Trastámara

Trastámara

Kraj	Hiszpania, Włochy
Założyciel	Henryk II Trastámara
Ostatni przedstawiciel	Ferdynand Aragoński
Rok założenia	1369
Rok rozwiązania	1516

Trastámara – dynastia hiszpańska panująca w latach 1369–1516 w Kastylii i w latach 1412–1516 w Aragonii, a także na Sycylii, Sardynii i w Neapolu.

Dzieje dynastii

Protoplastą dynastii był Henryk, hrabia Trastámara, nieślubny syn króla Kastylii Alfonsa XI i Eleonory de Guzmán. W 1369 roku, po zwycięstwie w wojnie domowej ze swym przyrodnim bratem, królem Piotrem I Okrutnym, Henryk rozpoczął panowanie w Kastylii jako Henryk II. Jego syn Jan I (1379-90) poślubił Eleonorę, córkę króla Aragonii Piotra IV Uroczystego (1336-87). Z małżeństwa tego urodził się syn Ferdynand, który w 1412 roku objął władzę w Aragonii jako król Ferdynand I, tym samym zaczynając panowanie dynastii w tym królestwie.

Drogę do tronu aragońskiego otworzyła bezpotomna śmierć w 1410 roku ostatniego króla aragońskiego z dynastii barcelońskiej, Marcina I Ludzkiego (1396-1410). Bezkrólewie w Aragonii trwało dwa lata, do 1412 roku, kiedy Ferdynand powołujący się na pokrewieństwo z królami Aragonii przez swoją matkę, zyskał przewagę nad swym konkurentem do korony Aragonii, Jakubem I hrabią Urgell. Oficjalnie koronę Aragonii przekazały Ferdynandowi stany wszystkich aragońskich prowincji, zgromadzone w miejscowości Caspe. Tam też w 1412 roku sformułowano tzw. ugodę z Caspe. Akt ten zadecydował o tym, że u progu XV wieku w dwóch najważniejszych hiszpańskich królestwach Kastylii i Aragonii panowali władcy z dwóch linii tej samej dynastii Trastámara. Znakomicie ułatwiło to w przyszłości unię obu królestw.

Królowie Aragonii z dynastii Trastámara nawiązywali do wielkich tradycji swoich poprzedników, próbujących umocnić obecność polityczną Aragonii na Półwyspie Apenińskim. Syn Ferdynanda I, król Alfons V Wspaniały (1416-58), w latach 1421-42 prowadził szereg kampanii, zmierzających do podporządkowania sobie Królestwa Neapolu, realizując tym samym wolę neapolitańskiej królowej Joanny, która w 1421 roku wyznaczyła swoim następcą władcę Aragonii. Działania te zakończyły się ostatecznie sukcesem.

Henryk II zabijający swojego brata Piotra I Okrutnego

W 1442 roku Alfons V objął władzę w Neapolu, jego spadkobiercą został tam nieślubny syn Ferrante. Osiągnięciom królów aragońskich w polityce zagranicznej towarzyszył postępujący zamęt wewnętrzny w ich królestwie. Już za panowania Alfonsa V wybuchł konflikt między katalońskim patrycjatem (tzw. stronnictwo Biga) a drobnym mieszczaństwem (tzw. stronnictwo Busca). Niepokoje społeczne w Katalonii pogłębiły się jeszcze za panowania kolejnego króla, Jana II (1458-79). Nałożyła się wówczas na nie opozycja patrycjatu wobec dążeń Jana II do wzmocnienia władzy królewskiej kosztem katalońskich stanów. Stało się to przyczyną wojny tychże stanów z Janem II w latach 1462-72. Zakończyła się ona sukcesem króla, który umiejętnie wykorzystał poparcie otrzymane ze strony uboższego mieszczaństwa. Rok 1469 jest datą niezmiernie istotną nie tylko dla wewnętrznych dziejów rodu Trastámara, ale dla całej historii Hiszpanii. Wtedy bowiem doszło do ślubu syna Jana II, Ferdynanda, z dziedziczką tronu Kastylii, Izabelą. Był to krok decydujący na drodze do połączenia się tych dwóch królestw, a tym samym powstania zjednoczonej Hiszpanii. Od 1474 roku Ferdynand panował w Kastylii jako współmałżonek Izabeli, a 5 lat później odziedziczył po ojcu tron Aragonii. Polityczne zjednoczenie Hiszpanii stało się wówczas faktem.

Wspólny portret Ferdynanda Aragońskiego i Izabeli Kastylijskiej

Formalnie jednak do 1516 roku Aragonia i Kastylia były odrębnymi królestwami, zjednoczonymi małżeństwem swoich władców. Ferdynand II Aragoński współtworzył z Izabelą Kastylijską główne sukcesy jednoczącej się Hiszpanii: dokończenie rekonkwisty (w 1492 roku zdobyto Grenadę) oraz początek zamorskiej ekspansji Hiszpanii. Kontynuował także tradycyjną aragońską politykę na terenie południowych Włoch (od 1495 roku skutecznie bronił neapolitańskiego królestwa przed zakusami królów Francji). Konflikt Ferdynanda II Aragońskiego z Francją był również przyczyną jego wyprawy wojennej w 1512 roku przeciw Janowi d' Albret, królowi Nawarry. Nawarra pozostawała wówczas w orbicie wpływów francuskich. Kampania ta zakończyła się pełnym sukcesem króla Ferdynanda, który przyłączył wówczas większość nawarskiego terytorium, wraz z jej stolicą Pamploną do Hiszpanii.

Ferdynand II Aragoński zmarł w 1516 roku. Na nim kończy się panowanie dynastii z Trastámara zarówno w Aragonii, jak i w Kastylii. Od 1516 roku w zjednoczonej Hiszpanii władzę przejął Karol Habsburg, późniejszy cesarz Karol V, syn córki Ferdynanda i Izabeli, Joanny Szalonej, oraz Filipa I Pięknego Habsburga, syna cesarza Maksymiliana I.

Władcy pochodzący z dynastii

Władcy Kastylii-Leónu z dynastii Trastámara

• Henryk II Trastámara 1369–1379
• Jan I 1379–1390
• Henryk III Chorowity 1390–1406
• Jan II 1406–1454
• Henryk IV Bezsilny 1454–1474
• Izabela I Katolicka 1474–1504

Władcy Aragonii z dynastii Trastámara

• Ferdynand I 1412–1416
• Alfons V Wspaniały 1416–1458
• Jan II 1458–1479
• Ferdynand II Katolicki 1474–1516

Władcy Neapolu z dynastii Trastámara

• Alfons I 1442–1458
• Ferdynand I 1458–1494
• Alfons II 1494–1495
• Ferdynand II 1495–1496
• Fryderyk IV 1496–1501

Władcy Nawarry z dynastii Trastámara

• Jan II Aragoński 1425–1479
• Eleonora I z Nawarry 1479

Genealogia

Linie główne

Henryk II 1333–1379 król Kastylii i Leónu

Jan I 1358–1390 król Kastylii i Leónu

Henryk III 1379–1406 król Kastylii i Leónu

Ferdynand I 1380–1416 król Aragonii

Jan II 1405–1454 król Kastylii i Leonu

Jan II 1397–1479 król Aragonii

Alfons V 1396–1458 król Aragonii

Henryk IV 1424–1474 król Kastylii i Leónu

Eleonora I 1425–1479 królowa Nawarry

Ferdynand I 1423–1494 król Neapolu

Izabela I 1451–1504 królowa Kastylii i Leónu

Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii

Alfons II 1448–1495 król Neapolu

Fryderyk IV 1469–1496 król Neapolu

Joanna I 1479–1555 królowa Kastylii i Aragonii

Ferdynand II 1452–1504 król Neapolu

Królowie Kastylii

Maria 1313–1357

Alfons XI 1311–1350 król Kastylii i Leónu

Eleonora de Guzmán 1310–1351

Piotr I 1320–1367 król Portugalii

Piotr I 1334–1369 król Kastylii i Leónu

Piotr IV 1319–1387 król Aragonii

Joanna Manuel 1339–1381

Henryk II 1333–1379 król Kastylii i Leónu

Fadryk Alfons 1333–1358 hrabia Haro

Sancho 1342–1374 hrabia Albuquerque

Beatrycze 1347–1381

Ferdynand I 1345–1383 król Portugalii

Jan 1340–1399 książę Lancaster

Konstancja 1354–1394

Marcin I 1356–1410 król Aragonii

Eleonora 1358–1382

Jan I 1358–1390 król Kastylii i Leónu

Beatrycze 1372–1410

Katarzyna 1372–1418

Henryk III 1379–1406 król Kastylii i Leónu

Ferdynand I 1380–1416 król Aragonii

Eleonora 1374–1435

Fadryk Henryk 1390–1473

Izabela 1428–1496

Jan II 1405–1454 król Kastylii i Leonu

Maria 1401–1458

Alfons V 1396–1458 król Aragonii

Maria 1396–1445

Jan II Aragoński 1397–1479 król Aragonii

Joanna 1425–1468

Joanna 1439–1475

Henryk IV 1424–1474 król Kastylii i Leónu

Blanka II 1424–1464 królowa Nawarry

Izabela I 1451–1504 królowa Kastylii i Leónu

Alfons 1453–1468 książę Asturii

Alfons V 1432–1481 król Portugalii

Joanna 1462–1530

Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii

Izabela 1470–1498 księżna Asturii

Manuel I 1469–1521 król Portugalii

Maria 1482–1517

Jan 1478–1497 książę Asturii

Małgorzata 1480–1530

Filip I 1478–1506 Książę Burgundii

Joanna 1479–1555

Katarzyna 1485–1536

Henryk VIII 1491–1547 król Anglii

Jan III 1502–1557 król Portugalii

Henryk I 1512–1580 król Portugalii

Izabela 1503–1539

Eleonora 1498–1558

Karol V 1500–1558 król Hiszpanii

Ferdynand I 1503–1564 cesarzowa

Maria I 1516–1558 królowa Anglii

Filip II 1527–1598 król Hiszpanii i Portugalii

Królowie Aragonii i Nawarry

Henryk II 1333–1379 król Kastylii i Leónu

Joanna Manuel 1339–1381

Jan I 1358–1390 król Kastylii i Leónu

Eleonora 1358–1382

Jan I 1350–1396 król Aragonii

Marcin I 1356–1410 król Aragonii

Eleonora 1362–1416

Karol III 1361–1425 król Nawarry

Ferdynand I 1380–1416 król Aragonii

Eleonora 1374–1435

Maria 1363–1401

Marcin 1374–1409 król Sycylii

Blanka I 1391–1441 królowa Nawarry

Alfons V 1394–1458 król Aragonii

Maria 1396–1445

Jan II 1405–1454 król Kastylii i Leónu

Jan II 1397–1479 król Aragonii

Joanna 1425–1468

Eleonora 1402–1445

Edwarda I 1391–1438 król Portugalii

Ferdynand I 1423–1494 król Neapolu

Karol 1421–1461 książę Viany

Henryk IV 1424–1474 król Kastylii i Leónu

Blanka II 1424–1464 królowa Nawarry

Eleonora I 1425–1479 królowa Nawarry

Gaston IV 1422–1472 hrabia Foix

Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii

Izabela I 1451–1504 królowa Kastylii i Leónu

Joanna 1454–1517

Alfons V 1432–1481 król Portugalii

Joanna 1439–1475

Magdalena 1443–1495

Gaston 1444–1470 książę Viany

Jan 1450–1500 wicehrabia Narbonne

Maria 1457–1493

Małgorzata 1458–1486

Franciszek II 1433–1488 książę Bretanii

Franciszek Febus 1468–1483 król Nawarry

Katarzyna 1468–1518 królowa Nawarry

Gaston 1489–1512

Germaine 1488–1538

Ludwik XII 1462–1515 król Francji

Anna 1477–1514 księżna Bretanii

Karol VIII 1470–1498 król Francji

Królowie Neapolu

Giraldona Carlino

Alfons V 1396–1458 król Aragonii

Maria 1401–1458

Joanna 1425–1468

Jan II 1397–1479 król Aragonii

Blanka I 1391–1441 królowa Nawarry

Izabela 1424–1465

Ferdynand I 1423–1494 król Neapolu

Joanna 1454–1517

Ferdynand II 1452–1516 król Aragonii

Eleonora I 1425–1479 królowa Nawarry

Gaston IV 1422–1472 hrabia Foix

Hipolita Maria Sforza 1446–1484

Alfos II 1448–1495 król Neapolu

Fryderyk I 1452–1504 król Neapolu

Izabela del Balzo 1465–1533

Beatrycze 1457–1508

Joanna 1478–1518

Jan 1450–1500 wicehrabia Narbonne

Maria 1457–1493

Ferdynand II 1469–1496 król Neapolu

Ferdynand 1488–1550 książę Kalabrii

Germaine 1488–1538

Bibliografia

• Historia dynastii
• Hiszpania za panowania dynastii Trastamara