45 Pułk Piechoty (austro-węgierski)

Galicyjski Pułk Piechoty Nr 45
Galizisches Infanterieregiment Nr. 45
	; Odznaka noszona na czapce polowej
	Historia
Państwo	Austro-Węgry
Sformowanie	1816
Rozformowanie	1918
Nazwa wyróżniająca	Galicyjski
	Tradycje
Święto	6 maja – rocznica bitwy pod Santa Lucia (1848)
	Dowódcy
Pierwszy	płk Karl Veyder von Malberg
	Działania zbrojne
	Bitwa pod Sadową; I wojna światowa; Bitwa galicyjska; Bitwy nad Isonzo
	Organizacja
Dyslokacja	Sanok, Przemyśl, Jajce
Rodzaj sił zbrojnych	cesarska i królewska Armia
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	24 Dywizja Piechoty

Galicyjski Pułk Piechoty Nr 45 (IR. 45) – pułk piechoty cesarskiej i królewskiej Armii.

Historia

Jednostka została utworzona w 1816. W Sanoku stacjonowała rezerwowa komenda puku (w połowie 1882 obchodzono jubileusz 200-lecia istnienia pułku)^[1].

W 1914 pułk wchodził w skład 47 Brygady Piechoty w 24. Dywizji Piechoty X. Korpusu Armijnego, a II batalion – 12 Brygady Górskiej w 48 DP XVI. Korpusu. Sztab regimentu stacjonował w Przemyślu. Rejon rekrutacji znajdował się w Sanoku. Budynki koszar znajdowały się przy obecnej ulicy Adama Mickiewicza^[2].

Skład narodowościowy jednostki 46% Polaków – 47% Rusinów – 7% pozostali. Święto pułkowe obchodzono corocznie 6 maja w dniu św. Łucji. Regiment nosił guziki w kolorze żółtym oraz szkarłatne (niem. scharlachrot) wyłogi. Językiem dowodzenia był niemiecki.

Zgodnie z planami Ministerstwa Obrony Austro-Węgier Sanok stanowił zaplecze mobilizacyjne dla X. korpusu przemyskiego. Na wypadek wojny z Sanoka miała nadejść odsiecz dla broniącego się Przemyśla. Sanok zaznaczono też na mapie administracji Armii jako komendę Pułku Landwehry (Obrony Krajowej) oraz komendy rekrutacji dla powiatów: sanockiego, leskiego, brzozowskiego.

W 1911 w Sanoku na Błoniach odbyły się manewry z udziałem 6 tys. żołnierzy należących do korpusu lwowskiego.

Obiekty koszar i aprowizacji umieszczone były początkowo na obszarze Posady Olchowskiej i Wójtostwa. Budynki po byłych koszarach stoją obecnie przy ulicy Adama Mickiewicza (koszary czwartego i piątego batalionu) i ulicy Jana III Sobieskiego (koszary 57. batalionu Landwehry – obecny budynek szkoły). Od lutego do listopada 1918 sanockie koszary były miejscem stacjonowania oddziałów węgierskich, a następnie 54 pułk piechoty czeskiej^[3].

W latach 1914–1915 na linii Gorlice-Przemyśl. 23 grudnia 1914 roku od rana Rosjanie ustawili nad stacją kolejową w Zarszynie, 12 dział, dodatkowo 4 działa przy moście kolejowym na Pielnicy i przez cały dzień prowadzili gęsty ogień artyleryjski na miejscowości Odrzechowa i Pastwiska. Wieczorem bój ustał, a rano, dokładnie w wigilię Bożego Narodzenia 1914 słychać było nieustanne warczenie karabinów maszynowych na pierwszym łańcuchu górskim. Wypływał z tego wniosek, że piechota rosyjska starła się z piechotą austriacką, złożoną z pułków polskich 10 i 45 pułku piechoty, rekrutowanych z powiatów Brzozów, Sanok i Lesko. Żołnierzy tych zachęcano do natarcia obietnicą, że jeżeli się mężnie spiszą, to święta spędzą w rodzinnych domach”^[4]. 2 maja 1915 wieczorem, gdyśmy wrócili z nieszporów majowych, doszedł nas z zachodu donośny i nieustający grzmot dział. Zaczęła się ofensywa niemiecko-austriacka pod Gorlicami, o czym wtedy naturalnie nie wiedzieliśmy. Na linii Wisłoka bitwa trwała od 8 do 10 maja 1915. W nocy z 9 na 10 maja pułki bośniackie usiłowały kilkakrotnie sforsować Wisłok w Besku, w miejscu gdzie rzeka płynie głębokim jarem. Rosjanie bronili się zawzięcie, za każdym razem wstrzymując natarcie. [...] Ponieważ Wisłok pod Beskiem okazał się przeszkodą nie do sforsowania, piechota bawarska 11 dywizji uderzyła przez Wzdów na pola jaćmiersko-góreckie, gdzie szturmem na bagnety przełamała pozycje rosyjskie, a straż tylna obsadziła pozycje wzdłuż drogi Zarszyn-Odrzechowa. [...] Przez Zarszyn w kierunku Sanoka maszerowały w tym czasie pułki polskie w służbie austriackiej, a więc 10 i 45 pp, czyli te same regimenty, którym nie dane było zejść z gór w dolinę na święta Bożego Narodzenia^[5]. Od lutego do listopada 1918 pułk walczył na froncie włoskim.

W listopadzie 1917 w prasie austriackiej szeroko opisywano rzekomo nieludzkie traktowanie niemieckich żołnierzy pochodzących z Dolnej Austrii, którzy zostali przeniesieni w liczbie około 400 z 84 pułku piechoty do 45 pułku piechoty w Przemyślu, a w szczególności relacjonowano wypadki w szeregach stacjonującego w Siedmiogrodzie batalionu marszowego, gdzie dowódca kompanii por. Polityński miał wielokrotnie policzkować niemieckich żołnierzy^[6]^[7].

Dyslokacje

Rejony dyslokacji jednostki:

Sztab
- 1914: Przemyśl
- 1909: Przemyśl
- 1904: Przemyśl

I. Bat.
- 1914: Przemyśl
- 1909: Przemyśl
- 1904: Przemyśl

II. Bat.
- 1914: Travnik (wcześniej Maglaj)
- 1909: Jajce
- 1904: Przemyśl

III. Bat.
- 1914: Sanok
- 1909: Sanok
- 1904: Sanok

IV. Bat.
- 1914: Przemyśl
- 1909: Przemyśl
- 1904: Przemyśl

W skład oddziałów rozlokowanych w Sanoku wchodziły bataliony 4. i 5. oraz 57. batalion Landwehry (Obrony Krajowej).

Szefowie

Kolejnymi szefami pułku byli:

FML arcyksiążę Sigismund von Österreich(inne języki) (1826 –†15 XII 1891),
książę Fryderyk August Herzog zu Sachsen (1892 – 1904)
arcyksiążę Józef Ferdynand (od 1905^[8]).

Żołnierze

Komendanci pułku

płk Karl Veyder von Malberg (1816)
płk Gustav Depaix (1859 – 1863)
płk Carl von Ripper (1863 – 1866)
płk August Frantzl von Franzensburg (1876 – 1879)
płk Julius Gerstenkorn (1879 – 1881 → stan spoczynku)
płk Carl von Reimann (1881 – 1882 → komendant 3 Brygady Piechoty)
płk Paul Bernnart (1882 – 1885 → komendant 31 Brygady Piechoty)
płk Rudolph von Friess (1885 – 1890 → komendant 57 Brygady Piechoty)
płk Joseph Hugelmann (1890 – 1894 → komendant Brygady Piechoty Obrony Krajowej Innsbruck)
płk Alphons Dragoni von Rabenhorst (1894 – 1900 → komendant 71 Brygady Piechoty)
płk Alfred Hausenblas (1900 – 1904 → komendant 3 Brygady Piechoty)
płk Norbert Knopp von Kirchwald (1905 – 1907 → komendant 48 Brygady Piechoty)
płk Rudolf Králiček (1907 – 1910 → komendant 65 Brygady Piechoty)
płk Leonard Petelenz (1910 – 1913 → stan spoczynku)
płk Franz Ullsperger (1913 – 1918^[9]^[10]^[11]^[12]^[13])

Oficerowie i żołnierze

płk Paweł Bernard (nadetatowy)
kpt. Stefan Błocki
Tadeusz Brudnik
por. Adam Dembicki von Wrocień
chor. Janusz Dukiet
Jan Ergietowski
ppłk Władysław Gniewosz
Piotr Guziorski
por. pd SG Euzebiusz Hauser (nadetatowy)
chor. Ryszard Hesse
ppor. rez. Jan Kosina
ppor. rez. Stanisław Kosina
ppor. rez. Szymon Kocur
płk Franciszek Krajowski
ppor. Fryderyk Krasicki
chor. rez. Stanisław Kudelski
chor. Feliks Langenfeld
ppor. rez. Wojciech Lorencowicz
kpt. Kazimierz Ładoś
ppor. rez. Walerian Mercik
Tadeusz Ochęduszko
ppor. rez. Jerzy Pajączkowski
por. Aureliusz Passelli
Edward Pisula
por. Bronisław Polityński
por. Bronisław Sapecki
Tomasz Silarski
szer. Jan Szczepanik (od X 1900, określony wtedy jako najsłynniejszy rekrut armii austro-węgierskiej)^[14]^[15]
ppor. rez. Wojciech Ślączka
Franciszek Wanic
ppor. Juliusz Zaleski
chor. Władysław Józef Zaleski
ppor. Władysław Żarski
lekarz sztabowy Stanisław Gilewicz
lekarz I klasy Bronisław Obfidowicz

Marsze pułkowe

„Regiments Abschieds Marsch”
„Sigmunds Kriegersklänge Marsch” nach Rameis („45er Kriegerklänge Marsch”) jej autorem był Wenceslas Hugo Zavertal (Zavrtal) 1821-1899 w latach 1855–1859, członek kapeli 59 pp i 45 pp, od 1859 wstąpił do 4 pułku włoskich grenadierów.
„Santa Lucia Marsch”, z włoskimi motywami
„Oberst Petelenz Marsch, 1912
„Oberst Ullsberger Marsch”^[16]

Przypisy

↑ Księga uchwał Rady miejskiej od czerwca 1881 do sierpnia 1883. T. VIII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 88-89, 114, 116. [dostęp 2022-02-05].
↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 310. ISBN 978-83-60380-26-0.
↑ Ponieważ pokój lutowy zawarty w Brześciu (Traktat brzeski) oddawał Ukrainie Chełmszczyznę, czyli ziemi czysto polskie, a Austriacy po cichu obiecali Ukraińcom ziemie w Galicji aż po San, w społeczeństwie polskim nastąpiło ogromne oburzenie, gniew i odruch buntu. [...] Austriacy nie będąc pewni lojalności Polaków, przerzucili polskie pułki do innych krajów monarchii, w Sanoku zaś ulokowali najpierw oddziały węgierskie, a podczas manifestacji lutowych garnizonem stał tutaj 54 pułk piechoty czeskiej.” tamże, s. 45.
↑ Józef Stachowicz. Miniony czas, s. 32.
↑ Józef Stachowicz. Miniony czas, s. 36.
↑ Vierundachziger von polnischen Offizieren misshandelt. „Deutsches Volksblatt”. Nr 10363, s. 6, 7 listopada 1917. (niem.).
↑ Unmenschliche Behandlung niederösterreichischer Soldaten durch polnische Offieziere. „Der Bezirksbote für den politischen Bezirk Bruck a.d. Leitha”. Nr 521, s. 2, 11 listopada 1917. (niem.).
↑ Zmiana właściciela pułku. „Nowości Illustrowane”. Nr 34, s. 9, 19 sierpnia 1905.
↑ Nadesłane. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 36, s. 4, 31 sierpnia 1913.
↑ Kronika prowinyonalna. „Gazeta Lwowska”. Nr 201, s. 4, 2 września 1913.
↑ „Weltkriege.at”.
↑ Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 596.
↑ Zmarł w 1931. Antonio Schmidt-Brentano: Die k. k. bzw. k. u. k. Generalität 1816-1918. Wiedeń: Österreichisches Staatsarchiv, 2007, s. 191.
↑ Zblizka i zdaleka. „Gazeta Polska”. Nr 242, s. 2, 7/20 października 1900.
↑ Rozmaitości. Szczepanik-rekrutem. „Słowo”. Nr 244, s. 2–3, 11 (24) października 1900.
↑ Das ist Österreichs Militärmusik. 1982.

[1] Księga uchwał Rady miejskiej od czerwca 1881 do sierpnia 1883. T. VIII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 88-89, 114, 116. [dostęp 2022-02-05].

[2] Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 310. ISBN 978-83-60380-26-0.

[3] Ponieważ pokój lutowy zawarty w Brześciu (Traktat brzeski) oddawał Ukrainie Chełmszczyznę, czyli ziemi czysto polskie, a Austriacy po cichu obiecali Ukraińcom ziemie w Galicji aż po San, w społeczeństwie polskim nastąpiło ogromne oburzenie, gniew i odruch buntu. [...] Austriacy nie będąc pewni lojalności Polaków, przerzucili polskie pułki do innych krajów monarchii, w Sanoku zaś ulokowali najpierw oddziały węgierskie, a podczas manifestacji lutowych garnizonem stał tutaj 54 pułk piechoty czeskiej.” tamże, s. 45.

[4] Józef Stachowicz. Miniony czas, s. 32.

[5] Józef Stachowicz. Miniony czas, s. 36.

[6] Vierundachziger von polnischen Offizieren misshandelt. „Deutsches Volksblatt”. Nr 10363, s. 6, 7 listopada 1917. (niem.).

[7] Unmenschliche Behandlung niederösterreichischer Soldaten durch polnische Offieziere. „Der Bezirksbote für den politischen Bezirk Bruck a.d. Leitha”. Nr 521, s. 2, 11 listopada 1917. (niem.).

[8] Zmiana właściciela pułku. „Nowości Illustrowane”. Nr 34, s. 9, 19 sierpnia 1905.

[9] Nadesłane. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 36, s. 4, 31 sierpnia 1913.

[10] Kronika prowinyonalna. „Gazeta Lwowska”. Nr 201, s. 4, 2 września 1913.

[11] „Weltkriege.at”.

[12] Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 596.

[13] Zmarł w 1931. Antonio Schmidt-Brentano: Die k. k. bzw. k. u. k. Generalität 1816-1918. Wiedeń: Österreichisches Staatsarchiv, 2007, s. 191.

[14] Zblizka i zdaleka. „Gazeta Polska”. Nr 242, s. 2, 7/20 października 1900.

[15] Rozmaitości. Szczepanik-rekrutem. „Słowo”. Nr 244, s. 2–3, 11 (24) października 1900.

[16] Das ist Österreichs Militärmusik. 1982.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Dywizje piechoty	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 OK 14 15 16 17 18 19 20 H 21 OK 22 OK 23 H 24 25 26 OK 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 H 38 H 39 H 40 H 41 H 42 H 43 OK 44 OK 45 OK 46 OK 47 48 49 50 51 H 52 53 54 55 56 56 OK 57 58 59 60 61 62 63 64 H 70 H 71 72 73 74 H 81 90 91 92 93 94 95 PR 106 PR 155 H
Brygady piechoty	3 4 5 6 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 OK 26 OK 27 28 29 30 31 32 33 34 37 38 39 H 40 H 41 OK 42 OK 43 OK 44 OK 45 H 46 H 47 48 49 50 51 OK 52 OK 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 H 74 H 75 H 76 H 77 H 78 H 79 H 80 H 81 H 82 H 83 H 84 H 85 OK 86 OK 87 OK 88 OK 89 OK 90 OK 91 OK 92 OK 94 96 97 98 121 122
Brygady górskie	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Pułki cesarskiej i królewskiej Armii	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 110 121 112 123 114 125 116 127 118 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139
Pułki piechoty bośniacko-hercegowińskiej	1 2 3 4
Pułki cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
Pułki królewsko-węgierskiej Obrony Krajowej	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
Tyrolskie pułki strzelców cesarskich	Tyrolski Pułk Strzelców Cesarskich 1 2 3 4
Pułki strzelców krajowych	I II III
Bataliony strzelców polowych	1 2 3 5 6 7 8 9 10 11 12 13 16 17 19 20 21 22 23 24 25 28 29 30 31 32
Pułki piechoty Legionów Polskich	1 2 3 4 5 6 7