Asklepios: Różnice pomiędzy wersjami

Asklepios
Ἀσκληπιός
	bóg sztuki lekarskiej
	; Posąg Asklepiosa z laską owiniętą przez węża
Występowanie	mitologia grecka
Atrybuty	wąż
Teren kultu	starożytna Grecja; starożytny Rzym
Szczególne miejsce kultu	Pergamon, Kos, Epidauros
Odpowiednik	Eskulap (rzymski)
	Rodzina
Ojciec	Apollin
Matka	Koronis
Żona	Epione
Dzieci	Higieja,; Panakeja,; Iaso,; Ajgle,; Akeso,; Machaon,; Podalejrios
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 17:36, 22 mar 2024

Asklepios, Eskulap (gr. Ἀσκληπιός Asklēpiós, Asclepius, łac. Aesculapius) – w mitologii greckiej bóg sztuki lekarskiej (medycyny); jeden z herosów.

Jego rzymskim odpowiednikiem był Eskulap. Za jedną z postaci Asklepiosa uważany był też fenicki boski uzdrowiciel Eszmun (Jasumunu)^{[potrzebny przypis]}.

W mitologii greckiej

Uchodził za syna boga Apollina i zmarłej przy jego narodzeniu nimfy Koronis; niemowlęciem opiekowała się karmiące je koza i strzegący go pies^[1]. Był mężem Epione (Kojąca ból) i ojcem Higiei, Panakei, Iaso, Ajgle, Akeso oraz lekarzy Machaona (internista) i Podalejriosa (chirurg). Został wychowany przez centaura Chirona, który nauczył go sztuki lekarskiej. Według legendy Asklepios udusił pewnego razu węża; wtedy podpełzł inny wąż i podał zioło, które go przywróciło do życia. Odebrane wężowi zioło Asklepios używał odtąd do wskrzeszania zmarłych. Kiedy został lekarzem na okręcie Argo, wskrzesił kilku zmarłych włącznie z Minosem. Gdy z kolei próbował ożywić Oriona, Hades poskarżył się Zeusowi, że niedługo nikt nie pozostanie w jego świecie podziemnym^[2]. Przejęty tym Zeus zgodził się uśmiercić Asklepiosa piorunem, przemieniając go następnie w gwiazdozbiór Wężownika. W odwecie Apollin, jako ojciec Asklepiosa, zabił wszystkich Cyklopów.

Ośrodki kultu

Dzięki magicznej mocy uzdrawiania Asklepiosa już w starożytności nazywano Zbawicielem (gr. Soter)^[3]. Głównymi ośrodkami jego kultu były Pergamon, Kos i Epidauros, gdzie co 5 lat obchodzono jego święto. Boga przedstawiano jako węża – symbol odradzającej się siły żywotnej (co było wynikiem cyklicznego zrzucania wylinki), któremu chorzy składali w ofierze koguty. W pobliżu świątyni na Kos znajdowała się szkoła lekarska Hipokratesa.

Duże ośrodki kultu boga, zwane asklepiejonami, pełniły również funkcje współczesnych szpitali i sanatoriów. Chorzy byli w nich poddawani zabiegom oczyszczającym, takim jak posty i kąpiele lecznicze oraz ćwiczeniom fizycznym, lecz również zabiegom magicznym (zwalczanym przez Hipokratesa). Główną metodą uzdrawiania był hipnotyczny sen (inkubacja) w dormitorium na terenie świątyni^[4]. Przykład podobnego uzdrowienia podaje Arystofanes w komedii Plutos. Uzdrowieni pozostawiali ekswota wyobrażające uleczone części ciała (np. ręce, nogi); spisywali historię choroby i uleczenia w postaci inskrypcji pozostawianych w świątyni; dziękczynnie wrzucali też monety do świętej sadzawki.

Kult w starożytnym Rzymie

W starożytnym Rzymie czczony jako Eskulap, przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. W 291 p.n.e., podczas panującej zarazy, zbudowano mu świątynię na Wyspie Tyberyjskiej. Wiele lat później cesarz Klaudiusz wydał rozporządzenie nadające wolność każdemu niewolnikowi, który został tam uzdrowiony^[5].

Poświęconym mu zwierzęciem był wąż; liczne z nich zwyczajowo gnieździły się w świątyniach tego bóstwa^[4]. Wąż owinięty wokół laski (dotychczas symbol profesji lekarskiej) należał do zasadniczych atrybutów Asklepiosa, poza nim także: świerkowe szyszki, wieńce laurowe, niekiedy koza lub pies^[6].

Zobacz też

Przypisy

↑ Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 99. ISBN 83-210-0677-9.
↑ Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 418-419. ISBN 978-83-7670-323-7.
↑ Lukian: Dialogi wybrane (tłum. W. Witwicki). Wrocław-Warszawa: „Książnica Atlas”, 1949
↑ ^a ^b David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 65.
↑ Gdy niektórzy obywatele wysyłali na wyspę Eskulapa chorych i wyczerpanych niewolników, aby ich nie leczyć, Klaudiusz zarządził, że wszyscy zesłani na wyspę uzyskają wolność i nie wrócą pod władzę swych panów, jeśli wyzdrowieją. W wypadku, gdy któryś z panów wolał zabić niewolnika niż wysłać na wyspę Eskulapa, ma być postawiony przed sąd pod zarzutem zabójstwa. Swetoniusz Boski Klaudiusz, 25 (przekład Janina Niemirska-Pliszczyńska).
↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 45. ISBN 83-04-01069-0.

[1] Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 99. ISBN 83-210-0677-9.

[2] Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 418-419. ISBN 978-83-7670-323-7.

[3] Lukian: Dialogi wybrane (tłum. W. Witwicki). Wrocław-Warszawa: „Książnica Atlas”, 1949

[sacks-4] David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 65.

[5] Gdy niektórzy obywatele wysyłali na wyspę Eskulapa chorych i wyczerpanych niewolników, aby ich nie leczyć, Klaudiusz zarządził, że wszyscy zesłani na wyspę uzyskają wolność i nie wrócą pod władzę swych panów, jeśli wyzdrowieją. W wypadku, gdy któryś z panów wolał zabić niewolnika niż wysłać na wyspę Eskulapa, ma być postawiony przed sąd pod zarzutem zabójstwa. Swetoniusz Boski Klaudiusz, 25 (przekład Janina Niemirska-Pliszczyńska).

[6] Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 45. ISBN 83-04-01069-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 38: / Linia 38: @@
 == Kult w starożytnym Rzymie ==
 {{dopracować|sekcja|wymaga rozwinięcia opartego na wiarygodnych źródłach drukowanych albo wydzielenia w postaci osobnego hasła dla mitologii rzymskiej|data=2023-03}}
-W [[Starożytny Rzym|starożytnym Rzymie]] czczony jako Eskulap, przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. W 291 p.n.e., podczas panującej zarazy, zbudowano mu [[Świątynia Eskulapa na Wyspie Tyberyjskiej|świątynię na Wyspie Tyberyjskiej]]. Wiele lat później cesarz [[Klaudiusz (cesarz)|Klaudiusz]] wydał rozporządzenie nadające wolność każdemu niewolnikowi, który został tam uzdrowiony.
+W [[Starożytny Rzym|starożytnym Rzymie]] czczony jako Eskulap, przedstawiany był jako brodaty mężczyzna z laską, wokół której wije się wąż. W 291 p.n.e., podczas panującej zarazy, zbudowano mu [[Świątynia Eskulapa na Wyspie Tyberyjskiej|świątynię na Wyspie Tyberyjskiej]]. Wiele lat później cesarz [[Klaudiusz (cesarz)|Klaudiusz]] wydał rozporządzenie nadające wolność każdemu niewolnikowi, który został tam uzdrowiony<ref>''Gdy niektórzy obywatele wysyłali na wyspę Eskulapa chorych i wyczerpanych niewolników, aby ich nie leczyć, Klaudiusz zarządził, że wszyscy zesłani na wyspę uzyskają wolność i nie wrócą pod władzę swych panów, jeśli wyzdrowieją. W wypadku, gdy któryś z panów wolał zabić niewolnika niż wysłać na wyspę Eskulapa, ma być postawiony przed sąd pod zarzutem zabójstwa.'' [[Swetoniusz]] ''Boski Klaudiusz'', 25 (przekład [[Janina Niemirska-Pliszczyńska]]).</ref>.
 Poświęconym mu zwierzęciem był wąż; liczne z nich zwyczajowo gnieździły się w świątyniach tego bóstwa<ref name=sacks />. Wąż owinięty wokół laski (dotychczas symbol profesji lekarskiej) należał do zasadniczych [[atrybut (sztuka)|atrybutów]] Asklepiosa, poza nim także: świerkowe szyszki, wieńce laurowe, niekiedy koza lub pies<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Grimal|imię=Pierre|autor link=Pierre Grimal|tytuł=Słownik mitologii greckiej i rzymskiej|wydawca=Zakład Narodowy im. Ossolińskich|miejsce=Wrocław|rok=1990|strony=45 |isbn=83-04-01069-0}}</ref>.

Główni bogowie	Apollo Ceres Diana Fortuna Janus Junona Jupiter Kwiryn Luna Mars Merkury Minerwa Neptun Pluton Roma Sol Wenus Westa Wulkan
Inni bogowie i pomniejsze bóstwa	Acca Larentia Adranus Angerona Anna Perenna Averruncus Aurora Bachus Bellona Bona Dea Caeculus Clitumnus Cloacina Coelus Consus Dis Pater Edulica Eskulap Fatum Faunus Ferentina Feronia Flora Geniusz Glykon Inuus Juturna Karmenta Kastor i Polluks Kupidyn Lactans Lacturnus Lary Lawerna Liber Libertas Libitina Limentinus Lua Lucina Luperkus Maja Majus Mana Genita Many Mater Matuta Momus Mutunus Tutunus Natio Nox Ops Orkus Pales Pax Penaty Picumnus Picus Pilumnus Pomona Portunus Prozerpina Salus Saturn Salacja Sancus Sator Segetia Silvanus Somnus Soranus Sterquillinus Summanus Sol Invictus Tages Talassius Tellus Terminus Tiberinus Veiovis Volturnus Wertumnus Wiktoria
Personifkacje	Abudantia Aequitas Aeternitas Aius Locutius Alacritas Annona Bonus Eventus Canens Caritas Claritas Clementia Concordia Constantia Copia Discordia Disciplina Fama Fames Fecunditas Felicitas Fides Gloria Hilaritas Honos Indulgentia Iucunditas Iustitia Iuventas Iuventus Laetitia Liberalitas Mens Moneta Mors Necessitas Nobilitas Patientia Perpetuitas Pietas Providentia Pudicitia Religio Roma Aeterna Quies Securitas Spes Tranquilitas Ubertas Veritas Virtus
Legendarni założyciele	Ankus Marcjusz Egeria Eneasz Numa Pompiliusz Romulus i Remus Serwiusz Tuliusz
Kapłani	augur Bractwo Arwalskie epulon flamen haruspik lituus pontifex maximus pontyfik przybory kapłańskie quindecemviri sacris faciundis rex Nemorensis rex sacrorum saliowie sodales Augustales Titii sodales westalka
Wierzenia i praktyki	Agonalia Ambarvalia auspicjum Bachanalia Caristia Carmentalia Carnalia Cerealia Compitalia Concordiae Consualia Decennalia Dies sanguinis Divalia Epulum Iovis Faunalia Feralia Floralia Fornacalia Genius loci hieromancja homo sacer Idy marcowe indigetes Iunonalia Księgi sybillińskie Larentalia Lucaria Ludi Apollinares Ludi Plebeii Ludi Romani Ludi saeculares Ludi Taurei Luperkalia lustrum Matronalia Merkuralia kult cezarów mitologia mit założycielski Nemoralia Neptunalia numen obnuntiatio Ofiary argejskie Paganalia Parilia pomerium Portunalia Quinquatria Robigalia Saturnalia świątynie rzymskie święto Herkulesa święta Terminalia Tubilustrium Vinalia Veneralia Vertumnalia Vestalia Vortumnalia Vulcanalia