Amel-Marduk

Amel-Marduk
	król Babilonu
Okres	od 561 p.n.e.; do 560 p.n.e.
	Dane biograficzne
Dynastia	Chaldejska
Ojciec	Nabuchodonozor II
Rodzeństwo	Kaszaja

Amel-Marduk, Amil-Marduk (akad. Amēl-Marduk, Amīl-Marduk; biblijny Ewil Merodak, Ewil-Merodach) – władca państwa nowobabilońskiego; syn i następca Nabuchodonozora II; rządził tylko 2 lata (561–560 p.n.e.)^[1]^[2], po czym obalony został w przewrocie pałacowym zorganizowanym przez Neriglissara; wzmiankowany w Biblii (2 Krl 25:27-30; Jr 52:31-34).

Imię

Jego rodzime, akadyjskie imię brzmi Amēl-Marduk^[3]/Amīl-Marduk^[1]. Znaczy ono „Człowiek (boga) Marduka”^[4]. W Biblii, w której wzmiankowany jest on w 2 Księdze Królewskiej i Księdze Jeremiasza, jego imię uległo zniekształceniu i zapisywane było w następujący sposób:

imię Amēl-Marduk w zapisie biblijnym	miejsce w Biblii
imię Amēl-Marduk w zapisie biblijnym	2 Krl 25:27	Jr 52:31
zapis hebrajski w Kodeksie Leningradzkim	אֱוִיל מְרֹדַךְ /e·vil me·ro·dach/^[5]	אֱוִיל מְרֹדַךְ /e·vil me·ro·dach/^[6]
zapis grecki w Septuagincie	ευιλμαρωδαχ /euilmarōdach/^[7]	ουλαιμαραδαχ /oulaimaradach/^[8]
zapis łaciński w Wulgacie	Evilmerodach^[9]	Evilmerodach^[10]

W polskich przekładach Biblii imię tego władcy zapisywane jest zwykle Ewil Merodak lub Ewil-Merodach:

polskie przekłady Biblii	miejsce w Biblii
polskie przekłady Biblii	2 Krl 25:27^[11]; Jr 52:31^[12]
Biblia gdańska	Ewilmerodach
Biblia poznańska	Ewil Merodak
Biblia warszawsko-praska	Ewil Merodak
Biblia Tysiąclecia	Ewil Merodak
Biblia warszawska	Ewil-Merodach
Przekład Nowego Świata	Ewil-Merodach

W Kanonie Ptolemeusza Amel-Marduk nosi imię Illoaroudamos^[13]. Józef Flawiusz w swym dziele Przeciw Apionowi powołując się na Berossosa nazywa tego władcę Euilmaradokhos^[14]. Euzebiusza z Cezarei w swej Kronice powtarza za Polihistorem, który z kolei powołuje się na Berossosa, że władca ten miał na imię Amelmarudokhos^[15].

Panowanie

Bardzo niewiele wiadomo o rządach tego władcy. Według Uruckiej listy królów^[13], Kanonu Ptolemeusza^[13] i Berossosa^[a] panować miał on bardzo krótko, bo jedynie 2 lata. Według Berossosa miał on być władcą rozkapryszonym i niemającym szacunku dla prawa^[14], ale żadne inne zachowane źródła tego nie potwierdzają^[16]. Nieliczne znane inskrypcje samego Amel-Marduka dotyczą jedynie jego prac budowlanych prowadzonych w Babilonie^[16].

Wydaje się, iż wkrótce po objęciu tronu przez Amel-Marduka zaczął narastać konflikt pomiędzy nim a grupą wysokich dygnitarzy i dowódców wojskowych, na czele których stał Neriglissar, który zajmował na dworze królewskim urząd simmagira^[b] - jeden z najważniejszych urzędów w państwie^[2]. Jeszcze za rządów Nabuchodonozora brał on udział w jego podbojach, był obecny podczas oblężenia i zdobycia Jerozolimy (Jr 39:13) i był wyrazicielem wszystkich tych, którzy pragnęli kontynuować politykę podbojów^[2]. Amel-Marduk z drugiej strony miał najwyraźniej mniej wojownicze usposobienie, które poświadcza biblijna informacja o uwolnieniu przez niego z niewoli Jojakina, króla Judei:

W trzydziestym siódmym roku po uprowadzeniu do niewoli Jojakina, króla judzkiego, dwunastego miesiąca, dnia dwudziestego siódmego miesiąca - Ewil Merodak, król babiloński, w roku objęcia swej władzy ułaskawił Jojakina, króla judzkiego, i kazał wyprowadzić go z więzienia. Rozmawiał z nim łaskawie i wyniósł jego tron ponad tron królów, którzy przebywali z nim w Babilonie. Zdjął więc Jojakin swoje szaty więzienne i jadał zawsze u króla przez wszystkie dni swego życia. Król babiloński zapewnił mu stałe utrzymanie, dzień po dniu, przez cały czas jego życia^[17]

Neriglissar z czasem zgromadził w swym ręku dużą władzę: zarządzał dużą częścią obszarów nad Tygrysem, znanych pod nazwą "prowincji simmagira", kontrolował znaczną część armii, a poprzez małżeństwo z Kaszają, siostrą Amel-Marduka, związał się z rodziną panującą^[2]. Gdy po dwóch latach panowania Amel-Marduka doszło w końcu do przewrotu pałacowego, król ten odsunięty został od władzy i najprawdopodobniej zamordowany, a na tronie Babilonu zasiadł Neriglissar^[2]. Zgodnie z relacją Berossosa mordercą Amel-Marduka miał być sam Neriglissar:

Mąż jego siostry, Neriglisaros, spiskował przeciw niemu i go zabił. Euilmaradokhos (tj. Amel-Marduk) panował 2 lata. Po uwieńczonym sukcesem spisku i zabójstwie, Neriglisaros panował 4 lata^[14].

Uwagi

↑ Dwuletni okres panowania podaje za Berossosem Józef Flawiusz, ale Euzebiusz z Cezarei powołując się również na Berossosa podaje dwunastoletni okres panowania; Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 60-61.
↑ W Babilonii tytuł ten oznaczał dygnitarza wysokiej rangi, który zarządzał prowincją o tej samej nazwie i dowodził częścią królewskiej armii; Joannes F., Historia..., s. 187.

Przypisy

↑ ^a ^b Grayson A.K., Königslisten..., s. 126.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Joannes F., Historia..., s. 89.
↑ Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004, s. 80.
↑ hasło amīlu, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/2), The Oriental Institute, Chicago 1988, s. 48.
↑ Kodeks Leningradzki, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy i jego transliteracja
↑ Kodeks Leningradzki, Jr 52:31 - tekst źródłowy i jego transliteracja
↑ Septuaginta, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy i jego transliteracja
↑ Septuaginta, Jr 52:31 - tekst źródłowy i jego transliteracja
↑ Wulgata, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy
↑ Wulgata, Jr 52:31 - tekst źródłowy
↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 25:27 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2013-09-26].
↑ Biblia Internetowa - porównanie Jr 52:31 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2013-09-26].
↑ ^a ^b ^c Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 80.
↑ ^a ^b ^c Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 60.
↑ Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 61
↑ ^a ^b hasło Amel-Marduk, w: Leick G., Who's Who..., s. 13.
↑ 2 Krl 25,27-30

Bibliografia

Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1980-83, s. 86-135.
Joannes F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos and Manetho, Introduced and Translated, The University of Michigan Press, 2001.
hasło Amel-Marduk, w: Leick G., Who's Who in the Ancient Near East, London and New York 2002, s. 13.

[16] Dwuletni okres panowania podaje za Berossosem Józef Flawiusz, ale Euzebiusz z Cezarei powołując się również na Berossosa podaje dwunastoletni okres panowania; Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 60-61.

[18] W Babilonii tytuł ten oznaczał dygnitarza wysokiej rangi, który zarządzał prowincją o tej samej nazwie i dowodził częścią królewskiej armii; Joannes F., Historia..., s. 187.

[Grayson126-1] Grayson A.K., Königslisten..., s. 126.

[Joannes89-2] Joannes F., Historia..., s. 89.

[3] Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004, s. 80.

[4] sło amīlu, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/2), The Oriental Institute, Chicago 1988, s. 48.

[5] Kodeks Leningradzki, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy i jego transliteracja

[6] Kodeks Leningradzki, Jr 52:31 - tekst źródłowy i jego transliteracja

[7] Septuaginta, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy i jego transliteracja

[8] Septuaginta, Jr 52:31 - tekst źródłowy i jego transliteracja

[9] Wulgata, 2 Krl 25:27 - tekst źródłowy

[10] Wulgata, Jr 52:31 - tekst źródłowy

[11] Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 25:27 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2013-09-26].

[12] Biblia Internetowa - porównanie Jr 52:31 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2013-09-26].

[Ver80-13] Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 80.

[Ver60-14] Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 60.

[15] Verbrugghe G.P., Wickersham J.M., Berossos..., s. 61

[Leick-17] sło Amel-Marduk, w: Leick G., Who's Who..., s. 13.

[19] 2 Krl 25,27-30

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[a]

[16]

[b]

[17]