Odessa: Różnice pomiędzy wersjami

Odessa
Одеса
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	odeski
Burmistrz	Ołeksij Kostusiew
Powierzchnia	236,9 km²
Wysokość	40 m n.p.m.
Populacja (2007); • liczba ludności; • gęstość	; 1 004 409 ; 4240 os./km²
Nr kierunkowy	+ 380 (0)482
Kod pocztowy	65000-480
Tablice rejestracyjne	BH
Podział miasta	8 dzielnic
	Położenie na mapie obwodu odeskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:city}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 13:33, 26 cze 2013

Odessa (ukr. Одеса, ros. Одесса) – miasto i stolica obwodu odeskiego Ukrainy, położone nad Morzem Czarnym.

Historia

Osobny artykuł: Historia Odessy.

W starożytności na terenie Odessy istniały dwie osady greckie: "Isiaka" i "Istrian". Od 337 roku tereny te należały do Gotów, w 390 przejęli je Hunowie, a w 453 Kutrigurzy (potomkowie Hunów). W 520 znalazły się pod panowaniem Awarów, w 620 Bułgarów (Hordy Asparucha) do 830 roku, kiedy zdobyli je Madziarowie. Od XIV wieku na terenie Odessy istniała tatarska warownia Hadżibej (Chanat Krymski), a później (w 1529 znalazła się w otomańskim regionie Jedysan) turecka twierdza Yeni Dünya (tur. Nowy Świat), która została zajęta przez rosyjskie wojska w 1789 roku. Miasto zostało oficjalnie założone w 1794 przez Rosję na terytorium straconym przez Turcję w 1792. W XIX wieku miasto stało się głównym portem obsługującym eksport rosyjskiego zboża. Dzięki temu stało się jednym z najbogatszych i najszybciej rozwijających się miast carskiej Rosji.

W 1795 miasto miało 2250 mieszkańców, a w 1814 25 tys. Potem wzrost liczby ludności był jeszcze szybszy: w 1850 100 tys., w 1873 185 tys., w 1884 225 tys., w 1900 450 tys. Przed wybuchem I wojny światowej miasto stało się czwartym najważniejszym miastem Imperium Rosyjskiego, po Petersburgu, Moskwie i Warszawie.

W tym okresie społeczność żydowska Odessy doznawała aż sześciokrotnie pogromów: w 1821, 1859, 1871, 1881, 1900 i 1905^[1]. Masakra w roku 1905, która rozgorzała podczas drugiej fali pogromów w Rosji, kosztowała życie od 500 do 2500 żydowskich mieszkańców Odessy, zaś od 300 do kilku tysięcy zostało rannych^[1]^[2].

Po rewolucji w 1917 miasto straciło swoją wyjątkową rolę i nigdy nie odzyskało poprzedniej świetności. Na początku 1918 miasto było stolicą Odeskiej Republiki Radzieckiej. W latach 1941-1944 Odessa wchodziła w skład Rumunii pod nazwą Antonescu (na cześć marszałka Iona Antonescu). W 1941 roku Rumuni wraz z Niemcami i Ukraińcami dokonali eksterminacji 50 tysięcy Żydów zamieszkujących miasto^[3].

Polacy w Odessie

Pierwsi Polacy przybyli do Odessy tuż przed III rozbiorem Polski, kiedy to na mocy ukazu cara Pawła I z lipca 1795 roku ponad 100 polskich rodzin szlacheckich przybyło do miasta z zamiarem poprawienia swojego bytu. W Odessie gościli między innymi Julian Ursyn Niemcewicz (Podróże historyczne) czy Józef Ignacy Kraszewski (Wspomnienia z Odessy, Jedysadu i Budżaku), a na zesłaniu także Adam Mickiewicz (Sonety odeskie). W Odessie działali także m.in. polski wynalazca Stefan Drzewiecki oraz Seweryn Potocki, który wybudował tutaj w latach 1805-1810 pałac klasycystyczny istniejący do dnia dzisiejszego przy ul. Sofijskiej i od 1899 mieszczący Muzeum Sztuk Plastycznych. W Odessie działali również polscy architektci: Feliks Gąsiorowski i Lew Włodek. Na początku XX wieku powstał w Odessie Dom Polski. W mieście istniały dwie księgarnie polskie, ostatnią zamknięto w 1990 roku. Jedną z największych aptek prowadzili Gajewski i Popowski. Działało tu wielu polskich lekarzy, adwokatów i inżynierów.

W 1897 roku Polaków w mieście żyło 17 395 i stanowili oni liczebnie taką samą populację jak mieszkający tu Ukraińcy. Przed wybuchem I wojny światowej Polaków żyło w mieście ok. 25-30 tys. Najwięcej w mieście znajdowało się Rosjan i Żydów.

W 1913 roku polski kompozytor i pedagog Witold Maliszewski założył Konserwatorium w Odessie i został jego pierwszym dyrektorem^[4].

Polacy z Odessy prześladowani byli szczególnie w latach 1922 i 1937 (Operacja polska NKWD).

Klimat

Odessa charakteryzuje się klimatem umiarkowanym kontynentalnym i suchym, gorącym. Ilość słonecznych dni w roku przekracza 290.

Zima krótka i łagodna z średnią temperaturą około zera stopni Celsjusza. Śnieg i temperatury poniżej -10 stopni Celsjusza występują rzadko.

Lato długie i gorące ze średnią temperaturą około 25 stopni Celsjusza. Często zdarzają się temperatury powyżej 35 stopni Celsjusza.

Transport i gospodarka

Odessa – największy port morski Ukrainy, transportujący ziarno, cukier, węgiel, cement, metale, drewno i produkcję przemysłu maszynowego. Baza morskiej floty. Duży węzeł kolejowy ze stacją Odessa. Podstawowe branże przemysłu – budowa okrętów, obróbka ropy naftowej, budowa maszyn, rolniczy i chemiczny przemysł. Duże uzdrowiskowe centrum, liczne plaże i sanatoria.

W Odessie znajduje się także międzynarodowy port lotniczy.

Sport

Odessę w Ukraińskiej Wyszczej Lidze reprezentuje klub piłkarski Czornomorec Odessa.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Zabytki, pomniki

Filharmonia Miejska
Stara Giełda w Odessie z lat 1829-1837
Latarnia morska
Odeskie katakumby
Pałac Woroncowów z lat 1826-1834
Schody Potiomkinowskie
Teatr Opery i Baletu z lat 1884-1887 w stylu eklektycznym
Uniwersytet Odeski
Pałac Beliny-Brzozowskiego arch. Feliks Gąsiorowski
Pałac Potockich w stylu klasycystycznym
Dom Mickiewicza, ul. Deribasowska 16, miejsce pobytu Adama Mickiewicza podczas zesłania w 1825 roku
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Odessie (tzw. Kościół Polski) z 1854 r., proj. F. Morandi, ul. Ekaterinienskaja (Kateryńska) 33
Kościół św. Piotra Apostoła w Odessie (rzymskokatolicki) z XIX wieku przy ul. Gawannej (Hawany) 5. Ze świątynią związany był wielce zasłużony dla kultury polskiej w Odessie salezjanin ks. Tadeusz Hoppe (1913-2003). Nabożeństwa w w kościele odbywają się w języku polskim.
Kościółek p.w. św. Klemensa przy ul. Frunzego. Świątynia pierwotnie wzniesiona została w stylu neogotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko dom parafialny). W 1991 kościółek staraniem polskich wiernych odbudowano z przeznaczeniem na siedzibę ojców pallotynów. Mimo, że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików a jego odbudowa została sfinansowana z polskich pieniędzy wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
Pałac Olgi Potockiej w Odessie (ob. Muzeum Sztuki) w stylu klasycyzmu, proj. Franciszek Boffo, ul. Sowijewska 5а
Muzeum Archeologiczne (1882-1883) w stylu neoklasycystycznym, arch. Feliks Gąsiorowski
Kościół św. Pawła w Odessie z 1897 r.
Synagoga z XIX wieku
Sobór Przemienienia Pańskiego w Odessie
Urząd Miasta w Odessie z 1826 r.
Hotel Petersburski z 1833 r. (ob. biura)
Hotel Londyński z 1827 r. w stylu neorenesansowym
hotel "Pasaż" (1898-1899) w stylu secesyjnym, arch. Lew Włodek
polski cmentarz rzymskokatolicki

Polacy związani z Odessą

Juliusz Bardach – profesor prawa i ustroju
Stanisław Chlebowski – malarz orientalista
Zygmunt Chmielewski – aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny i pedagog
Romuald Chojnacki – malarz
Kazimierz Fabrycy – generał Wojska Polskiego
Luba Fischer – przedwojenna aktorka filmowa
Władysław Horodecki – architekt
Mateusz Iżycki – generał brygady pilot Wojska Polskiego II RP
Ida Kamińska – aktorka teatralna i filmowa oraz reżyser
Zygmunt Klukowski – lekarz, bibliofil, kolekcjoner ekslibrisów, historyk regionalista, autor pamiętników, żołnierz Związku Walki Zbrojnej (Armii Krajowej)
Halina Krahelska – działaczka społeczna, publicystka i powieściopisarka
Witold Maliszewski – założyciel i pierwszy dyrektor Konserwatorium w Odessie
Adam Mickiewicz – poeta
Ludwik Kmicic-Skrzyński – generał Wojska Polskiego
Juliusz Słowacki – poeta
Henryk Stifelman – architekt i budowniczy
Tadeusz Tołwiński – architekt i urbanista, historyk i teoretyk urbanistyki
Władysław Wincze – architekt wnętrz
Mariusz Zaruski – generał, żeglarz, taternik

Bibliografia

Karakina, Yelena/Samoilova, Tatyana/Ishchenko, Anna: Touring Odessa, Kyiv 2004, ISBN 966-8137-01-9.

Galeria

Hotel Odessa
Dworzec kolejowy
Schody Potiomkina

↑ ^a ^b R. Weinberg: The Pogrom of 1905 in Odessa: A Case Study [w: J.D. Klier, S. Lambroza, Pogroms: Anti-Jewish Violence in Modern Russian History]. Cambridge, 1992. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). J. Klier: Pogroms in the Russian Empire [w: Yivo Encyclopedia]. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
↑ Roberg Weinberg: The Revolution of 1905 in Odessa: Blood on the steps. Harriman Institute, 1993. ISBN 0-253-36381-0. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).
↑ Bartosz T. Wieliński, Rumuński reżyser próbuje przełamać zmowę milczenia na temat ludobójstwa Żydów w Odessie w czasie rumuńskiej okupacji, Internetowe wydanie Gazety Wyborczej, 29 marca 2013
↑ Nazarenko V., Ukrainian page of Maestro Maliszewski, "Day" ("Dzień") Newspaper, 2010.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Linki zewnętrzne

[Weinberg-1] R. Weinberg: The Pogrom of 1905 in Odessa: A Case Study [w: J.D. Klier, S. Lambroza, Pogroms: Anti-Jewish Violence in Modern Russian History]. Cambridge, 1992. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). J. Klier: Pogroms in the Russian Empire [w: Yivo Encyclopedia]. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).

[2] Roberg Weinberg: The Revolution of 1905 in Odessa: Blood on the steps. Harriman Institute, 1993. ISBN 0-253-36381-0. [dostęp 2012-11-14]. (ang.).

[3] Bartosz T. Wieliński, Rumuński reżyser próbuje przełamać zmowę milczenia na temat ludobójstwa Żydów w Odessie w czasie rumuńskiej okupacji, Internetowe wydanie Gazety Wyborczej, 29 marca 2013

[4] Nazarenko V., Ukrainian page of Maestro Maliszewski, "Day" ("Dzień") Newspaper, 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 108: / Linia 108: @@
 * [[Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Odessie]] (tzw. Kościół Polski) z 1854 r., proj. F. Morandi, ul. Ekaterinienskaja (Kateryńska) 33
 * [[Kościół św. Piotra Apostoła w Odessie]] (rzymskokatolicki) z XIX wieku przy ul. Gawannej (Hawany) 5. Ze świątynią związany był wielce zasłużony dla kultury polskiej w Odessie salezjanin ks. [[Tadeusz Hoppe]] (1913-2003). Nabożeństwa w w kościele odbywają się w języku polskim.
-* Kościółek p.w. św. Klemensa przy ul. Frunzego. Świątynia pierwotnie wzniesiona została w stylu gotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko dom parafialny). W 1991 kościółek staraniem polskich wiernych odbudowano z przeznaczeniem na siedzibę ojców [[Pallotyni|pallotynów]]. Mimo, że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików a jego odbudowa została sfinansowana z polskich pieniędzy wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
+* Kościółek p.w. św. Klemensa przy ul. Frunzego. Świątynia pierwotnie wzniesiona została w stylu neogotyckim i oddana do użytku w 1913. W 1935 kościół zamknięto, a w 1937 Rosjanie wysadzili go w powietrze (pozostał tylko dom parafialny). W 1991 kościółek staraniem polskich wiernych odbudowano z przeznaczeniem na siedzibę ojców [[Pallotyni|pallotynów]]. Mimo, że obiekt jest przeznaczony dla rzymskich katolików a jego odbudowa została sfinansowana z polskich pieniędzy wewnątrz świątyni umieszczono tablice wyłącznie w języku ukraińskim.
 * [[Pałac Olgi Potockiej w Odessie]] (ob. Muzeum Sztuki) w stylu [[klasycyzm]]u, proj. [[Franciszek Boffo]], ul. Sowijewska 5а
 * Muzeum Archeologiczne (1882-1883) w stylu neoklasycystycznym, arch. Feliks Gąsiorowski