Betlejem

Betlejem بيت لحم
Typowa zabudowa miejska Betlejem
Państwo	Palestyna / Izrael
Muhafaza	Betlejem
Burmistrz	Victor Batarse
Powierzchnia	29,799 km²
Wysokość	775 m n.p.m.
Populacja (2007) • liczba ludności • gęstość	30 678 1029 os./km²
Nr kierunkowy	2
Położenie na mapie Palestyny Betlejem
31°42′11″N 35°11′44″E
Strona internetowa

Betlejem (heb. בית לחם, Bêṯ Leḥem, dosłownie „Dom Chleba”; nowohebrajskie Bet Lechem; arab. بيت لحم, Bajt Lahm; dosłownie „Dom Mięsa”) – miasto w Gubernatorstwie Betlejem w Autonomii Palestyńskiej. Ważny ośrodek palestyńskiej władzy administracyjnej i centrum palestyńskiej kultury. Miasto narodzin Jezusa Chrystusa.

Położenie

Miasto jest położone w zachodniej części Judei na wysokości około 775 metrów n.p.m. Leży w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, 59 km na południowy wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu – stolicy Jordanii.

W jego otoczeniu znajdują się miasta Jerozolima (osiedla Gillo, Bajt Safafa, Giwat ha-Matos i Har Homa), Bajt Dżala i Bajt Sahur, miasteczko al-Khader, kibuc Ramat Rachel, oraz wioski al-Asakra, Hindaza i Artas. Aglomeracja Betlejem obejmuje sąsiednie miasta Bajt Dżala i Beit Sahour, a także obozy uchodźców palestyńskich Dheisheh, Aida i Azza.

Panorama jednego z osiedli w Betlejem

Podział administracyjny

Dzielnice mieszkaniowe (Harat) w Betlejem są żywą historią miasta. Tworzą niezwykłą mozaikę otaczającą główny plac Żłóbka. Ich nazwy pochodzą zwykle od miejsc, z których przybyli osadnicy (np. Harat Nadżar to miejsce, gdzie osiedlili się przybywający z krainy Nadżar wcześni chrześcijanie, przedstawiciele chrześcijaństwa monofizyckiego), bywa też, że nazwy są związane z jakąś legendą (np. Harat Tardżuma, czyli Dzielnica Tłumaczy, której założyciel, Włoch, ożenił się chrześcijanką arabskiego pochodzenia i pracował jako tłumacz dla księży oraz pielgrzymów) lub np. z funkcją (Harat al-‘Ajn, czyli źródło – miejsce, skąd miasto czerpało wodę). Głównym traktem jest biegnąca od placu Żłóbka ulica Żłóbka z licznymi sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami i kafejkami. W otoczeniu miasta znajdują się winnice, gaje oliwne i migdałowce.

Demografia

Zgodnie z danymi Palestyńskiego Centrum Danych Statystycznych w 2007 w mieście żyło 30,7 tys. mieszkańców, w tym 6570 uchodźców palestyńskich.

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0-9	27,4%
10-19	20%
20-29	17,3%
30-44	17,7%
45-64	12,1%
ponad 66	5,3%

Historia

Betlejem jest ośrodkiem kultu religijnego chrześcijan i miejscem pielgrzymek. Według Ewangelii wg Mateusza i Łukasza miejsce narodzenia Jezusa Chrystusa i Dawida to Betlejem.

W 2012 roku odkryto bullę z okresu Pierwszej Świątyni (1006-586 p.n.e.), na której wymieniona jest nazwa Betlejem.

Pierwotnie Betlejem nazywano Efrata, o czym donosi Księga Rodzaju; z Betlejem pochodzili Elimelek, jego żona, Noemi oraz ich synowie. Jego mieszkańcem był również Boaz (Księga Rut). Nazywane było również Betlejem Efrata lub Betlejem w Judzie – dla odróżnienia drugiej miejscowości o tej samej nazwie (Betlejem w Galilei, na terytorium Zebulona). Po narodzinach Jezusa na rozkaz króla Heroda zamordowani zostali wszyscy chłopcy w Betlejem i okolicy, mający dwa lata lub mniej. Już w II wieku wspomniał o tym Justyn Męczennik. W latach 132–135 Grotę Narodzenia obudowano rzymską świątynią Adonisa. Bazylika Narodzenia Pańskiego, zbudowana w 326 roku przez Konstantyna Wielkiego dzięki fundacji św. Heleny i zniszczona w 529 przez Samarytan, w 550 roku została przebudowana przez Justyniana I Wielkiego. W 614 roku do Betlejem weszli Persowie, a od 637 kalif Omar, który obok kościoła wybudował meczet. W 1099 roku Betlejem zajęli krzyżowcy, z bazyliki usunięto greckich duchownych, miasto otoczono murem, a w XII wieku bazylika została rozbudowana przez krzyżowców. Pod nią znajduje się Grota Narodzenia. W latach 1187–1229 miasto ponownie znalazło się w rękach muzułmanów, w 1250 zburzono mury miejskie. Grota Narodzenia przeszła pod wspólną kontrolę prawosławnych, katolików i Ormian, a obecnie pod kontrolę prawosławnej cerkwi greckiej i katolików.

W 1948 Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 miasto zajął Izrael, w 1973 założono katolicki Uniwersytet Betlejem.

19 września 1989 palestyńscy terroryści ostrzelali z broni maszynowej autobus z niemieckimi turystami, raniąc 3 osoby, dwa dni później obrzucili kamieniami kolejny autobus z niemieckimi turystami raniąc 2 osoby. 9 grudnia 1990 palestyńscy terroryści wrzucili bombę do miejscowego posterunku wojskowego, zginął 1 izraelski żołnierz, a 20 osób zostało rannych.

W 1995 miasto przekazano Palestyńczykom. W 2002 roku kościół był okupowany przez grupę ok. 40 bojowników palestyńskich, którzy schronili się tam w czasie akcji policyjnej wojsk izraelskich – po 5-tygodniowym oblężeniu zawarto porozumienie, na mocy którego część bojowników została odesłana do Gazy, a kilkunastu deportowano do krajów europejskich. Po uwolnieniu kościoła znaleziono w nim kilkadziesiąt założonych ładunków wybuchowych. Miasto znajduje się od tej pory pod zaostrzoną kontrolą – blokada dróg i okresowe wprowadzanie godziny policyjnej.

Zabytki

Bazylika Narodzenia Pańskiego, w miejscu gwiazdy miał znajdować się żłóbek

• Bazylika Narodzenia Pańskiego
• Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej,
• Grota Mleczna
• liczne klasztory i kościoły
• Studnia Dawida

Gospodarka

Gospodarka Betlejem obejmuje rzemiosło, handel i drobny przemysł, m.in. pamiątkarstwo; przemysł rolno-spożywczy – uprawę winnic, fig i oliwek. Duże znaczenie gospodarcze ma turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.

Miasta partnerskie

• Abu Dhabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie)
• Asyż (Włochy)
• Ateny (Grecja)
• Belo Horizonte (Brazylia)
• Burlington (USA)
• Chartres (Francja)
• Civitavecchia (Włochy)
• Concepción (Chile)
• Conversano (Włochy)
• Cuzco (Peru)
• Częstochowa (Polska)
• Florencja (Włochy)
• Glasgow (Wielka Brytania)
• Greccio (Włochy)
• Grenoble (Francja)
• Haga (Holandia)
• Joplin (USA)
• Kalocsa (Węgry)
• Kolonia (Niemcy)
• Kordoba (Hiszpania)
• Lacjum (Włochy)
• Leganés (Hiszpania)
• Lizbona (Portugalia)
• Madaba (Jordania)
• Marrickville (Australia)
• Mediolan (Włochy)
• Monterrey (Meksyk)
• Montevarchi (Włochy)
• Natal (Brazylia)
• Orlando (USA)
• Orvieto (Włochy)
• Paray-le-Monial (Francja)
• Pawia (Włochy)
• Petersburg (Rosja)
• Pratovecchio (Włochy)
• Pretoria (RPA)
• Rabat (Maroko)
• Sacramento (USA)
• Saragossa (Hiszpania)
• Sarpsborg (Norwegia)
• San Miniato (Włochy)
• Sant'Anastasia (Włochy)
• Steyr (Austria)
• Strasburg (Francja)
• Třebechovice (Czechy)
• Umbria (Włochy)
• Werona (Włochy)
• Valinhos (Brazylia)
• Villa Alemana (Chile)
• Yalvaç (Turcja)

Zobacz też

• diecezja betlejemska

Bibliografia

• Daniel Chrupcała, Betlejem – kolebka Mesjasza, Kraków 2003 ​ISBN 83-912251-4-3​
• Donato Baldi, W Ojczyźnie Chrystusa – Przewodnik po Ziemi Świętej, Kraków-Asyż 1982.
• Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809 .
• AdamA. Dylewski AdamA., Izrael, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, ISBN 978-83-7513-129-1, OCLC 297851815 .

Linki zewnętrzne

• O chrześcijańskim Betlejem na stronie Kustodii Ziemi Świętej (ang.).