Bederowiec
50°16′29″N 18°59′15″E/50,274778 18,987444| Część Katowic | |
 Fragment mapy z 1926 roku ze znajdującym się po wschodniej stronie Bederowcem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Data założenia |
lata 20. XIX wieku |
| W granicach Katowic |
15 października 1924 |
| SIMC |
0937480 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Tablice rejestracyjne |
SK |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°16′29″N 18°59′15″E/50,274778 18,987444
| |
Bederowiec (niem. Bedersdorf[1]) – część miasta Katowice[2], położona na terenie dzielnicy Osiedle Tysiąclecia[3], na granicy z Chorzowem (park Śląski)[4]. Powstała wzdłuż obecnej ulicy Chorzowskiej w latach 20. XIX wieku jako przysiółek Dębu, zaś w 1961 roku na jaj miejscu rozpoczęto budowę osiedla im. Tysiąclecia Państwa Polskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Bederowiec wywodzi się od nazwiska proboszcza parafii w Chorzowie (Starym) – Józefa Bedera, który założył tę osadę na gruntach dóbr Chorzów-Dąb w latach 20. XIX wieku[5]. Powstała ona wówczas jako przysiółek Dębu, po obu stronach drogi Katowice–Chorzów (obecna ulica Chorzowska), na terenach obecnego osiedla Tysiąclecia w Katowicach i parku Śląskiego w Chorzowie, na wysokości rzeźby „Żyrafa” przy wejściu do Śląskiego Ogrodu Zoologicznego[6]. W 1825 roku Bederowiec zamieszkiwał 67 mieszkańców[7], w 1862 roku 165 osób, w 1871 roku 231, zaś dwa lata później 210 osób[8]. Pod koniec XIX wieku znajdowały się tu stolarnia i młyn (napędzane silnikami parowymi)[7]. W grudniu 1885 roku osadę tę zamieszkiwało 247 osób[1].
W 1924 osada została przyłączona wraz z Dębem do Katowic, a do tego czasu administracyjnie podlegała Królewskiej Hucie. W latach wielkiego kryzysu (1929–1933) na terenach Bederowca powstawały osiedla bezrobotnych złożone z prymitywnych lepianek i baraków. Zaniedbana, nieoświetlona i nieskanalizowana dzielnica była wtedy cynicznie określana jako „Maroko” lub „Egipt”. W 1934 roku miasto zaczęło w Bederowcu budować domy dla bezdomnych, na terenie wydzierżawionym od Skarbofermu. W 1950 roku Bederowiec oddał część swoich terenów pod budowę Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku[7].
W latach 50. XX wieku zdecydowano o budowie na obszarze Bederowca nowego osiedla mieszkaniowego. Przed wyburzeniem osady, w jego rejonie znajdował się szyb wentylacyjny „Bederowiec”, zespół baraków zwanych „Maroko” oraz pola uprawne i nieużytki. Ostatnie żniwa na terenie Bederowca odbyły się w 1960 roku[6], a rok później rozpoczęto budowę osiedla Tysiąclecia[7].
Upamiętnienie i pozostałości[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Bederowiec jest na terenie Katowic upamiętniona poprzez nadane przez Radę Miasta Katowice: 28 listopada 2012 roku ulicę Bederowiecką, biegnącą od ulicy Brackiej w kierunku cmentarza[9] i 19 grudnia 2012 roku park Bederowiec, obejmujący teren wokół stawu Maroko[10]. Po Bederowcu pozostał również kamienny krzyż z tablicą znajdujący się w ogrodzie przy kościele Matki Boskiej Piekarskiej na osiedlu Tysiąclecia Górnym. Na tablicy widnieje następująca treść: Prosymy o pobożny Ojcze nasz i Zdrowaś Marya – Wioska Bedersdorf 1893[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b The Genealogical Gazetteer: Bederowiec, Bedersdorf, Col. Bedersdorf. gov.genealogy.net. [dostęp 2021-06-26]. (ang.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-04-03]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-04-03]. (pol.).
- ↑ Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-04-03]. (pol.).
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 30-31.
- ↑ a b c Krężel 2016 ↓.
- ↑ a b c d Szaraniec 1996 ↓, s. 60.
- ↑ Borowy 1997 ↓, s. 68.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: ul. Bederowiecka. www.katowice.eu. [dostęp 2021-06-26]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Park Bederowiec. www.katowice.eu. [dostęp 2021-06-26]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Robert Borowy, Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kloefas”. Historia węglem pisana, Katowice: KWK „Katowice-Kloefas”, 1997, ISBN 83-907139-2-6.
- Monika Krężel, Były pola, fińskie domki, kolonia dla bezrobotnych. Dziś to miasto-park. Oto osiedle Tysiąclecia, [w:] Nasza Historia [online], naszahistoria.pl, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2021-06-26] (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Dzieje Dębu (1299-1999), Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1999, ISBN 83-87727-30-X.
- Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9.
