Przejdź do zawartości

Równina Augustowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Równina Augustowska
Mapa regionu
Zasięg regionu w obrębie Polski
Megaregion

Niż Wschodnioeuropejski

Prowincja

Niż Wschodniobałtycko-Białoruski

Podprowincja

Pojezierza Wschodniobałtyckie

Makroregion

Pojezierze Litewskie

Mezoregion

Równina Augustowska

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
– woj. podlaskie

Równina Augustowska (842.74) – mezoregion fizycznogeograficzny w północno-wschodniej Polsce (woj. podlaskie), wchodzący w skład Pojezierza Litewskiego.

Region jest równiną sandrową, której powierzchnia w granicach Polski wynosi ok. 1170 km². Nachylona jest od północy (ok. 190 m n.p.m. w okolicy Suwałk) w kierunku południowym (ok. 120 m n.p.m. w okolicach Augustowa).

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Od północy Równina Augustowska graniczy z Pojezierzem Wschodniosuwalskim, od zachodu z Pojezierzem Zachodniosuwalskim i Pojezierzem Ełckim, od południa z Kotliną Biebrzańską. Na wschodzie równinę przecina granica państwowa z Litwą i Białorusią.

Administracyjnie większość równiny leży w pow. augustowskim, zaś północne fragmenty znajdują się w powiatach suwalskim i sejneńskim. Na południowo-zachodnim krańcu położone jest jedyne miasto na równinie – Augustów. Większe wsie położone na równinie to: Giby, Nowinka i Płaska.

Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej Polski Równina Augustowska położona jest w Krainie Mazursko-Podlaskiej w dwóch mezoregionach: Wigier i Rospudy oraz Puszczy Augustowskiej[1].

Pod względem historyczno-geograficznym równina leży na obszarze Suwalszczyzny. Do III rozbioru Polski w 1795 przez równinę przebiegała na rzece Netcie granica między Koroną Królestwa Polskiego a Wielkim Księstwem Litewskim[2]. Większość równiny znajdowała się w woj. trockim Wielkiego Księstwa, zaś południowo-zachodni fragment w woj. podlaskim Korony.

Mikroregiony

[edytuj | edytuj kod]

Równina Augustowska dzieli się na 5 mikroregionów (podział Andrzeja Richlinga z 1985):

  • Obniżenie Suwalskie (842.741) – położone wzdłuż biegu Czarnej Hańczy do jej ujścia w jeziorze Wigry, powstało jako szlak odpływu lodowcowo-rzecznego w fazie pomorskiej.
  • Pagórki Augustowskie (842.742) – strefa brzeżna sandru ciągnąca się na zachód i południowy zachód od Wigier, gdzie wśród piasków pojawiają się kępy gliny morenowej i zatorfione wytopiska, oprócz Wigier większym jeziorem jest tam Blizno.
  • Równina Frąckowska (842.743) – zajmuje północną część Równiny Augustowskiej, w 90% pokrytej borami sosnowymi i mieszanymi i przeciętej doliną Czarnej Hańczy poniżej jej wypływu z Wigier.
  • Równina Studzieniczna (842.744) – zajmuje południową część doliny w okolicach Augustowa, znajdują się na niej liczne jeziora.
  • Równina Mikaszewska (842.745) – znajduje się we wschodniej części równiny, oprócz pokrywy piaszczystej gdzieniegdzie wynurzają się kępy gliny morenowej, lasy zajmują 93% obszaru.

Geologia

[edytuj | edytuj kod]
Równinny krajobraz w Augustowie

Równina Augustowska leży na Wyniesieniu mazursko-suwalskim, będącym częścią prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej[3]. Równina jest rozległym, słabo urozmaiconym sandrem poligenetycznym (utworzonym z różnego rodzaju osadów w różnym czasie). Północna jej część została usypana przez wody topniejącego lądolodu w okresie fazy Wigier i stadiału pomorskiego zlodowacenia bałtyckiego, zaś środkowa i południowa przez wody topniejącego lądolodu stadiału Leszna. Na wysokości Augustowa występuje szereg jezior rynnowych ułożonych równoleżnikowo. Gdzieniegdzie na równinie znajdują się niewielkie obszary o bardziej urozmaiconej rzeźbie z utworami i formami z okresu recesji lądolodu stadiału Leszna. W porównaniu do Pojezierza Wschodniosuwalskiego i Zachodniosuwalskiego krajobraz równiny charakteryzuje się złagodzeniem i zniszczeniem rzeźby z powodu dłuższego oddziaływania klimatu peryglacjalnego w okresach interglacjalnych ostatniego zlodowacenia (faza Wigier, stadiał pomorski i schyłek plejstocenu)[4].

Na obszarze równiny występują formy charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego[5]:

W wyniku działalności lądolodu na sandrze powstały złoża kruszywa mineralnego, szczególnie w północnej części równiny. Eksploatację złóż ułatwia ich położenie na powierzchni terenu, dzięki czemu można wydobywać je metodą odkrywkową[6].

Klimat

[edytuj | edytuj kod]
Zima nad jeziorem Necko

Klimat Pojezierza Litewskiego, w skład którego wchodzi Równina Augustowska, ma cechy klimatu kontynentalnego[7]. Pojezierze to stanowi jeden z najchłodniejszych makroregionów nizinnej Polski z powodu stosunkowo ostrej i długiej zimy, której nie wyrównuje cieplejsze lato[8]. Na Równinie Augustowskiej panują jednak nieco łagodniejsze warunki niż na położonym na północ od niej Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Najbliższa stacja meteorologiczna znajduje się w Suwałkach, brak jest natomiast stacji na samej Równinie Augustowskiej, która umożliwiałaby bardziej szczegółową ocenę klimatu tego mezoregionu[8]. W pobliskich Suwałkach średnia wieloletnia roczna temperatura wynosi 6,8 °C, zaś roczna amplituda temperatur – 22,9 °C. Średnia suma opadów atmosferycznych wynosi rocznie 576 mm. Pokrywa śnieżna zalega średnio 101 dni w roku[9]. Okres wegetacyjny na równinie trwa 190–200 dni[10]. Na klimat Równiny Augustowskiej wpływ ma obecność wielu zbiorników wodnych zmniejszających dobowe wahania temperatur i zwiększających możliwość występowania mgieł[7]. Duże zalesienie mezoregionu stanowi ochronę przed silniejszymi wiatrami[7].

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]
Puszcza Augustowska

Gleby

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Puszczy Augustowskiej dominują gleby rdzawe, występują też gleby bielicowe, glejobielicowe, torfowe i płowe, zaś mniejszy udział mają gleby murszowe, murszowate, gruntowo-glejowe i brunatne[11][12][13]. Północno-zachodnia część Puszczy Augustowskiej, w której występują piaski zwałowe i gliny, jest stosunkowo żyzna. Środkowa i południowa część puszczy pokryta jest piaskami sandrowymi z ubogimi glebami bielicowymi. W tej części występują też gleby torfowe[14]. W sąsiedztwie rzek i jezior występują holoceńskie piaski, żwiry, mady rzeczne, torfy i namuły[15]. W dolinie Rospudy znajdują się torfowiska, powstałe częściowo w wyniku sztucznych spiętrzeń rzeki[16]. Na obszarach bezodpływowych tworzą się torfowiska wysokie i mszary[17].

Lasy

[edytuj | edytuj kod]

Równina Augustowska jest mocno zalesiona. Większą jej część zajmuje Puszcza Augustowska. Gatunkiem dominującym w puszczy jest sosna zwyczajna (ok. 70%[17]). W puszczy występuje również świerk pospolity, brzoza brodawkowata, olsza czarna i dąb szypułkowy, a w mniejszym stopniu także jesion wyniosły, topola osika, lipa, klon, grab, wiąz, modrzew, cis pospolity, topola[18]. Charakterystycznym i wartościowym ekotypem sosny, występującym w puszczy, jest sosna augustowska, przystosowana do miejscowych warunków klimatycznych i glebowych[19].

Większość lasów Puszczy Augustowskiej stanowi własność Skarbu Państwa i zarządzana jest przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Białymstoku[20]. Lasy znajdują się na terenie nadleśnictw: Augustów[21], Płaska[22], Szczebra[23], Głęboki Bród[24], Suwałki[25], Pomorze[26]. Lasy wokół jeziora Wigry zarządzane są przez Wigierski Park Narodowy[27].

Flora

[edytuj | edytuj kod]

W rezerwatach występują rzadkie gatunki roślin: obuwik pospolity (Brzozowy Grąd)[28] i pióropusznik strusi (Glinki)[29].

Fauna

[edytuj | edytuj kod]

W lasach puszczy żyją rzadkie gatunki zwierząt, jak: wilk, ryś, wydra, bóbr, głuszec, cietrzew, bocian czarny, 18 gatunków ptaków drapieżnych (11 lęgowych): kania ruda, kania czarna, trzmielojad, bielik, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, jastrząb, krogulec, myszołów zwyczajny, orlik krzykliwy, kobuz[30].

Ponadto w regionie występują ssaki, jak sarna, jeleń, łoś, dzik, borsuk, lis, kuna, zając bielak[31]. Spotykane ptaki to m.in. łabędź niemy (jego miejsca lęgowe chronione są w rezerwacie Kolno), trzciniak, trzcinniczek, perkoz zausznik, mewa śmieszka, kaczka krzyżówka, żuraw, zimorodek[32].

Ochrona przyrody

[edytuj | edytuj kod]

Rezerwaty przyrody położone na terenie Równiny Augustowskiej[33][34]:

Nazwa Rodzaj Powierzchnia (ha) Przedmiot ochrony
Bory nad Kanałem Augustowskim leśny 57,17 walory krajobrazowe ców nad Kanałem Augustowskim
Brzozowy Grąd florystyczny 0,08 stanowisko obuwika pospolitego
Dolina Rospudy im. prof. Aleksandra Sokołowskiego torfowiskowy 261,56 ekosystem torfowiskowy wraz z otaczającymi borami i lasami bagiennymi
Glinki florystyczny 1,81 stanowisko pióropusznika strusiego
Jezioro Kalejty krajobrazowy 740,67 wartości przyrodnicze Jeziora Długiego i krajobrazu środkowej części Puszczy Augustowskiej
Jezioro Kolno faunistyczny 269,26 miejsca lęgowe łabędzia niemego
Kozi Rynek leśny 146,63 naturalne drzewostany grądowe i łęgowe
Kukle krajobrazowy 313,54 starodrzewy świerkowo-sosnowe, siedliska bagienne i zbiorowiska nieleśne w dolinie Marychy oraz jeziora dystroficzne z borami bagiennymi
Kuriańskie Bagno leśny 1713,62 obszar o unikatowej geomorfologii oraz naturalne zbiorowiska leśne
Łempis leśny 132,21 ekosystemy leśne, wodne i torfowiskowe z rzadkimi gatunkami roślin i zwierząt
Mały Borek leśny 90,53 typy boru sosnowego z domieszką świerka
Perkuć leśny 209,82 bór świerkowo-sosnowy
Pomorze leśny 20,45 drzewostan Puszczy Augustowskiej oraz grodzisko
Stara Ruda florystyczny leśno-torfowiskowy 83,15 źródliska Rudawki, łęg jesionowo-olszowy, bór torfowcowy
Starożyn leśny 298,43 różne rodzaje drzewostanów Puszczy Augustowskiej
Tobolinka wodny 4,32 jezioro dystroficzne z pływającymi wyspami
Wilkołuk leśny 104,02 torfowiska soligeniczne i nakredowe oraz zróżnicowane lasy i bory bagienne i wilgotne

Na Równinie Augustowskiej znajdują się również częściowo Wigierski Park Narodowy[35] i obszary chronionego krajobrazu: Dolina Rospudy, Puszcza i Jeziora Augustowskie[17]. Równina leży w obrębie obszaru specjalnej ochrony ptaków „Puszcza Augustowska”[36] i obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Ostoja Augustowska”[37], będących częściami sieci Natura 2000.

Sieć wodna

[edytuj | edytuj kod]

Przez równinę przepływają m.in. rzeki Czarna Hańcza, Netta i Rospuda oraz Kanał Augustowski. Na jej obszarze znajdują się liczne jeziora. Największe z nich to: Wigry (w granicach równiny leży południowa część), Sajno, Białe Augustowskie, Necko, Serwy, Kalejty, Studzieniczne.

Na równinie znajduje się dział wodny między dorzeczem Wisły i Niemna. Większość obszaru, poprzez Czarną Hańczę, leży w zlewni Niemna, zaś rzeki Rospuda i Netta należą do zlewni Wisły[17]. Dorzecza połączone są sztucznym przekopem, tzw. Kanałem Czarnobrodzkim, o długości ok. 8 km, położonym między śluzami Swoboda i Gorczyca, będącym częścią Kanału Augustowskiego[38].

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

Plenery Równiny Augustowskiej (Augustów, Puszcza Augustowska) były wykorzystywane m.in. w filmach fabularnych: Karate po polsku[39], Ostatni strzał[40], Śpiewy po rosie[41], Weekend z dziewczyną[42] oraz serialach telewizyjnych: Czarne chmury[43], Lato leśnych ludzi[44]. Władysław Ślesicki kręcił w Puszczy Augustowskiej nagradzane filmy dokumentalne: Płyną tratwy (opowieść o młodym chłopaku z Wojciecha pracującym przy spławie drewna)[45] i Rodzina człowiecza (obraz surowego życia chłopskiej rodziny)[46].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Zielony i Kliczkowska 2012 ↓, s. 216–217.
  2. ↑ Szlaszyński i Makowski 2007 ↓, s. 30.
  3. ↑ Ber 1981 ↓, s. 30.
  4. ↑ Ber 1981 ↓, s. 29.
  5. ↑ Ber 1981 ↓, s. 44–45, 47, 169, 170, 172.
  6. ↑ Ber 1981 ↓, s. 39–40.
  7. ↑ a b c Klimat północno-wschodniej Polski według podziału fizycznogeograficznego J. Kondrackiego i J. Ostrowskiego 2013 ↓, s. 52.
  8. ↑ a b Klimat północno-wschodniej Polski według podziału fizycznogeograficznego J. Kondrackiego i J. Ostrowskiego 2013 ↓, s. 49.
  9. ↑ Klimat. Oficjalny portal Miasta Suwałki. [dostęp 2015-08-28].
  10. ↑ Zielony i Kliczkowska 2012 ↓, s. 21.
  11. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Augustów na okres 01.01.2005-31.12.2014. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, s. 147–148.
  12. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Płaska na okres 01.01.2004-31.12.2013. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2004, s. 61–62.
  13. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Szczebra na okres 01.01.2005-31.12.2014. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2013, s. 46–47.
  14. ↑ Sokołowski 2006 ↓, s. 52.
  15. ↑ Zielony i Kliczkowska 2012 ↓, s. 217.
  16. ↑ Zielony i Kliczkowska 2012 ↓, s. 216.
  17. ↑ a b c d OCK Puszcza i Jeziora Augustowskie. Zielone Wrota. Podlaski Portal Przyrodniczo-Turystyczny. [dostęp 2015-08-23].
  18. ↑ Sokołowski 2006 ↓, s. 54, 86, 88.
  19. ↑ Hodowla lasu. Nadleśnictwo Głęboki Bród. [dostęp 2015-08-24].
  20. ↑ Lasy regionu. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku. [dostęp 2015-08-25].
  21. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Augustów na okres 01.01.2005-31.12.2014. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, s. 12.
  22. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Płaska na okres 01.01.2004-31.12.2013. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2004, s. 11.
  23. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Szczebra na okres 01.01.2005-31.12.2014. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2013, s. 7.
  24. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Głęboki Bród na okres 01.01.2012-31.12.2021. Tom 1. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2011, s. 21.
  25. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Suwałki na okres 01.01.2013-31.12.2022. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2012, s. 18.
  26. ↑ Plan urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Pomorze na okres 01.01.2013-31.12.2022. Program ochrony przyrody. Białystok: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Oddział w Białymstoku, 2012, s. 19.
  27. ↑ Analiza działalności Wigierskiego Parku Narodowego w roku 2014. Wstęp 2014 ↓, rozdz. 1.1.
  28. ↑ Rezerwat Przyrody Brzozowy Grąd. Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. [dostęp 2015-08-31].
  29. ↑ Rezerwat Przyrody Glinki. Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. [dostęp 2015-08-31].
  30. ↑ Sokołowski 2006 ↓, s. 54.
  31. ↑ Wengris i Polakowski 1975 ↓, s. 67–69.
  32. ↑ Wengris i Polakowski 1975 ↓, s. 63–67.
  33. ↑ Kondracki 2002 ↓.
  34. ↑ Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. [dostęp 2025-05-22].
  35. ↑ Ochrona krajobrazu. Wigierski Park Narodowy. [dostęp 2015-08-23].
  36. ↑ Puszcza Augustowska PLB200002. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2015-09-02].
  37. ↑ Ostoja Augustowska. Instytut na Rzecz Ekorozwoju. [dostęp 2015-09-02].
  38. ↑ Batura i Batura 1993 ↓, s. 71.
  39. ↑ Karate po polsku. FilmPolski.pl Internetowa baza filmu polskiego. [dostęp 2015-09-03].
  40. ↑ Ostatni strzał. FilmPolski.pl Internetowa baza filmu polskiego. [dostęp 2015-09-03].
  41. ↑ Śpiewy po rosie. FilmPolski.pl Internetowa baza filmu polskiego. [dostęp 2015-09-03].
  42. ↑ Weekend z dziewczyną. FilmPolski.pl Internetowa baza filmu polskiego. [dostęp 2015-09-03].
  43. ↑ Czarne chmury. FilmPolski.pl Internetowa baza filmu polskiego. [dostęp 2015-09-03].
  44. ↑ Władysław Ślesicki. Culture.pl. [dostęp 2015-09-03].
  45. ↑ Płyną tratwy. Filmweb. [dostęp 2015-09-03].
  46. ↑ Rodzina człowiecza. FilmPolski.pl Internetowa baza filmu polskiego. [dostęp 2015-09-03].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Analiza działalności Wigierskiego Parku Narodowego w roku 2014. Wstęp. Wigierski Park Narodowy. [dostęp 2015-08-25].
  • Irena Batura, Wojciech Batura: Po Ziemi Augustowskiej. Przewodnik dla turysty i wczasowicza. Suwałki: Wydawnictwo „Hańcza”, 1993. ISBN 83-900828-3-7.
  • Andrzej Ber: Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Przewodnik geologiczny. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1981. ISBN 83-220-0131-2.
  • Klimat północno-wschodniej Polski według podziału fizycznogeograficznego J. Kondrackiego i J. Ostrowskiego. Warszawa: Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, 2013. ISBN 978-83-63245-52-8.
  • Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13897-1.
  • Aleksander W. Sokołowski: Lasy północno-wschodniej Polski. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2006. ISBN 978-83-89744-40-1.
  • Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007. ISBN 978-83-925620-0-9.
  • Janina Wengris, Benon Polakowski: Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1975, seria: Przyroda Polski.
  • Roman Zielony, Alina Kliczkowska: Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2012. ISBN 978-83-61633-62-4.
Mezoregiony Pojezierza Litewskiego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Równina_Augustowska&oldid=77885912”