Akcja „Burza” na Wołyniu

Odznaka AK przyznawana za udział w akcji „Burza”

Miejsce koncentracji na początku 1944

Akcja „Burza” na Wołyniu – akcja wojskowa zorganizowana i podjęta przez oddziały Armii Krajowej przeciw oddziałom Wehrmachtu, w końcowej fazie okupacji niemieckiej, bezpośrednio przed wkroczeniem i w trakcie działań Armii Czerwonej przeciw wojskom niemieckim, prowadzona w granicach II Rzeczypospolitej na terytorium województwa wołyńskiego II Rzeczypospolitej.

Na Wołyniu w akcji tej wzięło udział 6,5 tys. żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty.

Kalendarium

1944

• 4 stycznia – Armia Czerwona wkroczyła na terytorium II RP w okolicach Sarn na Wołyniu
• 15 stycznia – przeprowadzono mobilizację kilkunastu roczników Polaków – rejony koncentracji: lasy w okolicach Kowla i Włodzimierza Wołyńskiego
• 28 stycznia – utworzenie 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty
• 10 lutego – przejęcie dowództwa Okręgu Wołyń AK przez ppłk. Jana Wojciecha Kiwerskiego
• 4 marca – nawiązanie kontaktu z Sowietami (kpt. Gusiew) w rejonie Dąbrowa – Zasmyki
• 17 marca – rozbrojenie kompanii Wehrmachtu w Zasmykach
• 18 marca – rozpoczęcie walk z Niemcami
• 20-27 marca – szereg bojów w rejonie rzeki Turii (m.in. zdobycie Turzyska i bój o most w Turopinie)
• 23 marca – rozbrojenie oddziału (76 żołnierzy) Wehrmachtu w Stężarzycach
• 24 marca – bój pod Kapitułką
• 26 marca – rozmowy ppłk. J.W. Kiwerskiego z radzieckim dowódcą armii działającej na kierunku kowelskim gen. Siergiejewem
• koniec marca – przegrupowanie dywizji, przerzucenie zgrupowania „Gromada” na południowy zachód od Kowla celem współdziałania z Armią Czerwoną w zdobyciu tego miasta
• kwiecień – walki frontowe na zachód od Kowla:
• 2 kwietnia – bój pod Sztuniem i Zamłyniem
• 3 kwietnia – zdobycie Maszowa
• 3/4 kwietnia – nocna walka z SS (strzelcy górscy) w Sztuniu. Zginęło 81 Niemców, 42 wzięto do niewoli. Straty polskie 8 zabitych i 6 rannych.
• 5 kwietnia – utrata Sztunia na rzecz Niemców
• 7 kwietnia – zasadzka pod Kalinówką na kolumnę wozów niemieckich. Zabito 10 Niemców, 2 wzięto do niewoli.
• 8 kwietnia – wycofanie się batalionu „Jastrzębia” z Czmykosu pod naciskiem natarcia niemieckiego prowadzonego z użyciem czołgów
• 8 kwietnia – przejęcie zrzutu lotniczego pod Władynopolem
• 9 kwietnia – natarcie niemieckie na pozycje 27 DP AK pod Pustynką, Staweczkami i Zamłyniem. Siły polskie zostały wyparte ze Staweczek i Zamłynia, udało się utrzymać Pustynkę.
• 10 kwietnia – kontynuacja natarcia niemieckiego, dalsze pogarszanie się położenia dywizji
• 12 kwietnia – próby przejęcia inicjatywy przy współdziałaniu z oddziałami Armii Czerwonej, nieudany zwrot zaczepny w kierunkach północnym i południowym, w tym próba zdobycia Włodzimierza Wołyńskiego
• 12/13 kwietnia – spotkanie ppłk. Kiwerskiego z gen. Gromowem, prowadzone w chłodnej atmosferze. Gromow nie wyraził zgody na wycofanie dywizji na wschodni brzeg Turii, do strefy działania wojsk sowieckich. Zalecił podjąć walki obronne w masywie lasów stęzarzyckich, mosurskich i ziemlickich. Tej nocy Niemcy wyparli Polaków z Pustynki. Próba jej odbicia następnego dnia nie powiodła się.
• 13-14 kwietnia – zajęcie nowych pozycji obronnych – północnej lizjery lasów mosurskich oraz na południu linii bagien w rejonie Zabłocia
• 15 kwietnia – utrata wsi Sieliska przez batalion „Łuna”
• 16-19 kwietnia – ciężkie walki obronne w okrążeniu
• 18 kwietnia – śmierć dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK
• 21 kwietnia – wyjście z pierwszego okrążenia (na Wołyniu)
• 28 kwietnia – postój w lasach szackich (Polesie)
• 21 maja – wyjście z drugiego okrążenia (na Polesiu)
• 27 maja – tragiczna przeprawa przez Prypeć na drugą stronę frontu
• 10 czerwca – przejście na teren Lubelszczyzny

Pozostałe oddziały które przeszły przez Bug na zachód do Okręgu Lublin AK wzięły udział w akcji „Burza” na terenie Lubelszczyzny. Dywizja zachowała ciągłość bojową do końca lipca 1944.

Podsumowanie

27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK w okresie od stycznia do czerwca 1944 stoczyła ponad 100 walk (mniejszych lub większych) tracąc ponad 600 zabitych żołnierzy. Józef Turowski oceniał straty wroga (Niemców i Węgrów) na 700-750 zabitych i co najmniej 900 rannych.

Zobacz też

• akcja „Burza” we Lwowie
• Okręgowa Delegatura Rządu Wołyń

Bibliografia

• JózefJ. Turowski JózefJ., Pożoga. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji AK, Warszawa: PWN, 1990, ISBN 83-01-08465-0, OCLC 834116008 .brak strony (książka)
• Władysław Filar: 27 WDP AK Fenomen Polskiego Państwa Podziemnego. [dostęp 2009-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 stycznia 2012)]. (pol.).
• Stefan Korboński: Polskie państwo podziemne (Przewodnik po Podziemiu z lat 1939-1945). Bydgoszcz: Wydawnictwo Nasza Przyszłość.brak strony w książce