Spektrum autyzmu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Tęczowy symbol nieskończoności odzwierciedla różnorodność spektrum autyzmu[1]

Spektrum autyzmu to szereg cech neurorozwojowych charakteryzujących się na ogół trudnościami w inicjowaniu i utrzymywaniu relacji oraz komunikacji społecznej, powtarzalnymi zachowaniami, intensywnymi zainteresowaniami i nietypowymi reakcjami na bodźce sensoryczne. Powszechnie określa się je jako autyzm lub, w kontekście profesjonalnej diagnozy, jako zaburzenie ze spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder – ASD), jednak ten ostatni termin pozostaje kontrowersyjny wśród rzeczników i badaczy neuroróżnorodności oraz wielu osób autystycznych, ze względu na użycie słowa zaburzenie i z powodu wątpliwości co do jego użyteczności poza kontekstem diagnostycznym.[2][3]

Ilustracja przedstawiająca problem podwójnej empatii

Początek zaburzenia występuje zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie, choć objawy mogą ujawnić się później, pod wpływem rosnących wymagań społecznych. Różnice w stylu komunikacji, cechach społeczno-poznawczych i doświadczeniach między osobami autystycznymi i nieautystycznymi, określane problemem podwójnej empatii, powodują trudności w różnych obszarach funkcjonowania jednostki (osobistych, edukacyjnych, zawodowych). Część osób z ASD może mieć też deficyty w zakresie funkcjonowania intelektualnego lub umiejętności językowych. Do spektrum należą zaburzenia diagnozowanie do niedawna jako: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Aspergera, dziecięce zaburzenia dezintegracyjne i całościowe zaburzenie rozwoju[4][5][6][7][8][9].

Zaburzenia należące do spektrum autyzmu[edytuj | edytuj kod]

Według ICD-11[5][edytuj | edytuj kod]

  • 6A02 Zaburzenie ze spektrum autyzmu
    • 6A02.0 Zaburzenie ze spektrum autyzmu bez zaburzenia rozwoju intelektualnego i z łagodnym lub bez upośledzenia języka funkcjonalnego
    • 6A02.1 Zaburzenie ze spektrum autyzmu z zaburzeniem rozwoju intelektualnego i z łagodnym lub bez upośledzenia języka funkcjonalnego
    • 6A02.2 Zaburzenie ze spektrum autyzmu bez zaburzenia rozwoju intelektualnego i z upośledzeniem języka funkcjonalnego
    • 6A02.3 Zaburzenie ze spektrum autyzmu z zaburzeniem rozwoju intelektualnego i z upośledzeniem języka funkcjonalnego
    • 6A02.5 Zaburzenie ze spektrum autyzmu z zaburzeniem rozwoju intelektualnego i brakiem obecności języka funkcjonalnego
    • 6A02.Y Inne określone zaburzenie ze spektrum autyzmu
    • 6A02.Z Zaburzenie ze spektrum autyzmu, nieokreślone

Według ICD-10[edytuj | edytuj kod]

Obsesyjne ustawianie przedmiotów jeden na drugim lub w linii może być objawem autyzmu
Osoby w spektrum autyzmu często wykazują intensywne zainteresowania (na zdjęciu model budowy cząsteczki)

Inne[edytuj | edytuj kod]

Pokrewne zaburzenia[edytuj | edytuj kod]

Według ICD-10[edytuj | edytuj kod]

Objawy kliniczne podobne do zaburzeń ze spektrum autyzmu mogą być także powodowane przez:

Inne zaburzenia psychiczne i choroby, mogące mieć związek ze spektrum:

Inne[edytuj | edytuj kod]

Przyczyny[edytuj | edytuj kod]

Delecja (1), duplikacja (2) i inwersja (3) to aberracje chromosomowe związane z autyzmem[10]

Prawdopodobnie u podłoża wszystkich zaburzeń ze spektrum autyzmu leżą defekty neurologiczne o szczegółowo nieznanej etiologii. Do wymienianych, potencjalnych przyczyn ich powstawania należą:

Mimo że rodzice mogą zauważyć pierwsze objawy autyzmu u swojego dziecka po pierwszych rutynowych szczepieniach, a obawy niektórych doprowadziły do zmniejszenia częstości stosowania szczepień u dzieci (a w związku z tym zwiększenia prawdopodobieństwa epidemii odry), wykazano brak związku pomiędzy stosowaniem szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce, a występowaniem autyzmu. Nie ma naukowych dowodów także na to, że Thiomersal (w USA znany jako Thimerosal) występujący w szczepionkach może przyczynić się do wystąpienia autyzmu[14][15].

Terapia[edytuj | edytuj kod]

 Główny artykuł: Terapia zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Autyzm jest nieuleczalny. Do nielicznych terapii o udowodnionej naukowo skuteczności należą interwencje behawioralne oparte m.in. na stosowanej analizie behawioralnej (ang. applied behavior analysis)[16] oraz terapia poznawczo-behawioralna. Z zamiarem złagodzenia skutków spektrum autyzmu stosuje się: dietę eliminacyjną (bez glutenu i kazeiny) – chociaż brak jest badań klinicznych potwierdzających jej skuteczność[17], a diety eliminacyjne noszą ryzyko niedożywienia i osteoporozy[18][19]. Znaczną popularnością cieszy się tzw. terapia integracji sensorycznej (SI), opracowana w latach 70. przez Jean Ayres, jednakże wyniki badań klinicznych przeprowadzone w ostatnich 40 latach nie pozwalają na uznanie tej metody za skuteczną[20][21]. Przynajmniej dwa towarzystwa medyczne (American Academy of Pediatrics[22] i brytyjskie College of Occupational Therapists) przestrzegają przed stosowaniem SI.

Prowadzone są wczesne badania kliniczne nad skutecznością suraminy dla zwalczania objawów autystycznych[23].

Świadomość wiedzy o spektrum autyzmu[edytuj | edytuj kod]

Świadomość społeczną buduje się na różnych płaszczyznach i różnymi metodami. Zaliczamy do nich:

  • kampanie społeczne
  • konferencje naukowe
  • funkcjonowanie szkół z oddziałami integracyjnymi
  • zawieranie wątków dotyczących spektrum autyzmu we fragmentach lub całej fabule filmów (np. The Good Doctor, Atypowy) oraz książek.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ The Autism Puzzle Piece: A symbol that’s going to stay or go?, The Art of Autism [dostęp 2022-02-28] (ang.).
  2. ↑ Patrick Dwyer, Jacalyn G Ryan, Zachary J Williams, Dena L Gassner. First Do No Harm: Suggestions Regarding Respectful Autism Language. „Pediatrics”. 149 (Supplement 4), 1 kwietnia 2022. American Academy of Pediatrics (AAP). DOI: 10.1542/peds.2020-049437n. ISSN 0031-4005 (ang.). 
  3. ↑ Kristen Bottema-Beutel, Steven K. Kapp, Jessica Nina Lester, Noah J. Sasson i inni. Avoiding Ableist Language: Suggestions for Autism Researchers. „Autism in Adulthood”. 3, s. 18–29, 2021. DOI: 10.1089/aut.2020.0014 (ang.). 
  4. ↑ American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, wyd. 5, Arlington, VA: American Psychiatric Association, 2013, s. 50–59, ISBN 978-0-89042-554-1, OCLC 830807378.
  5. ↑ a b 6A02 Autism spectrum disorder, ICD-11 – mortality and morbidity statistics, kwiecień 2019.
  6. ↑ Autism spectrum disorder, ICD-11 (foundation) [dostęp 2019-08-07].
  7. ↑ 6A02.0 Autism spectrum disorder without disorder of intellectual development and with mild or no impairment of functional language, ICD-11 – mortality and morbidity statistics, kwiecień 2019.
  8. ↑ Autism spectrum disorder without disorder of intellectual development and with mild or no impairment of functional language, ICD-11 (foundation) [dostęp 2019-08-07].
  9. ↑ Childhood disintegrative disorder, ICD-11 (foundation) [dostęp 2019-08-07].
  10. ↑ Arthur L. Beaudet, Autism: highly heritable but not inherited, „Nature Medicine”, 13 (5), 2007, s. 534–536, DOI: 10.1038/nm0507-534, ISSN 1078-8956, PMID: 17479094.
  11. ↑ Autyzm rodzinny – Nie-Grzeczne Dzieci. [dostęp 2008-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-11)].
  12. ↑ Helen E. Vuong, Elaine Y. Hsiao, Emerging roles for the gut microbiome in autism spectrum disorder, „Biological Psychiatry”, 81 (5), 2017, s. 411–423, DOI: 10.1016/j.biopsych.2016.08.024, ISSN 1873-2402, PMID: 27773355, PMCID: PMC5285286.
  13. ↑ Q. Li, J.-M. Zhou, The microbiota-gut-brain axis and its potential therapeutic role in autism spectrum disorder, „Neuroscience”, 324, 2016, s. 131–139, DOI: 10.1016/j.neuroscience.2016.03.013, ISSN 1873-7544, PMID: 26964681.
  14. ↑ Asif Doja, Wendy Roberts, Immunizations and autism: a review of the literature, „The Canadian Journal of Neurological Sciences. Le Journal Canadien Des Sciences Neurologiques”, 33 (4), 2006, s. 341–346, ISSN 0317-1671, PMID: 17168158.
  15. ↑ B. Taylor, Vaccines and the changing epidemiology of autism, „Child: Care, Health and Development”, 32 (5), 2006, s. 511–519, DOI: 10.1111/j.1365-2214.2006.00655.x, ISSN 0305-1862, PMID: 16919130.
  16. ↑ Edward P. Sarafino, Applied behavior analysis : principles and procedures for modifying behavior, Hoboken, NJ: Wiley, 2012, ISBN 978-0-470-57152-1, OCLC 714727869.
  17. ↑ Salvador Marí-Bauset i inni, Evidence of the gluten-free and casein-free diet in autism spectrum disorders: a systematic review, „Journal of Child Neurology”, 29 (12), 2014, s. 1718–1727, DOI: 10.1177/0883073814531330, ISSN 1708-8283, PMID: 24789114.
  18. ↑ Midge Kirby, Elaine Danner, Nutritional deficiencies in children on restricted diets, „Pediatric Clinics of North America”, 56 (5), 2009, s. 1085–1103, DOI: 10.1016/j.pcl.2009.07.003, ISSN 1557-8240, PMID: 19931065.
  19. ↑ Mary L. Hediger i inni, Reduced bone cortical thickness in boys with autism or autism spectrum disorder, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 38 (5), 2008, s. 848–856, DOI: 10.1007/s10803-007-0453-6, ISSN 0162-3257, PMID: 17879151.
  20. ↑ Russell Lang i inni, Sensory integration therapy for autism spectrum disorders: a systematic review, „Research in Autism Spectrum Disorders”, 6 (3), 2012, s. 1004–1018, DOI: 10.1016/j.rasd.2012.01.006.
  21. ↑ Jane Case-Smith, Lindy L. Weaver, Mary A. Fristad, A systematic review of sensory processing interventions for children with autism spectrum disorders, „Autism: The International Journal of Research and Practice”, 19 (2), 2015, s. 133–148, DOI: 10.1177/1362361313517762, ISSN 1461-7005, PMID: 24477447.
  22. ↑ Section On Complementary And Integrative Medicine i inni, Sensory integration therapies for children with developmental and behavioral disorders, „Pediatrics”, 129 (6), 2012, s. 1186–1189, DOI: 10.1542/peds.2012-0876, ISSN 1098-4275, PMID: 22641765.
  23. ↑ Robert K. Naviaux i inni, Low‐dose suramin in autism spectrum disorder: a small, phase I/II, randomized clinical trial, „Annals of Clinical and Translational Neurology”, 4 (7), 2017, s. 491–505, DOI: 10.1002/acn3.424, ISSN 2328-9503, PMID: 28695149, PMCID: PMCPMC5497533.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Spektrum_autyzmu&oldid=67822462”