Ulica Wszystkich Świętych we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
 Początek ulicy. | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
219 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
| 51°06′43,565″N 17°01′27,644″E/51,112101 17,024346 | |||||||||||||||||||
Ulica Wszystkich Świętych – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Świętego Mikołaja z ulicą Antoniego Cieszyckiego[1][2][3][4]. Ma 219 m długości[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie w okolicy znajdował się cmentarz św. Barbary z kaplicą. Istniała też w pobliżu strzelnica, następnie w połowie XV wieku zamieniona na obiekt fortyfikacyjny typu bastejowego, w miejscu którego w 1526 r. zbudowano szpital[3][4]. W latach 1544–1551 przystąpiono do rozbudowy systemu fortyfikacji miejskich w systemie włoskim poprzez budowę bastionów. W północno-zachodnim narożniku linii murów miejskich, na tyłach szpitala Wszystkich Świętych, powstał Bastion Kleszczowy, którego zadaniem była obrona murów aż po Bramę Mikołajską i zachodniego odcinka nabrzeża Odry[5]. Sam cmentarz oddzielony był on od ulicy św. Mikołaja murem, który został rozebrany w 1825 r. Wtedy powstałą ulica, którą nazwano do istniejącego już wówczas kościoła – An der Barbarakirche[3][4]. Od 1963 r. kościół stał się prawosławną katedrą Przenajświętszej Bogurodzicy[4][6][7][8].
Podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. w wyniku prowadzonych działań wojennych zabudowa tego rejonu miasta uległa znacznemu zniszczeniu bądź uszkodzeniu. Po wojnie sama ulica została skrócona. Biegła od ulicy św. Mikołaja w kierunku północnym i stanowiła ślepą uliczkę kończącą się przed terenem Szpitala Wojewódzkiego im. Babińskiego, który wchłonął północy odcinek ulicy, bowiem powstały tu dla jego potrzeb obiekty techniczne, takie jak między innymi budynek kuchni i pralni. W tamtym czasie łączyła się w swoim biegu jedynie z ulicą św. Barbary. Od 1969 r. ulica została zamknięta dla ruchu kołowego na podstawie uchwały podjętej przez Radę Narodową 15 stycznia 1969 r.[3][4][9][10][11].
Obecnie przywrócono ulicę dla ruchu kołowego i pieszego na całej długości[2][12][13].
Nazwy[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Pierwotna nazwa ulicy An der Barbarakirche nawiązuje do położonej tu świątyni pw. św. Barbary[3][14][15], co w tłumaczeniu na język polski oznacza „Przy kościele św. Barbary”[3]. Późniejsza nazwa odnosi się do szpitala Wszystkich Świętych, po 1945 r. Wojewódzki Szpital im. Józefa Babińskiego, obecnie nieużytkowany (przebudowa przez I2 Development), którego budynki tworzą pierzeję zachodnią ulicy[7][16]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20.12.1945 r.[2].
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 219 m[2] klasy dojazdowej[12][13].
Ulice i place powiązane z ulicą Wszystkich Świętych:
- skrzyżowanie: ulica św. Mikołaja[1][2][17]
- włączenie do drogi publicznej: ulica św. Barbary[1]
- skrzyżowanie: ulica Antoniego Cieszyńskiego[1][2][18]
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Zachodnią pierzeję stanowią budynki dawnego szpitala Wszystkich Świętych, później Szpitala Wojewódzkiego im. J. Babińskiego[7], a obecnie zespół budynków mieszkalno-usługowych. Tylko na początku jej biegu przy ulicy św. Mikołaja znajduje się zabytkowa kamienica, obecnie użytkowana dla potrzeb plebanii i lokali usługowo-handlowych. Wschodnia pierzeja to przede wszystkim Katedra Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z okalającym ją terenem, dalej na północ zabudowa mieszkalna przy ul. św. Barbary, zabudowa dawnej stołówki i pralni szpitalnej obecnie użytkowana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej i na północnym krańcu ulicy początek zabudowy południowej pierzei ulicy Antoniego Cieszyckiego[1][3][4][9][10][16].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Wszystkich Świętych, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[19][20]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[21][22]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[23].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[a] | foto |
|---|---|---|
| Kamienica, obecnie budynek plebanii Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Narodzenia Przenajświętszej oraz handlowo-usługowy ulica św. Mikołaja 40[16][24][25] |
1 poł. XVII w., 1690 r., po 1945 r.[16] XVII i XIX wiek[25] A/3147/96 z dn. 12.02.1962[16][24][25] |
|
| Kaplica cmentarna parafii św. Elżbiety pw. św. Feliksa i Adaukta, następnie kościół pw. św. Barbary, ob. Katedra Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy ulica św. Mikołaja 40[16][26][27] |
wzm. 1268 r., l. 1400-1417 (odb- i rozbudowa), 1448 – konsekracja, XVI-XVII w., 1704, 1868-1869 i 1897 (remonty), 1945 r. zniszczony, l. 1947-1948 i 1964-1967 (odbudowa), od 1966 r. - remonty[16] XIII, XV-XVI wiek[28] 11 z 27.11.1947 r.[26] 288/15 z dn. 23.10.1961[16][26][27]. |
|
| Zespół Szpitala Wszystkich Świętych, po 1945 r. Wojewódzki Szpital im. Józefa Babińskiego, ob. nieużytkowany (przebudowa przez I2 Development) plac Jana Pawła II 8[16][29][30] |
1526 r. (brama wodna), l. 1799-1801, l. 1821-1823, 1856 r., 1869 r., l. 1901-1902, l. 1935-1936 gez, mpzp[16] 1776-1936, A/5945/1-7 z 2.12.2014 r.[29][30] |
|
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d e f g h ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 6177 (Wszystkich Świętych).
- ↑ a b c d e f g h i Antkowiak 1970 ↓, s. 288-289 (Wszystkich Świętych).
- ↑ a b c d e f g h Harasimowicz 2006 ↓, s. 994 (Wszystkich Świętych).
- ↑ Burak 2012 ↓, s. 9–10.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 421 (Kościół św. Barbary).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 873 (Szpital Wszystkich Świętych).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 968 (Wojewódzki Szpital im. J. Babińskiego).
- ↑ a b Antkowiak 1970 ↓, s. 13-15 (Św. Barbary).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 886 (Św. Barbary).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 887-888 (Św. Mikołaja).
- ↑ a b Uchwała RMWr 2002 ↓, §5 ust. 5 pkt 4.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2002 ↓, §12 ust. 7.
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 13 (An der Barbarakirche).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 21 (Barbaragasse).
- ↑ a b c d e f g h i j SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5560-5562 (św. Mikołaja).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 685 (Cieszyńskiego).
- ↑ NID 2018 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 4740.
- ↑ a b c NID 2018 ↓, s. 227.
- ↑ a b c NID 2018 ↓, s. 217.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 4739.
- ↑ NID 2018 ↓, s. 2017.
- ↑ a b NID 2018 ↓, s. 220.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 2299-2306.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Marek Burak: Arsenał Wrocławski: przewodnik historyczny. Wrocław: Muzeum Miejskie Wrocławia, 2012.
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała L/1753/02 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego północnej części obszaru Starego Miasta - rejon UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 7 sierpnia 2002 r. Nr 170, poz.2415;Biuletyn Urzędowy RMW z 20 lipca 2002 r. Nr 7, poz.348, Wrocław, 4 lipca 2002 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 7 maja 2019 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-25] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Wszystkich Świętych, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-06-07] (pol.).
- ul. Wszystkich Świętych, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2019-06-07] (pol.).
- ul. Wszystkich Świętych, wikimapia.org [dostęp 2019-06-07] (pol.).
