Pińsk: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Religia: drobne merytoryczne |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
Linia 94: | Linia 94: | ||
* 1941 r. – 4 VII, wkroczenie Niemców |
* 1941 r. – 4 VII, wkroczenie Niemców |
||
* 1942 r. – IV, utworzenie getta dla Żydów; X-XI, mordy na 30-45 tys. Żydów |
* 1942 r. – IV, utworzenie getta dla Żydów; X-XI, mordy na 30-45 tys. Żydów |
||
* 1943 r. – 18 I, atak porucznika [[Jan Piwnik|Jana Piwnika]] "Ponurego" na więzienie [[Gestapo]] w Pińsku i odbicie więźniów. O godz.17. Grupa bojowa Armii Krajowej dowodzona przez "Ponurego", wdarła się samochodem osobowym na dziedziniec więzienia, druga grupa dowództwem "Czarki" wdarła się do więzienia przez płot na tyłach domu mieszkalnego, a trzecia grupa "Kawy" sforsowała ogrodzenie, opanowała administrację i zabiła komendanta więzienia. Inni partyzanci AK przecięli druty telefoniczne zrywając kontakt z Pińska. W wyniku akcji uwolniono kpt. [[Alfred Paczkowski|Alfreda Paczkowskiego ps."Wania"]], Mieczysława Eckhardta ps. "Bocian" i Piotra Downara ps. "Azor" i odwieziono do Warszawy. |
|||
* 1943 r. – 18 I, atak porucznika [[Jan Piwnik|Jana Piwnika]] "Ponurego" na więzienie [[Gestapo]] w Pińsku i odbicie więźniów |
|||
* 1944 r. – 14 lipca zajęcie miasta przez Armię Czerwoną, włączenie do ZSRR; wg danych [[NKWD]] [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]] w wyniku działań wojennych miasto zostało zburzone w 35-40%; zniszczeniu uległy m. in. miejska stocznia, fabryka zapałek i 5 tartaków<ref>RGASPI, f. 17, op. 122, d. 70, k. 87. Sprawozdanie nr 829/5 NKWD BSRR, ESRR, ŁSRR, LSRR i obwodu kalininskiego do KC WKP(b) z dnia 17 sierpnia 1944 roku, podpisał komisarz ludowy NKWD Beria</ref>; |
* 1944 r. – 14 lipca zajęcie miasta przez Armię Czerwoną, włączenie do ZSRR; wg danych [[NKWD]] [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]] w wyniku działań wojennych miasto zostało zburzone w 35-40%; zniszczeniu uległy m. in. miejska stocznia, fabryka zapałek i 5 tartaków<ref>RGASPI, f. 17, op. 122, d. 70, k. 87. Sprawozdanie nr 829/5 NKWD BSRR, ESRR, ŁSRR, LSRR i obwodu kalininskiego do KC WKP(b) z dnia 17 sierpnia 1944 roku, podpisał komisarz ludowy NKWD Beria</ref>; |
||
* 1945 r. – 3 stycznia - pierwszy transport wysiedleńczy ludności polskiej z Łucka i okolic. |
* 1945 r. – 3 stycznia - pierwszy transport wysiedleńczy ludności polskiej z Łucka i okolic. |
Wersja z 17:18, 9 sty 2013
Szablon:Miasto zagranica infobox
Pińsk (biał. Пінск, Pinsk, ros. Пинск, Pinsk) – miasto i port na Białorusi, na Polesiu, nad rzeka Piną, u jej ujścia do Prypeci, w odległości 29 km od kanału Dniepr-Bug. Miasto położone jest administracyjnie w obwodzie brzeskim, do 1939 w województwie poleskim (1921 stolica), węzeł drogowy; stolica diecezji pińskiej (1925), seminarium duchowne (1925, 2001); 130 600 mieszkańców (2010).
Do 1939 Pińsk był miejscem stacjonowania Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej i 84 Pułku Piechoty Strzelców Poleskich.
Do września 1939 miasto należało do Polski, w tym roku zostało zaanektowane przez Związek Radziecki. Od 4 lipca 1941 do 14 lipca 1944 Pińsk był kontrolowany przez Niemców. Większość pińskich Żydów została zamordowana pod koniec października 1942, niedługo po ich deportacji z miejskiego getta[1]. Po upadku Związku Radzieckiego w 1991 Pińsk znalazł się w granicach Białorusi.
Geografia
Pińsk w swoich granicach administracyjnych ma powierzchnię 50,48 km², w tym 1,05 km² stanowią lasy, 12,56 km² – bagna, a 1,03 km² – obiekty wodne.[2].
Historia
- 1097 r. – pierwsza wzmianka o Pińsku
- 1241 r. – przeniesienie z Turowa diecezji prawosławnej
- 1316 r. – po tej dacie Pińsk włączono do Wlk. Ks. Litewskiego
- 1396 t. – powstaje katolicki kościół i klasztor franciszkanów
- 1523 r. – podarowanie Pińska królowej Bonie i początek rozkwitu miasta
- 1569 r. – siedziba powiatu
- 1581 r. – król Stefan Batory nadaje prawa miejskie
- 1642-1646- św. Andrzej Bobola przebywał w klasztorze Jezuitów w Pińsku i okolicach prowadząc rozwiniętą działalność ewangelizacyjną
- 1648 r. – kozacy Nebaby zajmują miasto, mordują i wypędzają katolików. Szturm miasta przez wojska Janusza Radziwiłła, rzeź mieszkańców [zginęło około 5000 ludzi].
- 1655 r. – Rosjanie i Kozacy atakują miasto i mordują mieszkańców.
- 1657 r. – w połowie maja kozacy Zdanowicza (w liczbie ok. 2 tys.) niszczą miasto i mordują rzymskich katolików, bezbronnych obrońców unii brzeskiej. Jezuici, m.in. ks. Szymon Maffon i św. Andrzej Bobola, opuścili Pińsk, lecz w drodze w okrutny sposób zostali zamordowani.
- 20 czerwca 1657 szlachta pińska doprowadzona do ruiny [potrzebny przypis] wysłała do Bohdana Chmielnickiego delegatów; marszałka Łukasza Jelskiego i stolnika Adama Spytka Brzeskiego, którzy w imieniu powiatu poddali się całkowicie pod jego władzę[potrzebny przypis]
- 1660 r. – napad kozaków na Pińsk, którzy zrabowali kolegium i kościół jezuicki oraz zamordowali m.in. ks. Eustachego Pilińskiego (pozostawionego na straży przez rektora Szymona Wdziekońskigo) i zrujnowanie miasta
- 1662 r. – powrót jezuitów do Pińska i po roku pożar klasztoru
- 1666 r. – fundacja klasztoru dominikanów
- 1690 r. – założenie osady Karolin przez Jana Karola Dolskiego
- 1695 r. – budowa w Karolinie kościoła i zamku
- 1706 r. – od 5 maja do 3 czerwca. Zajęcie Pińska przez króla Szwecji Karola XII. Wysadzenie zamku ks. Wiśniowieckich, spalenie Karolina
- 1707 r.- zajęcie Pińska przez wojska gen. Halasta i gen Hołowina, którzy na prośbę jezuitów odstąpili od rabunków.
- 1709-1710 i w 1716 – wielka epidemia pochłaniająca tysiące ofiar.
- 1717 r. – budowa klasztoru bernardynów
- 1734 r. – budowa klasztoru karmelitów
- 1756 r. – budowa klasztoru mariawitek
- 1773 r. – kasata zakonu jezuitów
- 1767 r. – budowa Kanału Ogińskiego
- 1775 r. – budowa Kanału Królewskiego
- 1793 r. – II rozbiór Polski. Pińsk od tej pory należy do Rosji.
- 1795 r. – powstanie katolickiej diecezji pińskiej (poprzednio Pińsk był w diecezji łuckiej)
- 1799 r. – włączenie Karolina do Pińska
- 1796 r. – likwidacja unickiej diecezji pińskiej
- 1799 r. – likwidacja katolickiej diecezji pińskiej (przeniesiono ją do Mińska)
- 1812 r. – lipiec, Pińsk zajmuje armia Napoleona
- 1850 r. – powstaje fabryka świec i mydła
- 1882 r. – doprowadzono linię kolejową z Żabinki i otworzono fabrykę zapałek
- 1885 r. – budowa stoczni rzecznej w Leszczach
- 1907-1909 – w mieście działało koło prowincjonalne Polskiego Towarzystwa "Oświata" w Mińsku, które zajmowało się organizacją odczytów o literaturze i słownictwie polskim, co według raportu rosyjskiej policji powodowało wzrost polskiej świadomości narodowej[3]. W 1908 roku koło wystąpiło poprosiło o zgodę na otwarcie polskiej biblioteki, jednak władze rosyjskie odmówiły[4].
- 1909 r. – w czasie wyborów samorządowych do rady miejskiej zostało wybranych 22 Rosjan, 7 Polaków, 2 Żydów i 1 przedstawiciel innych narodowości[5].
- 1915 r. – ucieczka Rosjan przed Niemcami
- styczeń 1919 r. – Armia Czerwona zajęła Pińsk
- 5 marca 1919 r. – bitwa o Pińsk między Grupą Podlaską Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Antoniego Listowskiego a bolszewikami. Sowieci, próbujący utrzymać kontrolę nad miastem, byli dobrze przygotowani do obrony i dysponowali zarówno piechotą, jak i artylerią. W natarciu po stronie polskiej brały udział: 1. batalion pułku bialskiego, 2. i 4. bataliony 4. pułku piechoty, rosyjska drużyna oficerska, trzy szwadrony wileńskiego pułku ułanów, 4. szwadron 2. pułku ułanów rtm. Żelisławskiego i 1. szwadron 5. pułku ułanów por. Sokołowskiego. Główna kolumna Polaków nacierała od północy, mniej liczna od zachodu, natomiast jazda dokonała wypadu w wyniku którego zniszczono tory na linii kolejowej prowadzącej ze wschodu do Pińska. Walki o miasto trwały od godziny 11. do 16. i zakończyły się zwycięstwem wojsk polskich. Zdobyto tabor kolejowy, magazyny wojskowe, kolumnę pontonową oraz wzięto kilkudziesięciu bolszewickich jeńców. W bitwie szczególnie odznaczyły się po polskiej stronie: bataliony pułku bialskiego, rosyjska drużyna oficerska i oddział partyzantów por. Zameczka[6].
- 5 kwietnia 1919 r. – masakra 35 Żydów
- 7 czerwca 1919 r. – miasto wchodzi w skład powiatu pińskiego okręgu brzeskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich – tymczasowej polskiej struktury administracyjnej[7].
- 3 lipca 1919 r. – potyczka pod Horodyszczem
- listopad 1919 r. – w wyniku działań wojennych Pińsk był zrujnowany i znajdował się w złej sytuacji gospodarczej. Z 20 pińskich fabryk działała jedna, nie działały tartaki, brakowało koni i opału; mieszkańcy masowo emigrowali[8].
- 1920 r. – VII, Armia Czerwona ponownie zajmuje Pińsk
- 1920 r. – 26 IX, wojska polskie odbijają miasto
- 1921 r. – Pińsk stolicą województwa poleskiego. Pożar miasta. Przeniesienie stolicy do Brześcia nad Bugiem
- 1925 r. – stolica diecezji katolickiej
- 1929 r. – rozszerzenie granic miasta[9].
- 1939 r. – 9 IX, nalot lotnictwa niemieckiego. – 18 IX, zatopienie Flotylli Pińskiej. – 20 IX, Armia Czerwona zajmuje Pińsk
- 1940 r. – (luty) pierwsza deportacja na Syberię ludności (w większości Polaków). Druga - do Kazachstanu
- 1941 r. – kwiecień, trzecia deportacja do Kazachstanu
- 1941 r. – 4 VII, wkroczenie Niemców
- 1942 r. – IV, utworzenie getta dla Żydów; X-XI, mordy na 30-45 tys. Żydów
- 1943 r. – 18 I, atak porucznika Jana Piwnika "Ponurego" na więzienie Gestapo w Pińsku i odbicie więźniów. O godz.17. Grupa bojowa Armii Krajowej dowodzona przez "Ponurego", wdarła się samochodem osobowym na dziedziniec więzienia, druga grupa dowództwem "Czarki" wdarła się do więzienia przez płot na tyłach domu mieszkalnego, a trzecia grupa "Kawy" sforsowała ogrodzenie, opanowała administrację i zabiła komendanta więzienia. Inni partyzanci AK przecięli druty telefoniczne zrywając kontakt z Pińska. W wyniku akcji uwolniono kpt. Alfreda Paczkowskiego ps."Wania", Mieczysława Eckhardta ps. "Bocian" i Piotra Downara ps. "Azor" i odwieziono do Warszawy.
- 1944 r. – 14 lipca zajęcie miasta przez Armię Czerwoną, włączenie do ZSRR; wg danych NKWD Białoruskiej SRR w wyniku działań wojennych miasto zostało zburzone w 35-40%; zniszczeniu uległy m. in. miejska stocznia, fabryka zapałek i 5 tartaków[10];
- 1945 r. – 3 stycznia - pierwszy transport wysiedleńczy ludności polskiej z Łucka i okolic.
Ludność
rok | ludność |
---|---|
XVI w. | 5,0 tys. |
1825 | 4,2 tys. |
1841 | 6,8 tys. |
1861 | 11,3 tys. |
1900 | 29,5 tys. |
1910 | 36,4 tys. |
1921 | 23 497 |
1931 | 33,5 tys. |
1939 | 35,9 tys. |
1959 | 41,5 tys. |
1986 | 112,6 tys. |
2000 | 132,6 tys. |
Zabytki
- Kolegium i kościół jezuitów z 1651 roku (kościół, posiadający dwuwieżową fasadę o gęstym rytmie kolumn i pilastrów oraz wielką kopułę nad skrzyżowaniem naw, władza radziecka wysadziła w roku 1954). Obecnie w kolegium jest galeria obrazów i szkoła.
- Kościół i klasztor franciszkanów z 1712 roku. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP z fasadą z 1766 roku. W latach 1920-1940 i od 1992 jest to katedra katolicka. Dzwonnica z 1817 roku z 4 kondygnacją z XX wieku. Mur z XVIII wieku.
- Kościół bernardynów z roku 1786 na przedmieściu Karolin. Zabrany katolikom, obecnie cerkiew św. Barbary. Obok klasztor z XIX wieku i dzwonnica.
- Kościół pw. Karola Boromeusza z 1770 roku na przedmieściu Karolin – dawniej parafialny. Obecnie sala koncertowa.
- Pałac Butrymowiczów z lat 1784-90. Siedziba Butrymowiczów, Skirmunttów a od 1930 roku katolickich biskupów pińskich.
- Kapliczka z XVII w. przy ul. Brzeskiej i Pieńkawa
- Cmentarz katolicki i prawosławny na ul. Hajdajenki
- Cmentarz żydowski w Karolinie
- Dwór Platerów w Zapolu
- Pomnik budowniczych drogi bitej z 1938 roku (polski napis zniszczono i umieszczono rosyjski)
- Synagoga z 1900 r.
- Domy Kolonii urzędniczej z około 1925 roku, proj. arch. Teodor Bursze
niezachowane:
- Synagoga Wielka z 1506 roku (zburzona ok. 1960 r.)
- synagoga chasydzka (nie istnieje)
- Zamek starosty królewskiego (zburzony). Znajdował się w miejscu pomnika Lenina.
- Zamek Wiśniowieckich w Karolinie (zburzony)
- Dwór w Albrechtowie (zburzony)
- Rynek z zabytkowymi kramami (zburzony)
Znane osoby związane z Pińskiem
- Witold Balcerowski (1935-2001) - polski szachista, urodzony w Pińsku
- Krzysztof Berbeka (1930-1964) - polski alpinista i taternik, ratownik górski, przewodnik tatrzański, latach 1960-1971 należał do niego wysokościowy rekord Polski, urodzony w Pińsku
- Mateusz Butrymowicz (1745-1814) - polski kartograf, sędzia grodzki piński, poseł na Sejm Wielki, kawaler orderów
- Tadeusz Grzelak (1929-1996) - polski bokser, wicemistrz Europy, olimpijczyk, urodzony w Pińsku
- Witold Iwicki - polski ksiądz katolicki, działacz oświatowy, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Pińsku, wikariusz generalny diecezji pińskiej, męczennik za wiarę
- Ryszard Kapuściński (1932-2007) - polski reporter, pisarz i dziennikarz. Z Pińska został wysiedlony w 1940 roku. Opisuje swoje rodzinne miasto m.in. w książce "Imperium"
- Romuald Klekowski (ur. 1924) - polski biolog, ekolog, emerytowany profesor Międzynarodowego Centrum Ekologii PAN, urodzony w Pińsku
- Jan Kofman (ur. 1941) - polski historyk, politolog, publicysta, wydawca., prof. dr hab., urodzony w Pińsku
- Włodzimierz Kołos (1928-1996) - polski fizyk i chemik światowej sławy, jeden z twórców chemii kwantowej, urodził się w Pińsku
- Andrzej Kondratiuk (ur. 1936) - polski reżyser, scenarzysta i operator filmowy
- Józef Kopeć (1758-1827) - polski dowódca wojskowy, generał, etnograf, zesłaniec syberyjski, badacz Kamczatki, pionier badań nad halucynogenami i autor pamiętników
- Zygmunt Łoziński (1870-1932) - polski biskup miński w latach 1917-1925, pierwszy biskup piński od 1925
- Anna Malewicz-Madey (ur. 1937) - polska śpiewaczka operowa, urodzona w Pińsku
- Golda Meir (1898-1978) - premier Izraela, mieszkała w Pińsku w dzieciństwie
- Adam Naruszewicz (1733-1796) - polski wybitny poeta, historyk, biskup, rektor Akademii Wileńskiej, urodzony w Pińsku
- Roman Ney (ur. 1931) - polski geolog, były rektor AGH, urodzony w Pińsku
- Piotr Olewiński (1895-1962) - polski instruktor harcerski, członek pierwszej Naczelnej Rady Harcerskiej ZHP i pierwszy skarbnik ZHP, harcmistrz Rzeczypospolitej, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, poseł na Sejm II RP, w latach 1931–1934 prezydent miasta Pińska, senator II RP
- Jerzy Ołdakowski (1883-zm.?) - polski samorządowiec, burmistrz Nowej Wilejki (1928–1934) i prezydent Pińska (1934–1939)
- Jerzy Piskun (ur. 1938) - polski koszykarz, reprezentant Polski podczas igrzysk olimpijskich w Rzymie 1960 oraz igrzysk olimpijskich w Tokio 1964, w wieku niespełna dwóch lat zesłany wraz z rodziną na Syberię
- Frumka Płotnicka (1914-1943) - żydowska działaczka ruchu oporu w czasie II wojny światowej, urodzona w Pińsku
- Sławomir Rawicz (1915-2004) - polski żołnierz, porucznik kawalerii Wojska Polskiego, zesłaniec syberyjski, autor światowego bestsellera "Długi Marsz" opisującego jego brawurową ucieczkę z gułagu, urodził się w Pińsku
- Simonas Rozenbaumas (1859-1935) - litewski polityk i dyplomata, działacz mniejszości żydowskiej na Litwie, syjonista
- Tadeusz Sachs (1899-1942) - polski hokeista, olimpijczyk, urodzony w Pińsku
- Ryszard Stachowski (ur. 1937) - polski psycholog, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, profesor zwyczajny, urodzony w Pińsku
- Albin Stanisławski (1908-1940) - polski dowódca wojskowy, porucznik saperów Wojska Polskiego, zamordowany przez Rosjan w Katyniu
- Stanisław Szpakowski (1868-1926) - polski inżynier-architekt, urodzony w Pińsku
- Kazimierz Świątek (1914-2011) - polski biskup rzymskokatolicki, arcybiskup metropolita mińsko-mohylewski w latach 1991–2006, administrator apostolski diecezji pińskiej w latach 1991–2011
- Chaim Weizmann (1874-1953) - pierwszy prezydent Izraela, uczęszczał do gimnazjum w Pińsku
Religia
Pińsk jest siedzibą eparchii pińskiej i łuninieckiej Egzarchatu Białoruskiego Patriarchatu Moskiewskiego[11]. W mieście przed 1521 działał żeński prawosławny monaster św. Barbary, po 1596 przekazany mniszkom unickim[12]. Klasztor ten został ponownie przejęty przez Kościół prawosławny po likwidacji unii na ziemiach zabranych w 1839 (synod w Połocku). W 1874 zamknięty z powodu niewielkiej liczby powołań[13], w 1993 został otwarty ponownie[12]. Oprócz monasteru św. Barbary w Pińsku w przeszłości czynne były jeszcze dwie inne prawosławne wspólnoty mnisze[12], w tym męski Monaster Leszczyński[14].
Pińsk jest stolicą rzymskokatolickiej diecezji pińskiej, która powstała w 1925. W swej historii diecezja posiadała 3 biskupów.
Sport
Przed wojną w mieście działało kilka polskich klubów piłkarskich, m.in. Kotwica Pińsk (2 tytuły mistrza Polesia) i Ognisko Pińsk (1 tytuł mistrza Polesia).
- ↑ Best of the memory books, Marcin Wodzinski, Haaretz, Books, luty 2009, 28-30
- ↑ Gosudarstwiennyj ziemielnyj kadastr po sostojaniju na 1 janwaria 2011 g.. Państwowy Komitet ds. Nieruchomości Republiki Białorusi. [dostęp 2011-05-19]. (ros.).
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 34–37.
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Biblioteki. W: Między nadzieją…. s. 34–48.
- ↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 168–169.
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 65. ISBN 978-83-11-11934-5.
- ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41
- ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Aneks. Praktyka dnia codziennego w okręgach wileńskim, brzeskim i mińskim w świetle meldunków agentów Inspektoratu Werbunkowo-Zaciągowego ZCZW. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnistwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 396. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 35, poz. 319
- ↑ RGASPI, f. 17, op. 122, d. 70, k. 87. Sprawozdanie nr 829/5 NKWD BSRR, ESRR, ŁSRR, LSRR i obwodu kalininskiego do KC WKP(b) z dnia 17 sierpnia 1944 roku, podpisał komisarz ludowy NKWD Beria
- ↑ Общая информация: Пинская епархия
- ↑ a b c Пинский Свято-Варваринский женский монастырь
- ↑ Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 30. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 261. ISBN 978-83-61209-55-3.
Bibliografia
- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
Linki zewnętrzne
- oficjalna strona miasta (biał)
- Historia Seminarium Duchownego w Pińsku i stare fotografie miasta
- 84 Pułk Strzelców Poleskich
- Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
- Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
- Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
- Radzima.org – foto zabytków
- W krainie rzek i moczarów. Jarmark wodny w Pińsku. Polska Kronika Filmowa 1936.
- Pińsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 167 .