Żyrafa sawannowa: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:47, 19 sie 2013

Szablon:Other uses Szablon:Pp-semi-indef Szablon:Taxobox

Żyrafa (Giraffa camelopardalis) - afrykański ssak parzystokopytny z rodziny żyrafowatych, najwyższse obecnie żyjące zwierzę lądowe, a także największy z [[przeżuwacze|przeżuwaczy]. Jego epitet gatunkowy odnosi się przypominającego wielbłąda wyglądu i łat na futrze. Wyróżnia się zwłaszcza bardzo długą [[szyja}szyją]]Mierzy 5-6 m wysokości, ważąc średnio 160 kg w przypadku samców i 830 kg w przypadku samic. Jej najbliższym żyjącym krewnym jest okapi (Giraffidae liczy obecnie tylko tyxh 2 przedstawicieli). Wyróżnia się 9 podgatunków, bazując na wzorze ubarwienia.

Poszatkowany zasięg występowania żyrafa sięga od Czadu na północy do RPA na południu. Na zachodzie sięga Nigru, na wschodzie natomiast Somalii. Zwierzę zasiedla zazwyczaj sawanny, tereny trawiaste i otwarte lesiste. Główne źródło pozywienia żyrafy to liście akacji, rosnące na wysokości niedostępnej dla większości roślinożerców. Na żyrafę polują lwy. Młode padają też ofiarami lampartów, hien cętkowannych i Lycaon pictus. Osobnii dorosłe nie tworzą silnych więzów społecznych, choć gromadzą się w luźnych grupkach, gdy przemieszczają się w tym samym kierunku. Samce tworzą hierarchię społeczną poprzez "necking", czyli walkę na uderzenia szyjami. Dominujący samiec zdobywa dostęp do płci przeciwnej, jednakże nie bierze żadnej odpowiedzialności za potomka.

Zwierzę intrygowało rózne kultury, i starożytne, i współczesne, z uwagi na swój dziwaczny wygląd. Często przedstawiano je naq rysunkach, w książkach i kreskówkach. International Union for Conservation of Nature nadaje mu status Najmniejszej Troski (Least Concerw licznch częściach swego dawniejszego zasięgu występowania, a niektóre podgatunki klasyfikowane są jako Zagrożone (Endangered). Niemniej ssak spotykany jest w licznych parkach narodowych i rezerwatach.

Etymologia

Źródłosłów polskiej nazwy "żyrafa" jak i angielskiej "giraffe" sięga języka arabskiego, w którym występuje słowo zarafa (?????), być może pochodzące z jakiegoś języka Afryki^[1]. Tłumaczy się je jako "szybki chodziarz"^[2]. W Middle English występowało kilka różnych form, jak jarraf, ziraph czy gerfauntz^[1]. Możliwe, że słowo to pochodzi od nazwy zwierzęcia w języku somalijskim: geri^[3]. Włoski wyrazgiraffa powstał w ostatniej dekadzie XVI wieku^[1]. Współczesna forma angielska powstała około roku 1600 w oparciu o francuską girafe^[1]/ Epitet gatunkowy camelopardalis pochodzi z łaciny^[4].

Kameelperd to także nazwa gatunku w języku afrikaans^[5]. Inne afrykańskie nazwy obejmują ekorii w ateso,, kanyiet w elgon, nduida w gikuyu), tiga wkalenjin i Luo, ndwiya w kamba), nudululu w kihehe, ntegha w kinyaturu, ondere w lugbara, etiika w luhya, kuri w ma'di), oloodo-kirragata lub olchangito-oodo w masajskim, lenywa w meru, hori w pare, lment w samburu) i twiga w suaili oraz inne na wschodzie^[6]Szablon:Rp, zaś tutwa w lozi, nthutlwa w shangaan, indlulamitsi w siswati, thutlwa (Sotho), thuda (Venda) and ndlulamithi w zuluskim) na południu^[5].

Systematyka i ewolucja

Żyrafa jest jednym z dwóch współczesnych gatunków z rodziny żyrafowatych (drugi to okapi). Niegdyś było ich znacznie więcej. Opisano ponad 10 [rodzaj (biologia)|rodzajów]] kopalnych. Najbliższymi krewnymi tej rodziny były także wymarłe Climacoceratidae. Razem z rodziną Antilocapridae (której jedynym przetrwałym przedstawicielem jest pronghorn) należą do nadrodziny Giraffoidea. Zwierzęta te wyewoluowały z wymarłej rodziny Palaeomerycidae 8 milionów lat temu w Europie południowo-środkowej, Czas ten przypada na miocen^[7].

Niektóre dawne żyrafowate cechowały się masywnymi ciałami, jak Sivatherium. Inne, jak Giraffokeryx, Palaeotragus (prawdopodobny przodek okapi), Samotherium i Bohlinia, były bardziej wydłużone^[7]. Bohlinia podbiła Ciny i północne Indie w odpowiedzi na zmianę klimatu. Tam właśnie wyewoluował rodzaj Giraffa. Do Afryki około 7 milionów lat przed naszą erą. Kolejne zmiany klimatyczne spowodowały wymarcie żyrafowatych w [Azja|Azji]], podczas gdy t zamieszkujące kontynent afrykański przetrwały, a nawet uległy radiacji w kilka nowych gatunków.G. camelopardalis powstała około milona lat temu na wschodzie Afryki, w epoce plejstocenu^[7]. Część biologów sugeruje, że dzisiejsza żyrafa pochodzi od Giraffa jumae^[8]. Inni odpowiedniejszego kandydata na przodka widzą w Giraffa gracilis^[7]. Za główny czynnik powodujący ewolucję żyraf uważa się zmianę środowiska z rozległych lasów do habitatów bardziej otwartych, co zaczęło się 8 milionów lat przed Chrystusem^[7]. Niektórzy badacze podjęli hipotezę, że nowe siedlisko z odmienną dietą, obejmującą akację, wystawiło przodków żyrafy na działanie toksyn, które spowodowały częśtsze mutacje i w efekcie wyższe tempo ewolucji^[9].

Żyrafa należy ddo wielu gatunków opisanych pierwotnie przez Karola Linneusza w 1758. Nadał jej nazwę binominalną Cervus camelopardalis. Morten Thrane Brünnich sklasyfikował ją w rodzaju Giraffa w 1772^[10]. Na początku XIX stulecia Jean-Baptiste Lamarck uznał długą szyję ssaka na "cechę nabytą", która rozwinęła się, gdy kolejne pokolenia przodków wyciągały szyje, by zdobyć liście wysokich drzew (lamarkizm)^[11]. Pogląd ten odrzucono, zamiast tego przyjęto, że wydłużenie żyrafiej szyi stanowi efekt selekcji naturalnej przebiegającej zgodnie z opisem Karola Darwina. Przodkowie żyraf o dłuższych szyjach osiągali przewagę, która umozliwiała im skuteczniejszą reprodukcję i przekazywanie genów następnym pokoleniom^[11].

Podgatunki

Uznaje się do 9 podgatunków żyraf:Szablon:As of):

Nubian giraffe (żyrafa nubijska) - G. c. camelopardalis^[13], podgatunek nominatywny, spotykana we wschodnim [[Sudan Południowpołudniowo-zachodniej Etiopii. Szacuje się, że na wolności przetrwało mniej, niż 250 osobników, aczkolwiek liczba ta nie jest pewna^[14]. Na wolności występuje rzadko. Stado utrzymywane jest w Al Ain Zoo w Zjenoczonych Emiratach Arabskich^[15]. W 2003 było tam 14 osobniów^[16].
Reticulated giraffe, Somali giraffe (żyrafa siatkowana, somalijska) - G. c. reticulataBłąd w przypisach: Nieprawidłowe nazwy parametrów elementu <ref>.
BŁĄD PRZYPISÓW
, bazując na danych International Species Information System, ponad 450 zwierząt przebywa w ogrodach zoologicznych^[17].
Angolan giraffe, Namibiaan giraffe (żyrafa angolska, namibijska) - G. c. angolensis - żyje na północy Namibi, południowym zachodzie [[Zambia|Zambii], Botswanie i w zachodnim Zimbabwe. Badanie genetyczne z 2009 sugeruje, że populacje zamieszkujące północną pustynię Namib i Park Narodowy Etosha stanowią odrębne podgatunki^[18]nie więcej, niż 20000 ssaków^[14], a w ogrodach zoologicznych hoduje się około 20 zwierząt^[17]
Kordofan giraffe - G. c. antiquorum^[13] - obejmuje swym zasięgiem występowania południowy Czad, Republikę Środkowoafrykańską, północny Kamerun i północny wschód Demokratycznej Republiki Konga. Populacje kameruńskie poprzednio umieszczano w G. c. peralta, co okazało się błedem^[19]. Uważa się, że na wolności nie przetrwało więcj, niż 3000 żyraf^[14]. Status rzeczonego podgatunku i G. c. peralta wywołał znaczny problem w ogrodach zoologicznych. W 2007 wszystkie G. c. peralta w ogrodach zoologicznych Europy okazały się być w rzeczywistości G. c. antiquorum^[19]. Po uwzględnieniu tej poprawki w zoo okazuje się żyć jakieś 65 osobników^[17].
Masai giraffe, Kilimanjaro giraffe (żyrafa masajska, żyrafa z Kilimandżaro) - G. c. tippelskirchi^[13] - spotykana jest w środkowej i południowej Kenii i w Tanzanii. Szacunki mówią o nie więcej, niż 40000 zwierząt na wolności^[14] i około setce w ogrodach zooogicznych^[17].
[[Rothschild giraffe - G. c. rothschildi^[13] - nazwana na pamiątkę Waltera Rothschilda^[13], zwana także Baringo giraffe bądź Ugandan giraffe (żyrafa z Baringo, żyrafa ugandyjska). Cechuje się zasięgiem występowania obejmującym część Ugandy i Kenii^[20]. Jeje obecność w Sudanie Południowym nie jest pewna^[21]. Uważa się, że na wolności przetrwało mniej, niż 700 kopytnych^[14], w zoo żyje natomiast ponad 450^[17].
South African giraffe (żyrafa południowoafrykańska) - G. c. giraffa - zamieszkuje północ Republiki Południowej Afryki, północ Botswany, północ Zimbabwe i południowy zachód Mozambiku. Populację żyjącą na wolności szacuje się naa poniżej 12000^[14], a zoo trzymają około 45^[17].
Rhodesian giraffe (żyrafa rodezyjska) - G. c. thornicrofti^[13], nazywana też po angielsku z uhonorowaniemThornicrofta^[13] - zamieszkuje tylko dolinę rzekiLuangwa we wschodniej Zambii. Na wolności żyje nie więcej, niż 1500 żyrafowatych^[14]. Przedstawicieli tego podgatunku nie trzyma się w ogrodach zoologicznych^[17].
West African giraffe, Niger giraffe, Nigerian giraffe (żyrafa zachodnioafrykańska, nigryjska, nigeryjska) - G. c. peralta^[13]^[22] - to endemit południowo-zachodniego Nigru^[20] o liczebności mniejszej, niż 220 zwierząt na wolności^[14]. Do tego podgatunku zaliczano niegdyś żyrafy z Kamerunu, obecnie umieszcza się je w G. c. antiquorum^[19]. Błąd w klasyfikacji zaowocował pewną konfuzją w ogrodach zoologicznych, ale w 2007 przyjęto, że wszystkie "G. c. peralta" trzymane w europejskich zoo właściwie należą do G. c. antiquorum^[19].

Podgatunki żyrafy wyodrębiono na podstawie wzoru plam. Pierwszy miał dobrze odgraniczone łaty łaty, drugi zać poszarpane^[23]. Różni je także długośc lini oddzielających łaty. West African giraffe posiada grube linie, podczas gdy Nubian i reticulated giraffes cechują się cienkimi^[6].Szablon:Rp Ta ostatnia rozwija także lżejsze owłosienie, niż inne podgatunki^[6].Szablon:Rp

Przeprowadzone w 2007 badanie genetyki sześciu podgatunków: West African, Rothschild, reticulated, Masai, Angolan i South African - potwierdziło ich odrębność. Dzieki ocenie dryfu genetycznego obserwowanego w zarówno jądrowym, jak i [DNA mitochondrialne|mitochondrialnym]] DNA pozwalała na konkluzje, że pomiędzy żyrafami z tych populacji występuje bariera rozrodcza, a krzyżowanie się występuje rzadko. choć naturalnych przeszkód nie stwierdzono. Populacje te mogą stanowić oddzielne gatunki^[12]. Obejmuje to sąsiednie populacje żyraf Rothschild, reticulated i Masai. Masai giraffe może również składać się z kilku nawet gatunków porozdzielanych Doliną Ryftową. Reticulated i Masai giraffes cechują się największym zróżnicowaniem DNA mitochondrialnego, które wynia z faktu pojawienia się żyraf w Afryce wschodniej. Z tej pierwszej wyewoluowały populacje położone bardziej na północ, te zamieszkujące południe natomiast z tej drugieej. Żyrafy wydają się dobieerać w pary o tym samym wzorze umaszczenia, który pozostaje stały od wieku cielęcego^[12]. Główny autor publikacji David Brown w wywiadzie dla BBC News, mówiąc, że wkładanie wszystkich żyraf do pojedynczego gatunku ukrywa prawdę, że niektóre z nich są na krawędzi, że niektóre populacje liczą tylko kilka setek osobników i wymagają szybkiej ochrony^[24].

West African giraffe jest bliżej spokrewniona z Rothchild i reticulated giraffes, niż z Kordofan giraffe. Ich przodek mógł migrować ze wschodniej do północnej Afryki. Obecny zasięg występowania osiągnięty został wraz z rozwojem Sahary. Jezioro Czad mogło już w holocenie stanowić barierę pomiędzy West African i Kordofan giraffes, gby było największe^[19].

Budowa ciała

Szablon:Commons cat

]]

W pełni wyrośnięta żyrafa mierzy 5-6 m wysokości, samce są wyższe od samic^[10]. Średnia masa ciała wynosi 1192 kg w przypadku dorosłego samca i 828 kg u dorosłej samicy^[25]. Pomimo długich szyi i nóg ciało żyrafy jest względnie krótkie.^[26]Szablon:Rp. Położone po bokach głowy, duże, wyłupiaste oczy zapewniają żyrafie dobre widzenie o dużym kącie ze znacznej wysokości^[27]Szablon:Rp. Żyrafy widzą w kolorze^[27]Szablon:Rp, cechują się również wyostrzonymi zmysłami słuchu i węchu^[11]. Zwierzę potrafi zamknąć swe umięśnione nozdrza zewnętrzne, by chronić się przed burzami piaskowymi czy mrówkami^[27]Szablon:Rp. Giętki język osiąga długość 50 cm. Zabarwiony jest na purpurowoczarno, być może ma to za zadanie ochronę przed oparzeniem słonecznym. Narząd ten zrywa liście, jak też oporządza i czyści nos ssaka^[27]Szablon:Rp. Górna warga żyrafy również jest giętka i użyteczna w pożywianiu się. Wargi, język i wnętrze jamy ustnej pokrywają brodawki chroniące przed cierniami^[10].

Para żyraf w zoo w Tobu (prefektura Saitama w Japonii)(wideo)

Umaszczenie składa się z ciemnych cętek czy łat, które mogą cechować się barwą pomarańczową, kasztanową, brązową bądź prawie czarną. Przedzielają je jasne włosy koloru białego bądź kremowego^[11]). Samce z wiekim stają się ciemniejsze^[23]. Umaszczenie takie spełnia rolę kamuflażu, umożliwiająć zwierzęciu ukrycie się wśród jasnych i ciemniejszych wzorów zalesionych terenów sawanny^[7]^[13]. Skóra leżąca pod ciemnymi plamami może działąć jak okno służące termoregulaacji, ze skomplikowanym systemem naczyń krwionośnych i wielkimi gruczołami potowymi^[28]. Każdy osobnik posiada unikatowy wzór umaszczenia^[23]. Skóra jest natomiast koloru szarego^[25]. Posiada znaczną grubość, pozwalając zwierzęciu biec przez ciernisty busz bez zranienia^[27]Szablon:Rp. Futro zaś zapenia ochronę chemiczną. Jego charakterystyczny zapach wynika z repelentów przeciwpasożytnicznych. Znajduje się w nim przynajmniej 11 główych związków aromatycznych, ale zapach wynika głównie z obecności indolu i 3-metyloindolu. Ponieważ samce pachną intensywniej, niż samice, zapach może też spełniać funcję płciową^[29]. Futro porastające szyję składa się z krótkich, sterczących prosto włosów^[10]. Ogon długości 1 m kończy się długim, ciemnym pędzlem włosia. Ssak uzywa go do obrony przed owadami^[27]Szablon:Rp.

Czaszka i ossikony

Osobniki obu płci mają na głowie wydatne struktury przypominające rogi zwane ossikona,o, zbudowane ze skostniałej chrząstki pokrytej skórą. Łączą się z kośćmi ciemieniowymi^[23]. Unaaczynione, odgrywać mogą ważną rolę w termoregulacji^[28]. Samce wykorzystują je do walk pomiędzy sobą^[30]. Wygląd pozwala na wiarygodne rozróżnienie płci zwierzęcia: wyrostki u samic lub młodych są cienkie i zakończone pędzelkowatymi kępami włosów. Natomiast u dorosłych samców kończą się guzkowato i stają się łyse^[23]. Poza tym wyrostek pośrodkowy, bardziej wydatny u samców, sterczy z przodu czaszki^[10]. Samce gromadzą depozyty zawierające wapń tworzące guzy na czaszkach ze starzeniem się^[11]. Masę czaszki zmniejszają liczne zatoki^[26]Szablon:Rp. Jednak wraz ze starzeniem się czaszki samców stają się coraz cięższe i bardziej pałkowate, co pozwala im osiągnąć dominację w walce^[23] . Przednie zęby szczęki nie występują. [[Kość podniebienna] jest rowkowata^[27].Szablon:Rp Zęby trzonowe mają nierówną powierzchnię^[27]Szablon:Rp.

Kończyny, poruszanie się i postawa

Kończyny żyrafy nie różnią się zbytnio długością. Kość promieniowa i kość łokciowa łączą się się stawowo z nadgarstkiem, który funkcjonuje u tego gatunku jako kolano^[31]. Stopa osiąga średnicę 30 cm. Kopyti ma 15 cm wysokości u samców i 10 cm u samic^[27]Szablon:Rp. Brzeg kopyta leży nisko i pęcina leży blisko gruntu. co pomaga stopie podtrzymywać masę zwierzęcia^[10]. Żyrafy nie mają szczątkowych pazurów (dewclaw) ani gruczołów między palcami. Miednica, względnie krótka, posiada kość biodrową na tylnym końcu poszerzoną^[10].

Żyrafa zna tylko dwa sposoby przemieszczania się: chód (inochód) i galop. Ten pierwszy polega na poruszaniu kończynami po jednej stronie ciała w tym samym czasie (prawe albo lewe), po czym następuje zmiana strony na przeciwną^[23]. W galopie tylne kończyny przesuwają się wokół przednich, nim te ostatnie poruszą się do przodu^[11] i ogon zawinie się do góry^[23]. Zwierzę porusza wtedy głową i szyją w przód i w tył dla utrzymania równowagi i przeciwdziałania pędowi^[6]Szablon:Rp. Na krótkim odcinku ssak osiąga prędkość 60 km/h^[32], a 50 km/h na dystansie kilku km^[33].

Zwierzę odpoczywa, leżąc ciałem na zgiętych konczynach^[6]Szablon:Rp. By się położyć, kopytny klęka na przednich łapach i wtedy obniża resztę ciała. By wstać, najpierw podnosi się na kolana i rozprostowuje swe tylne łapy, podnosząc tylną część ciała. Dopiero wtedy prostuje przednie łapy. Z każdym krokiem zwierzę manipuluje głową^[27]Szablon:Rp. W niewoli żyrafa śpi snem przerywanym około 4,6 godziny na dobę, głównie w nocy^[34]. Zazwyczaj śpi na leżąco, odnotowano jednak też sne na stojąco, zwłaszcza u starszych osobników. Krótkie przerywane fazy snu głębokiego podczas leżenia charakterystyczne są dla żyrafy spoczywającej ze zgiętą do tyłu szyją z głową ułożoną na udach czy biodrach. Uważa się, że ta pozycja oznacza sen paradoksalny^[34]. Gdy kręgowiec pragnie się napić, wpierw rozchyla przednie łapy lub zgina łokcie^[23]. Raczej nie zalicza się do sprawnych pływaków, długie nogi zwierzęcia byłyby wielce nieporęczne w wodzie^[35], aczkolwiek prawdopodobnie mogą pływać^[36]. Podczas pływania przednie nogi ciągną tułów w dół, zwierzęciu trudno jest utrzymać szyję i nogi w charmonii^[35]^[36] lub trzymać głowę nad powierzchnią^[35].

Szyja

Żyrafa wyróżnia się bardzo długą szyją, mogącą osiągać do 2 m i stanowiącą znaczną część wysokości zwierzęcia^[27]Szablon:Rp. Jest ona wynikiem nieproporcjonalnego wydłużenia kręgów szyjnych, których ilość nie jest wieksza, niż u innych ssaków. Każdy z kręgów tego odcinka kręgosłupa mierzy 28 cm długości^[26]Szablon:Rp. Obejmują one 52–54 % długości żyrafiegp kręgosłupa, przy czym dla kopytnych odsetek ten wynosi typowo 27–33 %, mieści się w nim także najbliższy krewny żyrafy, okapi^[9].młodego z szyją o proporcjach dorosłego osobnika^[37]. Szyję i głowę podtrzymują obszerne mięśnie i więzadło karkowe, zakotwiczone na długich wyrostkch kolczystych przednich kręgów piersiowych, tworzących garb^[10]

Kręgi żyrafiej szyi tworzą stawy panewkowe^[26]Szablon:Rp. W szczególności dźwigacz i obrotnik (dwa pierwsze kręgi szyjne: C1 i C2) łączą się stawem umożliwiającym zwierzęciu obracać pionowo głowę i sięgać większej ilości gałązek swym długim językiem^[27]Szablon:Rp. Punkt połączenia stawowego pomiędzy kręgami szyjnymi i piersiowymi jest u żyraf przeniesiony, leżąc pomiędzy pierwszym i drugim kręgiem piersiowym (Th1 i Th2), inaczej niż u większości innych przeżuwaczy, gdzie połączenie stawowe leży pomiędzy siódmym kręgiem odcinka szyjnego (C7) i Th1^[9]^[37]. Pozwala to C7 przyczyniać się do wydłużenia szyi zwierzęcia, dało to również przycznę sugestii, jakoby Th1 był właściwie C8 (ósmym kręgiem odcinka szyjnego) i żyrafy dysponowałyby dodatkowym kregiem szyjnym^[38]. Propozycji tej jednak nie zaakceptowano, a Th1 ma inne cchy morfologiczne, jak połączenie stawowe z żebrami, uznawane z cechę diagnostyczną kręgów piersiowych, a także ponieważ wyjątki od ssaczej zasady siedmiu kręgów szyjnych wiążą się generalnie z większą ilością anomalii neurologicznych i chorób^[9].

Istnieją dwie główne hipotezy tłumaczące ewolucyjne powstanie i utrzymanie się wydłużonej szyi żyraf^[30]. Hipoteza dotycząca konkurencji w zdobywaniu pokarmu zaproponowana została pierwotnie przez Kaarola Darwina, a obecnie uległa jedynie modyfikacji. Mówi ona o wynikającej z konkurencji presji mniejszych roślinożerców, jak kudu, stenbok czy impala. Dłuższa szyja umożliwiała żyrafom korzystanie z pokarmu niedostępnego dla tych kopytnych. Jest to realna przewaga, jako że żyrafa sięga wysokości 4,5 m, podczas gdy nawet dużych rozmiarów jej konkurenci, jak kudu, sięgają tylko 2 m^[39]. Istnieje także badanie sugerujące, że konkurencja jest intensywniejsza na niższej wysokości, podczas gdy żyrafy pasą się bardziej wydajnie (pobierając więcej biomasy liści za każdym kęsem wysoko w koronach drzew)^[40]^[41]. Jednakże naukowcy nie zgadzają się, jak dużo czasu żyrafy spędzają, pasąc się pozniżej granicy dostępności innch roślinożerców^[8]^[30]^[39]^[42]. Badanie z 2010 podaje, że dorosłe żyrafy o dłuższych szyjach mają wyższy współczynnik śmiertelności w czasie suszy, niż ich krewni o szyjach krótszych. Sugeruje to, że utrzymanie długiej szyi wymaga większej ilości substancji odżywczych, co nakłada na długoszyje żyrafy ryzyko w warunkach zmniejszonej ilości pożywienia^[43].

Druga główna hipoteza, wiąże się z doborem płciowym. Mówi ona, że długien szyje wyewoluowały jako drugorzędowa cecha płciowa, dająca samcom przewagę podczas zachowań zwanych necking , związanych z ustalaniem dominacji i dostępem do samic w celu rozrodu^[8]. Tezę tą wspiera fakt, że szyje samców są dłuższe i cięższe, niż u płci przeciwnej w tym samym wieku^[8]^[30], a inne formy walk między samcami nie występują^[8]. Podnosi się jednak niekiedy obiekcję, czemu samice również cechują się długimi szyjami^[44].

Anatomia

U ssaków lewy nerw krtaniowy wsteczny jest dłuższy, niż jego jednoimienny odpowiednik. U żyraf nerw jest dłuższy, niż u jakiegokolwiek innego dzisiejszego ssaka, a wspomniana różnica wynosi ponad 30 cm^[45] przy całkowitej długości lewego nerwu ponad 2 m^[46]. Neurony buduące tą długą strukturę rozpoczynają się w pniu mózgu (perykariony), po czym schodzą w dół szyi nerwem błędnym, po czym odłączają się, tworząc nerw krtaniowy wsteczny (nervus laryngeus recurrens), który zawraca w górę, kerują się do krtani. W efekcie neurony osiągają długość prawie 5 m u najwiekszych osobników^[45]. Z kolei budową mózg żyrafy przypomina mózg bydła domowego^[27]Szablon:Rp. Ukształtowanie szkieletu pozostawia niewielką w porównaniu z masą ciała objętość dla płuc żyrafy^[47]. Długa szyja prowadzi do znacznej przestrzeni martwej pomimo wąskiej tchawicy. Czynniki te zwiększają opór oddechowy. Nie uniemożliwia to jednak zwierzęciu dostarczać do tkanek wystarczającej ilości tlenu^[47].

Układ krążenia tego kręgowca przystosował się do jego znacznej wysokości. Serce może osiągać masę nawet 25 kg i mierzyć 60 cm długości. By zapewnić odpowiedni dopływ krwi dla mózgu, musi wytworzyć ciśnienie krwi dwukrotnie wyższe, niż u człowieka^[11]. Rozmiarom tym towarzyszy niezwykła w porównaniu z nimi częstość uderzeń serca: 1150 uderzeń na minutę^[26]Szablon:Rp. W górnej części szyi występuje rete mirabile, która chroni mózg przed nadmierną podażą krwi, gdy żyrafa opuszcza głowę^[13]. Żyły szyjne zawierają kilka zastawek, najczęściej 7, zabezpieczających krew przed powrotem do głowy z żyły głównej dolnej i prawego przedsionka, gdy głowa jest opuszczona^[48]. Z drugiej strony naczynia krwionośne przednich kończyn podlegają znacznemu ciśnieniu (w skutek nacusku słupa cieczy). Problem ten rozwiązuje gruba i obcisła skóra pokrywająca kończyny; zabezpieczająca je przed przechodzeniem w nie znacznej ilości krwi^[13].

Również mięśnie przełyku są niezwykle silne, by umożliwić cofanie się pokarmu z [żołądek|żołądka]] przez długą szyję do jamy ustnej, by zwierzę mogło go przeżuć^[26]Szablon:Rp. Występują 4 żołądki, jak u wszystkich przeżuwaczy, pierwszy z nich zaadaptował się do wyspecjalizowanej diety^[10]. Jelito żyrafy mierzy 80 m długości^[10], ale odsetek cienkego do grrubego jest względnie niewielki^[49]. Z kolei wątroba jest mała i zbita^[26]Szablon:Rp. Pęcherzyk żółciowy zazwyczaj pojawia się podczas życia płodowego, ale może zanikać przed urodzeniem^[10]^[50]^[51].

Behawior i ekologia

Siedlisko i pożywienie

Żyrafa zazwyczaj zasiedla sawanny, tereny trawiaste i otwarte drzewiaste. Preferują tereny drzewiaste porośnięte roślinami z rodzajów Acacia, Commiphora, Combretum i otwarte z Terminalia nad gęstszymi środowiskami, jak tereny lesiste z Brachystegia ^[6]Szablon:Rp. Angolan giraffe spotyka się w siedliskach pustynnych^[52]. Żyrafa pasie się na gałązkach drzew, preferując rodzaje Acacia, Commiphora i Terminalia^[2], które stanowią ważne źródła wapnia i [[białka|białek] w utrzymaniu tempa wzrostu zwierzęcia ^[7]. Ssak spożywa też krzewy, trawę i owoce^[6]Szablon:Rp. Zjada około 34 kg liści dziennie^[23]. Zestresowana, żuje korę gałązek. Chociaż roślinożerna, widywana jest w towarzystwie padliny, zlizuje wysuszone mięso z kości^[6]Szablon:Rp.

W czasie pory deszczowej jedzenia jest pod dostatkiem i żyrafy bardziej się rozprzestrzeniają, podczas zaś pory suchej gromadzą się wokół pozostających drzew wiecznie zielonych i buszu^[2]. Matki starają się pożywiać na terenach otwartych, prawdopodobnie z uwagi na łatwość wypatrzenia tam drapieżnika. Zmniejsza to jednak efektywnośc poboru pokarmu^[42]. Należąc do przeżuwaczy, zwierzę najpierw przeżuwa pokarm, po czym połyka go. Po nadtrawieniu na wpół stawiony pokarm wraca do jamy ustnej, gdzie zostaje powtórnie przeżuty^[26]Szablon:Rp. Żyrafy często ślinią się podczas żerowania^[27]Szablon:Rp. Stworzenie to potrzebuje mniej pokarmu, niż wiele innych roślinożerców, ponieważ spożywane przezeń liście cechują się większą koncentracją składników odzywczych, ma ono także bardziej wydajny układ pokarmowy^[2]. Wypróżnia on odchody w formie małych grudek^[10]. Posiadając dostęp do wody, żyrafa pije z przerwami nie dłuższymi, niż 3 dni^[23].

Ssak wywiera znaczny wpływ na drzewa, na których żeruje. Opóźnia wzrost młodych drzew o kilka lat i tworzy wcięcia, "talie" drzewom zbyt wysokim^[23]. Szczyt pobierania pokarmu przypada na pierwsze i ostatnie godziny dnia. Pomiędzy nimi kopytny głównie stoi i przeżuwa. Przeżuwanie stanowi też dominujący rodzaj aktywności żyrafy w nocy, ale wtedy odbywa się na leżąco^[23].

Zachowania społeczne i rozmnażanie

Żyrafy zazwyczaj spotyka się w grupach. Są to jednak grupy otwarte, których skład ciągle się zmienia^[53]. Osobniki łączą nieliczne silne więzy społeczne i członkowie zgromadzeń wymieniają się co kilka godzin. Dla celów badawczych grupę zdefiniowano jako zbiór osobników znajdujących się w odległości mniej, niż 1 km od siebie i przemieszczających się zasadniczo w tym samym kierunku^[54]. Ilość zwierząt w tym zgromadzeniu może wynosić do 32 żyraf^[53]. Najbardziej stabilne grupy składają się z matki i jej młodego^[54]. Trwa ona tygodnie, a nawet całe miesiące^[55]. Osobniki trzymane są w niej razem poprzez więzi łączące cielęta^[6]Szablon:Rp^[54]. Istnieją także grupy mieszane pod względem płci, które tworzą dorosłe samice i młode samce^[54]. Prawie dorosłe samce są szczególnie społeczne i często przeprowadzają pojedynki. Jednak dorastając, stają się bardziej samotnicze^[55]. Zwierzę nie wykazuje terytorializmu^[10], ale istnieją areały osobnicze^[23]. Samce okazjonalnie wędrują daleko z obszarów o normalnej gęstości osobników^[6]Szablon:Rp.

Zwierzę jest ogólnie ciche i nie wydaje dźwięków. Słyszane jednak różne dźwięki służące komunikacji. Podczas kopulacji samce wydają głośne kaszlnięcia^[23] Females call their young by bellowing. Calves will emit snorts, bleats, mooing and mewing sounds. Giraffes also snore, hiss, moan and make flute-like sounds,^[23] and they communicate over long distances using infrasound.^[56].

↑ ^a ^b ^c ^d Szablon:Cite web
↑ ^a ^b ^c ^d Szablon:Cite book
↑ Szablon:Cite book
↑ Szablon:Cite web
↑ ^a ^b Szablon:Cite book
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Szablon:Cite book
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Prothero 2003
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ ^a ^b ^c Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Szablon:Cite book
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Szablon:Cite web
↑ Szablon:Cite web
↑ Szablon:Cite web
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Szablon:Cite web
↑ Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie iucn
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Szablon:IUCN2012.2
↑ Szablon:IUCN2012.2
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Szablon:Cite book
↑ Szablon:Cite news
↑ ^a ^b Szablon:Cite book
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Szablon:Cite book
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Williams
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite book
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite book
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b Szablon:Cite magazine
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite book
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite journal
↑ Szablon:Cite thesis
↑ ^a ^b Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b ^c ^d Szablon:Cite journal
↑ ^a ^b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Leuthold 1979
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Szablon:Cite web

[OED-1] Szablon:Cite web

[kingdon-2] Szablon:Cite book

[3] Szablon:Cite book

[4] Szablon:Cite web

[walker-5] Szablon:Cite book

[Kingdon1988-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Szablon:Cite book

[Mitchell20003-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Szablon:Cite journal

[sim1996-8] Szablon:Cite journal

[bada-9] Szablon:Cite journal

[Dagg1971-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Szablon:Cite journal

[Prothero_2003-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Prothero 2003
BŁĄD PRZYPISÓW

[GeneticStructure-12] Szablon:Cite journal

[MacDonald-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Szablon:Cite book

[wildstatus-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Szablon:Cite web

["Al_Ain_exhibits"-15] Szablon:Cite web

[16] Szablon:Cite web

[ISIS-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Szablon:Cite web

[18] Szablon:Cite journal

[WestAfricaGiraffe-19] Szablon:Cite journal

[iucn-20] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie iucn
BŁĄD PRZYPISÓW

[IUCNrothschildi-21] Szablon:IUCN2012.2

[IUCNperalta-22] Szablon:IUCN2012.2

[estes-23] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Szablon:Cite book

[24] Szablon:Cite news

[Skinner1990-25] Szablon:Cite book

[anatomy-26] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Szablon:Cite book

[Williams-27] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Williams
BŁĄD PRZYPISÓW

[Mitchell2004-28] Szablon:Cite journal

[29] Szablon:Cite journal

[sim2010-30] Szablon:Cite journal

[31] Szablon:Cite book

[32] Szablon:Cite journal

[33] Szablon:Cite book

[sleep-34] Szablon:Cite journal

[swim-35] Szablon:Cite journal

[Naish-36] Szablon:Cite magazine

[van-37] Szablon:Cite journal

[38] Szablon:Cite journal

[dt1990-39] Szablon:Cite journal

[40] Szablon:Cite journal

[41] Szablon:Cite journal

[sexdiff-42] Szablon:Cite journal

[demography-43] Szablon:Cite journal

[44] Szablon:Cite journal

[Wedel-45] Szablon:Cite journal

[46] Szablon:Cite book

[SkinnerJD2011-47] Szablon:Cite journal

[48] Szablon:Cite journal

[49] Szablon:Cite journal

[50] Szablon:Cite journal

[51] Szablon:Cite journal

[52] Szablon:Cite thesis

[Manyara-53] Szablon:Cite journal

[Pratt_1985-54] Szablon:Cite journal

[Leuthold_1979-55] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Leuthold 1979
BŁĄD PRZYPISÓW

[56] Szablon:Cite web

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Other uses}}
-{{Inne znaczenia|zwierzęcia|[[Żyrafa (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
+{{pp-semi-indef}}
-{{Zwierzę infobox
+{{Taxobox
- |nazwa zwyczajowa       = Żyrafa
- |nazwa łacińska         = ''Giraffa camelopardalis''
+| name = Giraffe<ref name=msw3>{{MSW3 Artiodactyla |id= 14200476 |page= 672 |heading= ''Giraffa camelopardalis''}}</ref>
+| status = LC | status_system = IUCN3.1
- |TSN                    = 625036
+| trend = decreasing
- |zoolog                 = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)
+| status_ref=<ref name=iucn>{{IUCN2012.2|assessors=Fennessy, J.; Brown, D.|year=2010|id=9194|title=Giraffa camelopardalis|downloaded=2013-01-26}}</ref>
- |okres istnienia        =
+| image = Giraffe Mikumi National Park.jpg
- |grafika                = Giraffe standing.jpg
+| image_caption = A [[Maasai giraffe]] in [[Mikumi National Park]], [[Tanzania]]
- |opis grafiki           =
+| image_width =
- |gromada                = [[ssaki]]
+| regnum = [[Animal]]ia
- |podgromada             = [[ssaki żyworodne]]
+| phylum = [[Chordata]]
- |infragromada           = [[łożyskowce]]
+| classis = [[Mammal]]ia
- |rząd                   = [[parzystokopytne]]
+| ordo = [[Artiodactyla]]
- |rodzina                = [[żyrafowate]]
+| familia = [[Giraffidae]]
- |rodzaj                 = ''Giraffa''
+| genus = ''[[Giraffa]]''
- |autor rodzaj           = [[Morten Thrane Brünnich|Brünnich]], 1771
+| range_map=Giraffa camelopardalis distribution.svg
- |gatunek                = żyrafa
+| range_map_caption=Range map of the giraffe divided by subspecies.
- |synonimy               =
+| range_map_width =
- |status IUCN            = LC
+| species = '''''G. camelopardalis'''''
- |IUCN id                = 9194
+| binomial = ''Giraffa camelopardalis''
- |mapa występowania      = Giraffe range map.PNG
+| binomial_authority = ([[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]])
- |opis mapy występowania =
+| subdivision_ranks = [[Subspecies]]
- |wikispecies            = Giraffa camelopardalis
+| subdivision = 9, see [[#Subspecies|text]]
- |commons                = Category:Giraffa camelopardalis
- |wikisłownik            = żyrafa
 }}
-'''Żyrafa''' (''Giraffa camelopardalis'') – [[parzystokopytne|parzystokopytny]] [[Ssaki|ssak]] roślinożerny oraz najwyższe z żyjących obecnie [[zwierzęta|zwierząt]]. Zamieszkuje [[afryka]]ńskie sawanny na południe od [[Sahara|Sahary]]. Jest spokrewniona z [[Jeleniowate|jeleniami]] i [[krętorogie|bydłem rogatym]], jednak należy do osobnej rodziny żyrafowatych ([[Żyrafowate|Giraffidae]]), razem z najbliższym krewniakiem [[okapi]].<br />
-Łacińska nazwa wywodzi się z dawnego poglądu, że żyrafa jest zwierzęciem hybrydowym, powstałym ze skrzyżowania [[wielbłąd]]a (''Camelus'') z [[lampart]]em (''Panthera pardus'')<ref>{{cytuj książkę | nazwisko=Alberts | imię=Bruce| tytuł=Podstawy biologii komórki | rok=2007 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa}}</ref>.
+''Żyrafa (''Giraffa camelopardalis'') - [[afryka]]ński [[ssaki|ssak]] [[parzystokopytne|parzystokopytny]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[żyrafowate|żyrafowatych]], najwyższse obecnie żyjące zwierzę lądowe, a także największy z [[przeżuwacze|przeżuwaczy]. Jego [[nazewnictwo binominalne|epitet gatunkowy]] odnosi się przypominającego [[wielbłądowate|wielbłąda]] wyglądu i łat na futrze. Wyróżnia się zwłaszcza bardzo długą [[szyja}szyją]]Mierzy 5-6 m wysokości, ważąc średnio 160 kg w przypadku [[samiec|samców]] i 830 kg w przypadku [[samica|samic]]. Jej najbliższym żyjącym krewnym jest [[okapi]] (Giraffidae liczy obecnie tylko tyxh 2 przedstawicieli). Wyróżnia się 9 [[podgatunek (biologia)|podgatunków]], bazując na wzorze ubarwienia.
-== Występowanie i biotop ==
-Obecny [[Zasięg (biogeografia)|zasięg występowania]] gatunku obejmuje tereny [[Czarna Afryka|Afryki subsaharyjskiej]] od [[Czad]]u po północną [[Botswana|Botswanę]], [[Natal (prowincja)|Natal]] i [[Transwal]] – dawne prowincje [[Republika Południowej Afryki|RPA]]. Wcześniej występowały w [[Afryka Zachodnia|Afryce Zachodniej]], gdzie wyginęły poza szczątkową [[Populacja (biologia)|populacją]] w [[Niger|Nigrze]]. W [[Afryka Południowa|Afryce Południowej]] zostały [[Reintrodukcja|reintrodukowane]] do rezerwatów. [[Siedlisko (biologia)|Siedliskiem]] żyraf są suche tereny trawiaste ([[sawanna|sawanny]]) i lasy parkowe. Mogą przebywać z dala od źródeł wody.
+Poszatkowany zasięg występowania żyrafa sięga od [[Czad]]u na północy do [[Republika Południowej Afryki|RPA]] na południu. Na zachodzie sięga [[Niger|Nigru]], na wschodzie natomiast [[Somalia|Somalii]]. Zwierzę [[siedlisko (biologia)|zasiedla]] zazwyczaj [[sawanna|sawanny]], tereny trawiaste i otwarte lesiste. Główne źródło pozywienia żyrafy to liście [[akacja|akacji]], rosnące na wysokości niedostępnej dla większości roślinożerców. Na żyrafę polują [[lew|lwy]]. Młode padają też ofiarami [[lampart]]ów, [[hiena cętkowana|hien cętkowannych]] i ''[[Lycaon pictus]]''. Osobnii dorosłe nie tworzą silnych więzów społecznych, choć gromadzą się w luźnych grupkach, gdy przemieszczają się w tym samym kierunku. Samce tworzą hierarchię społeczną poprzez "necking", czyli walkę na uderzenia szyjami. Dominujący samiec zdobywa dostęp do płci przeciwnej, jednakże nie bierze żadnej odpowiedzialności za potomka.
-== Charakterystyka ==
-Samce, większe od samic, osiągają wzrost do ponad 5 metrów i wagę ponad 1300 kilogramów. Rekordowe wymiary zanotowane u samca żyrafy Rotschilda wynosiły 5,87 m wysokości i 2000 kg masy ciała<ref>[http://www.sandiegozoo.org/animalbytes/t-giraffe.html San Diego Zoo giraffe fact sheet] Retrieved 14 August 2006.</ref>.
+Zwierzę intrygowało rózne kultury, i starożytne, i współczesne, z uwagi na swój dziwaczny wygląd. Często przedstawiano je naq rysunkach, w książkach i kreskówkach. [[International Union for Conservation of Nature]] nadaje mu status Najmniejszej Troski (Least Concerw licznch częściach swego dawniejszego zasięgu występowania, a niektóre podgatunki klasyfikowane są jako Zagrożone (Endangered). Niemniej ssak spotykany jest w licznych [[park narodowy|parkach narodowych]] i rezerwatach.
-Przednie nogi żyrafy są bardzo cienkie i długie, dłuższe od tylnych. Szyja jest oparta na zaledwie 7 kręgach, jak u większości ssaków (cały kręgosłup składa się z 24 kręgów). Wzdłuż karku biegnie krótka grzywa. Na głowie 2 do 5 malutkich wyrostków kostnych, okrytych skórą, obecnych u obu płci. Długi ogon jest zakończony pękiem włosów. Ubarwienie od brunatnego lub ciemnordzawego do białego, w ciemne plamy o różnej wielkości i kształcie – ich rysunek stanowi cechę osobniczą, jest stały przez całe życie. Nasilenie koloru jest zależne od pory roku i samopoczucia zwierzęcia<ref>{{cytuj stronę
-| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Giraffa_camelopardalis.html
-| tytuł = ''Giraffa camelopardalis''| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web| data dostępu = 16 marca 2008| autor = Maisano, S. & A. Fraser| rok = 2006| język = en }}</ref>. Umaszczenie żyraf stanowi [[kamuflaż]], naśladuje rozproszone światło sawanny.
+==Etymologia==
-Żyrafy poruszają się [[inochód|inochodem]].
+Źródłosłów polskiej nazwy "żyrafa" jak i angielskiej "giraffe" sięga [[język arabski|języka arabskiego]], w którym występuje słowo ''zarafa'' (?????), być może pochodzące z jakiegoś [[język]]a Afryki<ref name=OED/>. Tłumaczy się je jako "szybki chodziarz"<ref name=kingdon/>. W [[Middle English]] występowało kilka różnych form, jak ''jarraf'', ''ziraph'' czy ''gerfauntz''<ref name=OED/>. Możliwe, że słowo to pochodzi od nazwy zwierzęcia w [[język somalijski|języku somalijskim]]: ''geri''<ref>{{cite book|author=Peust, C.|contribution=Some Cushitic Etymologies|editors=Dolgopol'skii, A.; Takács, G.; Jungraithmayr, H|year=2009|title=Semito-Hamitic Festschrift for A.B. Dolgopolsky and H. Jungraithmayr|publisher=Reimer|pages=257–60|isbn=3-496-02810-6}}</ref>. [[język włoski|Włoski]] wyraz''giraffa'' powstał w ostatniej dekadzie XVI wieku<ref name=OED>{{cite web|url=http://etymonline.com/?term=giraffe|title= Giraffe|publisher= Online Etymology Dictionary|accessdate= 2011-11-01}}</ref>. Współczesna forma [[język angieski|angielska]] powstała około roku 1600 w oparciu o [[język francuski|francuską]] ''girafe''<ref name=OED/>/ Epitet gatunkowy ''camelopardalis'' pochodzi z [[łacina|łaciny]]<ref>{{Cite web|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3Dcamelopardalis|title= camelopardalis|publisher= A Latin Dictionary, Perseus Digital Library|accessdate= 2011-11-23}}</ref>.
+''Kameelperd'' to także nazwa gatunku w języku [[afrikaans]]<ref name=walker>{{cite book|author=Walker, C.|year=1997|title=Signs of the Wild|publisher=Struik|page=142|isbn=1-86825-896-3}}</ref>. Inne afrykańskie nazwy obejmują ''ekorii'' w [[język Teso|ateso]],, ''kanyiet'' w [[elgon]], ''nduida'' w [[język Gikuyu|gikuyu]]), ''tiga'' w[[język Kalenjin|kalenjin]] i [[język Luo|Luo]], ''ndwiya'' w [[język Kamba |kamba]]), ''nudululu'' w [[język Hehe|kihehe]], ''ntegha'' w [[język Turu|kinyaturu]], ''ondere'' w [[język Lugbara|lugbara]], ''etiika'' w [[język Luhya|luhya]], ''kuri'' w [[język Ma'di|ma'di]]), ''oloodo-kirragata'' lub ''olchangito-oodo'' w [[język masajski|masajskim]], ''lenywa'' w [[język Meru|meru]], ''hori'' w [[język Pare|pare]], ''lment'' w [[język Samburu|samburu]]) i ''twiga'' w [[język suahili|suaili]] oraz inne na wschodzie<ref name=Kingdon1988/>{{rp|313}}, zaś ''tutwa'' w [[język Lozi|lozi]], ''nthutlwa'' w [[język Tsonga|shangaan]], ''indlulamitsi'' w [[język Swazi|siswati]], ''thutlwa'' ([[Tswana language|Sotho]]), ''thuda'' ([[Venda language|Venda]]) and ''ndlulamithi'' w [[język Zulu|zuluskim]]) na południu<ref name=walker/>.
-== Tryb życia ==
-Żyrafa jest aktywna w dzień, szczególnie rano i wieczorem. Żywi się liśćmi i pędami drzew. Żyje w [[Stado|stadach]] o hierarchicznej strukturze, składających się z kilkunastu do (rzadziej) kilkudziesięciu osobników. Rywalizujące samce toczą między sobą rytualne pojedynki siłowe polegające na przeginaniu na bok szyi przeciwnika.
+==Systematyka i ewolucja==
-Ciąża u żyrafy trwa 14–15 miesięcy, nowo narodzone cielę mierzy około 1,80–2 m wysokości w kłębie i waży 50–55 kg. Żyrafa żyje 20–30 lat.
+[[File:Shansitherium tafeli Beijing.jpg|thumb|left|Zmontowany szkielet ''[[Shansitherium]]'' z Pekińskiego Muzeum Historii Naturalnej]]
+Żyrafa jest jednym z dwóch współczesnych [[gatunek (biologia)|gatunków]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[żyrafowate|żyrafowatych]] (drugi to [[okapi]]). Niegdyś było ich znacznie więcej. Opisano ponad 10 [rodzaj (biologia)|rodzajów]] kopalnych. Najbliższymi krewnymi tej rodziny były także wymarłe [[Climacoceratidae]]. Razem z rodziną [[Antilocapridae]] (której jedynym przetrwałym przedstawicielem jest [[pronghorn]]) należą do nadrodziny [[Giraffoidea]]. Zwierzęta te [[ewolucja|wyewoluowały]] z wymarłej rodziny [[Palaeomerycidae]] 8 milionów lat temu w Europie południowo-środkowej, Czas ten przypada na [[miocen]]<ref name="Mitchell20003">{{cite journal | author = Mitchell, G.; Skinner, J. D. | year = 2003 | title = On the origin, evolution and phylogeny of giraffes ''Giraffa camelopardalis'' | journal = Transactions of the Royal Society of South Africa | volume = 58 | issue = 1| pages = 51–73| doi = 10.1080/00359190309519935| url = http://tsjok45.files.wordpress.com/2012/12/giraffeevolution.pdf}}</ref>.
+Niektóre dawne żyrafowate cechowały się masywnymi ciałami, jak ''[[Sivatherium]]''. Inne, jak ''[[Giraffokeryx]]'', ''[[Palaeotragus]]'' (prawdopodobny przodek okapi), ''[[Samotherium]]'' i ''[[Bohlinia]]'', były bardziej wydłużone<ref name="Mitchell20003"/>.  ''Bohlinia'' podbiła [[Ciny]] i północne [[Indie]] w odpowiedzi na zmianę [[klimat]]u. Tam właśnie wyewoluował rodzaj ''[[Giraffa]]''. Do [[Afryka|Afryki]] około 7 milionów lat przed naszą erą. Kolejne zmiany klimatyczne spowodowały [[wymarcie]] żyrafowatych w [Azja|Azji]], podczas gdy t zamieszkujące kontynent afrykański przetrwały, a nawet uległy [[radiacja|radiacji]] w kilka nowych gatunków.''G. camelopardalis'' powstała około milona lat temu na wschodzie Afryki, w [[epoka (geologia)|epoce]] [[plejstocen]]u<ref name="Mitchell20003"/>. Część [[biologia|biologów]] sugeruje, że dzisiejsza żyrafa pochodzi od ''[[Giraffa jumae]]''<ref name=sim1996/>. Inni odpowiedniejszego kandydata na przodka widzą w ''[[Giraffa gracilis]]''<ref name="Mitchell20003"/>. Za główny czynnik powodujący ewolucję żyraf uważa się zmianę środowiska z rozległych lasów do [[siedlisko (biologia)|habitatów]] bardziej otwartych, co zaczęło się 8 milionów lat przed Chrystusem<ref name="Mitchell20003"/>. Niektórzy badacze podjęli [[hipoteza|hipotezę]], że nowe siedlisko z odmienną dietą, obejmującą [[akacja|akację]], wystawiło przodków żyrafy na działanie [[toksyny|toksyn]], które spowodowały częśtsze [[mutacja|mutacje]] i w efekcie wyższe tempo ewolucji<ref name="bada"/>.
-== Podgatunki ==
-[[Plik:Giraffa camelopardalis subspecies map.jpg|thumb|250px|Podgatunki i ich występowanie]]
-Wytworzyła wiele odmian barwnych, które są klasyfikowane jako podgatunki:
-* ''G. camelopardalis camelopardalis'' ([[podgatunek nominatywny]])
-* ''G. camelopardalis rothschildi'' – [[żyrafa Rothschilda]]
-* ''G. camelopardalis reticulata'' – [[żyrafa siatkowana]]
-* ''G. camelopardalis antiquorum''
-* ''G. camelopardalis peralta''
-* ''G. camelopardalis tippelskirchi'' – [[żyrafa kenijska]]
-* ''G. camelopardalis thornicrofti''
-* ''G. camelopardalis angolensis'' - żyrafa angolska
-* ''G. camelopardalis giraffa'' – żyrafa południowa
+Żyrafa należy ddo wielu gatunków opisanych pierwotnie przez [[Karol Linneusz|Karola Linneusza]] w 1758. Nadał jej nazwę binominalną ''[[Cervus]] camelopardalis''. [[Morten Thrane Brünnich]] sklasyfikował ją w rodzaju ''Giraffa'' w 1772<ref name="Dagg1971"/>. Na początku XIX stulecia  [[Jean-Baptiste Lamarck]] uznał długą szyję ssaka na "[[cecha nabyta|cechę nabytą]]", która rozwinęła się, gdy kolejne pokolenia przodków wyciągały szyje, by zdobyć liście wysokich drzew ([[lamarkizm]])<ref name="Prothero 2003"/>. Pogląd ten odrzucono, zamiast tego przyjęto, że wydłużenie żyrafiej szyi stanowi efekt [[selekcja aturalna|selekcji naturalnej]] przebiegającej zgodnie z opisem [[Karol Darwin|Karola Darwina]]. Przodkowie żyraf o dłuższych szyjach osiągali przewagę, która umozliwiała im skuteczniejszą [[reprodukcja|reprodukcję]] i przekazywanie [[gen]]ów następnym pokoleniom<ref name="Prothero 2003"/>.
-== Zagrożenia ==
-Żyrafy potrafią szybko biegać osiągając prędkość 55 km/h<ref>{{cytuj stronę | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7156146.stm | tytuł = ''Not one but 'six giraffe species'''| opublikowany = (On-line), BBC News| data dostępu = 7 marca 2010| autor = Anna-Marie Lever | rok = 2007| język = en }}</ref>. Lwy są jedynymi drapieżnikami, które naprawdę zagrażają dorosłym żyrafom. Udaje im się zabić dorosłą żyrafę, ważącą ponad tonę. Aby tego dokonać korzystają z chwili, kiedy schyla ona głowę, np. przy wodopoju. Żyrafa musi szeroko rozstawić nogi lub uklęknąć i nisko pochylić głowę, aby napić się wody. Jeden z kotów skrada się do niej, następnie skacze, chwyta ją zębami za pysk i wbija pazury w kark. Kiedy ofiara raz straci równowagę, cała rodzina lwów przybiega, by ją dobić.
+===Podgatunki===
-W klasyfikacji [[IUCN]] żyrafa zaliczana jest do gatunków niskiego ryzyka. Liczebność wszystkich afrykańskich populacji szacowana jest na 110 000 – 150 000 osobników. Najliczniejsze są populacje w [[Kenia|Kenii]] (45 000), [[Tanzania|Tanzanii]] (30 000) i [[Botswana|Botswanie]] (12 000). Do czynników potencjalnie zagrażających żyrafom zalicza się [[polowanie|polowania]] i utratę siedlisk spowodowaną gospodarką człowieka.
+[[File:Genetic subdivision in the giraffe based on mitochondrial DNA sequences.png|thumb|400px|right|"Aproksymowane zasięgi występowania, zwory futer i powiązania [[filgenetyka|filogenetyczne]] pomiędzy kilkoma podgatunkami żyraf na podstawie [[sekwencjonowanie DNA|sekwencjonowania]] [[DNA mitochondriane|mitochondrialnego DNA]]. Kolorowe kropki na mapie reprezentują miejsca pobrania próbek. Zaprezentowano drzewo maksymalnego prawdopodobieństwa zbudowane dzięki próbkm od 266 osobników. Gwiazda na rozgałęzieniach oznacza, że odgałęzienia posiadają wartości node wsparte w ponad 90%. Gwiazki na szczytach odgałęzień oznaczają [[haplotyp]]y [[parafiletyzm|parafiletyczne]] wśród żyraf Maasai i Reticulated"<ref name=GeneticStructure>{{cite journal|title=Extensive population genetic structure in the giraffe|author=Brown, D. M.; Brenneman R. A.; Koepfli, K-P.; Pollinger, J. P.;  Milá, B.; Georgiadis, N. J.; Louis Jr., E. E.; Grether, G. F.; Jacobs, D. K.; Wayne R. K.|journal= BMC Biology |year=2007|volume=5|issue=1|page=57|doi=10.1186/1741-7007-5-57|pmc=2254591|pmid=18154651}}</ref>]]
+Uznaje się do 9 podgatunków żyraf:{{As of|2010|lc=y}}):
+*Nubian giraffe (żyrafa nubijska) - ''G. c. camelopardalis''<ref name= "MacDonald">{{Cite book|author=Pellow, R. A.|contribution=Giraffe and Okapi|year=2001|title=The Encyclopedia of Mammals|edition= 2nd|editor=MacDonald, D|publisher=Oxford University Press|pages=520–27|isbn=0-7607-1969-1}}</ref>, [[typ nomenklatoryczny|podgatunek nominatywny]], spotykana we wschodnim [[Sudan Południowpołudniowo-zachodniej [[Etiopia|Etiopii]]. Szacuje się, że na wolności przetrwało mniej, niż 250 osobników, aczkolwiek liczba ta nie jest  pewna<ref name=wildstatus>{{Cite web|url= http://www.giraffeconservation.org/giraffe_facts.php?pgid=40 |title= Giraffe – The Facts: Current giraffe status? |publisher=Giraffe Conservation Foundation |accessdate= 2010-12-21}}</ref>. Na wolności występuje rzadko. Stado utrzymywane jest w [[Al Ain Zoo]] w [[Zjednoczone Emiraty Arabskie|Zjenoczonych Emiratach Arabskich]]<ref name='"Al Ain exhibits"'>{{cite web|title=Exhibits|url=http://www.awpr.ae/en/Visit/Pages/AfricanMixedExhibit.aspx|publisher=Al Ain Zoo|date=2003-02-25|accessdate= 2011-11-21}}</ref>. W 2003 było tam 14 osobniów<ref>{{Cite web|url=http://www.uaeinteract.com/docs/Nubian_giraffe_born_in_Al_Ain_zoo/6971.htm|title=Nubian giraffe born in Al Ain zoo|publisher=UAE Interact|accessdate=2010-12-21}}</ref>.
-{{wikiquote|o żyrafie}}
+*Reticulated giraffe, Somali giraffe (żyrafa siatkowana, somalijska) - ''G. c. reticulata''<ref name= południowej [[Etiopia|Etiopii]] i [[Somalia|Somalii]]. Liczebność populacji szacuje się na nie więcej, niż 5000 zwierząt<ref name=wildstatus/>, bazując na danych [[International Species Information System]], ponad 450 zwierząt przebywa w ogrodach zoologicznych<ref name=ISIS>{{cite web|url=https://app.isis.org/abstracts/Abs77545.asp|title= Giraffa |publisher=[[International Species Information System|ISIS]]|year=2010|accessdate= 2010-11-04}}</ref>.
-{{Przypisy}}
+*Angolan giraffe, Namibiaan giraffe (żyrafa angolska, namibijska) - ''G. c. angolensis'' - żyje na północy [[Namibia|Namibi]], południowym zachodzie [[Zambia|Zambii], [[Botswana|Botswanie]] i w zachodnim [[Zimbabwe]]. Badanie genetyczne z 2009 sugeruje, że populacje zamieszkujące północną [[pustynia Namib|pustynię Namib]] i [[Park Narodowy Etosha]] stanowią odrębne podgatunki<ref>{{cite journal|doi= 10.1111/j.1365-2028.2009.01078.x|author= Brenneman, R. A.; Louis, E. E. Jr; Fennessy, J. |year=2009|title=Genetic structure of two populations of the Namibian giraffe, ''Giraffa camelopardalis angolensis''|journal=African Journal of Ecology|volume=47|issue=4|pages=720–28}}</ref>nie więcej, niż 20000 ssaków<ref name=wildstatus/>, a w ogrodach zoologicznych hoduje się około 20 zwierząt<ref name=ISIS/>
+*Kordofan giraffe - ''G. c. antiquorum''<ref name= "MacDonald"/> - obejmuje swym zasięgiem występowania południowy [[Czad]], [[Republika Środkowoafrykańska|Republikę Środkowoafrykańską]], północny [[Kamerun]] i północny wschód [[Demokratyczna Republika KOnga|Demokratycznej Republiki Konga]]. Populacje kameruńskie poprzednio umieszczano w ''G. c. peralta'', co okazało się błedem<ref name=WestAfricaGiraffe>{{Cite journal|author=Hassanin, A.; Ropiquet, A.; Gourmand, B-L.; Chardonnet, B.; Rigoulet, J.|year=2007|title= Mitochondrial DNA variability in Giraffa camelopardalis: consequences for taxonomy, phylogeography and conservation of giraffes in West and central Africa|journal=Comptes Rendus Biologies|volume=330|issue=3|pages= 173–83|pmid= 17434121|doi=10.1016/j.crvi.2007.02.008}}</ref>. Uważa się, że na wolności nie przetrwało więcj, niż 3000 żyraf<ref name=wildstatus/>. Status rzeczonego podgatunku i ''G. c. peralta'' wywołał znaczny problem w ogrodach zoologicznych. W 2007 wszystkie ''G. c. peralta'' w ogrodach zoologicznych Europy okazały się być w rzeczywistości ''G. c. antiquorum''<ref name=WestAfricaGiraffe/>. Po uwzględnieniu tej poprawki w zoo okazuje się żyć jakieś 65 osobników<ref name=ISIS/>.
+*Masai giraffe, Kilimanjaro giraffe (żyrafa masajska, żyrafa z [[Kilimandżaro]]) - ''G. c. tippelskirchi''<ref name= "MacDonald"/> - spotykana jest w środkowej i południowej [[Kenia|Kenii]] i w [[Tanzania|Tanzanii]]. Szacunki mówią o nie więcej, niż 40000 zwierząt na wolności<ref name=wildstatus/> i około setce w ogrodach zooogicznych<ref name=ISIS/>.
+*[[Rothschild giraffe - ''G. c. rothschildi''<ref name= "MacDonald"/> - nazwana na pamiątkę  [[Walter Rothschild, 2nd Baron Rothschild|Waltera Rothschilda]]<ref name= "MacDonald"/>, zwana także [[Jezioro Baringo|Baringo]] giraffe bądź Ugandan giraffe (żyrafa z Baringo, żyrafa ugandyjska). Cechuje się zasięgiem występowania obejmującym część [[Uganda|Ugandy]] i [[Kenia|Kenii]]<ref name=iucn/>. Jeje obecność w [[Sudan Południowy|Sudanie Południowym]] nie jest pewna<ref name=IUCNrothschildi>{{IUCN2012.2|assessors=Fennessy, J. & Brenneman, R.|year=2010|id=174469|title=Giraffa camelopardalis ssp. rothschildi|downloaded=2013-01-26}}</ref>. Uważa się, że na wolności przetrwało mniej, niż 700 kopytnych<ref name=wildstatus/>, w zoo żyje natomiast ponad 450<ref name=ISIS/>.
+*South African giraffe (żyrafa południowoafrykańska) - ''G. c. giraffa'' - zamieszkuje północ [[Republika Południowej Afryki|Republiki Południowej Afryki]], północ [[Botswana|Botswany]], północ [[Zimbabwe]] i południowy zachód [[Mozambik]]u. Populację żyjącą na wolności szacuje się naa poniżej 12000<ref name=wildstatus/>, a zoo trzymają około 45<ref name=ISIS/>.
+*Rhodesian giraffe (żyrafa rodezyjska) - ''G. c. thornicrofti''<ref name= "MacDonald"/>, nazywana też po angielsku z uhonorowaniem[[Harry Scott Thornicroft|Thornicrofta]]<ref name= "MacDonald"/> - zamieszkuje tylko dolinę rzeki[[Luangwa]] we wschodniej [[Zambia|Zambii]]. Na wolności żyje nie więcej, niż 1500 żyrafowatych<ref name=wildstatus/>. Przedstawicieli tego podgatunku nie trzyma się w ogrodach zoologicznych<ref name=ISIS/>.
+*West African giraffe, Niger giraffe, Nigerian giraffe (żyrafa zachodnioafrykańska, nigryjska, nigeryjska) - ''G. c. peralta''<ref name= "MacDonald"/><ref name=IUCNperalta>{{IUCN2012.2|assessors=Fennessy, J.; Brown, D.|year=2008|id=136913|title=Giraffa camelopardalis ssp. peralta|downloaded=2013-01-26}}</ref> - to [[endemit]] południowo-zachodniego [[Niger|Nigru]]<ref name=iucn/> o liczebności mniejszej, niż 220 zwierząt na wolności<ref name=wildstatus/>. Do tego podgatunku zaliczano niegdyś żyrafy z Kamerunu, obecnie umieszcza się je w ''G. c. antiquorum''<ref name=WestAfricaGiraffe/>. Błąd w klasyfikacji zaowocował pewną konfuzją w ogrodach zoologicznych, ale w 2007 przyjęto, że wszystkie "''G. c. peralta''" trzymane w europejskich zoo właściwie należą do ''G. c. antiquorum''<ref name=WestAfricaGiraffe/>.
+[[File:Giraffe koure niger 2006.jpg|thumb|Zagrożona West African giraffe]]
+Podgatunki żyrafy wyodrębiono na podstawie wzoru plam. Pierwszy miał dobrze odgraniczone łaty łaty, drugi zać poszarpane<ref name=estes/>. Różni je także długośc lini oddzielających łaty. West African giraffe posiada grube linie, podczas gdy Nubian i reticulated giraffes cechują się cienkimi<ref name=Kingdon1988/>.{{rp|321–22}} Ta ostatnia rozwija także lżejsze [[owłosienie]], niż inne podgatunki<ref name=Kingdon1988/>.{{rp|322}}
+Przeprowadzone w 2007 badanie genetyki sześciu podgatunków: West African, Rothschild, reticulated, Masai, Angolan i South African - potwierdziło ich odrębność. Dzieki ocenie [[dryf genetyczny|dryfu genetycznego]] obserwowanego w zarówno [[DNA jądrowe|jądrowym]], jak i [DNA mitochondrialne|mitochondrialnym]] [[kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] pozwalała na konkluzje, że pomiędzy żyrafami z tych populacji występuje [[bariera rozrodcza]], a krzyżowanie się występuje rzadko. choć naturalnych przeszkód nie stwierdzono. Populacje te mogą stanowić oddzielne gatunki<ref name=GeneticStructure/>. Obejmuje to sąsiednie populacje żyraf Rothschild, reticulated i Masai. Masai giraffe może również składać się z kilku nawet gatunków porozdzielanych [[Dolina Ryftowa|Doliną Ryftową]]. Reticulated i Masai giraffes cechują się największym zróżnicowaniem DNA mitochondrialnego, które wynia z faktu pojawienia się żyraf w Afryce wschodniej. Z tej pierwszej wyewoluowały populacje położone bardziej na północ, te zamieszkujące południe natomiast z tej drugieej. Żyrafy wydają się dobieerać w pary o tym samym wzorze umaszczenia, który pozostaje stały od wieku cielęcego<ref name=GeneticStructure/>. Główny autor publikacji David Brown w wywiadzie dla [[BBC News]], mówiąc, że wkładanie wszystkich żyraf do pojedynczego gatunku ukrywa prawdę, że niektóre z nich są na krawędzi, że niektóre populacje liczą tylko kilka setek osobników i wymagają szybkiej ochrony<ref>{{Cite news|publisher=BBC News|title=Not one but 'six giraffe species'|author= Lever, A-M.|date=2007-12-21|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7156146.stm |accessdate=2009-03-04}}</ref>.
-== Bibliografia ==
-# {{Cytuj książkę
-| nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz
-| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa }}
-# {{Cytuj stronę
-| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Giraffa_camelopardalis.html
-| tytuł = ''Giraffa camelopardalis''
-| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web
-| data dostępu = 16 marca 2008
-| autor = Maisano, S. & A. Fraser
-| rok = 2006
-| język = en }}
-# {{Cytuj książkę | tytuł= Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana | data=2005 | wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-14344-4}}
+West African giraffe jest bliżej spokrewniona z Rothchild i reticulated giraffes, niż z Kordofan giraffe. Ich przodek mógł migrować ze wschodniej do północnej Afryki. Obecny zasięg występowania osiągnięty został wraz z rozwojem [[Sahara|Sahary]]. [[Czad (jezioro|Jezioro Czad]] mogło już w [[holocen]]ie stanowić barierę pomiędzy West African i Kordofan giraffes, gby było największe<ref name=WestAfricaGiraffe/>.
-[[Kategoria:Żyrafowate]]
-[[Kategoria:Ssaki Afryki]]
+== Budowa ciała ==
-{{Link FA|en}}
+{{commons cat|Giraffa camelopardalis anatomy}}
-{{Link GA|en}}
+[[File:Giraffe08 - melbourne zoo.jpg|thumb|thumb|Zbliżenie głowy żyrafy mieszkającej w [[zoo w Melbourne]]]]
-{{link FA|uk}}
+[[File:Giraffe skeleton.jpg|thumb|Szkielet żyrafy na wystawie w [[Oklahoma (miasto)|oklahomskim]] [[Muzeum Osteologii]]]]]]
-{{link GA|uk}}
+W pełni wyrośnięta żyrafa mierzy 5-6 m wysokości, [[samiec|samce]] są wyższe od [[samieca|samic]]<ref name="Dagg1971">{{Cite journal|author=Dagg, A. I.|year=1971|title=Giraffa camelopardalis|journal= Mammalian Species|volume=5|pages=1–8|url= http://www.science.smith.edu/msi/pdf/i0076-3519-005-01-0001.pdf|doi=10.2307/3503830|issue=5}}</ref>. Średnia masa ciała wynosi 1192 kg w przypadku dorosłego samca i 828 kg u dorosłej samicy<ref name="Skinner1990">{{Cite book|author=Skinner, J. D.; Smithers, R. H. M.|year=1990|title=The mammals of the southern African subregion|pages=616–20|publisher=University of Pretoria|isbn=0-521-84418-5}}</ref>. Pomimo długich szyi i nóg ciało żyrafy jest względnie krótkie.<ref name=anatomy/>{{rp|66}}. Położone po bokach głowy, duże, wyłupiaste oczy zapewniają żyrafie dobre widzenie o dużym kącie ze znacznej wysokości<ref name=Williams/>{{rp|25}}. Żyrafy widzą w kolorze<ref name=Williams/>{{rp|26}}, cechują się również wyostrzonymi [[zmysł]]ami [[słuch]]u i [[węch]]u<ref name="Prothero 2003"/>. Zwierzę potrafi zamknąć swe umięśnione [[nozdrza zewnętrzne]], by chronić się przed burzami piaskowymi czy [[mrówkowate|mrówkami]]<ref name=Williams/>{{rp|27}}. Giętki [[język (anatomia)|język]] osiąga długość 50 cm. Zabarwiony jest na purpurowoczarno, być może ma to za zadanie ochronę przed oparzeniem słonecznym. Narząd ten zrywa liście, jak też oporządza i czyści nos ssaka<ref name=Williams/>{{rp|27}}. Górna warga żyrafy również jest giętka i użyteczna w pożywianiu się. Wargi, język i wnętrze jamy ustnej pokrywają brodawki chroniące przed cierniami<ref name="Dagg1971"/>.
+[[File:Giraffa camelopardalis reticulata-atTobuZoo-2012.ogv|thumb|Para żyraf w [[zoo w Tobu]] ([[prefektura Saitama]] w [[Japonia|Japonii]])(wideo)]]
+Umaszczenie składa się z ciemnych cętek czy łat, które mogą cechować się barwą pomarańczową, kasztanową, brązową bądź prawie czarną. Przedzielają je jasne włosy koloru białego bądź kremowego<ref name="Prothero 2003"/>). Samce z wiekim stają się ciemniejsze<ref name=estes>{{Cite book|title=The Behavior Guide to African Mammals: including Hoofed Mammals, Carnivores, Primates|author=Estes, R.|publisher=University of California Press|pages=202–07|year=1992|isbn=0-520-08085-8}}</ref>. Umaszczenie takie spełnia rolę [[kamuflaż]]u, umożliwiająć zwierzęciu ukrycie się wśród jasnych i ciemniejszych wzorów zalesionych terenów sawanny<ref name="Mitchell20003"/><ref name= "MacDonald"/>. Skóra leżąca pod ciemnymi plamami może działąć jak okno służące [[termoregulacja|termoregulaacji]], ze skomplikowanym systemem naczyń krwionośnych i wielkimi [[gruczoł potowy|gruczołami potowymi]]<ref name=Mitchell2004>{{Cite journal|author=Mitchell, G.; Skinner, J.D.|year=2004|title=Giraffe thermoregulation: a review|journal=Transactions of the Royal Society of South Africa: Proceedings of a Colloquium on Adaptations in Desert Fauna and Flora|volume=59|issue=2|pages=49–57|issn=0035-919X|url=http://www.sabinet.co.za/abstracts/royalsa/royalsa_v59_n2_a13.html|doi=10.1080/00359190409519170}}</ref>. Każdy osobnik posiada unikatowy wzór umaszczenia<ref name=estes/>. Skóra jest natomiast koloru szarego<ref name="Skinner1990"/>. Posiada znaczną grubość, pozwalając zwierzęciu biec przez ciernisty busz bez zranienia<ref name=Williams/>{{rp|34}}. Futro zaś zapenia ochronę chemiczną. Jego charakterystyczny zapach wynika z repelentów przeciwpasożytnicznych. Znajduje się w nim przynajmniej 11 główych [[związek aromatyczny|związków aromatycznych]], ale zapach wynika głównie z obecności [[indol]]u i [[3-metyloindol]]u. Ponieważ samce pachną intensywniej, niż samice, zapach może też spełniać funcję płciową<ref>{{Cite journal|author=Wood, W. F.; Weldon, P. J.|year=2002|title=The scent of the reticulated giraffe (''Giraffa camelopardalis reticulata'')|journal=Biochemical Systematics and Ecology|volume=30|issue=10|pages=913–17|doi=10.1016/S0305-1978(02)00037-6}}</ref>. Futro porastające szyję składa się z krótkich, sterczących prosto włosów<ref name="Dagg1971"/>. Ogon długości 1 m kończy się długim, ciemnym pędzlem włosia. Ssak uzywa go do obrony przed owadami<ref name=Williams/>{{rp|36}}.
+===Czaszka i ossikony===
+Osobniki obu płci mają na głowie wydatne struktury przypominające rogi zwane [[ossikon]]a,o, zbudowane ze [[kostnienie|skostniałej]] [[chrząstka|chrząstki]] pokrytej skórą. Łączą się z [[kość ciemieniowa|kośćmi ciemieniowymi]]<ref name=estes/>. Unaaczynione, odgrywać mogą ważną rolę w termoregulacji<ref name=Mitchell2004/>. Samce wykorzystują je do walk pomiędzy sobą<ref name="sim2010"/>. Wygląd pozwala na wiarygodne rozróżnienie płci zwierzęcia: wyrostki u samic lub młodych są cienkie i zakończone pędzelkowatymi kępami włosów. Natomiast u dorosłych samców kończą się guzkowato i stają się łyse<ref name=estes/>. Poza tym wyrostek pośrodkowy, bardziej wydatny u samców, sterczy z przodu [[czaszka|czaszki]]<ref name="Dagg1971"/>. Samce gromadzą depozyty zawierające [[wapń]] tworzące guzy na czaszkach ze starzeniem się<ref name="Prothero 2003"/>. Masę czaszki zmniejszają liczne [[zatoka (anatomia)|zatoki]]<ref name=anatomy/>{{rp|70}}. Jednak wraz ze starzeniem się czaszki samców stają się coraz cięższe i bardziej pałkowate, co pozwala im osiągnąć dominację w walce<ref name=estes/> . Przednie zęby szczęki nie występują. [[Kość podniebienna] jest rowkowata<ref name=Williams/>.{{rp|26}} [[Ząb troznowy|Zęby trzonowe]] mają nierówną powierzchnię<ref name=Williams/>{{rp|27}}.
+===Kończyny, poruszanie się i postawa===
+Kończyny żyrafy nie różnią się zbytnio długością. [[Kość promieniowa]] i [[kość łokciowa]] łączą się się stawowo z [[nadgarstek|nadgarstkiem]], który funkcjonuje u tego gatunku jako [[kolano]]<ref>{{cite book|author=MacClintock, D.; Mochi, U.|year=1973|title=A natural history of giraffes|publisher=Scribner|page=30|isbn=0-684-13239-7}}</ref>. Stopa osiąga średnicę 30 cm. Kopyti ma 15 cm wysokości u samców i 10 cm u samic<ref name=Williams/>{{rp|36}}. Brzeg kopyta leży nisko i [[pęcina]] leży blisko gruntu. co pomaga stopie podtrzymywać masę zwierzęcia<ref name="Dagg1971"/>. Żyrafy nie mają szczątkowych pazurów (''dewclaw'') ani gruczołów między palcami. [[Miednica (anatomia)|Miednica]], względnie krótka, posiada [[kość biodrowa|kość biodrową]] na tylnym końcu poszerzoną<ref name="Dagg1971"/>.
+Żyrafa zna tylko dwa sposoby przemieszczania się: [[chód]] ([[inochód]]) i [[galop]]. Ten pierwszy polega na poruszaniu kończynami po jednej stronie ciała w tym samym czasie (prawe albo lewe), po czym następuje zmiana strony na przeciwną<ref name=estes/>. W galopie tylne kończyny przesuwają się wokół przednich, nim te ostatnie poruszą się do przodu<ref name="Prothero 2003"/> i ogon zawinie się do góry<ref name=estes/>. Zwierzę porusza wtedy głową i szyją w przód i w tył dla utrzymania równowagi i przeciwdziałania pędowi<ref name=Kingdon1988/>{{rp|327–29}}. Na krótkim odcinku ssak osiąga prędkość 60 km/h<ref>{{Cite journal| last = Garland | first = T | coauthors = Janis, C. M. | year = 1993 | title = Does metatarsal/femur ratio predict maximal running speed in cursorial mammals? | url = http://www.biology.ucr.edu/people/faculty/Garland/GarlandJanis1993.pdf | journal = Journal of Zoology | volume = 229 | issue = 1 | pages = 133–51 | doi = 10.1111/j.1469-7998.1993.tb02626.x }}</ref>, a 50 km/h na dystansie kilku km<ref>{{Cite book|author=Rafferty, John. P|year=2011|title=Grazers (Britannica Guide to Predators and Prey)|publisher=Britannica Educational Publishing|page=194|isbn=1-61530-336-7|postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{inconsistent citations}}}}</ref>.
+Zwierzę odpoczywa, leżąc ciałem na zgiętych konczynach<ref name=Kingdon1988>{{Cite book|author=Kingdon, J. |year=1988|title=East African Mammals: An Atlas of Evolution in Africa, Volume 3, Part B: Large Mammals|pages=313–37|publisher=University Of Chicago Press |isbn=0-226-43722-1}}</ref>{{rp|329}}. By się położyć, kopytny klęka na przednich łapach i wtedy obniża resztę ciała. By wstać, najpierw podnosi się na kolana i rozprostowuje swe tylne łapy, podnosząc tylną część ciała. Dopiero wtedy prostuje przednie łapy. Z każdym krokiem zwierzę manipuluje głową<ref name=Williams/>{{rp|31}}. W niewoli żyrafa śpi snem przerywanym około 4,6 godziny na dobę, głównie w nocy<ref name=sleep/>. Zazwyczaj śpi na leżąco, odnotowano jednak też sne na stojąco, zwłaszcza u starszych osobników. Krótkie przerywane fazy snu głębokiego podczas leżenia charakterystyczne są dla żyrafy spoczywającej ze zgiętą do tyłu szyją z głową ułożoną na udach czy biodrach. Uważa się, że ta pozycja oznacza [[sen paradoksalny]]<ref name=sleep>{{cite journal|last=Tobler, I.; Schwierin, B.|title=Behavioural sleep in the giraffe (''Giraffa camelopardalis'') in a zoological garden|year=1996|journal=Journal of Sleep Research|volume=5|issue=1|pages=21–32|doi=10.1046/j.1365-2869.1996.00010.x|first1=I.|last2=Schwierin|first2=B.|pmid=8795798}}</ref>. Gdy kręgowiec pragnie się napić, wpierw rozchyla przednie łapy lub zgina łokcie<ref name=estes/>. Raczej nie zalicza się do sprawnych pływaków, długie nogi zwierzęcia byłyby wielce nieporęczne w wodzie<ref name = "swim">{{cite journal | doi = 10.1016/j.jtbi.2010.04.007 | author = Henderson, D. M.; Naish, D. | year = 2010 | title = Predicting the buoyancy, equilibrium and potential swimming ability of giraffes by computational analysis | url = | journal = Journal of Theoretical Biology | volume = 265 | issue = 2| pages = 151–59 | pmid = 20385144 }}</ref>, aczkolwiek prawdopodobnie mogą pływać<ref name="Naish">{{Cite magazine| last = Naish | first = D. | author-link = Darren Naish |date= January 2011 | year = 2011| title = Will it Float? | periodical = [[Scientific American]] | issn = 0036-8733 | volume = 304 | issue = 1 | page = 22| url = http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=will-it-float}}</ref>. Podczas pływania przednie nogi ciągną tułów w dół, zwierzęciu trudno jest utrzymać szyję i nogi w charmonii<ref name = "swim"/><ref name="Naish"/> lub trzymać głowę nad powierzchnią<ref name = "swim"/>.
+===Szyja===
+[[File:Flickr - Rainbirder - High-rise living.jpg|thumb|left|Dorosły samiec pasący się risnącymi wwysoko liśćmi [[akacja|akacji]]]]
+Żyrafa wyróżnia się bardzo długą szyją, mogącą osiągać do 2 m i stanowiącą znaczną część wysokości zwierzęcia<ref name=Williams/>{{rp|29}}. Jest ona wynikiem nieproporcjonalnego wydłużenia [[kręg szyjny|kręgów szyjnych]], których ilość nie jest wieksza, niż u innych ssaków. Każdy z kręgów tego odcinka [[kręgosłup]]a mierzy 28 cm długości<ref name=anatomy>{{cite book|author=Swaby, S.|year=2010|contribution=Giraffe|editor=Harris, T.|title=Mammal Anatomy: An Illustrated Guide|publisher=Marshall Cavendish Corporation|pages=64–84|isbn=0-7614-7882-5}}</ref>{{rp|71}}. Obejmują one 52–54 % długości żyrafiegp kręgosłupa, przy czym dla [[kopytne|kopytnych]] odsetek ten wynosi typowo 27–33 %, mieści się w nim także najbliższy krewny żyrafy, [[okapi]]<ref name=bada>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.1096-3642.2008.00458.x | last = Badlangana | first = L. N. | coauthors = Adams, J. W.; Manger P. R. | title = The giraffe ''(Giraffa camelopardalis)'' cervical vertebral column: A heuristic example in understanding evolutionary processes? | journal = Zoological Journal of the Linnean Society  | volume = 155 | issue = 3 | pages = 736–57 | year = 2009}}</ref>.młodego z szyją o proporcjach dorosłego osobnika<ref name=van>{{Cite journal | doi = 10.1002/jez.b.21353 | last = Van Sittert | first = S. J. | coauthors = Skinner, J. D.; Mitchell, G. | title = From fetus to adult – An allometric analysis of the giraffe vertebral column | journal = Journal of Experimental Zoology Part B Molecular and Developmental Evolution  | volume = 314B | issue = 6 | pages = 469–79 | year = 2010}}</ref>. Szyję i głowę podtrzymują obszerne [[mięsień szkieletowy|mięśnie]] i [[więzadło karkowe]], zakotwiczone na długich [[wyrostek kolczysty|wyrostkch kolczystych]] przednich [[kręg piersiowy|kręgów piersiowych]], tworzących garb<ref name="Dagg1971"/>
+Kręgi żyrafiej szyi tworzą [[staw panewkowy|stawy panewkowe]]<ref name=anatomy/>{{rp|71}}. W szczególności [[dźwigacz]] i [[obrotnik]] (dwa pierwsze kręgi szyjne: C1 i C2) łączą się stawem umożliwiającym zwierzęciu obracać pionowo głowę i sięgać większej ilości gałązek  swym długim językiem<ref name=Williams/>{{rp|29}}. Punkt połączenia stawowego pomiędzy kręgami szyjnymi i piersiowymi jest u żyraf przeniesiony, leżąc pomiędzy pierwszym i drugim kręgiem piersiowym (Th1 i Th2), inaczej niż u większości innych [[przeżuwacze|przeżuwaczy]], gdzie połączenie stawowe leży pomiędzy siódmym kręgiem odcinka szyjnego (C7) i Th1<ref name=bada/><ref name=van/>. Pozwala to C7 przyczyniać się do wydłużenia szyi zwierzęcia, dało to również przycznę sugestii, jakoby Th1 był właściwie C8 (ósmym kręgiem odcinka szyjnego) i żyrafy dysponowałyby dodatkowym kregiem szyjnym<ref>{{Cite journal|author=Solounias, N.|year=1999|title=The remarkable anatomy of the giraffe's neck|journal=Journal of Zoology|volume=247|issue=2|pages=257–68|doi=10.1111/j.1469-7998.1999.tb00989.x|url=http://www.ikhebeenvraag.be/mediastorage/FSDocument/73/download.pdf}}</ref>. Propozycji tej jednak nie zaakceptowano, a Th1 ma inne cchy morfologiczne, jak połączenie stawowe z [[żebro|żebrami]], uznawane z cechę diagnostyczną kręgów piersiowych, a także ponieważ wyjątki od ssaczej zasady siedmiu kręgów szyjnych wiążą się generalnie z większą ilością anomalii neurologicznych i chorób<ref name=bada/>.
+Istnieją dwie główne [[hipoteza|hipotezy]] tłumaczące [[ewolucja|ewolucyjne]] powstanie i utrzymanie się wydłużonej szyi żyraf<ref name=sim2010>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.1469-7998.2010.00711.x | last = Simmons | first = R. E.| coauthors = Altwegg, R. | title = Necks-for-sex or competing browsers? A critique of ideas on the evolution of giraffe | journal = Journal of Zoology  | volume = 282 | issue = 1 | pages = 6–12 | year = 2010}}</ref>. Hipoteza dotycząca konkurencji w zdobywaniu pokarmu zaproponowana została pierwotnie przez [[Karol Darwin|Kaarola Darwina]], a obecnie uległa jedynie modyfikacji. Mówi ona o wynikającej z [[konkurencja (ekologia)|konkurencji]] presji mniejszych roślinożerców, jak [[kudu]], [[stenbok]] czy [[impala]]. Dłuższa szyja umożliwiała żyrafom korzystanie z pokarmu niedostępnego dla tych kopytnych. Jest to realna przewaga, jako że żyrafa sięga wysokości 4,5 m, podczas gdy nawet dużych rozmiarów jej konkurenci, jak kudu, sięgają tylko 2 m<ref name=dt1990>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.1365-2028.1990.tb01136.x | last = du Toit | first = J. T. | title = Feeding-height stratification among African browsing ruminants | journal = African Journal of Ecology  | volume = 28 | issue = 1 | pages = 55–62 | year = 1990 | url = http://courses.biology.utah.edu/goller/7406/Goller7406/duToitPdfs/Feedingheightstrat_1990.pdf}}</ref>. Istnieje także badanie sugerujące, że konkurencja jest intensywniejsza na niższej wysokości, podczas gdy żyrafy pasą się bardziej wydajnie (pobierając więcej biomasy liści za każdym kęsem wysoko w koronach drzew)<ref>{{Cite journal|author= Cameron, E. Z.; du Toit, J. T. | title = Winning by a Neck: Tall Giraffes Avoid Competing with Shorter Browsers| journal = American Naturalist | volume = 169| issue = 1| pages = 130–35| year = 2007| doi = 10.1086/509940 |pmid= 17206591 |url= http://www.cnr.usu.edu/files/uploads/faculty/winning_by_a_neck-du_Toit.pdf}}</ref><ref>{{Cite journal|author= Woolnough, A. P.; du Toit, J. T. | title = Vertical zonation of browse quality in tree canopies exposed to a size-structured guild of African browsing ungulates| journal = Oecologia | volume = 129| issue = 1| pages = 585–90| year = 2001| doi = 10.1007/s004420100771|url=http://courses.biology.utah.edu/goller/7406/Goller7406/duToitPdfs/Verticalzonation_2001.pdf}}</ref>. Jednakże naukowcy nie zgadzają się, jak dużo czasu żyrafy spędzają, pasąc się pozniżej granicy dostępności innch roślinożerców<ref name=sim1996/><ref name=sim2010/><ref name=dt1990/><ref name=sexdiff>{{Cite journal|author= Young, T. P.; Isbell, L. A. | title = Sex differences in giraffe feeding ecology: energetic and social constraints| journal = Ethology | volume = 87| issue = 1–2| pages = 79–89| year = 1991 |doi = 10.1007/s004420100771|url=http://tpyoung.ucdavis.edu/publications/1991GiraffesEthology.pdf}}</ref>. Badanie z 2010 podaje, że dorosłe żyrafy o dłuższych szyjach mają wyższy współczynnik [[śmiertelność|śmiertelności]] w czasie suszy, niż ich krewni o szyjach krótszych. Sugeruje to, że utrzymanie długiej szyi wymaga większej ilości substancji odżywczych, co nakłada na długoszyje żyrafy ryzyko w warunkach zmniejszonej ilości pożywienia<ref name="demography">{{cite journal|author=Mitchell, G.; van Sittert, S.; Skinner, J. D.|year=2010|title=The demography of giraffe deaths in a drought|journal=Transactions of the Royal Society of South Africa|volume=65|issue=
+|pages=165–68|doi=10.1080/0035919X.2010.509153}}</ref>.
+Druga główna hipoteza, wiąże się z [[dobór płciowy|doborem płciowym]]. Mówi ona, że długien szyje wyewoluowały jako [[drugorzędowa cecha płciowa]], dająca samcom przewagę podczas zachowań zwanych ''necking'' , związanych z ustalaniem dominacji i dostępem do samic w celu rozrodu<ref name=sim1996>{{Cite journal|author=Simmons, R. E.; Scheepers, L. | title = Winning by a Neck: Sexual Selection in the Evolution of Giraffe| journal = The American Naturalist| volume = 148| issue = 5| pages = 771–86| year = 1996|url=http://bill.srnr.arizona.edu/classes/182/Giraffe/WinningByANeck.pdf|doi=10.1086/285955}}</ref>. Tezę tą wspiera fakt, że szyje samców są dłuższe i cięższe, niż u płci przeciwnej w tym samym wieku<ref name=sim1996/><ref name=sim2010/>, a inne formy walk między samcami nie występują<ref name=sim1996/>. Podnosi się jednak niekiedy obiekcję, czemu samice również cechują się długimi szyjami<ref>{{Cite journal|author= Mitchell, G.; van Sittert, S. J.; Skinner, J. D. | title = Sexual selection is not the origin of long necks in giraffes| journal = Journal of Zoology | volume = 278| issue = 4| pages = 281–86| year = 2009| doi=10.1111/j.1469-7998.2009.00573.x}}</ref>.
+=== Anatomia===
+[[File:Flickr - Rainbirder - Reticulated Giraffe drinking.jpg|thumb|left|Zwierzę zginające się, by się napić. ''Rete mirabile'' ("cudowna sieć") chroni [[mózg]] tego ssaka przed nadmiernym napływem krwi, kiedy szyja jest opuszczona w dół]]
+U [[ssaki|ssaków]] lewy [[nerw krtaniowy wsteczny]] jest dłuższy, niż jego jednoimienny odpowiednik. U żyraf [[nerw]] jest dłuższy, niż u jakiegokolwiek innego dzisiejszego ssaka, a wspomniana różnica wynosi ponad 30 cm<ref name="Wedel">{{Cite journal|author=Wedel, M. J.|year=2012|title=A monument of inefficiency: the presumed course of the recurrent laryngeal nerve in sauropod dinosaurs|journal=Acta Palaeontologica Polonica|volume=57|issue=2|pages=251–56|doi=10.4202/app.2011.0019|url=http://www.app.pan.pl/archive/published/app57/app20110019.pdf}}</ref> przy całkowitej długości lewego nerwu ponad 2 m<ref>{{cite book|author=Harrison, D. F. N.|year=1995|title=The Anatomy and Physiology of the Mammalian Larynx|publisher=Cambridge University Press|page=165|isbn=0-521-45321-6}}</ref>. [[Neuron]]y buduące tą długą strukturę rozpoczynają się w [[pień mózgu|pniu mózgu]] ([[perykarion]]y), po czym schodzą w dół szyi [[nerw błędny|nerwem błędnym]], po czym odłączają się, tworząc nerw krtaniowy wsteczny (''nervus laryngeus recurrens''), który zawraca w górę, kerują się do [[krtań|krtani]]. W efekcie neurony osiągają długość prawie 5 m u najwiekszych osobników<ref name="Wedel"/>. Z kolei budową mózg żyrafy przypomina mózg bydła domowego<ref name=Williams/>{{rp|31}}. Ukształtowanie [[szkielet]]u pozostawia niewielką w porównaniu z masą ciała objętość dla [[płuca|płuc]] żyrafy<ref name=SkinnerJD2011>{{Cite journal|author=Skinner, J. D.; Mitchell, G.|year= 2011|title= Lung volumes in giraffes, ''Giraffa camelopardalis''|journal= Comparative Biochemistry and Physiology – Part A: Molecular & Integrative Physiology|volume= 158|issue= 1|pages= 72–78|doi= 10.1016/j.cbpa.2010.09.003|url= http://137.215.9.22/bitstream/handle/2263/16472/Mitchell_Lung(2011).PDF?sequence=1}}</ref>. Długa szyja prowadzi do znacznej [[przestrzeń martwa|przestrzeni martwej]] pomimo wąskiej [[tchawica|tchawicy]]. Czynniki te zwiększają [[opór oddechowy]]. Nie uniemożliwia to jednak zwierzęciu dostarczać do [[tkanka|tkanek]] wystarczającej ilości [[tlen]]u<ref name=SkinnerJD2011/>.
+[[File:Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG|thumb|right|Jama ustna pijącej żyrafy]]
+[[Układ krążenia]] tego kręgowca przystosował się do jego znacznej wysokości. [[Serce]] może osiągać masę nawet 25 kg i mierzyć 60 cm długości. By zapewnić odpowiedni dopływ krwi dla mózgu, musi wytworzyć [[ciśnienie krwi]] dwukrotnie wyższe, niż u człowieka<ref name="Prothero 2003"/>. Rozmiarom tym towarzyszy niezwykła w porównaniu z nimi częstość uderzeń serca: 1150 uderzeń na minutę<ref name=anatomy/>{{rp|76}}. W górnej części szyi występuje [[rete mirabile]], która chroni mózg przed nadmierną podażą krwi, gdy żyrafa opuszcza głowę<ref name= "MacDonald"/>. [[żyła szyjna|Żyły szyjne]] zawierają kilka [[zastawka żylna|zastawek]], najczęściej 7, zabezpieczających [[krew]] przed powrotem do głowy z [[żyła główna dolna|żyły głównej dolnej]] i [[prawy przedsionek|prawego przedsionka]], gdy głowa jest opuszczona<ref>{{cite journal|doi=10.3957/056.039.0210|author=Mitchell, G.; van Sittert, S. J.; Skinner, J. D.|title=The structure and function of giraffe jugular vein valves|journal= South African Journal of Wildlife Research|volume=39|issue=2|pages=175–80|url=http://137.215.9.22/bitstream/handle/2263/13994/Mitchell_Structure(2009).pdf?sequence=1 |year=2009}}</ref>. Z drugiej strony naczynia krwionośne przednich kończyn podlegają znacznemu ciśnieniu (w skutek nacusku słupa cieczy). Problem ten rozwiązuje gruba i obcisła skóra pokrywająca kończyny; zabezpieczająca je przed przechodzeniem w nie znacznej ilości krwi<ref name= "MacDonald"/>.
+Również [[mięsień gładki|mięśnie]] [[przełyk]]u są niezwykle silne, by umożliwić cofanie się pokarmu z [żołądek|żołądka]] przez długą szyję do jamy ustnej, by zwierzę mogło go przeżuć<ref name=anatomy/>{{rp|78}}. Występują 4 żołądki, jak u wszystkich [[przeżuwacze|przeżuwaczy]], pierwszy z nich zaadaptował się do wyspecjalizowanej diety<ref name="Dagg1971"/>. [[Jelito]] żyrafy mierzy 80 m długości<ref name="Dagg1971"/>, ale odsetek [[jelito cienkie|cienkego]] do [[jelito grube|grrubego]] jest względnie niewielki<ref>{{cite journal | author = Pérez, W.; Lima, M.; Clauss, M. | year = 2009 | title = Gross anatomy of the intestine in the giraffe (''Giraffa camelopardalis'') | url = | journal = Anatomia, Histologia, Embryologia | volume = 38 | issue = 6| pages = 432–35 | pmid = 19681830 | doi=10.1111/j.1439-0264.2009.00965.x}}</ref>. Z kolei [[wątroba]] jest mała i zbita<ref name=anatomy/>{{rp|76}}. [[Pęcherzyk żółciowy]] zazwyczaj pojawia się podczas życia płodowego, ale może zanikać przed urodzeniem<ref name="Dagg1971"/><ref>{{cite journal | author=Cave, A. J. E. | title=On the liver and gall-bladder of the Giraffe | journal=Proceedings of the Zoological Society of London | volume=120 | pages=381–93 | year=1950 | doi=10.1111/j.1096-3642.1950.tb00956.x | issue=2}}</ref><ref>{{cite journal | author1=Oldham-Ott, Carla K.  |author2=Gilloteaux, Jacques | title=Comparative morphology of the gallbladder and biliary tract in vertebrates: variation in structure, homology in function and gallstones | journal=Microscopy Research and Technique | volume=38 | issue=6 | pages=571–79 | year=1997 | doi=10.1002/(SICI)1097-0029(19970915)38:6<571::AID-JEMT3>3.0.CO;2-I}}</ref>.
+==Behawior i ekologia==
+=== Siedlisko i pożywienie===
+[[File:Giraffe feeding, Tanzania.jpg|thumb|Żyrafa wyciągająca język, by dosięgnąć nim pokarmu. Jej język, wargi i podniebienie są wystarczająco wytrzymałe, by mogła ona pożywać ostre ciernie drzew]]
+Żyrafa zazwyczaj zasiedla [[sawanna|sawanny]], [[teren trawiasty|tereny trawiaste]] i otwarte [[teren drzewiasty|drzewiaste]]. Preferują tereny drzewiaste porośnięte [[rośliny|roślinami]] z rodzajów ''[[Acacia]]'', ''[[Commiphora]]'', ''[[Combretum]]'' i otwarte z ''[[Terminalia (rodzaj)|Terminalia]]'' nad gęstszymi środowiskami, jak tereny lesiste z ''[[Brachystegia]]'' <ref name=Kingdon1988/>{{rp|322}}. Angolan giraffe spotyka się w siedliskach pustynnych<ref>{{cite thesis |author=Fennessy, J.|year=2004 |title=Ecology of desert-dwelling giraffe ''Giraffa camelopardalis angolensis'' in northwestern Namibia|publisher=[[University of Sydney]] |degree=[[Doctor of Philosophy|Ph.D.]] |url=http://ses.library.usyd.edu.au/handle/2123/910}}</ref>. Żyrafa pasie się na gałązkach drzew, preferując rodzaje ''Acacia'', ''Commiphora'' i ''Terminalia''<ref name=kingdon>{{Cite book|title=The Kingdon Field Guide to African Mammals|author=Kingdon, J.|publisher=Academic Press|pages=339–44|year=1997|isbn=0-12-408355-2}}</ref>, które stanowią ważne źródła [[wapń|wapnia]] i [[białka|białek] w utrzymaniu tempa wzrostu zwierzęcia
+<ref name="Mitchell20003"/>. Ssak spożywa też krzewy, trawę i [[owoc]]e<ref name=Kingdon1988/>{{rp|324}}. Zjada około 34 kg liści dziennie<ref name=estes/>. Zestresowana, żuje korę gałązek. Chociaż roślinożerna, widywana jest w towarzystwie padliny, zlizuje wysuszone mięso z kości<ref name=Kingdon1988/>{{rp|325}}.
+W czasie [[pora deszczowa|pory deszczowej]] jedzenia jest pod dostatkiem i żyrafy bardziej się rozprzestrzeniają, podczas zaś [[pora suchga|pory suchej]] gromadzą się wokół pozostających drzew wiecznie zielonych i buszu<ref name=kingdon/>. Matki starają się pożywiać na terenach otwartych, prawdopodobnie z uwagi na łatwość wypatrzenia tam drapieżnika. Zmniejsza to jednak efektywnośc poboru pokarmu<ref name=sexdiff />. Należąc do [[przeżuwacze|przeżuwaczy]], zwierzę najpierw przeżuwa pokarm, po czym połyka go. Po nadtrawieniu na wpół stawiony pokarm wraca do jamy ustnej, gdzie zostaje powtórnie przeżuty<ref name=anatomy/>{{rp|78-79}}. Żyrafy często ślinią się podczas żerowania<ref name=Williams/>{{rp|27}}. Stworzenie to potrzebuje mniej pokarmu, niż wiele innych roślinożerców, ponieważ spożywane przezeń liście cechują się większą koncentracją składników odzywczych, ma ono także bardziej wydajny [[układ pokarmowy]]<ref name=kingdon/>. Wypróżnia on odchody w formie małych grudek<ref name="Dagg1971"/>. Posiadając dostęp do wody, żyrafa pije z przerwami nie dłuższymi, niż 3 dni<ref name=estes/>.
+Ssak wywiera znaczny wpływ na drzewa, na których żeruje. Opóźnia wzrost młodych drzew o kilka lat i tworzy wcięcia, "talie" drzewom zbyt wysokim<ref name=estes/>. Szczyt pobierania pokarmu przypada na pierwsze i ostatnie godziny dnia. Pomiędzy nimi kopytny głównie stoi i przeżuwa. Przeżuwanie stanowi też dominujący rodzaj aktywności żyrafy w nocy, ale wtedy odbywa się na leżąco<ref name=estes/>.
+[[File:Giraffa camelopardalis angolensis (mating).jpg|thumb|left|Samic ''Giraffa camelopardalis angolensis'' wspinający się na samicę. Tylko dominujące samce mogą tego dokonać]]
+===Zachowania społeczne i rozmnażanie===
+Żyrafy zazwyczaj spotyka się w grupach. Są to jednak grupy otwarte, których skład ciągle się zmienia<ref name=Manyara>{{Cite journal|author= van der Jeugd, H. P;  Prins, H. H. T. | title = Movements and group structure of giraffe (''Giraffa camelopardalis'') in Lake Manyara National Park, Tanzania| journal = Journal of Zoology | volume = 251| issue = 1| pages = 15–21| year = 2000| doi=10.1111/j.1469-7998.2000.tb00588.x|url=http://www.resource-ecology.org/publ/2000_Jeugd,Prins_MovementsAndGroupStructureOfGiraffeInLakeManyara.pdf}}</ref>. Osobniki łączą nieliczne silne więzy społeczne i członkowie zgromadzeń wymieniają się co kilka godzin. Dla celów badawczych grupę zdefiniowano jako zbiór osobników znajdujących się w odległości mniej, niż 1 km od siebie i przemieszczających się zasadniczo w tym samym kierunku<ref name= "Pratt 1985">{{cite journal | doi = 10.1080/00222938500770471 | author = Pratt D. M.; Anderson V. H. | year = 1985 | title = Giraffe social behavior | journal = Journal of Natural History | volume = 19 | issue = 4 | pages = 771–81 }}</ref>. Ilość zwierząt w tym zgromadzeniu może wynosić do 32 żyraf<ref name=Manyara/>. Najbardziej stabilne grupy składają się z matki i jej młodego<ref name= "Pratt 1985"/>. Trwa ona tygodnie, a nawet całe miesiące<ref name= "Leuthold 1979"/>. Osobniki trzymane są w niej razem poprzez więzi łączące cielęta<ref name=Kingdon1988/>{{rp|330}}<ref name= "Pratt 1985"/>. Istnieją także grupy mieszane pod względem płci, które tworzą dorosłe samice i młode samce<ref name= "Pratt 1985"/>. Prawie dorosłe samce są szczególnie społeczne i często przeprowadzają pojedynki. Jednak dorastając, stają się bardziej samotnicze<ref name= "Leuthold 1979"/<ref name= "Leuthold 1979"/>. Zwierzę nie wykazuje [[terytorializm]]u<ref name="Dagg1971"/>, ale istnieją [[areał osobniczy|areały osobnicze]]<ref name=estes/>. Samce okazjonalnie wędrują daleko z obszarów o normalnej gęstości osobników<ref name=Kingdon1988/>{{rp|329}}.
+Zwierzę jest ogólnie ciche i nie wydaje dźwięków. Słyszane jednak różne dźwięki służące komunikacji. Podczas kopulacji samce wydają głośne kaszlnięcia<ref name=estes/> Females call their young by bellowing. Calves will emit snorts, bleats, mooing and mewing sounds. Giraffes also snore, hiss, moan and make flute-like sounds,<ref name=estes/> and they communicate over long distances using [[infrasound]].<ref>{{cite web|title=Silent Sentinels?|publisher=PBS online – Nature|url=http://www.pbs.org/wnet/nature/episodes/tall-blondes/silent-sentinels/2256/|accessdate=2011-12-21}}</ref>.