państwo arabskie miało liczyć 11 664 km² powierzchni i 814 tys. mieszkańców.

Państwo żydowskie miało składać się z trzech kawałków, o trudnych do obrony granicach. Poza jego granicami miała być także stolica judaizmu i symbol tradycji żydowskiej - Jerozolima.

Pomimo to Żydzi przyjęli postanowienie ONZ, natomiast Arabowie odrzucili.

Początek wojny domowej

Mapa żydowskich osiedli i dróg w Palestynie - 1 grudnia 1947 r.

Arabski atak na żydowską dzielnicę w Jerozolimie - 2 grudnia 1947 r.

Jeden z żydowskich konwojów

Po przyjęciu decyzji Organizacji Narodów Zjednoczonych o podziale Brytyjskiego Mandatu Palestyny, w społeczności żydowskiej w Palestynie zapanowała radość. Żydzi radowali się, że 14 maja 1948 będzie mogło powstać żydowskie państwo.

Po przeciwnej stronie w Palestynie stanęli Arabowie, którzy odrzucili decyzję Organizacji Narodów Zjednoczonych i rozpoczęli kampanię ataków na żydowską komunikację pomiędzy osiedlami żydowskimi. Arabska przemoc bardzo szybko przybrała rozmiary prawdziwej wojny domowej.

Pierwszy akt wojny nastąpił 30 listopada 1947, kiedy to został zaatakowany żydowski autobus w pobliżu Lod. Zginęło 5 Żydów. W godzinę później, w ataku na drugi autobus zginął 1 Żyd, a w Jaffie doszło do zamordowania kolejnego Żyda.

Następnie 1 grudnia 1947 Arabski Wysoki Komitet ogłosił strajk powszechny w Palestynie, który trwał przez 3 dni. Strajkowi miały towarzyszyć masowe demonstracje przeciwko utworzeniu państwa żydowskiego w Palestynie. Zażądano, by brytyjskie władze mandatowe przekazały całą Palestynę w ręce Arabów. W Jerozolimie doszło do gwałtownych rozruchów arabskich, podczas których plądrowano i podpalano sklepy w żydowskiej części miasta. Siły brytyjskie nie reagowały, pozwalając na swobodny rozwój wydarzeń.

W następnych dniach doszło do eskalacji przemocy. Starcia, incydenty zbrojne, podpalenia, morderstwa, napady, grabieże rozprzestrzeniły się po całym kraju, przeobrażając w prawdziwą wojnę domową pomiędzy dwoma społecznościami.

10 grudnia 1947 w walki zaangażowały się po raz pierwszy arabskie siły Armii Świętej Wojny, które urządziły zasadzkę na żydowski konwój pomiędzy Betlejem a Gusz Etzion. Zginęło 10 Żydów.

Do 11 grudnia 1947 zginęło ogółem 70 Żydów, 50 Arabów, 3 brytyjskich żołnierzy i 1 brytyjski policjant.

Walczące strony

Już w październiku 1947 iracki generał Ismail Safwat na szczycie państw Ligi Arabskiej w Kairze rekomendował rozlokowanie arabskich armii na granicach Palestyny i udzielenie pomocy finansowej (w wysokości 1 mln funtów szterlingów) na zakup broni i amunicji dla Arabów walczących z Żydami.

Jego propozycja została częściowo zaakceptowana i w ten sposób w Kairze powstał komitet wojskowo-techniczny koordynujący pomoc dla Arabów w Palestynie. Działalnością komitetu kierował generał Ismail Safwat. Był on wspierany przez wysokich oficerów syryjskich i libańskich.

W grudniu 1947 na kolejnym szczycie państw Ligi Arabskiej w Kairze postanowiono utworzyć wojskowe dowództwo, które koordynowałoby działania wszystkich arabskich państw w Palestynie. Jego dowódcą został iracki generał Ismail Safwat.

Korzystając z dużej pomocy państw Ligi Arabskiej stworzono Armię Świętej Wojny (arab. Jaysh al-Jihad al-Muqaddas), która skupiała około 2,5 tys. ludzi pod przywództwem Abd al-Qadir al-Husayni.

W grudniu 1947 Liga Arabska dodatkowo stworzyła Arabską Armię Wyzwoleńczą (arab. Jaysh al-Inqadh al-Arabi), która skupiała około 4 tys. ludzi pod dowództwem zawodowych oficerów armii Syrii i Iraku. Ich naczelnym dowódcą został weteran niepodległościowych walk Arabów, Fawzi al-Qawuqji. Te oddziały były dobrze uzbrojone i zaopatrzone w dużą ilość amunicji. Docierały one na terytorium Palestyny z Syrii za milczącym przyzwoleniem Brytyjczyków.

Dodatkowo Arabowie dysponowali dużą liczbą ochotników, rekrutujących się z miast i wiosek Palestyny, którzy napadali i ostrzeliwali pobliskie żydowskie osady. Pomagali oni także zorganizowanym oddziałom arabskim. Nie ma możliwości podania nawet przybliżonej liczby osób, którzy byli zaangażowani w taką formę walki.

Przeciwko tym siłom strona żydowska w Palestynie mogła wystawić jedynie paramilitarne formacje samoobrony. Największa z nich Hagana liczyła w grudniu 1947 około 43 tys. członków. Jednak w większości byli to rolnicy lub robotnicy żydowskich osad, którzy chronili w ten sposób swoje domy i miejsca pracy. Prawdziwą wartość bojową przedstawiały tylko oddziały Kompanii Uderzeniowych zwanych Palmach, liczących około 3 tys. ludzi.

Dodatkowo Irgun dysponował około 2 tys. ludzi, a Lehi posiadała 600 ludzi. Jednak najsłabszym elementem żydowskiej obrony był brak uzbrojenia i małe zapasy amunicji (na 3 dni walki).

3

[2]