Betlejem

Betlejem بيت لحم
Typowa zabudowa miejska Betlejem
Państwo	Palestyna / Izrael
Muhafaza	Betlejem
Burmistrz	Victor Batarse
Powierzchnia	29,799 km²
Wysokość	775 m n.p.m.
Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość	30 678 1029 os./km²
Nr kierunkowy	2
Położenie na mapie Palestyny Betlejem
31°42′11″N 35°11′44″E
Strona internetowa

Betlejem (heb. בית לחם, Bêṯ Leḥem, dosłownie „Dom Chleba”; nowohebrajskie Bet Lechem; arab. بيت لحم, Bajt Lahm; dosłownie „Dom Mięsa”) – miasto w Gubernatorstwie Betlejem w Autonomii Palestyńskiej. Ważny ośrodek palestyńskiej władzy administracyjnej i centrum palestyńskiej kultury. Miejsce narodzin Jezusa Chrystusa.

Położenie

Miasto jest położone w zachodniej części Judei na wysokości około 775 m n.p.m. Leży w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, 59 km na południowy wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu – stolicy Jordanii.

W jego otoczeniu znajdują się miasta Jerozolima (osiedla Gillo, Bajt Safafa, Giwat ha-Matos i Har Homa), Bajt Dżala i Bajt Sahur, miasteczko al-Khader, kibuc Ramat Rachel, oraz wioski al-Asakra, Hindaza i Artas. Aglomeracja Betlejem obejmuje sąsiednie miasta Bajt Dżala i Bajt Sahur, a także obozy uchodźców palestyńskich Dheisheh, Aida i Azza.

Panorama jednego z osiedli w Betlejem

Podział administracyjny

Dzielnice mieszkaniowe (Harat) w Betlejem są żywą historią miasta. Tworzą niezwykłą mozaikę otaczającą główny plac Żłóbka. Ich nazwy pochodzą zwykle od miejsc, z których przybyli osadnicy (np. Harat Nadżar to miejsce, gdzie osiedlili się przybywający z krainy Nadżar wcześni chrześcijanie, przedstawiciele chrześcijaństwa monofizyckiego), bywa też, że nazwy są związane z jakąś legendą (np. Harat Tardżuma, czyli Dzielnica Tłumaczy, której założyciel, Włoch, ożenił się chrześcijanką arabskiego pochodzenia i pracował jako tłumacz dla księży oraz pielgrzymów) lub np. z funkcją (Harat al-‘Ajn, czyli źródło – miejsce, skąd miasto czerpało wodę). Głównym traktem jest biegnąca od placu Żłóbka ulica Żłóbka z licznymi sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami i kafejkami. W otoczeniu miasta znajdują się winnice, gaje oliwne i migdałowce.

Demografia

Zgodnie z danymi Palestyńskiego Centrum Danych Statystycznych w 2007 w mieście żyło 30,7 tys. mieszkańców, w tym 6570 uchodźców palestyńskich.

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0-9	27,4%
10-19	20%
20-29	17,3%
30-44	17,7%
45-64	12,1%
ponad 66	5,3%

Historia

Betlejem jest ośrodkiem kultu religijnego chrześcijan i miejscem pielgrzymek. Według Ewangelii wg Mateusza i Łukasza miejsce narodzenia Jezusa Chrystusa i Dawida to Betlejem.

W 2012 roku odkryto bullę z okresu Pierwszej Świątyni (1006–586 p.n.e.), na której wymieniona jest nazwa Betlejem.

Pierwotnie Betlejem nazywano Efrata, o czym donosi Księga Rodzaju; z Betlejem pochodzili Elimelek, jego żona, Noemi oraz ich synowie. Jego mieszkańcem był również Boaz (Księga Rut). Nazywane było również Betlejem Efrata lub Betlejem w Judzie – dla odróżnienia drugiej miejscowości o tej samej nazwie (Betlejem w Galilei, na terytorium Zebulona). Po narodzinach Jezusa na rozkaz króla Heroda zamordowani zostali wszyscy chłopcy w Betlejem i okolicy, mający dwa lata lub mniej. Już w II wieku wspomniał o tym Justyn Męczennik. W latach 132–135 Grotę Narodzenia obudowano rzymską świątynią Adonisa. Bazylika Narodzenia Pańskiego, zbudowana w 326 roku przez Konstantyna Wielkiego dzięki fundacji św. Heleny i zniszczona w 529 przez Samarytan, w 550 roku została przebudowana przez Justyniana I Wielkiego. W 614 roku do Betlejem weszli Persowie, a od 637 kalif Omar, który obok kościoła wybudował meczet. W 1099 roku Betlejem zajęli krzyżowcy, z bazyliki usunięto greckich duchownych, miasto otoczono murem, a w XII wieku bazylika została rozbudowana przez krzyżowców. Pod nią znajduje się Grota Narodzenia. W latach 1187–1229 miasto ponownie znalazło się w rękach muzułmanów, w 1250 zburzono mury miejskie. Grota Narodzenia przeszła pod wspólną kontrolę prawosławnych, katolików i Ormian, a obecnie pod kontrolę prawosławnej cerkwi greckiej i katolików.

W 1948 Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 miasto zajął Izrael, w 1973 założono katolicki Uniwersytet Betlejem.

19 września 1989 palestyńscy terroryści ostrzelali z broni maszynowej autobus z niemieckimi turystami, raniąc 3 osoby, dwa dni później obrzucili kamieniami kolejny autobus z niemieckimi turystami raniąc 2 osoby. 9 grudnia 1990 palestyńscy terroryści wrzucili bombę do miejscowego posterunku wojskowego, zginął 1 izraelski żołnierz, a 20 osób zostało rannych.

W 1995 miasto przekazano Palestyńczykom. W 2002 roku kościół był okupowany przez grupę ok. 40 bojowników palestyńskich, którzy schronili się tam w czasie akcji policyjnej wojsk izraelskich – po 5-tygodniowym oblężeniu zawarto porozumienie, na mocy którego część bojowników została odesłana do Gazy, a kilkunastu deportowano do krajów europejskich. Po uwolnieniu kościoła znaleziono w nim kilkadziesiąt założonych ładunków wybuchowych. Miasto znajduje się od tej pory pod zaostrzoną kontrolą – blokada dróg i okresowe wprowadzanie godziny policyjnej.

Zabytki i atrakcje

Bazylika Narodzenia Pańskiego, w miejscu gwiazdy miał znajdować się żłóbek

• Bazylika Narodzenia Pańskiego
• Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej,
• Grota Mleczna
• liczne klasztory i kościoły Pole Pasterzy
• Studnia Dawida
• Grób Racheli
• Hotel Walled-Off z muzeum

Banksy w Betlejem

W Betlejem znajdują się fragmenty muru, których anty-militarne graffiti nawiązują do aktualnych wydarzeń politycznych, np. po przeniesieniu ambasady USA z Tel Awiwu do Jerozolimy, na murze pojawiła się grafika z całującymi się prezydentem amerykańskim Donaldem Trumpem i premierem Izraela Netanjahu. Autorem pierwszych murali był artysta streetartowy Banksy, ale obecnie znajdują się na nim pracę wielu światowych artystów. Murale Banksy’ego obecne są na terenie całego miasta. Jego najsłynniejsze prace to: Dziewczynka obszukująca żołnierza, Gołąb pokoju w kamizelce kuloodpornej, Anioł straż rozsypujące serca i Chuligan rzucający kwiatami.

Gospodarka

Gospodarka Betlejem obejmuje rzemiosło, handel i drobny przemysł, m.in. pamiątkarstwo; przemysł rolno-spożywczy – uprawę winnic, fig i oliwek. Duże znaczenie gospodarcze ma turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.

Miasta partnerskie

• Abu Dhabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie)
• Asyż (Włochy)
• Ateny (Grecja)
• Belo Horizonte (Brazylia)
• Burlington (USA)
• Chartres (Francja)
• Civitavecchia (Włochy)
• Concepción (Chile)
• Conversano (Włochy)
• Cuzco (Peru)
• Częstochowa (Polska)
• Florencja (Włochy)
• Glasgow (Wielka Brytania)
• Greccio (Włochy)
• Grenoble (Francja)
• Haga (Holandia)
• Joplin (USA)
• Kalocsa (Węgry)
• Kolonia (Niemcy)
• Kordoba (Hiszpania)
• Lacjum (Włochy)
• Leganés (Hiszpania)
• Lizbona (Portugalia)
• Madaba (Jordania)
• Marrickville (Australia)
• Mediolan (Włochy)
• Monterrey (Meksyk)
• Montevarchi (Włochy)
• Natal (Brazylia)
• Orlando (USA)
• Orvieto (Włochy)
• Paray-le-Monial (Francja)
• Pawia (Włochy)
• Petersburg (Rosja)
• Pratovecchio (Włochy)
• Pretoria (RPA)
• Rabat (Maroko)
• Sacramento (USA)
• Saragossa (Hiszpania)
• Sarpsborg (Norwegia)
• San Miniato (Włochy)
• Sant’Anastasia (Włochy)
• Steyr (Austria)
• Strasburg (Francja)
• Třebechovice (Czechy)
• Umbria (Włochy)
• Werona (Włochy)
• Valinhos (Brazylia)
• Villa Alemana (Chile)
• Yalvaç (Turcja)

Zobacz też

• diecezja betlejemska

Bibliografia

• Daniel Chrupcała, Betlejem – kolebka Mesjasza, Kraków 2003 ​ISBN 83-912251-4-3​.
• Donato Baldi, W Ojczyźnie Chrystusa – Przewodnik po Ziemi Świętej, Kraków-Asyż 1982.
• Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809 .
• AdamA. Dylewski AdamA., Izrael, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, ISBN 978-83-7513-129-1, OCLC 297851815 .

Linki zewnętrzne

• O chrześcijańskim Betlejem na stronie Kustodii Ziemi Świętej (ang.).