Ulica Pawła Włodkowica we Wrocławiu
| Stare Miasto | |
 brama przy Włodkowica 9 – siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
| 51,109302°N 17,023133°E/51,109302 17,023133 | |
Ulica Pawła Włodkowica (j. niem Wallstraße) – ulica na wrocławskim Starym Mieście
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Ulica, niegdyś biegnąca wzdłuż linii zewnętrznych murów miejskich na południowo-zachodnim ich odcinku, ale od ich wewnętrznej strony; jej historyczna nazwa – Wallstraße – oznacza "ulicę Wałową"[1]. Zaczynała się przy Bramie Mikołajskiej i stamtąd biegła na południe i południowy wschód aż do Schweidnitzer Straße (dzisiejszej Świdnickiej).
Historia
[edytuj | edytuj kod]O godzinie 3:00, przed świtem, 21 czerwca 1749 doszło do wielkiej katastrofy -piorun uderzył w basztę stojącą na miejscu dzisiejszej kamienicy nr 6 przy ul. Włodkowica[2]. W jej wnętrzu znajdowało się dwa tysiące beczek prochu, które eksplodowały, znosząc z powierzchni ziemi okoliczną zabudowę[3], w znacznej części drewnianą, a nawet uszkadzając odległy o ponad pół kilometra murowany kościół Bożego Ciała przy ul. Świdnickiej i niszcząc okna od strony południowej w kościele św. Elżbiety. Znaczną grupę – około 1/3 – wśród 60 zabitych i dwustu rannych[4] stanowili Żydzi – liczni mieszkańcy w okolicach Włodkowoca[5] i Graupenstraße (dzisiejszej Krupniczej)[6]. Po tej katastrofie na miejscu zniszczonych wybudowano nowe domy.
Po zburzeniu na polecenie napoleońskich władz okupacyjnych fortyfikacji miejskich po roku 1807 na miejscu murów urządzona została miejska promenada spacerowa wzdłuż Fosy Miejskiej. Możliwa stała się zabudowa nie tylko północno-wschodniej i północnej pierzei Włodkowica (tam stanęła zwarta mieszkalna zabudowa miejska), ale także pierzei południowo-zachodniej i południowej (tu pierwotnie budowano jedynie parterowe obiekty gospodarcze).
Zabudowa i zagospodarowanie
[edytuj | edytuj kod]Przy Włodkowica powstały w XIX wieku liczne obiekty związane z funkcjonowaniem wrocławskiej gminy żydowskiej. M.in. w 1820 nabyto posesję w kwartale pomiędzy ulicą św. Antoniego 35 a Włodkowica 5-9, i kilka lat później zbudowano na niej synagogę Pod Białym Bocianem; na posesji nr 14 powstało w 1854 Żydowskie Seminarium Teologiczne. Dziś również siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu mieści się przy ul. Włodkowica nr 9.
Przy Włodkowica 4 znajdowała się rezydencja hrabiów Ballestremów, tzw. Pałac Ballestremów.
Wschodnia część dawnej Włodkowica, pomiędzy Krupniczą a Świdnicką, przebiegała wzdłuż Exercierplatz ("Placu Ćwiczeniowego", dziś Plac Wolności) i wzdłuż południowego skrzydła rozbudowanego ok. 1845 zamku królów pruskich. Odcinek ten został wyłączony z tej ulicy w 1916; skrajna wschodnia jego część, tuż przy Świdnickiej, pomiędzy budynkiem Opery a Hotelem Monopol nazwana została Agnes Sorma Straße[7], pozostałą część, aż do Krupniczej, włączono do Schloßplatz ("Plac Zamkowy" na miejscu wcześniejszego "Ćwiczeniowego"). Od tego czasu ulica Włodkowica liczy około 0,47 km długości.
Po zniszczeniach podczas ostrzału Festung Breslau wiosną 1945 zabudowa ulicy uległa poważnym uszkodzeniom lub zniszczeniu, w części jednak w późniejszych latach ją odbudowano. M.in. w budynku nr 20 położonym w sąsiedztwie skrzyżowania z ul. Ruską znajduje się dziś urząd stanu cywilnego. Patronem ulicy został Paweł Włodkowic.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2000, ISBN 83-7023-749-5
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwę tę uzyskała w 1824; rok wcześniej określano ją jako Neue Wallstraße – "Nowa Wałowa".
- ↑ Numer posesji według Encyklopedii Wrocławia; Michał Komaszyński ("1000 lat Wrocławia", Ossolineum 1960) podaje adres Włodkowica 14
- ↑ W sumie zniszczeniu uległo ponad 40 domów, a dalszych 50 uszkodzonych było w tak znacznym stopniu, że trzeba je było rozebrać.
- ↑ Liczby 60 i 200 według Encyklopedii Wrocławia; Michał Komaszyński podaje, że łączna liczba poszkodowanych wynosiła ponad stu zabitych i około czterystu rannych; różnica może wynikać z faktu, że znaczna część zabitych i poszkodowanych stanowili przyjezdni (z Krotoszyna, Rawicza i Poznania), w kronikach ujęci mogli być w osobnych rachubach; Komaszyński podaje, że zniszczeniu całkowitemu uległy 43 budynki, a Encyklopedia – że 45.
- ↑ 25 rodzinom żydowskim nakazano kilka lat wcześniej, w 1744, zamieszkanie w tej okolicy, pozostałym zaś polecono opuścić miasto.
- ↑ Okolice dzisiejszych ulic Krupniczej i Włodkowica przez wiek XIX i część XX stanowiły część wrocławskiej Dzielnicy Żydowskiej; dziś wieloletnią tradycję wielokulturowości tej części miasta odtwarza się poprzez utworzenie nieopodal tzw. Dzielnicy Czterech Świątyń.
- ↑ Patronką tej uliczki była Agnes Sorma (właściwe nazwisko Saremba) urodzona we Wrocławiu aktorka, występująca w teatrach miast Dolnego Śląska i potem w Berlinie; dziś patronką tej ulicy jest aktorka Helena Modrzejewska.
