Diecezja siedlecka: Różnice pomiędzy wersjami
Na mapach: 52°10′16″N 22°16′39″E/52,171111 22,277500
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
uzupełnienie informacji o zgromadzeniach zakonnych Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 5.184.67.96 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to MalarzBOT. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 49: | Linia 49: | ||
=== Biskup pomocniczy === |
=== Biskup pomocniczy === |
||
* bp [[Grzegorz Suchodolski]] – ([[wikariusz generalny]]) od 2020 |
* bp [[Grzegorz Suchodolski]] – ([[wikariusz generalny]]) od 2020 |
||
Biskupi pochodzący z Diecezji Siedleckiej |
|||
* bp. Antoni Pacyfik Dydycz - bp senior drohiczyński (urodził się w Serpelicach w ówczesnej Diecezji Podlaskiej czyli Siedleckiej, pracował wiele lat w Białej Podlaskiej) <ref>{{Cytuj |tytuł = Antoni Dydycz |data = 2023-11-21 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Wikipedia, wolna encyklopedia |url = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoni_Dydycz&oldid=71906797 |język = pl}}</ref> |
|||
* bp Piotr Sawczuk - bp drohiczyński (pochodzący z Puczyc, wieloletni bp pomocniczy Diecezji Siedleckiej)<ref>{{Cytuj |tytuł = Piotr Sawczuk |data = 2023-11-12 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Wikipedia, wolna encyklopedia |url = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piotr_Sawczuk&oldid=71827260 |język = pl}}</ref> |
|||
* bp Henryk Tomasik - bp senior radomski (wieloletni bp pomocniczy siedlecki, obecnie rezydent w Łukowie)<ref>{{Cytuj |tytuł = Henryk Tomasik |data = 2023-12-26 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Wikipedia, wolna encyklopedia |url = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Tomasik&oldid=72326434 |język = pl}}</ref> |
|||
* bp Jacek Pyl - bp pomocniczy odesko-symferopolski (pochodzi z Garwolina)<ref>{{Cytuj |tytuł = Jacek Pyl |data = 2022-05-28 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Wikipedia, wolna encyklopedia |url = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacek_Pyl&oldid=67276961 |język = pl}}</ref> |
|||
* abp Andrzej Dzięga - metropolita szczecińsko-kamieński (pochodzący z Radzynia Podlaskiego)<ref>{{Cytuj |tytuł = Biskupi Archidiecezji {{!}} Kościół Szczecińsko-kamieński |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = kuria.pl |url = https://kuria.pl//wspolnoty/biskupi-archidiecezji/Arcybiskup-Metropolita-Andrzej-Dziega_542}}</ref> |
|||
* bp Kazimierz Romaniuk - bp senior warszawsko-praski (pochodzi z Hołowienek, ówczesna Diecezja Podlaska czyli Siedlecka)<ref>{{Cytuj |tytuł = Kazimierz Romaniuk |data = 2023-05-23 |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Wikipedia, wolna encyklopedia |url = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Romaniuk&oldid=70442458 |język = pl}}</ref> |
|||
== Instytucje == |
== Instytucje == |
||
Linia 65: | Linia 57: | ||
* [[Muzeum Diecezjalne w Siedlcach]] |
* [[Muzeum Diecezjalne w Siedlcach]] |
||
* [[Instytut Teologiczny w Siedlcach]] |
* [[Instytut Teologiczny w Siedlcach]] |
||
* [https://echokatolickie.pl Tygodnik ,,Echo Katolickie"] |
|||
* [https://www.wydawnictwo-unitas.pl Wydawnictwo diecezjalne Unitas] |
|||
* [https://arkapielgrzymki.pl Biuro pielgrzymkowo-turystyczne Arka] |
|||
* [https://podlasie24.pl Portal Podlasie24.pl] |
|||
* [https://diecezja.siedlce.pl/instytucje/archiwum-diecezjalne/ Archiwum diecezjalne] (posiada zbiory diecezji łuckiej, brzeskiej, podlaskiej i siedleckiej) |
|||
== Kapituły == |
== Kapituły == |
||
Linia 80: | Linia 67: | ||
== Główna świątynia == |
== Główna świątynia == |
||
* [[Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Siedlcach]] (rocznica poświęcenia: [[22 września]]) |
* [[Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Siedlcach]] (rocznica poświęcenia: [[22 września]]) |
||
== Sanktuaria<ref>{{Cytuj |tytuł = Sanktuaria Diecezji Siedleckiej |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Diecezja Siedlecka |url = https://diecezja.siedlce.pl/diecezja/dla-turystow/sanktuaria/ |język = pl-PL}}</ref> == |
|||
* [https://koden.com.pl Sanktuarium MB Kodeńskiej w Kodniu nad Bugiem] (zwane podlaską Częstochową) |
|||
* [https://lesnapodlaska.paulini.pl Sanktuarium MB Leśniańskiej w Leśnej Podlaskie]j (sanktuarium opiekunki podlasia) |
|||
* [http://wolagulowska.karmelici.pl Sanktuarium MB Patronki Żołnierzy Września w Woli Gułowskiej] (zwane lubelską Czestochową) |
|||
* [https://gorki.michalici.pl Sanktuarium MB Fatimskiej w Górkach koło Garwolina] |
|||
* [http://www.marianskieporzecze.marianie.pl Sanktuarium MB Bolesnej i Św. Stanisława Papczyńskiego w Goźlinie] - Mariańskim Porzeczu |
|||
* [https://skorzec.marianie.pl Sanktuarium Krzyża Świętego w Skórcu] |
|||
* [https://sanktuariumpratulin.pl Sanktuarium Bł. Męczeników Podlaskich w Pratulinie] |
|||
* [https://orchowek.kapucyni.eu Sanktuarium MB Pocieszenia w Orchówku] |
|||
* [https://www.parafiamokobody.pl Sanktuarium MB Budziszyńskiej w Mokobodach] |
|||
* [https://parafiaszpaki.pl Sanktuarium Św. Józefa w Starych Szpakach] |
|||
* [https://parczewbazylika.pl Sanktuarium MB Królowej Rodzin w Parczewie] |
|||
* [https://www.parafia-gonczyce.pl Sanktuarium MB Szkaplerznej w Gończycach] (Pani z gończyckiego wzgórza) |
|||
* [https://mbnpradzyn.pl Sanktuarium MB Nieustającej Pomocy w Radzyniu Podlaskim] |
|||
* [https://www.sanktuariumbiala.pl Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Białej Podlaskiej] |
|||
* [http://www.parafianabrzeskiej.pl/o-parafii-12599/patron-13757 Sanktuarium Św. Jozafata w Białej Podlaskiej] |
|||
== Bazyliki mniejsze == |
== Bazyliki mniejsze == |
||
Linia 160: | Linia 129: | ||
* [[Sanktuarium Matki Bożej w Parczewie|bazylika kolegiacka pw. Matki Bożej Królowej Rodzin w Parczewie]] (od 2008); |
* [[Sanktuarium Matki Bożej w Parczewie|bazylika kolegiacka pw. Matki Bożej Królowej Rodzin w Parczewie]] (od 2008); |
||
* [[kolegiata Przemienienia Pańskiego w Garwolinie]] (od 2011). |
* [[kolegiata Przemienienia Pańskiego w Garwolinie]] (od 2011). |
||
== [https://diecezja.siedlce.pl/instytucje/edukacja/ Edukacja]<ref>{{Cytuj |tytuł = Edukacja |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Diecezja Siedlecka |url = https://diecezja.siedlce.pl/instytucje/edukacja/ |język = pl-PL}}</ref> == |
|||
* Instytut Teologiczny w Siedlcach |
|||
* Diecezjalne Studium Muzyki Kościelnej |
|||
* I Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Świętej Rodziny w Siedlcach |
|||
* Katolicki Zespół Edukacyjny im. Bł. Ks. Jerzego Popiełuszki w Siedlcach |
|||
* Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. C. Norwida w Białej Podlaskiej |
|||
* Katolickie Przedszkole Niepubliczne im. bł. Honorata Koźmińskiego w Białej Podlaskiej |
|||
* Przedszkole Katolickie w Łukowie |
|||
* Katolickie Liceum im. C. Norwida w Garwolinie |
|||
* Niepubliczne Przedszkole Sióstr Nazaretanek im. Jan Pawła II w Łukowie |
|||
* Niepubliczne Przedszkole Integracyjne Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Łukowie |
|||
* Przedszkole Niepubliczne Zgromadzenia Córek Najczystszego Serca Najświętszej Maryi Panny w Skórcu |
|||
== Wspólnoty męskie<ref>{{Cytuj |tytuł = Zakony i Zgromadzenia Męskie |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Diecezja Siedlecka |url = https://diecezja.siedlce.pl/wspolnoty/zycie-konsekrowane/zakony/ |język = pl-PL}}</ref> == |
|||
* OO. FRANCISZKANIE (Siedlce) |
|||
* OO. KAPUCYNI (Biała Podlaska, Orchówek) |
|||
* OO. KARMELICI (Wola Gułowska) |
|||
* OO. PAULINI (Leśna Podlaska, Włodawa) |
|||
* OO. OBLACI (Siedlce, Kodeń) |
|||
* KSIĘŻA MARIANIE (Skórzec, Mariańskie Porzecze) |
|||
* KSIĘŻA MICHALICI (Górki koło Garwolina) |
|||
* KSIĘŻA PALLOTYNI (Celiny koło Łukowa) |
|||
* [http://www.bracia-faustyni.siedlce.opoka.org.pl BRACIA FAUSTYNI] (Wereszczyn) |
|||
== Wspólnoty żeńskie<ref>{{Cytuj |tytuł = Zakony i Zgromadzenia Żeńskie |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Diecezja Siedlecka |url = https://diecezja.siedlce.pl/wspolnoty/zycie-konsekrowane/zgromadzenia/ |język = pl-PL}}</ref> == |
|||
* SS. ALBERTYNKI (Życzyn, Nowe Opole, Siedlce) |
|||
* SS. BENEDYKTYNKI MISJONARKI (Trąbki) |
|||
* SS. BENEDYKTYNKI OBLATKI (Zbuczyn) |
|||
* SS. BENEDYKTYNKI - SAKRAMENTKI (Siedlce) - zakon klauzulowy |
|||
* SS. FRANCISZKANKI OD CIERPIĄCYCH (Radzyń Podlaski) |
|||
* INSTYTUT SIÓSTR NASZEJ PANI Z KARMELU (Wola Gułowska, Ryki) |
|||
* SS. KARMELITANKI BOSE (Kodeń) - zakon klauzulowy |
|||
* SS. LORETANKI (Garwolin) |
|||
* SS. NAZARETANKI (Łuków, Urszulin) |
|||
* SS. NIEPOKALANKI (Biała Podlaska) |
|||
* SS. OPATRZNOŚCI BOŻEJ (Międzyrzecz Podlaski, Żelechów) |
|||
* SS. ORIONISTKI (Siedlce) |
|||
* SS. PASJONISTKI (Siedlce) |
|||
* SS. SERCANKI (Biła Podlaska, Kodeń, Skórzec) |
|||
* SS. SŁUGI JEZUSA (Biała Podlaska) |
|||
* SS. SŁUŻEBNICZKI (Siedlce) |
|||
* SS. SŁUŻKI N.M.P. NIEPOKALANEJ (Siedlce, Garwolin, Kock, Miastków Kościelny, Samogoszcz, Suchożebry, Wojcieszków, Biała Podlaska) |
|||
* SS. SŁUŻKI N.M.P. NIEPOKALANEJ (Łuków) |
|||
* SS. TERESKI (Siedlce, Biała Podlaska) |
|||
== Ważne uroczystości diecezjalne == |
|||
# |
|||
== [[Patron (chrześcijaństwo)|Patroni]] == |
== [[Patron (chrześcijaństwo)|Patroni]] == |
||
Linia 219: | Linia 136: | ||
** św. [[Jozafat Kuncewicz]] – [[biskup]] i [[męczennik]] (12 XI) |
** św. [[Jozafat Kuncewicz]] – [[biskup]] i [[męczennik]] (12 XI) |
||
** bł. [[Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy|Męczennicy z Pratulina]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://oblaci.pl/2023/05/09/matka-boza-kodenska-peregrynuje-po-diecezji-siedleckiej/ |tytuł = Matka Boża Kodeńska peregrynuje po diecezji siedleckiej |opublikowany = oblaci.pl |data = 2023-05-09 |język = |data dostępu = 2023-11-12}}</ref> (23 I) |
** bł. [[Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy|Męczennicy z Pratulina]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://oblaci.pl/2023/05/09/matka-boza-kodenska-peregrynuje-po-diecezji-siedleckiej/ |tytuł = Matka Boża Kodeńska peregrynuje po diecezji siedleckiej |opublikowany = oblaci.pl |data = 2023-05-09 |język = |data dostępu = 2023-11-12}}</ref> (23 I) |
||
== Święci związani z diecezją == |
|||
* [[Jozafat Kuncewicz|Św. Jozafat Kuncewicz]] (patron diecezji, jego relikwie znajdują się w Białej Podlaskiej) |
|||
* [[Św. Wiktor]] (jego relikwie zostały sprowadzone do Bazylik Mniejszej w Janowie Podlaskiej, na jego cześć bp siedlecki Jan Nowak zmienił dodał drugie imię Wiktor) |
|||
* [[Stanisław Papczyński|Św. Stanisław Papczyński]] (założył klasztor i Sanktuarium w Mariańskim Porzeczu, jego relikwie znajdują się w Mariańskim Porzeczu oraz Warszawicach) |
|||
* [[Honorat Koźmiński|bł. Honorat Koźmiński]] (urodzony w Białej Podlaskiej) |
|||
* [[Ignacy Świrski|Sługa Boży bp Ignacy Świrski]] (biskup podlaski) |
|||
* [[Wincenty Lewoniuk i 12 towarzyszy|Błogosławieni Męczennicy w Pratulina]] |
|||
* [[Jan Paweł II|Św. Jan Paweł II]] (wielokrotnie bywał w diecezji m.in w Siedlcach, Kodniu, Parczewie) |
|||
* Bł. Ss. Eleonora Jóźwik i Paulina Borowik (pochodzące z diecezji, Męczennice z Nowogródka) |
|||
* [[Zygmunt Sajna|Bł. Ks. Zygmunt Sajna]] (kapłan pochodzący z diecezji siedleckiej, z parafii Huszlew męczennik II wojny światowej.) |
|||
* [[Adolf Szelążek|Sługa Boży biskup Adolf Szelążek]] (pochodził z ówczesnej diecezji podlaskiej) |
|||
* [[Kazimierz Pieniążek|Sługa Boży Ks. Kazimierz Pieniążek CR]] (pochodził z parafii Górzno, męczennik II wojny Światowej) |
|||
* [[Michał Woźniak (męczennik)|Bł. Ks. Michał Woźniak]] (proboszcz parafii Wiśniew koło Mińska Mazowieckiego) |
|||
== Domy pielgrzyma<ref>{{Cytuj |tytuł = Domy Pielgrzyma |data dostępu = 2024-01-01 |opublikowany = Diecezja Siedlecka |url = https://diecezja.siedlce.pl/diecezja/dla-turystow/domy-pielgrzyma/ |język = pl-PL}}</ref> == |
|||
* [https://dompratulin.pl Dom Pielgrzyma w Pratulinie im. Jana i Dory Fedoruk w Pratulinie] |
|||
* Baza Turystyczno-Campingowa „STANICA JEDNOŚCI” w Kostomłotach nad Bugiem |
|||
* [https://koden.com.pl/informacje-dla-grup-pielgrzymkowych/dom-pielgrzyma/ Dom Pielgrzyma w Kodniu] |
|||
* [https://lesnapodlaska.paulini.pl/dom-pielgrzyma/ Dom Pielgrzyma w Leśnej Podlaskiej] |
|||
* [https://gorki.michalici.pl Dom Pielgrzyma w Górkach k. Garwolina] |
|||
* Diecezjalne domy rekolekcyjne w Nowym Opolu, Siedlanowie i Osinach Dolnych |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
Wersja z 14:29, 1 sty 2024
Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Siedlcach | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Siedziba |
Siedlce |
Data powołania | |
Wyznanie | |
Kościół | |
metropolia | |
katedra | |
Biskup diecezjalny | |
Biskup pomocniczy | |
Dane statystyczne (2020[1]) | |
Liczba wiernych |
687 tys. |
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych |
750 |
Liczba osób zakonnych |
362 |
Liczba dekanatów |
25 |
Liczba parafii |
249 |
Powierzchnia |
11 440 km² |
52°10′16″N 22°16′39″E/52,171111 22,277500 | |
Strona internetowa |
Diecezja siedlecka (łac. dioecesis siedlecensis) (wcześniej diecezja janowska (1818–1867/1889)) – jedna z 3 diecezji obrządku łacińskiego w metropolii lubelskiej w Polsce.
Biskupi
- Osobny artykuł:
Biskup diecezjalny
- bp Kazimierz Gurda – od 2014
Biskup pomocniczy
- bp Grzegorz Suchodolski – (wikariusz generalny) od 2020
Instytucje
- Kuria Diecezjalna Siedlecka (siedziba w dawnym budynku TKZ)
- Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Siedleckiej im. Jana Pawła II w Nowym Opolu
- Caritas Diecezji Siedleckiej
- Katolickie Radio Podlasie
- Muzeum Diecezjalne w Siedlcach
- Instytut Teologiczny w Siedlcach
Kapituły
- kapituła katedralna przy katedrze Niepokalanego Poczęcia NMP w Siedlcach;
- kapituła kolegiacka janowska przy bazylice kolegiackiej Świętej Trójcy w Janowie Podlaskim;
- kapituła kolegiacka łukowska przy kolegiacie Przemienienia Pańskiego w Łukowie;
- kapituła kolegiacka parczewska przy bazylice parczewskiej;
- kapituła kolegiacka garwolińska przy kolegiacie Przemienienia Pańskiego w Garwolinie.
Główna świątynia
- Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Siedlcach (rocznica poświęcenia: 22 września)
Bazyliki mniejsze
- bazylika św. Anny w Kodniu (od 1973);
- bazylika św. Piotra i św. Pawła w Leśnej Podlaskiej (od 1984);
- bazylika kolegiacka Matki Bożej Królowej Rodzin w Parczewie (od 1989);
- bazylika kolegiacka Świętej Trójcy w Janowie Podlaskim (od 2018).
Podział administracyjny
Diecezja siedlecka podzielona jest na:
- 249 parafii[2]
- 25 dekanatów
Diecezję zamieszkuje łącznie 694 400 mieszkańców, w tym 687 000 wiernych. Najliczniejszymi dekanatami są dekanat Siedlce (78 598 wiernych), dekanat Radzyń Podlaski (47 206 wier.) oraz dekanat Garwolin (46 055 wier.). Natomiast najmniej liczne są dekanaty: Hańsk (12 980 wier.), Komarówka Podlaska (11 883 wier.) i Grębków (11 180 wier.)
Liczba wiernych zamieszkujących poszczególne dekanaty diecezji (część 1)
Liczba wiernych zamieszkujących poszczególne dekanaty diecezji (część 2)
Kolegiaty
- bazylika kolegiacka Świętej Trójcy w Janowie Podlaskim (od 1918);
- kolegiata Przemienienia Pańskiego w Łukowie (od 1997);
- bazylika kolegiacka pw. Matki Bożej Królowej Rodzin w Parczewie (od 2008);
- kolegiata Przemienienia Pańskiego w Garwolinie (od 2011).
Patroni
- Pierwszorzędni:
- Święci apostołowie Szymon i Juda Tadeusz (28 X)
- Drugorzędni:
- św. Jozafat Kuncewicz – biskup i męczennik (12 XI)
- bł. Męczennicy z Pratulina[3] (23 I)
Zobacz też
- Biskupi siedleccy
- Diecezja janowska
- Polscy biskupi katoliccy
- Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
- Nuncjatura Stolicy Apostolskiej w Polsce
Przypisy
- ↑ Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2020, Biblos 2020, ISBN 978-83-7793-714-3.
- ↑ Diecezja w liczbach.
- ↑ Matka Boża Kodeńska peregrynuje po diecezji siedleckiej. oblaci.pl, 2023-05-09. [dostęp 2023-11-12].
Bibliografia
- Rafał Dmowski, Szkice z dziejów diecezji podlaskiej, w: „Szkice Podlaskie”, T. 16, 2008, s. 93–107.
- Rafał Dmowski, Działalność Stowarzyszenia .Młodzieży Polskiej w Diecezji Podlaskiej w latach 1919–1934, w: „Szkice Podlaskie”, T. 14, 2006, s. 56–69.
- Rafał Dmowski, Korekty granic diecezji podlaskiej w latach 1918–1939 z innymi diecezjami rzymskokatolickimi w Polsce, w: „Szkice Podlaskie”, 2005, z. 13, s. 155–162.
- Rafał Dmowski, Unitis Viribus. Diecezja Podlaska w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2013.
- Rafał Dmowski, Sieć dekanalna Kościoła katolickiego na terenie diecezji podlaskiej w latach 1918–1939, w: „Szkice Podlaskie”, 2004, z. 12, s. 121–134.
- Rafał Dmowski, Biskup Feliks Łukasz Lewiński – pierwszy biskup Diecezji Janowskiej, czyli Podlaskiej, w: Mozaika Ziemi-Łosickiej Religia – kultura – polityka, red. A. Indraszczyk, Warszawa-Łosice 2005, s. 89–98.
- Rafał Dmowski, Erekcja nowych parafii w diecezji podlaskiej w latach 1918–1939, w: „Prace Archiwalno-Konserwatorskie”, 2008, z. 16, s. 129–138.
- Rafał Dmowski, Kapituły Diecezji Podlaskiej w latach 1918–1939, w: „Prace Archiwalno-Konserwatorskie”, 2012, z. 18, s. 75–95.
- Rafał Dmowski, Prasa kościelna w diecezji podlaskiej wydawana w okresie II Rzeczypospolitej, w: Z historii Polski i Podlasia. Księga jubileuszowa profesora Henryka Mierzwińskiego w 50-lecie pracy pedagogicznej i naukowej, red. J. Cabaj i J. Gmitruk, Warszawa–Siedlce 2008, s. 281–300.
- Rafał Dmowski, Okoliczności przeniesienia stolicy diecezji podlaskiej z Janowa Podlaskiego do Siedlec, [w: V wieków dziejów Siedlec, red. D. Grzegorczuk i P. Matusak, Siedlce 2011, s. 85–105.]
- Ks. Witold Zdaniewicz, ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 591–608) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2.
Linki zewnętrzne
- Diecezja siedlecka na Episkopat.pl
- {{{tytuł}}} [online], catholic-hierarchy.org (ang.). [dostęp 2020-04-16]