Plac Uniwersytecki we Wrocławiu

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
plac Uniwersytecki
Stare Miasto
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Wrocław

Poprzednie nazwy

Sperlingberg, Universitäts Platz/Uniwersiatplätz

Plan
Plan przebiegu ulicy
Przebieg
ul. Więzienna
Brama Cesarska
ul. Kuźnicza
Ulica Aleksandra Fredry
ul. Szewska
Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „plac Uniwersytecki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „plac Uniwersytecki”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „plac Uniwersytecki”
51°06′49,975″N 17°02′03,627″E/51,113882 17,034341
Multimedia w Wikimedia Commons
Gmach główny Uniwersytetu od strony placu.
Kościół
Kościół i konwikt

Plac Uniwersytecki (Sperlingberg, Universitäts Platz/Uniwersiatplätz) – plac położony we Wrocławiu w obrębie Starego Miasta[1][2]. Przy placu położony jest między innymi Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego[1][3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W rejonie dzisiejszego placu przebiegał północny odcinek murów miejskich. Tu wzdłuż murów zbudowany został w średniowieczu tzw. Zamek Cesarski[1][4][5] (w drugiej poł. XIII wieku[4][5]), oraz przebudowano tzw. Bramę Cesarską[4][6]. W najbliższej okolicy w kierunku południowym znajdowała się także dzielnica (osada) żydowska, co miało swoje odzwierciedlenie w nazwie ulicy biegnącej równolegle do placu, nazywanej do 1824 r. Judenstrasse (obecnie ulica Uniwersytecka), oraz ulicy położonej po wschodniej stronie gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego (zbudowanego w miejscu dawnego zamku) – Rabinergasse. W przekazach istnieją także informacje o znajdujących się tu synagogach i szkołach żydowskich[1][4][5][7].

W 1659 roku decyzją cesarza Leopolda I zamek wraz z obiektami i terenami przyległymi przekazane zostały jezuitom. Zamek sukcesywnie od 1670 roku był rozbierany, a w jego miejsce powstawały nowe budynki. W roku 1686 wyburzono także kościół. W jego miejsce zbudowano w latach 1689–1698[1][3][4][8] (1689–1700[9]) w miejscu rozebranego południowego skrzydła zamku nowy kościół. W 1728 roku po północnej stronie placu, wzdłuż murów miejskich, zbudowano gmach kolegium jezuickiego później przekształconego w akademię, a na początku XVIII wieku w uniwersytet[1][8][10] (1702 r.[10]). Naprzeciwko kościoła w XVIII wieku (lata 1734–1755) powstał tu nowy, 3-kondygnacyjny budynek dla potrzeb konwiktu jezuickiego[a][11][12].

W XIX wieku miała miejsce budowa wysokich kamienic czynszowych. W 1904 roku odsłonięto na placu fontannę Szermierz[1][13]. Od 1947 roku prowadzono roboty w zakresie obudowy zniszczonych podczas II wojny światowej części kościoła, później także prowadzono prace remontowe i renowacyjne[14]. W latach 1973–1980 odbudowano zniszczone podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku kamienice nr 9-13, odtwarzając historyczne i przestrzenne walory placu[1]. Do placu w rejonie skrzyżowania z ulicą Kuźniczą przylega także północna część budynku A Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii wybudowanego w latach 2001–2003, projektu Maćków Pracownia Projektowa[b][15]. W latach 2010–2012 dokonano przebudowy ulicy Kuźniczej i placu Uniwersyteckiego[16].

Nazwy placu[edytuj | edytuj kod]

Plac w swojej historii nosił następujące nazwy[1][2]:

  • Sperlingberg[1] (Wróble Wzgórze[17]): do 1824 r.[1]
  • Universitäts Platz[2]/Uniwersiatplätz[1]: od 1824 r.[1]
  • Uniwersytecki[1][2]

Ulice[edytuj | edytuj kod]

Do placu przypisane są ulice o długości ok. 257 m od ulicy Więziennej do ulicy Szewskiej[18], przy czym ustalono jako dominujący ruch pieszy[16][19].

Ulice:

W kierunku północnym, za gmachem głównym Uniwersytetu Wrocławskiego, w kierunku zbliżonym do równoległego z placem, przebiega ulica Grodzka[24][25], stanowiąca nabrzeże wzdłuż biegu rzeki Odry, jej ramienia – Odry Głównej, Odry Południowej w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego[25][26]. W obrębie budynku Uniwersytetu zbudowano przejście łączące plac z ulicą Grodzką i Mostami Uniwersyteckimi (tzw. Brama Cesarska), stanowiące jedno z dojść do Starego Miasta[6][27][28][29][30]. Dawniej stanowiło ono ulicę, w ramach której biegły także tory tramwajowe[31] (obecnie zlikwidowane, pozostały jednakże fragmenty torowiska).

Natomiast na południe przebiega ulica Uniwersytecka podobnie jak plac biegnąca od ulicy Więziennej do ulicy Szewskiej[7][32], dalej położony jest Rynek[11].

Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

Kamienica nr 8
Bud. Wydziału Prawa
Fontanna Szermierz

Od strony zachodniej obiektem dominującym przy placu jest monumentalny, barokowy gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego z dominantą Wieży Matematycznej[3][5]. Na południu znajduje się zieleniec między placem a ulicą Uniwersytecką, Więzienną i zabudową wschodnią, obejmującą kamieniczki i współczesny budynek Uniwersytetu Wrocławskiego. Dalej znajduje się Fontanna Szermierz oddzielająca ruchliwą część wschodnią placu od spokojnej części zachodniej[13], Brama Cesarska[6] i wczesnobarokowy Kościół Najświętszego Imienia Jezus, nazywany także Uniwersyteckim[9][14]. Na południu położony jest barkowy Konwikt Świętego Józefa (Josephskonvikt)[a][11][12], a dalej kamienice[1]. Natomiast na północy za ulicą Aleksandra Fredry pusty plac ograniczony od północy zabudową przy ul. Grodzkiej i Szewskiej. Za skrzyżowaniem placu z ulicą Szewską po wschodniej jej stronie położone są obiekty należące do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich[c][22][25][33][34].

Sam plac ma kształt nieregularny, lejkowato zwęża się w kierunku zachodnim. Dominujący nad tą częścią placu gmach uniwersytetu kontrastuje z niską i zwartą zabudową pierzei południowej obejmującą niewysokie kamienice. Przyspieszenie skrótu perspektywicznego dla widoku w kierunku zachodnim, uzyskane zwężającą się przestrzenią placu sprzyjało monumentalizacji wysokich obiektów położonych na północ od placu. Natomiast późniejsza budowa wysokich kamienic czynszowych z XIX wieku, na południe od placu zatarła walory tej kompozycji przestrzennej. Dzięki odbudowie zniszczonych podczas II wojny światowej kamienic nr 9-13 odtworzono i dzięki temu zachowano walory historyczne oraz przestrzenne tej części palcu[1].

Z obiektów małej architektury placu należy wymienić:

Z nieistniejących obecnie obiektów placu wymienić można:

Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kamienica nr 7 (jedyna zachowana „wysoka” kamienica)

Plac, jak i obiekty tu położone podlegają różnym formą ochrony, m.in. w ramach ochrony zabytków[40][41][42], czy w ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego[43]. Sam plac położony jest obrębie Starego Miasta podlegającego ochronie jako obszar, co zostało usankcjonowane wpisem do ewidencji zabytków jako zespół urbanistyczny Starego Miasta, XIII – XIX wiek, nr rej.: 196 z 15.02.1962 r. oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[44][45]

Obiekty zabytkowe zlokalizowane przy placu i w bezpośrednim otoczeniu:

Gminna ewidencja zabytków wymienia także kamienicę przy placu Uniwersyteckim 15a[49]

Także w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zapewniono ochronę placu jako miejsca cennego kulturowo, m.in.[43]:

ustala się plac Uniwersytecki i plac Biskupa Nankiera z wyznacznikami kulturowymi, które stanowią dominanty kompozycyjne obszaru jako tereny o najwyższych wartościach krajobrazowych,

oraz[33]

Ustala się punkty widokowe wraz ze strefami ekspozycji wyznaczonymi na rysunku planu, widoku i wglądu na: ..., fontannę z szermierzem i portal z głównym wejściem do gmachu Uniwersytetu oraz widoku Kościoła Uniwersyteckiego od ul. Szewskiej w ciągu placu Uniwersyteckiego i widoku Ossolineum od placu Uniwersyteckiego.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Konwikt jezuicki mieścił się wcześniej w innym budynku z 1640 roku. W XVIII wieku powstał nowy budynek, później tzw. Dom Steffensa, następnie zakłady antropologii uniwersytetu oraz PAN (Kolegium Antropologii). Współczesny adres dawnego konwiktu: ulica Kuźnicza 35.
  2. ↑ Adres zespołu budynków uniwersyteckich Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii: ulica Uniwersytecka 7-10.
  3. ↑ Adres biblioteki Zakładu Naukowego imienia Ossolińskich, mieszczącej się w barokowym gmachu: ulica Szewska 37.
  4. ↑ Przez Wrocław przebiega południk 17 długości geograficznej wschodniej. Jego linie zostały zaznaczone na Wieży Matematycznej, a także później przed gmachem głównym Uniwersytetu Wrocławskiego podczas remontu placu. Są to jednak oznaczenia jedynie symboliczne, błędne, gdyż 17 południk przechodzi przez Wrocław 2'5'' na zachód od tych linii. Zaznaczone tu linie według współczesnych pomiarów położone są na południku 17°2′00,4936''.
  5. ↑ Rzeźby wtórnie zamontowane na placu Uniwersyteckim naprzeciw gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego od 1970 roku, przedstawiały barkowe piaskowcowe figury.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Harasimowicz 2006 ↓, s. 928 (Uniwersytecki).
  2. ↑ a b c d Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 156 (Universitätsbrücke).
  3. ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 238-239 (Gmach Główny Uniwer. Wr.).
  4. ↑ a b c d e f Harasimowicz 2006 ↓, s. 1013 (Zamek Cesarski).
  5. ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 832 (Stare Miasto).
  6. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 89 (Brama Cesarska).
  7. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 928 (Uniwersytecka).
  8. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 928-931 (Uniwersytet Wrocławski).
  9. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 414 (K. Najświętszego Im. Jezus (Uniwersytecki)).
  10. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 384 (Kolegium Jezuickie).
  11. ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 464-465 (Kuźnicza).
  12. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 401 (Konwikt Św. Józefa).
  13. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 858 (Szermierz).
  14. ↑ a b Parafia – Historia i b.d. ↓.
  15. ↑ Bryła.pl i b.d. ↓.
  16. ↑ a b ZDiUM Kuźnicza i ... i b.d. ↓.
  17. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 927 (rycina: zabudowa Wróblego Wzgórza).
  18. ↑ a b c ZDiUM 2016 ↓, poz. 4602 (Uniwersytecki plac).
  19. ↑ Uchwała MPZP 2002 ↓, § 12 ust. 9, 10.
  20. ↑ ZDiUM 2016 ↓, poz. 837 (Fredry Aleksandra).
  21. ↑ ZDiUM 2016 ↓, poz. 2043, 2044 (Kuźnicza).
  22. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 858-859 (Szewska).
  23. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 954 (Więzienna).
  24. ↑ ZDiUM 2016 ↓, poz. 1056 (Grodzka).
  25. ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 251 (Grodzka).
  26. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607 (Śródmiejski Węzeł Wodny).
  27. ↑ Uchwała MPZP 2002 ↓, § 10 ust. 8.
  28. ↑ Uchwała MPZP 2002 ↓, § 10 ust. 12.
  29. ↑ Uchwała MPZP 2002 ↓, Załącznik – mapa.
  30. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 561 (Mosty Uniwersyteckie).
  31. ↑ Pharus-Plan 1910 ↓.
  32. ↑ ZDiUM 2016 ↓, poz. 4601 (Uniwersytecka).
  33. ↑ a b Uchwała MPZP 2002 ↓, § 10 ust. 6.
  34. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 1008-1009 (Zak. Narodowy im. Ossolińskich).
  35. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 473 (Lederer Hugo).
  36. ↑ muzeum.uni.wroc.pl i b.d. ↓.
  37. ↑ spacerempowroclawiu.pl 2014 ↓.
  38. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 132 (Cztery Pory Roku).
  39. ↑ Wratislaviae Amici i b.d. ↓.
  40. ↑ a b c d e NID 2016 ↓, s. 206.
  41. ↑ a b NID 2016 ↓, s. 209.
  42. ↑ a b c NID 2016 ↓, s. 228.
  43. ↑ a b Uchwała MPZP 2002 ↓, § 10 ust. 2 pkt 3.
  44. ↑ NID 2016 ↓, s. 203.
  45. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków i b.d. ↓, wiersz 67.
  46. ↑ zabytek.pl kościół i b.d. ↓.
  47. ↑ a b c d e Gminna Ewidencja Zabytków i b.d. ↓, wiersze 9244-9251.
  48. ↑ NID 2016 ↓, s. 219.
  49. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków i b.d. ↓, wiersz 9252.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Plac Uniwersytecki, [w:] woj. dolnośląskie, Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2016-07-20] (pol.).
  • pl. Uniwersytecki, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2016-07-20] (pol.).
  • Plac Uniwersytecki, wikimapia.org [dostęp 2016-07-20] (pol.).
Ulice i place Starego Miasta we Wrocławiu
ulice
ulice historyczne
place

Wrocław
Stare Miasto

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Uniwersytecki_we_Wrocławiu&oldid=72879318”