Wilamowianie
| |
| Miejsce zamieszkania | |
|---|---|
| Język | |
| Religia | |
| Grupa |
Germanie zachodni |
Wilamowianie[1] (wil. Wymysiöejyn, niem. Wilmesauer) – grupa etnograficzna zamieszkująca miasto Wilamowice koło Bielska-Białej, mówiąca własnym językiem wilamowskim, posiadająca własny strój ludowy i tradycje. Nazwa Wilamowianie odnosi się do mieszkańców Wilamowic utożsamiających się ze społecznością kulturową Wilamowic, mieszkańców miasta określa się słowem wilamowiczanie[2]. Wilamowianie nie są oficjalnie uznawaną przez rząd grupą etniczną[3]. W Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 wilamowską przynależność narodowo-etniczną zadeklarowało 85 osób, z tego 72 na terenie gminy Wilamowice, 2 w pozostałych gminach powiatu bielskiego, 4 w Łodzi, 3 w Warszawie[4].
Mowa[edytuj | edytuj kod]
Wilamowianie posługują się językiem polskim oraz wilamowskim, nazywanym wymysiöeryś, który w powszechnym użytku był w Wilamowicach do 1945. Pod wpływem represji po zakończeniu II wojny światowej doszło do zerwania przekazu międzypokoleniowego. Wymysiöeryś został w znacznej mierze zastąpiony przez język polski. Obecnie tylko około 25 osób potrafi posługiwać się tym językiem. Zainteresowanie kulturą oraz mową wilamowską zaczęło odżywać w latach 90. XX wieku, m.in. za sprawą Tomasza Wicherkiewicza, który w 1998 opublikował rozprawę doktorską „Język, kultura i mieszkańcy Wilamowic w świetle twórczości literackiej Floriana Biesika”. W 2003 roku w miejscowej szkole podstawowej rozpoczęto nauczanie języka wilamowskiego, którego podjął się miejscowy poeta Józef Gara. Współcześnie grupa lokalnych aktywistów z Tymoteuszem Królem na czele zaangażowana jest w rewitalizację języka wilamowskiego, którą wspierają m.in. naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki wnioskowi Tymoteusza Króla, Biblioteka Kongresu USA 18 lipca 2007 wpisała język wilamowski w rejestr języków świata, został on również zarejestrowany w Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej, gdzie przydzielono mu kod ISO: wym[5]. Od 2015 podjęto kilka prób przyznania wilamowskiemu statusu języka regionalnego w rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Znani Wilamowianie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hermann Mojmir: Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice,. cz. S-Z, s. 531, Kraków, Polska Akademja Umiejętności, 1930.
- ↑ Jan Grzenia: Słownik nazw własnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 370. ISBN 83-01-13710-X.
- ↑ Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, art. 2., ust. 4. (Dz.U. z 2005 r. nr 17, poz. 141).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Przynależność narodowo-etniczna – dane NSP 2021 dla kraju i jednostek podziału terytorialnego. 2023-12-20. [dostęp 2023-12-30]. (pol.).
- ↑ SIL International, Documentation for ISO 639 identifier:wym.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Maria Bazielich, „Strój wilamowicki” (Atlas polskich strojów ludowych. Cz. 5, Małopolska; z. 15), Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2001, ISBN 83-87266-65-5.