Lądek-Zdrój (gmina)
50°21′N 16°53′E/50,343056 16,879444| gmina miejsko-wiejska | |||||
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
0208083 | ||||
| Burmistrz |
Tomasz Nowicki[1] | ||||
| Powierzchnia |
117,4 km² | ||||
| Populacja (31.12.2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
68,1 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
74 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
DKL | ||||
Adres urzędu: Rynek 3157-540 Lądek-Zdrój | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
| 50°21′N 16°53′E/50,343056 16,879444
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
_location_map.png)
Lądek-Zdrój – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie dolnośląskim, we wschodniej części powiatu kłodzkiego i ziemi kłodzkiej. Przed reformą administracyjną Polski z 1999 r. gmina wchodziła w skład województwa wałbrzyskiego. Siedziba gminy znajduje się w Lądku-Zdroju[3].
Obszar gminy stanowi 7,14% powierzchni powiatu. Według danych z 31 grudnia 2010 gminę zamieszkiwały 8592 osoby[4]. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku gminę zamieszkiwało 8171 osób[5].
Środowisko naturalne
[edytuj | edytuj kod]Położenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Gmina Lądek-Zdrój położona jest w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach, obejmuje środkową część doliny Białej Lądeckiej oraz częściowo Krowiarki, wchodzące w skład Masywu Śnieżnika i Góry Złote, które stanowią równocześnie wschodnią granicę państwa polskiego[6].
Na zachodzie gmina Lądek-Zdrój graniczy z gminami: Kłodzko i Bystrzyca Kłodzka, na północny z gminą Złoty Stok w powiecie ząbkowickim, a na południu z gminą Stronie Śląskie[7].
Warunki naturalne
[edytuj | edytuj kod]Powierzchnię gminy Lądek-Zdrój leżącej w Sudetach Wschodnich tworzy znaczna część Gór Złotych i Krowiarek. Pasmo Gór Złotych tworzy rozległy, zalesiony pas wyniesień w północnej i wschodniej części Gminy. Partie szczytowe tych gór osiągają wysokość bezwzględną w przedziale od 600 do 900 m n.p.m., w tym są to m.in. szczyty: Borówkowa (900 m) – największy szczyt gminy, Kadzielna (827 m), Królówka (782 m), Karpiak (775 m), Trojak (766 m), Wójtowa (740 m), Trzmielak (725 m). Pasmo gór jest rozcinane na poszczególne wyniesienia i wydłużone grzbiety przez liczne głębokie doliny rzeczne oraz przełęcze górskie. Do najważniejszych przełęczy Gór Złotych leżących na terenie Gminy zaliczyć można: Przełęcz Różaniec (583 m n.p.m.), Przełęcz Lądecką (665 m n.p.m.) i Przełęcz Karpowską (753 m n.p.m.)[8].
Pasmo Krowiarek rozciąga się w południowej części gminy, od Stójkowa, przez Kąty Bystrzyckie po Konradów i Trzebieszowice. W granicach gminy położone są m.in. następujące szczyty tego pasma: Wapnisko (799 m), Karczmisko (694 m), Siniak (658 m). W Stójkowie szczytowymi kulminacjami Kuźniczych Gór (Pośrednica – 569 m i Kuźnicza Góra – 507 m) przebiega fragment granicy gmin Lądek Zdrój i Stronie Śląskie[9].
Pomiędzy pasmem Krowiarek a Górami Złotymi rozpościera się Obniżenie Lądka-Zdroju i Stronia Śląskiego, zawężając swój zasięg w kierunku zachodnim do Doliny Białej Lądeckiej. Osią Obniżenia jest rzeka Biała Lądecka, tworząca wraz ze swoimi dopływami gęstą sieć rzeczną obszaru, zasobną w wody płynące[10]. Na terenie gminy Lądek Zdrój dopływami prawobrzeżnymi rzeki są: Jadwiżanka, Karpowski Potok z Przywrą, Luty Potok (Wądół) z Obszarniczką, Wiosennik, Pląsawa, Orliczka, Jaskiniowiec i Skrzynczana, a lewobrzeżnymi: Rudawka z Czerwonym Potokiem i Konradka z Rudym Potokiem[11].
Budowa geologiczna
[edytuj | edytuj kod]Charakterystycznym rysem rzeźby terenu zarówno Masywu Śnieżnika, jak i Gór Złotych są powierzchnie zrównań morfologicznych, tworzących wierzchowiny lub łagodnie nachylone spłaszczenia stokowe w trzech wyraźnych poziomach opadających stromymi zboczami, a rozcinane dolinami potoków[12]. Podstawowymi składnikami litograficznymi występującymi na terenie gminy Lądek-Zdrój są granitognejsy i łupki metamorficzne[13].
Długa historia rozwoju geologicznego i skomplikowana struktura Masywu Śnieżnika i Gór Złotych nie dają jak dotąd podstaw do pełnego i jednoznacznego określenia poszczególnych etapów jego rozwoju[14].
Surowce mineralne
[edytuj | edytuj kod]Oprócz walorów naturalnego, górskiego krajobrazu Góry Złote wyróżniają się takimi osobliwościami przyrodniczymi, jak: bazaltowe formy skalne na północ od Lądka-Zdroju i Lutyni, gnejsowe formy skalne w masywie Trojaka i Królówki. W rejonie Kątów Bystrzyckich występują łupki grafitowe (o zawartości 0,23–10,9% czystego grafitu), będącego cennym surowcem dla metalurgii[15].
Warunki klimatyczne
[edytuj | edytuj kod]Warunki klimatyczne w gminie Lądek-Zdrój podobnie jak w innych rejonach należących do Sudetów są zdeterminowane takimi czynnikami jak: wysokość n.p.m. i układ orograficzny. Zbyt mała liczba stacji meteorologicznych oraz brak ciągłości pomiarów w znacznym stopniu utrudniają sporządzenie charakterystyki lokalnego klimatu. Średnie roczne temperatury mierzone w latach 1881–1930 dla Lądka-Zdroju wyniosły 6,5 °C. Opady ściśle związane są z wysokością, ekspozycją stoków i dominującymi kierunkami wiatrów deszczonośnych (NW i W). Roczny opad wynosi w tym rejonie średnio 686 mm[16].
Środowisko przyrodnicze
[edytuj | edytuj kod]Roślinność
[edytuj | edytuj kod]Flora gminy Lądek-Zdrój wykazuje cechy mieszane między gatunkami karpackimi a zachodniosudeckimi, dlatego też jest zaliczana do florystycznego Okręgu Wschodniosudeckiego. Lasy stanowią przeważające pokrycie terenu Gór Złotych. Na terenie Krowiarek poza lasami i obszarami zurbanizowanymi, liczniej występują tereny bezleśne. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest obecnie świerk. Nad ciekami wytworzyły się wtórne zespoły ciemiężycy zielonej oraz lepiężnika białego. Z kolei na wilgotnych łąkach, na przełomie maja i czerwca kwitnie pełnik europejski, zwany lokalnie różą kłodzką[17]. Na długości około 25 km pomiędzy Lądkiem-Zdrój a Żelaznem w rzece Biała Lądecka występuje jaskier pędzelkowaty. Roślina ta umieszczona jest w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin[18].
Poza cennymi okazami starodrzewu, które są chronione prawnie jako pomniki przyrody, na terenie miasta Lądek-Zdrój rośnie wiele cennych, rzadkich gatunków drzew, wyróżniających się swoją wielkością. Skupiają się one głównie w obrębie dzielnicy uzdrowiskowej oraz na jej obrzeżu. Ciekawą formę roślinności stanowią lądeckie parki miejskie, których początki sięgają XVII wieku[19].
-
Widok z Przełęczy Lądeckiej na Czechy -
Borówkowa ponad Lądkiem-Zdrojem -
Biała Lądecka w Trzebieszowicach -
Kwitnąca Róża kłodzka -
Głowacz białopłetwy
.jpg)
Zwierzęta
[edytuj | edytuj kod]Pod względem fauny opisywany obszar w większości nie różni się od innych terenów wchodzących w skład Sudetów, jednak ze względu na duże zalesienie i mała gęstość zaludnienia terenów, populacje poszczególnych gatunków są na ogół większe. Wśród ssaków występują: jeleń i sarna, dzik. Poza tym spotkać można tutaj lisa, kunę leśną, jeża, koszatkę leśną, wiewiórkę rudą i borsuka. Spośród drobniejszych zwierząt żyją tutaj: nornica ruda, orzesznica oraz kilkanaście gatunków nietoperzy. Występuje też miedziobrunatny ślimak nadobny i pomrów błękitny. W niewielkim jeziorku w Jaskini Radochowskiej stwierdzono obecność małego skorupiaka, występującego w głównie tylko w Tatrach, czyli studniczka tatrzańskiego[20].
Spośród ptaków na terenie gminy spotyka się: jarząbka, sowę włochatą, pliszkę górską, drozda ozdobnego. Na uwagę zasługują gatunki zagrożone w skali kraju takie jak: m.in. kania ruda, sokół wędrowny i sóweczka[19]. W pobliżu wód i w podmokłych miejscach żyje m.in. traszka górska, zaskroniec i jaszczurka żyworodna. W czystych wodach Białej Lądeckiej bytuje pstrąg (potokowy i tęczowy). Dwie gatunki ryb na terenie gminy są objęte całkowitą ochroną gatunkową. Są to: głowacz pręgopłetwy oraz głowacz białopłetwy[21].
Symbole gminy
[edytuj | edytuj kod]Głównym symbolem gminy jest jej herb. Obecny został ustanowiony 27 lipca 2015 roku. Herb przedstawia w polu czerwonym lwa srebrnego, wspiętego, skierowanego w prawo (heraldycznie), z rozdwojonym ogonem, z uzbrojeniem złotym, w takiej też koronie[22].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Według danych z roku 2005[23] gmina Lądek-Zdrój ma obszar 117,4 km², w tym:
- użytki rolne: 43%
- użytki leśne: 49%
Gmina stanowi 7,14% powierzchni powiatu.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 31 grudnia 2006[4]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 8741 | 100 | 4621 | 52,9 | 4120 | 47,1 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
74,5 | 39,4 | 35,1 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Lądek-Zdrój w 2014 roku[24].
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]
Gmina Lądek-Zdrój pod względem wykształcenia jej mieszkańców nie odbiega od innych terenów powiatu kłodzkiego. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią około 7% całej populacji w gminie. Najwięcej mieszkańców posiada wykształcenie podstawowe (33,1%) i średnie zawodowe (23%)[25].
Przedszkola i szkoły podstawowe
[edytuj | edytuj kod]W gminie funkcjonuje jedno przedszkole, które znajduje się w Lądku-Zdroju przy ul. Paderewskiego 2. Według danych z 2004 roku uczęszczało do niego 131 dzieci, w tym 86 sześciolatków, co w stosunku do lat 90. XX wieku oznacza, że liczba przedszkolaków uległa zmniejszeniu. Przy szkole podstawowej w Trzebieszowicach działa oddział przedszkolny dla dzieci 6-letnich, do którego uczęszczało w tym samym roku 22 dzieci[26].
Na terenie gminy do 1999 roku funkcjonowały 3 szkoły podstawowe oraz ich trzy filie. Od 2004 roku działają już tylko dwie szkoły, do których uczęszcza łącznie 660 uczniów (stan na 2003). Są to[27]:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka, Lądek-Zdrój, ul. Kościelna 31
- Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa, Trzebieszowice.
Gimnazja
[edytuj | edytuj kod]W wyniku reformy szkolnictwa w 1999 roku na terenie gminy utworzono jedno gimnazjum – Gimnazjum Publiczne im. gen Stanisława Maczka, które ma swoją siedzibę przy ul. Zamenhofa 2 w Lądku-Zdroju. Powstało ono w wyniku przekształcenia dotychczasowej Szkoły Podstawowej nr 2. Naukę kontynuuje w nim 359 uczniów (stan na 2004)[28].
Szkolnictwo ponadgimnazjalne
[edytuj | edytuj kod]W stolicy gminy funkcjonuje Liceum Ogólnokształcące im. Andrzeja Zawady (dawniej im. Lucjana Szenwalda), położone przy ul. Polnej 2. Jego organem prowadzącym był w latach 1999–2003 powiat kłodzki. Od 2004 roku jest ono prowadzone przez gminę (przejęcie miało zapobiec zajęciu placówki przez władze powiatowe, w ramach ograniczania sieci placówek edukacyjnych)[29]. Uczęszcza do niego 188 uczniów[30].
Samorząd
[edytuj | edytuj kod]W skład gminy wchodzi miasto Lądek-Zdrój i 11 wsi, w których utworzono 9 sołectw[31]: Lutynia, Kąty Bystrzyckie, Konradów, Orłowiec, Radochów, Skrzynka, Stójków, Trzebieszowice, Wojtówka.
Polityka
[edytuj | edytuj kod]
Władze gminy
[edytuj | edytuj kod]
Lądek-Zdrój wraz z okolicznymi wioskami tworzą osobną gminę, posiadającą status gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy gminy wybierają do swojej rady miasta i gminy 15 radnych w wyborach co 4 lata, w sześciu okręgach wyborczych[32]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz gminy jest ratusz w Lądku-Zdroju, znajdujący się przy Rynku 31[33].
Burmistrzowie Lądka-Zdroju (od 1990)[34]:
- 1990–1994: Janusz Chrzan
- 1994–1998: Adam Szmidt
- 1998–2002: Kazimierz Szatan
- 2002–2010: Adam Szmidt
- 2010–2014: Kazimierz Szkudlarek
- 2014–2024 Roman Kaczmarczyk
- od 2024: Tomasz Nowicki[1]
Mieszkańcy gminy Lądek-Zdrój wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu[35].
Na czele każdego z sołectw stoi sołtys jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej, który ma do pomocy radę sołecką jako organ władzy ustawodawczej, która wybierana jest przez wszystkich mieszkańców danej wsi[36].
Religia
[edytuj | edytuj kod]
Na terenie gminy swoją działalność prowadzi głównie Kościół katolicki, który jako jedyna wspólnota religijna posiada na jej terenie swoje parafie, wchodzące w skład dwóch dekanatu lądeckiego, należących do diecezji świdnickiej[37]:
- parafia Narodzenia NMP → Lądek-Zdrój
- kościół Narodzenia NMP w Lądku-Zdroju
- kościół Najświętszej Maryi Panny w Lądku-Zdroju
- kaplica św. Jerzego w Lądku-Zdroju
- kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Kątach Bystrzyckich
- kościół św. św. Jana Nepomucena w Lutyni
- kościół św. Antoniego w Wojtówce
- kościół św. św. Karola Boromeusza we Wrzosówce
- parafia św. Mikołaja → Radochów
- parafia św. Andrzeja → Trzebieszowice
- Zbór Lądek-Stronie[38]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wyniki w wyborach Burmistrza Lądka-Zdroju. Państwowa Komisja Wyborcza, 2024-04-08. [dostęp 2024-05-02]. (pol.).
- ↑ Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w roku według podziału administracyjnego, stan w dniu 31.12.2021, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-09-03] (pol.).
- ↑ Polska. Mapa administracyjna, 1:600 000, wyd. Daunopol, Warszawa 1999.
- ↑ a b Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 XII 2010 r.). „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym”, 2006. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118.
- ↑ GUS, TABL. 11. Ludność według województw, powiatów, gmin oraz płci w województwie dolnośląskim w 2020 r.., 30 czerwca 2020.
- ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, Lądek-Zdrój 2004, s. 7.
- ↑ Mapa administracyjna województwa dolnośląskiego, stan na 31.12.2010 roku.
- ↑ K. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, Wrocław 1999, s. 16–17.
- ↑ Sudety. Przewodnik dydaktyczny dla przyrodników, pod red. B. Czarneckiej i B. Janiec, Lublin 2003, s. 31.
- ↑ K. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, op.cit., s. 25.
- ↑ K. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, op.cit., s. 30–33.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 16–17.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 16–18.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 17–18.
- ↑ K. Mazurski, Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, Wrocław 1999, s. 24.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 19.
- ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 24.
- ↑ M. Perzyński, Gminy wiejskiej Kłodzko skarby i osobliwości. Przewodnik dla dociekliwych, Wrocław 2002, s. 41.
- ↑ a b Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 25.
- ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 26.
- ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 27.
- ↑ L. Siarkiewicz, Rozprawa o lądeckim herbie. ladekzdroj.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-27)]. [on-line] [dostęp 2011-12-17].
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2011-09-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Lądek-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 53.
- ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 54.
- ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 54–55.
- ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 55.
- ↑ Uchwała Rady Miasta i Gminy Lądek-Zdrój Nr XVI/208/03 w sprawie przejęcia przez Gminę Lądek Zdrój prowadzenia Liceum Ogólnokształcącego.
- ↑ Liczba uczniów w 2004 roku, dane za sekretariatem LO im. L. Szenwalda w Lądku-Zdroju.
- ↑ Statut Miasta i Gminy Lądek-Zdrój z dnia 27.01.2000 roku, ze zmianami z dnia Zdroju z dnia 27 października 2005 roku, § 5.
- ↑ Informacje dotyczące liczby radnych i okręgów wyborczych na stronie PKW [on-line] [dostęp 2011-11-19].
- ↑ Informacje na oficjalnej stronie miasta i gminy Lądek-Zdrój. ladek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-30)]. [on-line] [dostęp 2011-11-20].
- ↑ Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 2 (K–L), Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Kłodzko-Nowa Ruda 2009.
- ↑ Informacje PKW, stan na 2011 rok.
- ↑ Hasło „sołectwo” z Encyklopedii Wiem.. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-08)].
- ↑ Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2005.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-11-02].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada wsi | |
| Nieoficjalne części wsi |
