Kokociniec

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kokociniec
Część Katowic
Ilustracja
Fragment osiedla mieszkaniowego Kokociniec
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Ligota-Panewniki

Data założenia

połowa XVII wieku

W granicach Katowic

1 kwietnia 1951

SIMC

0937617

Strefa numeracyjna

32

Tablice rejestracyjne

SK

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kokociniec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kokociniec”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kokociniec”
Ziemia50°14′04″N 18°57′22″E/50,234489 18,956208
Multimedia w Wikimedia Commons

Kokociniec (niem. Kokoczinietz[1]) – część Katowic[2], położona w zachodnim fragmencie miasta, w granicach dzielnicy Ligota-Panewniki, na terenach historycznej gminy Panewniki.

Osada ta zaczęła się rozwijać od połowy XVII wieku wokół powstałej wówczas kuźnicy, zaś w XIX wieku powstała „huta żelaza Ida”. Znaczący rozwój Kokocińca nastąpił dopiero po II wojnie światowej. W 1951 roku miejscowość włączono do Katowic, zaś w latach 70. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla Kokociniec. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku powstało osiedle Sadyba, zaś w 2014 roku rozpoczęto budowę osiedla Franciszkańskiego na granicy Kokocińca i Ligoty.

Kokociniec obecnie ma mieszkaniowy charakter z rozwiniętymi usługami towarzyszącymi. Główne trasy Kokocińca to ulice: Krucza i Kijowska. W 2007 roku w Kokocińcu mieszkało ok. 6,2 tys. osób[3], zamieszkujących głównie osiedle Kokociniec[4].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Potok Kokociniec na wysokości siedziby Nadleśnictwa Katowice

Kokociniec pod względem administracyjnym położony jest w województwie śląskim i wraz z całymi Panewnikami stanowi część katowickiej dzielnicy Ligota-Panewniki[5]. Od północy Kokociniec graniczy z lasami (z Lasem Załęskim), a za nimi z Szadokiem i Załęską Hałdą, od wschodu z Ligotą (Starą Ligotą), zaś od południa i zachodu z pozostałą częścią Panewnik (Nowe Panewniki i Wymysłów) i Lasami Panewnickimi[6][7]. Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego Kokociniec znajduje się w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13)[8], natomiast pod względem historycznym we wschodniej części Górnego Śląska[9], do 1951 roku w gminie Panewniki[10].

Pod względem budowy geologicznej Kokociniec położony jest w zapadlisku górnośląskim, które wypełnia utwory pochodzące z karbonu (głównie zlepieńce, piaskowce i łupki ilaste zawierające pokłady węgla kamiennego)[11]. Powierzchniowe utwory, na których leży Kokociniec są zbudowane natomiast z młodszych skał. Utwory plejstoceńskie w postaci glin zwałowych, budują północny Kokociniec, zaś południową część piaski i żwiry fluwioglacjalne. W dolinach cieków wodnych wykształciły się holoceńskie osady rzeczne[12]. Utwory plejstoceńskie powstały pod wpływem trwających w tym czasie zlodowaceń[13]. Pod utworami czwartorzędowymi równoleżnikowo biegnie uskok, zwany uskokiem kłodnickim, rozdzielająco dwie części dzielnicy: północna, wykształcona na skałach karbonu górnego i południowa, zbudowana z mioceńskich utworów[14]. Cały obszar dzielnicy geomorfologicznie położony jest w Rowie Kłodnicy[15].

Klimat Kokocińca nie wyróżnia się zbytnio od warunków panujących w całych Katowicach, a jedynie jest modyfikowany przez lokalne czynniki (topoklimat). Występuje tu klimat umiarkowany przejściowy z przewagą prądów oceanicznych nad kontynentalnymi[16]. Obszar Kokocińca położony jest w dorzeczu Odry. Przez teren dzielnicy płyną dwie rzeki: Kłodnica i dopływający do niej na terenie dzielnicy potok Kokociniec[17]. Dolina potoku Kokociniec stanowi obszar o podwyższonej wartości przyrodniczej. Dolna, niezabudowana część łączy z korytarzem ekologicznym Kłodnicy i występują tam siedliska lęgowe oraz płaty lasu i zarośli olchowo-wierzbowych[18].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Tablica informacyjna ustawiona w miejscu gdzie funkcjonowała huta „Ida”

Według językoznawców nazwa Kokociniec pochodzi od nazwy rośliny uprawnej – kłokoczki[4]. Sam zaś Kokociniec został założony jako kolonia Panewnik nad Kłodnicą, wokół kuźnicy zbudowanej w 1650 roku[19][20] (lub na początku XVII wieku[21][22]). Kuźnię tę oddał do użytku zarząd pszczyńskich dóbr materialnych. Zakład ten do 1670 roku był dzierżawiony przez nieznanego obecnie kuźnika, a potem został przejęty przez zarząd pszczyńskiego dominium. W XVIII wieku była ona nieczynna, a w XIX wieku wznowiono niej produkcję jako fryszerka[20].

W XIX wieku kolonia rozwijała się wokół omawianej fryszerki i huty „Ida”, należącej do księcia pszczyńskiego z rodu Hochbergów. W latach 1845–1846 wybudowano przy hucie dwa wielkie piece opalane węglem, odlewnię żelaza i kotlarnię. W węgiel hutę zaopatrywała pobliska kopalnia „Szadok”, położona na granicy Kokocińca i Ligoty. Obecnie pozostałością huty są budynki zajmowane przez Nadleśnictwo Katowice, położone przy ulicy Kijowskiej[4]. W XIX i XX wieku w Kokocińcu rozwijała się nowa zabudowa mieszkaniowa w postaci domów jednorodzinnych dla robotników[20]. W XIX wieku wytyczono również główną drogę, prowadzącą przez Kokociniec – obecną ulicę Kijowską[4]. W grudniu 1885 roku w Kokocińcu mieszkały 354 osoby. W tym czasie osada ta przynależała do gminy wiejskiej Panewniki w powiecie pszczyńskim (Pleß)[1].

W 1912 roku oddano do użytku szkołę katolicką, według projektu Fedora Rudzińskiego[23]. W związku z likwidacją powiatu katowickiego Kokociniec włączono do Katowic w dniu 1 kwietnia 1951 roku[10]. Do lat 70. XX wieku tereny Kokocińca były słabo zaludnione, a większość budynków stanowiły domy jednorodzinne[4]. W latach 70. i 80. XX wieku, w rejonie ulic: Kruczej, Zielonej, Kijowskiej i gen. J. Wybickiego powstało dla pracowników Kopalni Węgla Kamiennego „Śląsk” w Rudzie Śląskiej i ich rodzin osiedle mieszkaniowe Kokociniec, będące obecnie w zarządzie Spółdzielni Mieszkaniowej „Górnik”[23], Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej[24] oraz osobnych wspólnot mieszkaniowych[4]. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku w Kokocińcu powstało osiedle Sadyba[25].

W 1995 roku na osiedlu oddano do użytku nową szkołę – obecną Szkołę Podstawową Nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej[4]. Z uwagi na działalność wydobywczą pod osiedlem Kokociniec, w kwietniu i maju 2011 roku celem uratowania całego segmentu bloków na osiedlu Kokociniec wyburzono budynki przy ulicy Kijowskiej 73d i 73j[4]. Na rzecz mieszkańców obydwu osiedli: Kokociniec i Sadyba, w 2016 roku powołano Inicjatywę Mieszkańców[26].

Architektura i urbanistyka[edytuj | edytuj kod]

Osiedle Sadyba w Kokocińcu

W pierwszej połowie XX wieku zabudowa Kokocińca skupiała się w rejonie dzisiejszych ulic: Kijowskiej i Kruczej, a pomiędzy nimi znajdowały się pola uprawne poprzecinane niewielkimi potokami. Na północ znajdował się natomiast gęsty las, za którym położona jest Załęska Hałda[4]. Obecna, najstarsza zabudowa Kokocińca, będąca pozostałością górnośląskiego budownictwa drewnianego, znajduje się w rejonie ulic: Braci Wieczorków (w tym chata rodziny Mrowców), Płochej, Panewnickiej i Stolarskiej[20].

Osiedle Franciszkańskie na granicy Ligoty i Kokocińca w trakcie budowy w kwietniu 2020 roku

Po II wojnie światowej zakazano zabudowania kokocinieckich pól uprawnych, prawdopodobnie z uwagi na warunki geologiczne – niestabilny grunt i przebiegający przez osiedle uskok kłodnicki. Mimo tego, w latach 70. XX wieku zaplanowano budowę osiedla dla górników kopalni „Śląsk” w Rudzie Śląskiej w rejonie ulic: Zielonej, Kruczej, Kijowskiej i gen. J. Wybickiego. W latach 1974–1975 Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego wybudowało osiem czteropiętrowych bloków, w których znalazło się 640 mieszkań[4]. Obecnie ta część osiedla zarządzana jest przez Administrację „Śląsk” Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej[24]. Nowsze bloki są zarządzane przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Górnik”. W skład tego osiedla wchodzą 22 budynki mieszkalne z lat 1982–1991 o zabudowie wysokiej i niskiej, w której znajdują się łącznie 1 153 mieszkania o łącznej powierzchni użytkowej ok. 65,4 tys. m², a także 24 lokale użytkowe, 32 garaże i boisko sportowe[27]. Udział powierzchni zabudowanej na powierzchni terenu osiedla Kokociniec wynosi 18%, wskaźnik intensywności zabudowy (netto) – 0,63 WIZ; średnia ważona liczby kondygnacji to 3,5[28]. Obszar pomiędzy ulicami: Kijowską, J. Płochy i Małą stanowi lokalny ośrodek usługowy, w którym występują placówki handlowo-usługowe, przedszkole, szkoła podstawowa, obszary zielone oraz przystanki transportu miejskiego[29].

Po 1989 roku trwała dalsza rozbudowa Kokocińca, obejmująca zwłaszcza zachodnie i południowe części dzielnicy. Jeszcze na przełomie lat 80. i 90. XX wieku w rejonie ulicy Szafirowej powstało osiedle Sadyba[25], do około 1995 roku ukończono budowę domów szeregowych w rejonie m.in. ulic: K. Grzesika, J. Heweliusza, J. Wybickiego, Wyzwolenia i Ogrodowej, zaś w latach 2000–2012 powstało osiedle w rejonie ul. J. Szojdy. Powstała również nowa zabudowa w rejonie granicy z Nowymi Panewnikami, m.in. przy ulicach Twardej i Panewnickiej[25], zaś na granicy Kokocińca i Ligoty w 2014 roku rozpoczęto budowę osiedla Franciszkańskiego[30].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Ulica Kijowska na wysokości siedziby Nadleśnictwa Katowice

Do głównych dróg przebiegających przez Kokociniec należą dwie ulice, przy których w czasie rozwoju Kokocińca w XIX wieku koncentrowała się zabudowa[4]. Są to:

  • ul. Kijowska – ulica biegnąca wschodnią stroną dzielnicy; łączy ona Kokociniec w kierunku południowym z ulicą Panewnicką, a stamtąd do innych dzielnic Katowic[7]; jest to droga powiatowa o klasie drogi zbiorczej[31],
  • ul. Krucza – ulica biegnąca środkiem Kokocińca w kierunku północny wschód – południowy zachód; podobnie jak ulica Kijowska, łączy się z ulicą Panewnicką po południowej stronie[7]; jest to droga powiatowa o klasie drogi zbiorczej[31].

Powyższymi ulicami kursują również autobusy na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). W Kokocińcu zlokalizowane są cztery przystanki ZTM-u: na ulicy Kruczej Kokociniec Ogrodowa i Kokociniec Wybickiego, zaś na ulicy Kijowskiej Kokociniec Płochy [nż] i Kokociniec Kijowska. Linie kursujące przez te przystanki łączą Kokociniec z innymi dzielnicami Katowic oraz z niektórymi ościennymi miastami Gónośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, tj. z Chorzowem, Rudą Śląską oraz Świętochłowicami[32].

Sieć kolejowa w Kokocińcu okala dzielnicę od północnej strony. Znajduje się tam posterunek odgałęźny Panewnik, w którym krzyżuje się pięć linii kolejowych w tym linia nr 141 Katowice Ligota – Gliwice oraz nr 171 Dąbrowa Górnicza Towarowa – Panewnik. Posterunek Panewnik został oddany do użytku w 1953 roku przez Polskie Koleje Państwowe[33]. Linia kolejowa nr 141 została otwarta dla ruchu 1 października 1904 roku przez pruskie koleje państwowe (KPEV). Linię tę zelektryfikowano 8 września 1977 roku, zaś pociągi pasażerskie kursowały przez nią do 27 maja 2000 roku. Na linii tej znajdował się też przystanek osobowy Katowice Kokociniec – obecnie zlikwidowany[34][35]. Linię nr 171 na odcinku Szadok – Panewnik otwarto 27 września 1953 roku, a zelektryfikowano 30 maja 1970 roku. Na linii tej prowadzony jest ruch towarowy[36][37].

Oświata, kultura i sport[edytuj | edytuj kod]

W 1881 roku na terenie Kokocińca została założona biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych – wówczas jedna z pierwszych na Górnym Śląsku. W 1908 roku przystąpiono do działań na rzecz budowy szkoły w Kokocińcu. W tym czasie władze gminy Panewniki zakupiły od Piotra Gierlotki teren pod budowę szkoły, którą oddano do użytku w 1912 roku[23]. Powstanie osiedle Kokociniec w latach 70. XX wieku spowodowało zatłoczenie istniejącej szkoły przy ulicy Panewnickiej (obecna Szkoła Podstawowa nr 9 im. J. Brzechwy). W tym celu szkołę powiększono, co jednak z biegiem czasu spowodowało ponowny problem z przepełnieniem. Dopiero w 1992 roku przy ulicy Zielonej rozpoczęto budowę nowej szkoły, którą ukończono w 1995 roku. Jest nią obecna Szkoła Podstawowa Nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej[4].

Od 2016 roku w Kokocińcu działa Inicjatywa Mieszkańców Osiedli Kokociniec i Sadyba, która działa na rzecz mieszkańców obydwu osiedli. Wśród podjętych działań, zaangażowano się w sprawie zgłoszenia do katowickiego budżetu obywatelskiego pomysłu wybudowania strefy aktywności fizycznej[26]. Strefa ta wraz z parkiem do strret workoutu została oddana do użytku w 2017 roku. Z Kokocińcem związani są dwaj znaczący bokserzy: Leszek Błażyński (dwukrotny brązowy medalista olimpijski w wadze muszej) oraz Antoni Papierski (pięściarz specjalizujący się w wadze papierowej)[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b The Genealogical Gazetteer: Kokociniec, Kokoczinietz. gov.genealogy.net. [dostęp 2021-07-13]. (ang.).
  2. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-04-16]. (pol.).
  3. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 18.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Bulsa i Malejka-Żywica ↓.
  5. ↑ Rada Miejska Katowic, Uchwała NR XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 r. w sprawie nazw i granic obszarów działania jednostek pomocniczych samorządu na terenie miasta Katowic, Katowice, 29 września 1997 [zarchiwizowane z adresu 2016-04-09] (pol.).
  6. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 2.
  7. ↑ a b c Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  8. ↑ Opracowanie… 2014 ↓, Załącznik nr 8.
  9. ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 11.
  10. ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 141.
  11. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 44.
  12. ↑ Opracowanie… 2014 ↓, Załącznik nr 10.
  13. ↑ Opracowanie… 2014 ↓, s. 33.
  14. ↑ Opracowanie… 2014 ↓, Załącznik nr 11.
  15. ↑ Opracowanie… 2014 ↓, Załącznik nr 7.
  16. ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 52-54.
  17. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 28.
  18. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 32.
  19. ↑ według Ludwika Musioła.
  20. ↑ a b c d Szaraniec 1996 ↓, s. 126.
  21. ↑ według Leszka Wiatrowskiego
  22. ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 320-321.
  23. ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 127.
  24. ↑ a b Śląsko-Dąbrowska Spółka Mieszkaniowa: Administracja Śląsk. www.sdsm.pl. [dostęp 2021-07-13]. (pol.).
  25. ↑ a b c Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2021-07-13]. (pol.).
  26. ↑ a b Dorota Malejka-Żywica: Pięć lat działalności Inicjatywy Mieszkańców Osiedla Kokociniec. kokociniec.pl, 2021-04-06. [dostęp 2021-07-13]. (pol.).
  27. ↑ Spółdzielnia Mieszkaniowa "Górnik" w Katowicach: Administracja Kokociniec. smgornik.katowice.pl. [dostęp 2021-07-13]. (pol.).
  28. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 10.
  29. ↑ Studium… 2012 ↓, s. 63.
  30. ↑ Urbanity: Osiedle Franciszkańskie. www.urbanity.pl. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  31. ↑ a b Rada Miasta Katowice, UCHWAŁA NR XL/925/13 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [online] [dostęp 2021-07-16] (pol.).
  32. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  33. ↑ Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: Panewnik. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  34. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Linia Katowice Ligota – Gliwice (141). www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  35. ↑ Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: 141 Katowice Ligota - Gliwice. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  36. ↑ Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: 171 Dąbrowa Górnicza Towarowa - Panewnik. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  37. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Linia Dąbrowa Górnicza Towarowa – Panewnik (171). www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Części miasta Katowice
Części miasta wg SIMC
Miejskie obszary funkc.
Pozostałe

Herb Katowic

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kokociniec&oldid=71999979”