Iosif Brodski
Iosif Brodski (1988) | |
Imię i nazwisko |
Iosif Aleksandrowicz Brodski |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
24 maja 1940 |
Data i miejsce śmierci |
28 stycznia 1996 |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Muzeum artysty |
Muzeum-dom Brodskiego w Petersburgu |
Ważne dzieła | |
| |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Iosif[a] Aleksandrowicz Brodski (ros. Иосиф Александрович Бродский; ur. 24 maja 1940 w Leningradzie, zm. 28 stycznia 1996 w Nowym Jorku) – rosyjsko-amerykański poeta i eseista. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1987.
W ZSRR skazany na przymusowe roboty za „pasożytnictwo” w 1964. W 1972 pozbawiony obywatelstwa i wydalony ze Związku Radzieckiego. Zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie wykładał na różnych uczelniach. W latach 1991–1992 został laureatem Biblioteki Kongresu. Uhonorowano go Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury za 1987 rok za „uniwersalne wartości całokształtu twórczości literackiej, odznaczające się jasnością myśli i poetycką siłą”.
Brodskiego pochowano na cmentarzu na wyspie San Michele w Wenecji, którą pokochał, i której poświęcił esej Znak wodny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z zasymilowanej inteligenckiej rodziny żydowskiej. W wieku piętnastu lat opuścił szkołę[1]. W młodości nauczył się języka polskiego; później tłumaczył poezję m.in. Herberta, Gałczyńskiego i Miłosza[2][3]. Później był członkiem zespołu redakcyjnego Zeszytów Literackich. Pisać wiersze zaczął w 1957 roku. W 1964 roku został skazany na 5 lat przymusowych robót w rejonie Archangielska za „społeczne pasożytnictwo”. W 1965 zwolniony po protestach opinii międzynarodowej. W 1972 roku został zmuszony do wyjazdu z ZSRR. Po krótkim pobycie w Wiedniu zamieszkał w Nowym Jorku. Otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za 1987 rok. W swoich wierszach inspirował się m.in. utworami Mariny Cwietajewej, Anny Achmatowej i Osipa Mandelsztama. Czerpał m.in. z poezji romantycznej, poezji metafizycznej i twórczości akmeistów. W swoich utworach stosował zarówno wysokie słownictwo, jak i mowę potoczną. Do głównych tematów jego wierszy należą: sprzeciw wobec totalitaryzmu, samotność, kruchość życia ludzkiego, śmierć, niebyt oraz rozważania na temat czasu i przestrzeni[4].
Wybrana twórczość
[edytuj | edytuj kod]Źródło: [5]
Rok podany przed tytułem książki jest datą 1. publikacji (nie powstania utworu).
Zbiory wierszy i poematów
[edytuj | edytuj kod]Język rosyjski
[edytuj | edytuj kod]- 1963: Izaak i Abraham (Исаак и Авраам)
- 1965: Wiersze i poematy (Стихотворения и поэмы)
- 1970: Postój na pustyni (Остановка в пустыне)
- 1977: Koniec pięknej epoki (Конец прекрасной эпохи: Стихотворения 1964–1971)
- 1977: Część mowy (Часть речи: Стихотворения 1972–1976)
- 1979: Dyptyk Petersburski, czyli Przewodnik po przemianowanym mieście
- 1982: Elegie rzymskie (Римские элегии)
- 1983: Nowe stance do Augusty (Новые стансы к Августе (Стихи к М. Б., 1962–1982))
- 1987: Urania (Урания)
- 1990: Uwagi paprotnika (Примечания папоротника)
- 1990: Jesienny krzyk jastrzębia (Осенний крик ястреба: стихотворения 1962–1989 годов)
- 1993: Kapadocja (Каппадокия)
- 1995: W okriestnostjach Atłantidy (В окрестностях Атлантиды)
- 1996: Piejzaż s nawodnienijem (Пейзаж с наводнением)
- 2011: Słon i Marus’ka (Слон и Маруська)
Język angielski
[edytuj | edytuj kod]- 1967: Wielka elegia dla Johna Donne'a (Elegy for John Donne and Other Poems)
- 1973: Poezje wybrane (Selected poems)
- 1977: A Part of Speech
- 1981: Verses on the Winter Campaign 1980
- 1996: Wiersze ostatnie (So Forth)
- 2001: Wiersze bożonarodzeniowe (Nativity Poems)
Dramaty
[edytuj | edytuj kod]- 1989: Marmur (Мрамор)
- 1991: Democracy!
Eseistyka
[edytuj | edytuj kod]- 1986: Mniej niż ktoś (inne tytuły: W półtora pokoju, Śpiew wahadła; Less Than One): tom eseistyczny; pierwsze pełne wydanie po polsku: Znak, Kraków, 2006; wcześniej po polsku ukazywały się wybory esejów z tego zbioru pod tytułami: Mniej niż ktoś, w tłumaczeniu Michała Kłobukowskiego nakładem CDN w 1989 roku oraz Śpiew wahadła, nakładem „Zeszytów Literackich”, w latach 1989 i 1996
- 1992: Znak wodny (Watermark)
- 1995: Pochwała nudy (On Grief and Reason)
Filmy
[edytuj | edytuj kod]- 2015: Brodski nie jest poetą (Бродский не поет, Brodskij nie poet), film dokumentalny w reżyserii Ilji Biełowa o życiu Brodskiego po emigracji, głównie w Stanach Zjednoczonych, na podstawie rzadkich materiałów archiwalnych[6]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W Polsce często spotykana pisownia imienia Brodskiego to Josif.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael Scammell , Pride and Poetry, „The New Republic”, 18 maja 2012, ISSN 0028-6583 [dostęp 2023-01-30] .
- ↑ When Polish Was King: The Polish Language Outside of Poland [online], Culture.pl [dostęp 2023-01-30] (ang.).
- ↑ A Short Guide to Famous Foreigners Fascinated with Poland [online], Culture.pl [dostęp 2023-01-30] (ang.).
- ↑ Brodski Iosif A., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-01-30] .
- ↑ Sputnik: Brodski nie jest poetą Opis filmu na stronie 10. Sputnika nad Polską, dostęp 2016.11.08.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Źródła w języku polskim
- Jadwiga Szymak-Reiferowa, Josif Brodski, Katowice: „Śląsk”, 1993, s. 120 (seria: Sylwetki Pisarzy XX Wieku), ISBN 83-85831-25-8.
- Jadwiga Szymak-Reiferowa, Czytając Brodskiego, Kraków: Wydawnictwo UJ, 1998, s. 246, ISBN 83-233-1147-1.
- O Brodskim. Studia, szkice, refleksje, pod red. Piotra Fasta, Katowice: „Śląsk”, 1993, s. 173, ISBN 83-85831-30-4.
- Piotr Fast, Spotkania z Brodskim, Wrocław: Wirydarz, 1996, s. 157, ISBN 83-7155-001-4.
- Piotr Fast, Spotkania z Brodskim (dawne i nowe), Katowice: „Śląsk”, 2000, s. 167 (seria: Biblioteka Przeglądu Rusycystycznego, nr 4), ISBN 83-7164-225-3.
- Joanna Madloch, Wczesna twórczość Josifa Brodskiego, Katowice: „Śląsk”, 2000, s. 158 (seria: Biblioteka Przeglądu Rusycystycznego, nr 3), ISBN 83-7164-229-6.
- Brodski w analizach i interpretacjach, pod red. Piotra Fasta i Joanny Madloch, Katowice: „Śląsk”, 2000, s. 165 (seria: Biblioteka Przeglądu Rusycystycznego, nr 5), ISBN 83-7164-325-X.
- Ewa Nikadem-Malinowska, Poezja i myśl. Twórczość Josifa Brodskiego jako fakt europejskiego dziedzictwa kulturowego, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2004, s. 172, ISBN 83-7299-353-X.
- Monika Grygiel, Poetycki świat wartości Josifa Brodskiego. Twórczość okresu 1957–1972, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2005, s. 207, ISBN 83-7306-261-0.
- Joanna Tarkowska, Konceptualizacja Rosji i świata w poezji Josifa Brodskiego. Dom, miasto, ojczyzna, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, ISBN 978-83-227-2651-8, OCLC 169955968 .
- Solomon Wołkow, Świat poety. Rozmowy z Josifem Brodskim, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001, ISBN 83-06-02834-1.
- Reszty nie trzeba. Rozmowy z Josifem Brodskim, zebrał i opracował Jerzy Illg, Katowice: „Książnica”, 1993, ISBN 83-7025-031-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Katalog twórczości literackiej Iosifa Brodskiego w Bibliotece Narodowej
- Stenogram procesu z 1964: Суд над Иосифом Бродским
- Przekład stenogramu procesu z 1964: Kultura Paryż lipiec-sierpień 1964, Poezja przed sądem w Leningradzie s. 3–28
- ISNI: 0000000122779965
- VIAF: 31993687
- LCCN: n80022834
- GND: 118660136
- NDL: 00463809
- LIBRIS: c9prrj2w21wmg7g
- BnF: 11894121r
- SUDOC: 026754215
- SBN: CFIV071179
- NLA: 35508786
- NKC: jn19990001110
- DBNL: brod002
- BNE: XX843889
- NTA: 068558414
- BIBSYS: 90068118
- CiNii: DA01857280
- Open Library: OL90389A
- PLWABN: 9810585153805606
- NUKAT: n93100214
- J9U: 987007259025305171
- PTBNP: 107309
- CANTIC: a1005442x
- LNB: 000026706
- CONOR: 14352995
- ΕΒΕ: 76752
- BLBNB: 000439343
- KRNLK: KAC201421498
- LIH: LNB:V*48870;=BN
- Amerykańscy nobliści
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
- Dramaturdzy anglojęzyczni
- Eseiści anglojęzyczni
- Eseiści XX wieku
- Ludzie urodzeni w Petersburgu
- Nobliści – literatura
- Pisarze rosyjskojęzyczni
- Pisarze związani z Nowym Jorkiem
- Pisarze związani z Wenecją
- Pochówki we Włoszech
- Poeci anglojęzyczni
- Radzieccy poeci
- Rosyjscy dramaturdzy XX wieku
- Rosyjscy eseiści
- Rosyjscy poeci XX wieku
- Rosyjscy Żydzi
- Rosyjskie ofiary prześladowań komunistycznych 1917–1991
- Kawalerowie Legii Honorowej
- Urodzeni w 1940
- Zmarli w 1996