Wilhelmina (Katowice)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wilhelmina
Część Katowic
Ilustracja
Fragment mieszkaniowej zabudowy Wilhelminy przy ulicy Krakowskiej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Szopienice-Burowiec

W granicach Katowic

31 grudnia 1959

SIMC

0937824

Strefa numeracyjna

32

Tablice rejestracyjne

SK

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Wilhelmina”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Wilhelmina”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wilhelmina”
Ziemia50°15′16″N 19°05′40″E/50,254444 19,094444

Wilhelmina – część Katowic[1], położona w rejonie skrzyżowania ulic Krakowskiej, Bagiennej, Lwowskiej i Szopienickiej, na terenie dzielnicy Szopienice-Burowiec.

Początki Wilhelminy wiążą się z budową przez koncern Georg von Giesches Erben w 1834 roku huty cynku „Wilhelmina”, co w późniejszym czasie doprowadziło do powstania w latach 40. XIX wieku na terenach Roździenia kolonii, która była stale rozbudowana. 31 grudnia 1959 roku Wilhelmina została włączona do Katowic. Obecnie pełni głównie funkcje transportowe z uwagi na lokalizację dużego węzła drogowego ul. Bagiennej (drogi krajowej nr 79), a także przemysłowo-usługowe i handlowe, zwłaszcza wzdłuż ul. Krakowskiej.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Wilhelmina graniczy od północy z Szopienicami (kolonią Helgoland), od wschodu z Uthymanem i Stawiskami, od południa z Janowem, a od zachodu z Bagnem i dalej z Zawodziem[2]. Osada położona jest w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13), na obszarze Płaskowyżu Katowickiego zbudowanego z utworów karbońskich, rozciętego w rejonie Wilhelmina przez dolinę Rawy, wypełnioną przez osady glacjalne[3]. Większa część Wilhelminy położona jest w zlewni Rawy, która płynie na północ od zabudowy osiedla, poza jej obszarem. Na całym odcinku rzeka ta jest uregulowana i obwałowana. Obszar na wschód od skrzyżowania ulic Krakowskiej i Lwowskiej objęty jest przez zlewnię Boliny, która przepływa bezpośrednio przez sąsiedni Janów[3].

Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]

Dawny dom mieszkalny robotniczy huty przy ul. ks. mjr. Karola Woźniaka 2 z około 1908 roku, położony na pograniczu Szopienic i Wilhelminy
Zabytkowy pałacyk Prittwitz z II połowy XIX wieku

Powstanie kolonii na terenie Roździenia[4] związane jest z uruchomioną w 1834 roku hutą cynku „Wilhelmina” (niem. Wilhelmine-Hütte, Wilhelminehütte; późniejsza Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice”[5]), wybudowaną przez koncern Georg von Giesches Erben. W pobliżu zakładu na terenach odkupionych od ordynata mysłowickiego Aleksandra Mieroszewskiego oraz gospodarza Kaspra Dziedzica, na skrzyżowaniu dróg w kierunku Katowic i Mysłowic, w latach 40. XIX wieku została wybudowana kolonia Wilhelmina[6]. Zaczęto budować od 1846 roku. Jako pierwsze powstały familoki, w których nie było dostępu do wody ani kanalizacji[4]. Nazwa huty oraz kolonii pochodzi od pełnomocnika kolegium reprezentantów koncernu spadkobierców Gieschego[6].

W 1857 roku w hucie zatrudnionych było 272 robotników, z czego większość mieszkała w Wilhelminie. Huta zaś była wówczas jednym z bardziej znaczących zakładów na Górnym Śląsku. 8 czerwca 1910 roku robotnicy huty zorganizowali 49-dniowy strajk, w którym protestowali przeciwko panującym na zakładzie warunkom. Po strajku pracownicy byli przez władze spółki represjonowani – zwolniono przywódców strajku, a prawie 100 robotników eksmitowano z domów spółki[6].

W 1872 roku powstała w Wilhelminie szkoła katolicka, w której wykładano w języku polskim. Uczęszczało do niej wówczas około 400 dzieci[6]. W latach 90. XIX wieku w północnej części, w rejonie granicy Wilhelminy z Roździeniem i Szopienicami, przy ulicy Lwowskiej, zaczęło powstawać kolejne osiedle familoków, nazwane Helgolandem. Domy w Wilhelminie były początkowo własnością koncernu Georg von Giesches Erben, a od 1922 roku spółki Giesche[4]. Od 1926 roku Wilhelmina należała do gminy Szopienice-Roździeń (później Szopienice), zaś 31 grudnia 1959 roku wraz z całą gminą została przyłączona do Katowic[7]

W Wilhelminie przy ulicy Krakowskiej 81-83, znajduje się zabytkowy pałacyk Prittwitz, powstały w drugiej połowie XIX wieku. Budynek ten prawdopodobnie stanowił miejsce spotkań elit przemysłowych spółki Georg von Giesches Erben. Po II wojnie światowej mieszkali w nim pracownicy Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice”, a funkcje mieszkalne budynek pełni do dziś[8]. Obiekt ten został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych 7 lipca 2020 roku[9].

Budynki przy ulicy Krakowskiej 144 i 148; na ścianie drugiej mural „Think”

Najstarsza istniejąca zabudowa pochodzi z lat 70. XIX wieku (ul. Krakowska 150a, 152, 152a, 154 i 156a). Do 1920 roku powstały budynki przy ulicy Krakowskiej 144, 148, 148a, 158, 160, 178 i 182[10]. Część z tych obiektów jest wybudowana w stylu historyzmu[11]. Z tego samego okresu pochodzi, położona w rejonie granicy Wilhelminy z Roździeniem i Szopienicami zabudowa familoków osiedla Helgoland, wybudowanych w stylu historyzmu ceglanego oraz dawny dom mieszkalny robotniczy huty przy ul. ks. mjr. Karola Woźniaka 2[12]. Po II wojnie światowej powstały głównie obiekty przemysłowo-usługowe. Z lat 1960–1967 pochodzą budynki przy ulicy Krakowskiej 136 i 138, z 1978–1985 obiekty spółki Tauron przy ulicy Lwowskiej 23, a z lat 80. XX wieku duża część zabudowy w rejonie zabytkowego pałacu Prittwitz. W 2000 roku powstała hala sklepu Selgros przy ulicy Lwowskiej 32, w 2007 roku Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 1 przy ulicy Krakowskiej 130, a w 2009 roku sklep LIDL przy ulicy Lwowskiej 21a[10][13].

29 maja 2010 roku w Galerii Szyb Wilson zorganizowano III Światowy Zjazd Wilhelminioków, które było spotkaniem osób mieszkających bądź związanych w przeszłości z Wilhelminą. W spotkaniu w 2009 roku uczestniczyło około 230 mieszkańców oraz absolwentów nieistniejącej obecnie Szkoły Podstawowej nr 49 w Katowicach[14]. Na ścianie kamienicy przy ulicy Krakowskiej 148 w 2013 roku w ramach Katowice Street Art Festival powstał mural pn. „Think”, którego autorem jest hiszpański artysta SpY[15].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Ul. Bagienna (DK79) na wysokości ulicy Szopienickiej; przystanek autobusowy Wilhelmina Zespół Szkół

Układ drogowy Wilhelminy jest rozbudowany. Główną trasą przebiegającą przez teren osady jest ulica Bagienna (fragment drogi krajowej nr 79), która biegnie w południowej części osady w kierunku wschód-zachód; ze względu na równoleżnikowy przebieg stanowi ona alternatywę dla autostrady A4. Zapewnia ona połączenie Wilhelminy w kierunku zachodnim z Chorzowem i Bytomiem, a w kierunku wschodnim z Mysłowicami, Jaworznem, Chrzanowem i Krakowem[16]. Zlokalizowany jest tu jej bezkolizyjny węzeł, w której krzyżują się ulice: Lwowska, Krakowska i Szopienicka. Ulica Lwowska przechodzi przez Wilhelminę w kierunku północ-południe i łączy osadę na północ z Szopienicami i na południe z Janowem. Ulica Krakowska pełni ważną funkcję w ruchu wewnętrznym Wilhelminy i biegnie w osi zachód-wschód. Na południowym wschodzie łączy się z ulicą Bagienną i po minięciu Stawisk łączy osadę z Mysłowicami. Ulica Szopienicka kieruje się na południowy zachód, łącząc Wilhelminę z Janowem i Nikiszowcem, a dalej na Giszowcem[13].

Na północ od Wilhelminy, na wysokości skrzyżowania ulic ks. mjr. Karola Woźniaka i Lwowskiej zlokalizowany jest kolejowy przystanek osobowy – Katowice Szopienice Południowe[13], który zapewnia regionalne połączenia kolejowe, organizowane przez Koleje Śląskie i Polregio. W październiku 2020 roku głównymi kierunkami były: Częstochowa, Gliwice, Katowice, Kraków Główny, Lubliniec, Oświęcim i Sosnowiec Główny[17].

Transport publiczny w Wilhelminie kursuje w postaci autobusów na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego. Według stanu z października 2020 roku, w miejscowości zlokalizowane są trzy przystanki: Wilhelmina Krakowska [nż], Wilhelmina Skrzyżowanie i Wilhelmina Zespół Szkół. Przystanek Wilhelmina Skrzyżowanie jest punktem pięciostanowiskowym (jeden na ul. Krakowskiej oraz po dwa na ul. Bagiennej i Lwowskiej). Kursowało z niego w tym czasie 19 linii autobusowych, z czego trzy z nich to linie nocne. Łączą one bezpośrednio Wilhelminę z większością dzielnic Katowic, a także z sąsiednimi miastami, w tym z Bieruniem, Chorzowem, Dąbrową Górniczą, Imielinem, Mikołowem, Mysłowicami, Siemianowicami Śląskimi czy Sosnowcem[18]. Kursują tu też autobusy PKM Jaworzno, które łączą Wilhelminę z Jaworznem przez Mysłowice (linia J)[19].

Gospodarka i instytucje[edytuj | edytuj kod]

Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 1 PSP przy ulicy Krakowskiej 138

W Wilhelminie ulica Krakowska jest miejscem lokalizacji licznych przedsiębiorstw różnych branż, a wśród nich, według stanu z października 2020 roku, znajdują się następujące zakłady: dostawca bakalii, ziaren i suszonych warzyw[20], oddział dystrybutora materiałów i systemów budowlanych z grupy izolacji termicznych[21], producent materiałów i tworzyw konstrukcyjnych[22], magazyn wypożyczalni sprzętu gastronomicznego[23], producent sufitów i ścian napinanych[24], oddział firmy oferującej urządzenia do chłodnictwa[25], oddział producenta osłon okiennych[26], dystrybutor urządzeń do krojowni[27], studio detailingowe[28], dostawca sprzętu do laboratoriów[29], hurtownia i serwis ogumienia samochodowego[30], stacja diagnostyczna[31], dostawcza części samochodowych[32], dostawca węży i złączy dla przemysłu[33] i oddział firmy oferującej urządzenia pneumatyczne[34]. Przy ulicy Lwowskiej w Wilhelminie znajdują się: oddział spółki Tauron Obsługa Klienta[35], sklep cash & carry Selgros[36], dyskont spożywczy Lidl[37] oraz stacja paliw Circle K[38].

Przy ulicy Krakowskiej znajdują się również placówki instytucji publicznych. Według stanu z października 2020 roku, są tu zlokalizowane: Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 1 Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach (ul. Krakowska 130)[39] i Terenowy Punkt Pomocy Społecznej nr 9 Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach (ul. Krakowska 138)[40], w którym w okresie zimowym prowadzone jest również schronisko dla bezdomnych mężczyzn, posiadające 20 miejsc interwencyjnych[41].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2023-05-21]. (pol.).
  2. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal Krajowy. Skany map topograficznych. www.geoportal.gov.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  3. ↑ a b Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe z elementami opracowania ekofizjograficznego problemowego (problematyka ochrony dolin rzecznych oraz ograniczeń dla zagospodarowania terenu wynikających z wpływu działalności górniczej) dla potrzeb opracowania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w mieście Katowice, Katowice: Werona, 2014 (pol.).
  4. ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 251.
  5. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 46, ISBN 978-83-7729-502-1.
  6. ↑ a b c d Szaraniec 1996 ↓, s. 250.
  7. ↑ Dz.U. z 1959 r. nr 64, poz. 381
  8. ↑ Michał Bulsa, Michał Malina. Pałacyk Prittwitz. „Roździeń”. 9/218, s. 11, wrzesień 2013. ISSN 1426-0085. 
  9. ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach, Informacja Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wpisie do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego w okresie od dn. 01.01.1999 r. do 04.09.2020 r. [online], wkz.katowice.pl [dostęp 2020-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-08] (pol.).
  10. ↑ a b Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  11. ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 29/36.
  12. ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 30/36.
  13. ↑ a b c OpenStreetMap. Mapa Podstawowa. www.openstreetmap.org. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  14. ↑ Galeria Szyb Wilson: III ŚWIATOWY ZJAZD WILHELMINIOKÓW. szybwilson.org. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  15. ↑ TOP 15 najciekawszych murali w Katowicach. katowice.naszemiasto.pl, 2019-11-07. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  16. ↑ Studium... 2012 ↓, s. 75.
  17. ↑ PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Odjazdy. Katowice Szopienice Południowe. Rozkład jazdy ważny w dniach 30.08 – 07.11.2020. Aktualizacja wg stanu na 18.09.2020 (pol.).
  18. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (pol.).
  19. ↑ PKM Jaworzno: Rozkład jazdy. Linia J. Rozkład jazdy ważny od: 18.10.2020. www.pkm.jaworzno.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  20. ↑ MAKAR BAKALIE: Kontakt. www.makar.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  21. ↑ SIG: Katowice – Izolacje Techniczne. www.sig.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  22. ↑ POLIPLEX: O nas. poliplex.com.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  23. ↑ Horeca Service: Kontakt. horecaservice.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  24. ↑ DPS: Kontakt. dpsceilings.com. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  25. ↑ Beijer Ref Polska: Kontakt. www.beijer.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  26. ↑ BONIMEX: Kontakt. www.bonimex.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  27. ↑ ALLCOMP: Kontakt. www.allcomp.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  28. ↑ Infamous Factory. infamousfactory.pl. [dostęp 2020-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-20)]. (pol.).
  29. ↑ VIATECO: Kontakt. viateco.eu. [dostęp 2020-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-19)]. (pol.).
  30. ↑ BOMA: Kontakt. www.boma.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  31. ↑ SKP AUTOEKSPRES: Kontakt. autoekspres.com.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  32. ↑ HART: Kontakt. www.hartphp.com.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  33. ↑ Tubes International: Kontakt. www.tubes-international.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  34. ↑ Metal Work Polska: Oddziały Metal Work - Polska. www.metalwork.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  35. ↑ TAURON Obsługa Klienta. www.tauron.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  36. ↑ Selgros: Hala Katowice. www.selgros.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  37. ↑ Lidl. Lista sklepów. www.lidl.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  38. ↑ Circle K Poland: CIRCLE K EXPRESS KATOWICE, LWOWSKA. www.circlek.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  39. ↑ Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach, Jednostka Ratowniczo - Gaśnicza nr 1 Szopienice [online], www.gov.pl [dostęp 2023-05-21] (pol.).
  40. ↑ Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach: Książka telefoniczna. www.mops.katowice.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).
  41. ↑ Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach: Schronienie tymczasowe w noclegowniach i ogrzewalniach. www.mops.katowice.pl. [dostęp 2020-10-18]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Części miasta Katowice
Części miasta wg SIMC
Miejskie obszary funkc.
Pozostałe

Herb Katowic

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wilhelmina_(Katowice)&oldid=72826999”