Wiśniowieccy herbu Korybut

Wiśniowieccy – magnacki ród książęcy, pieczętujący się herbem Korybut, z którego pochodził król Polski i wielki książę litewski Michał Korybut Wiśniowiecki.

Historia rodu

Wiśniowieccy są gałęzią kniaziów Nieświckich i chociaż ich pochodzenie od lat było sporne wśród historyków – autorzy najnowszych opracowań coraz częściej wywodzą ich od Rurykowiczów, a nie Giedyminowiczów, jak sami utrzymywali^{[potrzebny przypis]}. Dowodem na to jest m.in. ich całkowite pozostawanie w momencie wyodrębniania się rodu pod wpływami kultury ruskiej: język ruski, prawosławie; jeden z nich (Dymitr Bajda Wiśniowiecki) był nawet legendarnym przywódcą kozackim^[1]. Tytuł kniaziowski Wiśniowieckich został zatwierdzony przy zawieraniu unii lubelskiej.

Posiadając bardzo silną pozycję na południowo-wschodniej Ukrainie („królewięta”), Wiśniowieccy prowadzili własną politykę wobec Mołdawii, a nawet Rosji (dymitriady), komplikując niekiedy politykę zagraniczną Rzeczypospolitej. Jednym z najsłynniejszych Wiśniowieckich był, obok swojego syna Michała Korybuta, wojewoda ruski Jeremi Wiśniowiecki, znany z powieści „Ogniem i mieczem” Sienkiewicza. Ostatnim przedstawicielem rodu był Michał Serwacy Wiśniowiecki, zmarły w 1744 roku.

Nazwisko rodu pochodzi od zamku Wiśniowiec, odziedziczonego przez Michała Zbaraskiego Wiśniowieckiego^[2].

Kontrowersje

W XIX wieku historyk Kazimierz Stadnicki, zakwestionował pogląd o królewskim rodowodzie książąt Zbaraskich i wywodzących się od nich Wiśniowieckich. Pretekstem do tego było odnalezienie przez Stadnickiego zapisu, że wszyscy synowie Korybuta zeszli z tego świata bezpotomnie. Hipotezę oprotestował Józef Puzyna^[3].

Badania genetyczne

Pochodzenie Wiśniowieckich od Ruryka zostało ostatnio potwierdzone badaniami genetycznymi, na co zwrócił uwagę Mariusz Kowalski w książce Księstwa Rzeczpospolitej (2013). Badaniom haplogrupy y-DNA poddał się żyjący współcześnie przedstawiciel rodu Woronieckich, wywodzący się w linii męskiej, podobnie jak Wiśniowieccy, od Nieświckich. Układ markerów zawartych w chromosomie Y Woronieckich okazał się identyczny z układem, jaki posiadają żyjący współcześnie przedstawiciele rodów wywodzących się niewątpliwie od Ruryka: Puzynowie, Massalscy, Gagarinowie, Kropotkinowie, Putiatynowie^[4].

Wyniki tych badań każą uznać Wiśniowieckich za ostatnich Rurykowiczów władających samodzielnym księstwem (do 1744 r.). Michał Korybut Wiśniowiecki był zaś ostatnim monarchą z tej dynastii. Panował nie tylko w Polsce i na Litwie, ale również nad znaczną częścią Rusi, czyli nad pierwotną domeną Rurykowiczów^[4].

Drzewo genealogiczne książąt Wiśniowieckich

Michał Zbaraski Wiśniowiecki (†po 1516), namiestnik bracławski
(1501–1507)
~ 1. NN (siostrzenica Fiedory (Zofii) Rohatyńskiej)
├─>Iwan (†ok. 1542), dworzanin królewski 1522, dzierżawca ejszyski,
│         worniański, czeczerski i propojski
│  ~ 1. (po 1516) Nastazja Olizarowiczówna (†ok. 1536), c.
│  │ Semena Olizarowicza; ×2 [ok. 1538] Magdalena Despot (†po 1570)
│  ├─>Katarzyna (†p. 1580), ż. [po 1539] Hrehorego Chodkiewicza,
│  │ kasztelana wileński i hetmana wielkiego litewskiego
│  ├─>Dymitr zw. Bajdą (†1563); dzierżawca woniaczyński,
│  │ starosta bracławski, winnicki, czerkaski
│  │ i kaniowski
│  ├─>Andrzej Iwanowicz (†1584), kasztelan wołyński 1568, 
│  │ wojewoda bracławski 1572, wojewoda wołyński 1576, starosta lubecki i
│  │ łojowski
│  │ ~ 1.(po 1563) Eufemia Wierzbicka (*ok. 1539 †1589)
│  │ ├─>Hanna (†ok. 1595), ż. (po 1581) Mikołaja Sapiehy,
│  │ │  wojewody witebskiego (†1599)
│  │ ├─>Aleksandra (†po 1612), ×1 [ok. 1580; rozwiedzeni ok. 1605] Jerzy ks.
│  │ │  Czartoryski, starosta łucki (*ok. 1550 †1626 (1632?)); ×2 Jan
│  │ │  Łahodowski, kasztelan wołyński
│  │ ├─>Zofia Anna (* 1569 †1619), ×1 [po 1593] Jan Pac,
│  │ │  wojewoda miński (†1610); ×2 Krzysztof Wacław Szemet,
│  │ │  starosta rosieński
│  │ └─>Halszka (Elżbieta) Eufemia (* 1569 †1596), ż. (×1584) księcia
│  │ Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”,
│  │ wojewody wileńskiego
│  │ i marszałka wielkiego litewskiego (* 1549 †1616)
│  ├─>Konstanty (†1574),
│  │ dworzanin królewski 1570, starosta
│  │ żytomierski
│  │ ~Anna Elżbieta z Olchowca Świerszczówna (†1582)
│  │ ├─>Konstanty (* 1564 †1641);
│  │ │  wojewoda bełski 1636, ruski 1638,
│  │ │  starosta czerkaski i kamionecki; ×1 Anna Zahorowska; ×2 1603 Urszula
│  │ │  Mniszech; ×3 [[[1626]]/1628] Katarzyna Korniakt
│  │ │  (†ok. 1635); ×4 Katarzyna Strusiówna (†po 1647), c. Mikołaja Strusia,
│  │ │  starosty halickiego
│  │ │  ~Anna Zahorowska
│  │ │  ├─>Janusz (* 1598 †1636), koniuszy wielki koronny 1633, starosta
│  │ │  │ krzemieniecki;
│  │ │  │ ~ Katarzyna Eugenia Tyszkiewicz(×1627) (†po
│  │ │  │ │1642); (1°-v. Jan Rakowski, kasztelan witebski; 3°-v.
│  │ │  │ │Aleksander Ludwik ks. Radziwiłł,
│  │ │  │ │marszałek wielki litewski)
│  │ │  │ ├─>Dymitr Jerzy (* 1631 †1682),
│  │ │  │ │  strażnik polny koronny 1658, wojewoda bełski 1660,
│  │ │  │ │  hetman polny koronny 1667, hetman wielki koronny 1676,
│  │ │  │ │  wojewoda krakowski 1678, kasztelan
│  │ │  │ │  krakowski 1680, starosta białocerkwicki,
│  │ │  │ │  kamionacki, solecki, strumilowski, drahimski i lubomelski; ×1
│  │ │  │ │  Marianna Zamoyska (†1668); ×2 [1671] Teofila Ludwika ks.
│  │ │  │ │  Zasławska (†1709); (2°-v. Józef Karol Lubomirski,
│  │ │  │ │  marszałek wielki koronny)
│  │ │  │ │  ~Marianna Zamoyska
│  │ │  │ │  ├─>Eugenia Katarzyna (z pierwszego; †po 1681); × [1667]
│  │ │  │ │  │ Stanisław Koniecpolski,
│  │ │  │ │  │ kasztelan krakowski (†1682)
│  │ │  │ │  └─>Zofia (* 1655 †1681), ×
│  │ │  │ │     Wacław Leszczyński,
│  │ │  │ │     woj. podlaski (†1688)
│  │ │  │ └─>Konstanty Krzysztof (* 1633
│  │ │  │ †1686), woj. podlaski 1673,
│  │ │  │ bracławski 1767, bełski
│  │ │  │ 1678; ×1 Urszula Teresa Mniszech (†1668); ×2 Anna
│  │ │  │ Chodorowska (†1711)
│  │ │  │ ~Anna Chodorowska (†1711)
│  │ │  │ ├─>Franciszka (†po 1690); × (1688) Kazimierz Tarło,
│  │ │  │ │  starosta goszczyński (†1690)
│  │ │  │ ├─>Janusz Antoni (* 1678 †1741);
│  │ │  │ │  podczaszy litewski 1697,
│  │ │  │ │  marszałek nadworny litewski 1699, kasztelan wileński
│  │ │  │ │  1702–1703, krakowski 1726,
│  │ │  │ │  woj. wileński 1704,
│  │ │  │ │  krakowski 1706, starosta piński;
│  │ │  │ │  ~ Teofila Leszczyńska (×1704),(1°-v. Filip Konarzewski, starosta
│  │ │  │ │  │ koniński) (* 1680 †1757)
│  │ │  │ │  └─>Urszula Franciszka (* 1705 †1753), ż. (1725)
│  │ │  │ │     Michała Kazimierza Radziwiłła Rybeńki,
│  │ │  │ │     woj. wileński
│  │ │  │ │     i hetmana wielkiego litewskiego (* 1702
│  │ │  │ │     †1762)
│  │ │  │ └─>Michał Serwacy (* 1680 †1744);
│  │ │  │ hetman polny litewski 1702 i 1707, kasztelan wileński
│  │ │  │ 1703, hetman wielki litewski 1703–1707 i 1735,
│  │ │  │ woj. wileński 1706–1707
│  │ │  │ i 1735, kanclerz wielki litewski 1720; ×1 (1695) Katarzyna Dolska
│  │ │  │ (†1725); ×2 (1725) Magdalena ks. Czartoryska (†1728);
│  │ │  │ ×3 (1730) Tekla Róża ks. Radziwiłł (* 1703 †1747); (1°-v.
│  │ │  │ Jakub Henryk Flemming, koniuszy wielki litewski;
│  │ │  │ 3°-v. Michał Antoni Sapieha, woj. podlaski)
│  │ │  │ ~Katarzyna Dolska
│  │ │  │ ├─>Anna (* 1700 †1732); × (1721)
│  │ │  │ │   Józef ks. Ogiński, woj. trocki
│  │ │  │ │   (*ok. 1693 †1736)
│  │ │  │ └─>Elżbieta (* 1701 †1770); × (1722) Michał Zdzisław Zamoyski, woj. smoleński (†1735)
│  │ │  ├─>Marianna (z pierwszego; †1624); × (1620) Jakub Sobieski, kasztelan krakowski (†1646)
│  │ │  ├─>Helena (z pierwszego); × Stanisław Warszycki, wojewoda mazowiecki
│  │ │  ├─>Jerzy (z drugiego; †1641); starosta kamionacki 1637; × (1639)
│  │ │  │ Eufrozyna Eulalia Tarnowska (†1645); (2°-v. Hieronim Radziejowski,
│  │ │  │ podkanclerzy koronny)
│  │ │  │ ~
│  │ │  │ └─>Konstancja (†1669); × (po 1656) Samuel Leszczyński, starosta
│  │ │  │ łucki (* 1637 †1676)
│  │ │  ├─>Aleksander (z drugiego; †1638/1639); rotmistrz królewski,
│  │ │  │ starosta czerkaski 1638
│  │ │  └─>Teofila (z drugiego); × Piotr Szyszkowski, kasztelan wojnicki
│  │ ├─>Aleksandra (†p. 1582); × Mikołaj Radziwiłł,
│  │ │  woj. nowogrodzki (* 1546 †1589)
│  │ └─>Anna; × [[[1591]]/1593] Jan Zamoyski, kasztelan chełmski i strażnik koronny (†1619)
│  ├─>Michał (z drugiego; †1552)
│  └─>Aleksandra (z drugiego); × Iwan Szymkowicz(inne języki), marszałek hospodarski
├─>Fiodor (Fiedko) (z drugiego; †1549); dzierżawca stepański; × (p. 1530) Bohdana
│   ks. Holszańska Dubrowicka; ×2 ks. Maria Putiatianka (†1554/1561)
├─>Fiodor (z drugiego; †1533); dzierżawca czeczerski i propojski 1524; ×1 NN (†p.
│  1523); ×2 [p. 1533] Nastazja ks. Żylińska (†p. 1535)
└─>Aleksander (z pierwszego; †1555); starosta rzeczycki; × (p. 1529)
Katarzyna Skorucianka (†po 1568)
~
├─>Michał (* 1529 †1584); kasztelan bracławski 1580,
│  kijowski 1580, starosta czerkaski, kaniowski,
│   lubecki i łojowski; × Halszka Zenowiczówna (†p. 1594)
│  ~
│  ├─>Aleksander (†1594); starosta czerkaski, kaniowski,
│  │ korsuński, lubecki i łojowski;
│  ├─>Michał (†1616); starosta owrucki; × [p. 1603] Regina Mohylanka
│  │ (†1619), c. Jeremiasza Mohyły,
│  │ hospodara mołdawskiego
│  │ ~
│  │ └─>Jeremi Michał (* 1612 †20 sierpnia 1651);
│  │ woj. ruski 1646, starosta przemyski,
│  │ przasnyski, nowotarski, hadziacki i
│  │ kaniowski; × (1639)
│  │ Gryzelda Konstancja Zamoyska (* Zamość 27 kwietnia
│  │ 1623 †Zamość 17 kwietnia 1672)
│  │ ~
│  │ ├─>Michał (* 31 maja 1640 †
│  │ │  10 listopada 1673); król Polski 1669–1673; ×
│  │ │  (27 lutego 1670)
│  │ │  Eleonora Maria Józefa Habsburżanka (* 31 maja 1653
│  │ │  †17 listopada 1697); (2°-v. Karol V, ks. Lotaryngii)
│  │ └─>Anna; × (1638) Zbigniew Firlej, starosta
│  │ lubelski (* 1613 †1649)
│  ├─>Jerzy (†1618); kasztelan kijowski 1609; × Teodora Czaplicówna
│  ├─>Maryna; × Fiodor ks. Drucki-Horski, stolnik połocki
│  └─>Zofia (†po 1612); × (p. 1595)
│     Józef Ostafi Tyszkiewicz Łohojski,
│     woj. brzeski litewski (†1631)
├─>Maksym (†1565)
├─>Aleksander (* 1543 †1577); dworzanin królewski 1570; × (p. 1566)
│  Aleksandra Kapuścianka (†ok. 1603)
│  ~
│  ├─>Adam (†1622); × (p. 1601) Aleksandra
│  │ Chodkiewicz (†po 1630)
│  │ ~
│  │ └─>Krystyna (†1654); ×1 Mikołaj Jeło Maliński; ×2 [po 1631] Piotr
│  │ Daniłowicz, krajczy koronny (†1645)
│  └─>Ewa (†1617/1618); × [p. 1594 (1593?)] Piotr Zbaraski
│     (†1603/1604)
└─>Stefania; × Łukasz Kurzeniecki, starosta ostrski

Najbardziej znani przedstawiciele rodu

Pałace i zamki

Inne zamki i pałace Wiśniowieckich:

Zamek w Łubniach
Zamek w Oleksińcu na Wołyniu
Pałac w Czajczyńcach na Wołyniu
Zamek w Czarnym Ostrowie
Modrzewiowy dworek myśliwski, w enklawie polno-łąkowej nazywanej „Korybutka”, którą władali na przełomie XVII–XVIII w. nieopodal miejscowości Bukowina.

Fundacje sakralne

Cerkiew zamkowa w Wiśniowcu
Kaplica Wiśniowieckich (Najświętszego Sakramentu) przy katedrze łacińskiej we Lwowie

Zobacz też

Przypisy

↑ Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 45. ISBN 978-83-11-11524-8.
↑ Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 13, 14. ISBN 978-83-11-11524-8.
↑ Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 12. ISBN 978-83-11-11524-8.
↑ ^a ^b Mariusz Kowalski: Księstwa Rzeczpospolitej: państwo magnackie jako region polityczny, Warszawa, IGiPZ PAN, 2013.

Linki zewnętrzne

[1] Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 45. ISBN 978-83-11-11524-8.

[2] Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 13, 14. ISBN 978-83-11-11524-8.

[3] Romuald Romański: Książę Jeremi Wiśniowiecki. Warszawa: Bellona, 2009, s. 12. ISBN 978-83-11-11524-8.

[rcin.org.pl-4] Mariusz Kowalski: Księstwa Rzeczpospolitej: państwo magnackie jako region polityczny, Warszawa, IGiPZ PAN, 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]