Przejdź do zawartości

Pałac w Świerklańcu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Ważniejsza literatura: uzupełnienie lit.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 1: Linia 1:
== Zamek w Świerklańcu ==
[[Plik:Palace Swierklaniec 1930.jpg|thumb|250px|Stary zamek – widok z 1930 r]]
[[Plik:Palace Swierklaniec 1930.jpg|thumb|250px|Stary zamek – widok z 1930 r]]
[[File:Ruins Swierklaniec.jpg|thumb|100px|Ruiny Starego zamku w 1958 r.]]

'''Zamek w Świerklańcu''' ([[język niemiecki|niem]]. ''Schloss Neudeck'') – obecnie ruiny dawnego zamku (starego pałacu) na mokradłach w miejscowości [[Świerklaniec]] w [[powiat tarnogórski|powiecie tarnogórskim]]. Pierwotnie założony w średniowieczu przez Piastów na otoczonej wodą wyspie na planie owalnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany później znaczenie przez kolejnych właścicieli.
'''Zamek w Świerklańcu''' ([[język niemiecki|niem]]. ''Schloss Neudeck'') – obecnie ruiny dawnego zamku (starego pałacu) na mokradłach w miejscowości [[Świerklaniec]] w [[powiat tarnogórski|powiecie tarnogórskim]]. Pierwotnie założony w średniowieczu przez Piastów na otoczonej wodą wyspie na planie owalnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany później znaczenie przez kolejnych właścicieli.


W średniowieczu znajdujący się w tym miejscu zamek należał do [[Piastowie|Piastów]]. W [[1289]] r. właściciel zamku książę piastowski [[Kazimierz II bytomski|Kazimierz II]] złożył hołd królowi [[Czechy|Czech]] Wacławowi, a po śmierci Kazimierza II nastąpił podział ziem podległego mu piastowskiego [[Księstwo Bytomskie|Księstwa Bytomskiego]] pomiędzy trzech jego synów, w wyniku czego zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z nich, księciu Władysławowi.
W średniowieczu znajdujący się w tym miejscu zamek należał do [[Piastowie|Piastów]]. W [[1289]] r. właściciel zamku książę piastowski [[Kazimierz II bytomski|Kazimierz II]] złożył hołd królowi [[Czechy|Czech]] Wacławowi, a po śmierci Kazimierza II nastąpił podział ziem podległego mu piastowskiego [[Księstwo Bytomskie|Księstwa Bytomskiego]] pomiędzy trzech jego synów, w wyniku czego zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z nich, księciu Władysławowi.


Po śmierci Władysława oraz jego braci, w tym ostatniego Bolesława, król Czech [[Karol IV Luksemburski|Karol IV]] podzielił ostatecznie w [[1369]] r. ziemie księstwa na dwie części. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę [[Konrad I oleśnicki]]. W [[1475]] r. król Węgier Maciej Korwin zajął Księstwo Bytomskie, dając w [[1477]] r. w zastaw Janowi z Żerotina ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu. W [[1498]] r. [[ziemia bytomska|ziemię bytomską]] wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski [[Jan II Dobry (książę opolski)|Jan II Dobry]] z rodu Piastów za kwotę 19 000 [[floren]]ów. W [[1526]] r. zamek w Świerklańcu i [[Bytom]] przeszły na własność margrabiego [[Jerzy von Ansbach|Jerzego Hohenzollerna]], księcia [[Karniów|Karniowa]]. Od tej pory była to własność dynastii [[Hohenzollernowie|Hohenzolernów]]. [[6 stycznia]] [[1620]] r. zamek wydzierżawił na trzy lata [[Jan Siekwieciński]]. Od [[1623]] r. zamek stał się główną siedzibą – pochodzącego ze [[Spisz]]u – rodu [[Henckel von Donnersmarck]], a po podziale na linie w [[1671]] r. był do [[1945]] r. własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej, której członkowie przebudowali go w stylu neogotyckim. Zamek został zniszczony i rozgrabiony w 1945 roku.
Po śmierci Władysława oraz jego braci, w tym ostatniego Bolesława, król Czech [[Karol IV Luksemburski|Karol IV]] podzielił ostatecznie w [[1369]] r. ziemie księstwa na dwie części. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę [[Konrad I oleśnicki]]. W [[1475]] r. król Węgier Maciej Korwin zajął Księstwo Bytomskie, dając w [[1477]] r. w zastaw Janowi z Żerotina ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu. W [[1498]] r. [[ziemia bytomska|ziemię bytomską]] wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski [[Jan II Dobry (książę opolski)|Jan II Dobry]] z rodu Piastów za kwotę 19 000 [[floren]]ów. W 1513 roku budowla w większej części była zbudowana z drewna dębowego a murowane były jedynie eliptyczny mur obwodowy i piwnice. W [[1526]] r. zamek w Świerklańcu i [[Bytom]] przeszły na własność margrabiego [[Jerzy von Ansbach|Jerzego Hohenzollerna]], księcia [[Karniów|Karniowa]]. Od tej pory była to własność dynastii [[Hohenzollernowie|Hohenzolernów]]. [[6 stycznia]] [[1620]] r. zamek wydzierżawił na trzy lata [[Jan Siekwieciński]]. Od [[1623]] r. zamek stał się główną siedzibą – pochodzącego ze [[Spisz]]u – rodu [[Henckel von Donnersmarck]], a po podziale na linie w [[1671]] r. był do [[1945]] r. własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej, której członkowie przebudowali go w stylu neogotyckim. W 1945 roku zamek został rozgrabiony i zniszczony w 65-70%. Ruiny w 1957 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków. W 1960 roku podjęto decyzję o rozbiórce spalonych w czasie wojny części XIX wiecznych (nie uznawanych ówcześnie za cenne) i odrestaurowanie odsłoniętych w ten sposób murów z okresu średniowiecza. W dniu 20 grudnia 1961 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wydało decyzję nakazującą odbudowę zamku. Pomimo tego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach zleciło ZGKiM w Świerklańcu rozbiórkę ruin zamku, co nastąpiło poprzez wysadzenie go przez wydelegowanych do tego górników we wrześniu 1962 roku. Pozostałości zamku uprzątnęła miejscowa ludność w zamian za możliwość wykorzystania gruzów na własny użytek. Wojewódzki Konserwator Zabytków dowiedział się o zniszczeniu zamku dopiero 30 listopada 1962 r.<ref>Spotkania z Zabytkami 3-4/2011, Jarosław Rolak "Historia Wyburzenia Zamku w świerklańcu"</ref>

== Pałac w Świerklańcu ==
[[Plik:Neues Schloss Neudeck.jpg|thumb|250px|Nowy pałac – widok przed 1945 r.]]
[[Plik:Neues Schloss Neudeck.jpg|thumb|250px|Nowy pałac – widok przed 1945 r.]]
[[Plik:Palace Sculptures Swierklaniec.jpg|thumb|250px|Nowy pałac – widok przed 1945 r.]]
[[Plik:Palace Sculptures Swierklaniec.jpg|thumb|250px|Nowy pałac – widok przed 1945 r.]]
Linia 42: Linia 45:
* M. Wroński ''Świerklaniec w dawnych widokach'', Tarnowskie Góry 2000.
* M. Wroński ''Świerklaniec w dawnych widokach'', Tarnowskie Góry 2000.
* J. Rolak, "Zamek w Świerklańcu. Historia wyburzenia w świetle materiałów archiwalnych Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach" [w:]Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, T.2, Katowice 2010.
* J. Rolak, "Zamek w Świerklańcu. Historia wyburzenia w świetle materiałów archiwalnych Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach" [w:]Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, T.2, Katowice 2010.

{{Przypisy}}


{{commons|Świerklaniec#The New Palace in Świerklaniec (pulled down 1961)}}
{{commons|Świerklaniec#The New Palace in Świerklaniec (pulled down 1961)}}

Wersja z 20:51, 20 lip 2011

Zamek w Świerklańcu

Stary zamek – widok z 1930 r
Ruiny Starego zamku w 1958 r.

Zamek w Świerklańcu (niem. Schloss Neudeck) – obecnie ruiny dawnego zamku (starego pałacu) na mokradłach w miejscowości Świerklaniec w powiecie tarnogórskim. Pierwotnie założony w średniowieczu przez Piastów na otoczonej wodą wyspie na planie owalnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany później znaczenie przez kolejnych właścicieli.

W średniowieczu znajdujący się w tym miejscu zamek należał do Piastów. W 1289 r. właściciel zamku książę piastowski Kazimierz II złożył hołd królowi Czech Wacławowi, a po śmierci Kazimierza II nastąpił podział ziem podległego mu piastowskiego Księstwa Bytomskiego pomiędzy trzech jego synów, w wyniku czego zamek i okoliczne ziemie przypadły jednemu z nich, księciu Władysławowi.

Po śmierci Władysława oraz jego braci, w tym ostatniego Bolesława, król Czech Karol IV podzielił ostatecznie w 1369 r. ziemie księstwa na dwie części. Okolice Świerklańca wraz z zamkiem otrzymał w spadku książę Konrad I oleśnicki. W 1475 r. król Węgier Maciej Korwin zajął Księstwo Bytomskie, dając w 1477 r. w zastaw Janowi z Żerotina ziemię bytomską i zamek w Świerklańcu. W 1498 r. ziemię bytomską wraz z zamkiem w Świerklańcu kupił książę opolski Jan II Dobry z rodu Piastów za kwotę 19 000 florenów. W 1513 roku budowla w większej części była zbudowana z drewna dębowego a murowane były jedynie eliptyczny mur obwodowy i piwnice. W 1526 r. zamek w Świerklańcu i Bytom przeszły na własność margrabiego Jerzego Hohenzollerna, księcia Karniowa. Od tej pory była to własność dynastii Hohenzolernów. 6 stycznia 1620 r. zamek wydzierżawił na trzy lata Jan Siekwieciński. Od 1623 r. zamek stał się główną siedzibą – pochodzącego ze Spiszu – rodu Henckel von Donnersmarck, a po podziale na linie w 1671 r. był do 1945 r. własnością linii świerklaniecko-tarnogórskiej, której członkowie przebudowali go w stylu neogotyckim. W 1945 roku zamek został rozgrabiony i zniszczony w 65-70%. Ruiny w 1957 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków. W 1960 roku podjęto decyzję o rozbiórce spalonych w czasie wojny części XIX wiecznych (nie uznawanych ówcześnie za cenne) i odrestaurowanie odsłoniętych w ten sposób murów z okresu średniowiecza. W dniu 20 grudnia 1961 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki wydało decyzję nakazującą odbudowę zamku. Pomimo tego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach zleciło ZGKiM w Świerklańcu rozbiórkę ruin zamku, co nastąpiło poprzez wysadzenie go przez wydelegowanych do tego górników we wrześniu 1962 roku. Pozostałości zamku uprzątnęła miejscowa ludność w zamian za możliwość wykorzystania gruzów na własny użytek. Wojewódzki Konserwator Zabytków dowiedział się o zniszczeniu zamku dopiero 30 listopada 1962 r.[1]

Pałac w Świerklańcu

Nowy pałac – widok przed 1945 r.
Nowy pałac – widok przed 1945 r.
Dawna brama pałacowa (obecnie brama wejściowa do ZOO w Chorzowie)
Jedna z rzeźb lwów ustawiona obecnie przy wejściu do parku im. rotm. Pileckiego w Zabrzu

Pałac w Świerklańcu - w 1876 roku niedaleko starego zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował jako prezent dla swojej żony Blanki de Paiva – nową rezydencję w stylu Ludwika XIII zwaną popularnie "Małym Wersalem". Pałac zaprojektował Hector Lefuel (nadworny budowniczy Napoleona III). Zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone w 1945 r. i ostatecznie zniszczone w czasach PRL. W 1962 roku bez wiedzy ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wysadzono resztki ruin zamku. Z zespołu pałacowego do dzisiaj ocalały baseny, tarasy i fontanny, Pałac Kawalera oraz kościół z grobowcami rodziny. Autorem rzeźb na tarasie, które ocalały do dziś, był Emanuel Fremiet. Dwie pochodzące z parku pałacowego rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), natomiast brama do pałacu zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.

Panowie zamku

Ważniejsza literatura

  • M. Zgórniak, Pałac w Świerklańcu - zapomniane dzieło Hectora Lefuela, w: Archi­tektura XIX i po­czątku XX wieku, pod red. T. Grygiela, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 101-111
  • J. A. Krawczyk, A. Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2002.
  • A. Kuzio-Podrucki, P. Nadolski, D. Woźnicki, Herbarz bytomski, Bytom 2003.
  • A. Kuzio-Podrucki, Henckel von Donnersmarckowie. Kariera i fortuna rodu, Bytom 2003.
  • J. A. Krawczyk, E. Wieczorek, Dziedzictwo kulturowe gminy Świerklaniec, Bytom 1997.
  • M. Wroński Świerklaniec w dawnych widokach, Tarnowskie Góry 2000.
  • J. Rolak, "Zamek w Świerklańcu. Historia wyburzenia w świetle materiałów archiwalnych Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach" [w:]Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego, T.2, Katowice 2010.
  1. ↑ Spotkania z Zabytkami 3-4/2011, Jarosław Rolak "Historia Wyburzenia Zamku w świerklańcu"


Zobacz też:

Zamki i pałace na Górnym Śląsku
Istniejące dwory
Istniejące pałace
Istniejące zamki
Nieistniejące dwory
Nieistniejące pałace
Nieistniejące zamki


Szablon:Link FA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_w_Świerklańcu&oldid=27330319”