Kórnica

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kórnica
wieś
Ilustracja
Kościół par. pw. śś. Fabiana i Sebastiana
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Krapkowice

Liczba ludności (2022)

635[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-351[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0497242

Położenie na mapie gminy Krapkowice
Mapa konturowa gminy Krapkowice, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kórnica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kórnica”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kórnica”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kórnica”
Ziemia50°24′09″N 17°54′26″E/50,402500 17,907222[1]

Kórnica (nazwa oboczna Kornica[4], niem. Körnitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Krapkowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1945–1954 wieś należała i była siedzibą władz gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 635 osób[2].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 16 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej[5]. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Prowadzi przez nią droga z Głogówka do Żywocic[7].

Integralne części wsi Kórnica[8][9]
SIMC Nazwa Rodzaj
0497259 Czekaj część wsi
0497265 Wygon część wsi

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Według Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy ptaka domowego kury - „von kur, kura, kogut, kokosz = Hahn und Henne”[10]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najwcześniejszą nazwę miejscowości wymienia ją w polskiej formie – „Kurnica” podając jej znaczenie „Huhnerdorf”, czyli po polsku „Miejscowość kur”[10].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Kurnica, a także zgermanizowaną Körnitz we fragmencie: „Körnitz (1217 Carnici, polnisch Kurnica)”[11].

W roku 1883 tak pisaną nazwę wymienia się w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego[12]. W dobrach Kurnica istniał także folwark Kudowa albo Czekaj[13].

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kórnica[14].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w dokumencie z dnia 30 października 1323, z panem dziedzicznym Wernerem I von Körnitz, który wówczas obiecał klasztorowi cystersów w Kazimierzu oraz księdzu z Twardawy płacenie dziesięcicy z pól kmieci z Kórnicy[15]. Powielana przez Johanna Georga Knie[16], Felixa Triesta[11] i Karla Schinke informacja, jakoby Kórnica była po raz pierwszy wzmiankowana jako Carnici w dokumentach biskupa wrocławskiego Wawrzyńca w lutym 1217, jest nieprawidłowa (dotyczy ona Karnic koło Środy Śląskiej)[15]. Kościół w Kórnicy został po raz pierwszy wzmiankowany w 1433[17].

Ród von Körnitz, noszący w herbie symbol gwiazdy nad półksiężycem, przybył do Kórnicy z Dobkowic w trakcie kolonizacji Górnego Śląska przez niemieckich osadników, i przyjął nazwę wsi jako nazwisko rodowe[18]. Kolejnymi właścicielami wsi byli potomkowie Wernera (Andreas, Jaroslaw, Werner II, Janus i Heinrich). Jego wnuk, Werner II von Körnitz na początku XV wieku był panem dziedzicznym Kórnicy, Słokowa, Starych Kotkowic i Rogowa[19]. Rodzina von Körnitz przestała być właścicielem Kórnicy w 1455, kiedy książę głogówecko-prudnicki Bolko V nadał wszelkie prawa we wsi panowi Gindrzichowi z Wierzchu. Następnymi właścicielami wsi były rody Reiswitz z Kędzierzyna, hrabowie von Redern oraz hrabowie von Seher-Thoss z Dobrej[20].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[21]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[22]. W latach 1794–1795 został wzniesiono obecny kościół św. Fabiana i św. Sebastiana[17].

Pieczęć Kórnicy (1870)

Na początku XIX wieku sołtysem w Kórnicy był wolny chłop i wozownik Georg Janik. W 1817 funkcję sołtysa objął Georg Smuda, a w 1829 – Lukas Schneider[23]. W 1864 roku Kórnica składała się z części wiejskiej oraz z majątku (Rittergut) do którego należały Czekaj i Agnieszczyn. Majątek z polami mierzył 2731 morgów (682 ha) ziemi i posiadał 34 konie, 91 krów, 3200 owiec i 8 świń. W części wiejskiej żyły (wraz z Czekaj) 32 rodziny rolników, 15 rodzin zagrodników oraz 45 rodzin chałupników. Mieszkańcy wioski uprawiali 2217 morgów (554 ha) dobrej ziemi rolniczej i posiadali 81 koni, 380 sztuk bydła i 60 świń. W wiosce znajdowały się kościół, szkoła, 3 karczmy, 4 kowalnie, 5 posesje rzemieślnicze, 140 domów prywatnych oraz 119 budynków rolniczych[potrzebny przypis]. W latach 70. XIX wieku sołtysem został Anton II Janik[24]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup na murawie, a w otoku napis: KOERNITZ GEMEIN SIG: / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Kórnica / Powiat Prudnicki)[25].

Pomnik poległych w I i II wojnie światowej

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1504 mieszkańców Kórnicy 34 posługiwało się językiem niemieckim, a 1470 językiem polskim[26]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kórnica znalazła się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[27]. Do głosowania uprawnionych było w Kórnicy 740 osób, z czego 575, ok. 77,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 568, ok. 76,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 712 głosów (ok. 96,2% uprawnionych), w tym 708 (ok. 99,4%) ważnych; za Niemcami głosowało 519 osób (ok. 73,3%), a za Polską 189 osób (ok. 26,7%)[28]. W latach 20. XX wieku w Kórnicy powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[potrzebny przypis].

Podczas II wojny światowej, Armia Czerwona wkroczyła do Kórnicy w drodze na Prudnik podczas operacji górnośląskiej 19 marca 1945. We wsi trwał wówczas pogrzeb jednego z jej najstarszych mieszkańców – 83-letniego Josepha Moritza. Wraz z zajęciem wsi rozpoczęły się fale kradzieży, gwałtów i deportacji. Sowieci zastrzelili pięć kobiet broniących się przed zgwałceniem, a jeden z żołnierzy, podczas żonglowania granatem, zabił na podwórzu domu należącego do rodziny Kasperków sześcioro dzieci i siebie[29].

Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[30]. Mieszkańcom Kórnicy, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa. Władzę w Kórnicy przejęła Milicja Obywatelska. Dziesięciu milicjantów zakwaterowano poza centrum wsi, w domu rolnika Antona Krolla, który jeszcze nie powrócił z wojny, skąd mogli obserwować ruch na drodze z Głogówka do Krapkowic[29]. Mieszkańcy byli okradani przez grupy szabrowników spoza Śląska oraz żołnierzy Armii Czerwonej zakwaterowanych w sąsiednich miejscowościach[31]. 9 lipca 1945 we wsi doszło do wystąpienia ludności autochtonicznej przeciwko polskim władzom, zwanego powstaniem kórnickim. Około 50-osobowy tłum rozbroił i pobił polskich milicjantów[32]. Następnego dnia do Kórnicy wkroczył silnie uzbrojony oddział milicji i polskiego wojska z Prudnika. Każdy dom we wsi został przeszukany, Polacy grozili autochtonom, że rozstrzelają co dziesiątego mieszkańca, jeśli odpowiedzialni za rozruchy nie zostaną schwytani. 36 mieszkańców Kórnicy przetransportowało na posterunek milicji w Głogówku[33]. Buntownicze usposobienie mieszkańców Kórnicy przyczyniło się do tego, że przez długi czas polscy urzędnicy nie odważyli się objąć cywilnej administracji wsi[34]. W 1946 młodzież z Kórnicy, Komornik i Łowkowic została wywieziona na żniwa do gospodarstwa Lipno w Prudniku[35].

W latach 1945–1950 Kórnica należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Kórnica[36], a w latach 1954–1972 gromady Kórnica. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[37].

Do 1956 roku Kórnica należała do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kórnica została odłączona od powiatu prudnickiego i przyłączona do nowo utworzonego krapkowickiego[38].

W miejscowości znajdowało się gospodarstwo Państwowego Ośrodka Hodowli Zarodowej w Głogówku[39]. W 1995 do Kórnicy doprowadzono linię telefoniczną, a w 1996 wieś została zwodociągowana[17].

Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy[40].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Dom, ul. Szkolna 7

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[44]:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kórnicy chronione są ponadto[45]:

  • cmentarz, znajdujący się przy kościele
  • kapliczka, ul. Główna 80
  • kapliczka, ul. Główna 84
  • kapliczka, ul. Szkolna 5
  • kapliczka naprzeciw domu ul. Szkolna 35
  • kapliczka przy domu ul. Główna 109
  • rządcówka w zespole folwarcznym, ul. Główna 58
  • budynek mieszkalno-gospodarczy, dawniej kuźnia, ul. Główna 47
  • dom, ul. Główna 94
  • dom, ul. Szkolna 7
  • przepust kamienny pod drogą wojewódzką 416 w km. 8+905, ul. Krapkowicka

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W dawnym folwarku gospodarstwa rolnego w Kórnicy działa filia Stadniny Koni w Mosznej[17].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Przez Kórnicę przebiega droga wojewódzka 416 RacibórzKrapkowice

Kultura[edytuj | edytuj kod]

W Kórnicy działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[46], a także Koło Gospodyń Wiejskich. We wsi powstało Muzeum Tradycji Wiejskiej i Izba Pamięci[17].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Fabiana i św. Sebastiana

W Kórnicy znajduje się katolicki kościół św. Fabiana i św. Sebastiana, który jest siedzibą parafii św. Fabiana i św. Sebastiana (dekanat Głogówek)[47]. Przy wjeździe do wsi znajduje się kapliczka. Przy kościele znajduje się cmentarz. We wsi są dwa krzyże: z 1894 i 1893[17].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kórnicy[48].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Kórnicę prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[49].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Remiza OSP Kórnica

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kórnicy działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, włączona w krajowy system ratowniczo-gaśniczy[50]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kórnicy było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[51].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 6 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[52].

Teren wsi, jak i całej gminy Krapkowice, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[53]. Gminę Krapkowice obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[54].

Ludzie związani z Kórnicą[edytuj | edytuj kod]

  • Ludwik Tunkel (1862–1941) – duchowny katolicki, działacz społeczny, proboszcz parafii w Kórnicy
  • Anna Myszyńska (1931–2019) – pisarka, fotograf, poetka, propagatorka śląskiej gwary i tradycji, urodzona w Kórnicy

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 61051
  2. a b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 536 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023, identyfikator PRNG: 61051
  5. Kórnica, [w:] Grzegorz Szyniec, Spis miejscowości Śląska, Lasowice Wielkie 2021, s. 84.
  6. Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-20].
  7. Andrzej Dereń, Nazwa oficjalna nieużywana, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 28 (399), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 czerwca 1998, s. 12, ISSN 1231-904X.
  8. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  9. GUS. Rejestr TERYT
  10. a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 59, OCLC 456751858 (niem.).
  11. a b Triest 1865 ↓, s. 1080.
  12. Kurnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 922.
  13. Kudowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 845.
  14. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  15. a b Smarzly 2010 ↓, s. 89.
  16. Knie 1845 ↓, s. 542.
  17. a b c d e f Kórnica [online], krapkowice.pl [dostęp 2024-02-02] (pol.).
  18. Smarzly 2010 ↓, s. 91.
  19. Smarzly 2010 ↓, s. 92.
  20. Smarzly 2010 ↓, s. 93.
  21. Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  22. Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  23. Smarzly 2008 ↓, s. 111.
  24. Smarzly 2008 ↓, s. 112.
  25. 920 Körnitz (Kórnica) I [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 16 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  26. a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  27. Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  28. Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2024-02-02]. (niem.).
  29. a b Smarzly 2005 ↓, s. 35.
  30. Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  31. Smarzly 2005 ↓, s. 36.
  32. Smarzly 2005 ↓, s. 37.
  33. Smarzly 2005 ↓, s. 38.
  34. Smarzly 2005 ↓, s. 39.
  35. Anna Myszyńska, Żniwa po froncie, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 7 (269), Biała: Gminne Centrum Kultury, sierpień 2017, s. 2, ISSN 1232-7352.
  36. Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  37. Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  38. Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  39. Ogłoszenie Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 23 października 1965 r. w sprawie uznawania niektórych owczarni za „zarodowe” względnie „reprodukcyjne”, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 13, Opole: Prezydium WRN, 7 grudnia 1965, s. 6.
  40. Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  41. a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  42. Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 99.
  43. a b c d e Kórnica [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-18], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  44. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 50.
  45. Ewidencja – Gmina Krapkowice [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-08-16].
  46. DFK Kórnica / Körnitz.
  47. Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  48. Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  49. Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
  50. Wykaz jednostek OSP włączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego – stan na 01.12.2023 [online], Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  51. Kasza 2020 ↓, s. 581.
  52. Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  53. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  54. PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]