Przejdź do zawartości

Grumman TBF Avenger

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grumman TBF Avenger
Ilustracja
Grumman TBF Avenger z VT-4 zrzucający torpedę Mark XIII
Dane podstawowe
Państwo

 Stany Zjednoczone

Producent

Grumman (TBF)
General Motors (TBM)

Typ

samolot torpedowo-bombowy

Konstrukcja

średniopłat, konstrukcja metalowa, podwozie klasyczne – chowane w locie

Załoga

3

Historia
Data oblotu

7 sierpnia 1941

Lata produkcji

1942–1945

Wycofanie ze służby

1954 (USA)
lata 70. XX w. (Urugwaj)

Liczba egz.

9839

Dane techniczne
Napęd

1 silnik gaźnikowy Wright R-2600-20

Moc

1900 KM (1417,4 kW)

Wymiary
Rozpiętość

16,51 m

Długość

12,46 m

Wysokość

5,02 m

Powierzchnia nośna

45,52 m²

Profil skrzydła

NACA 23015-23009

Masa
Własna

4783 kg

Startowa

8124 kg

Uzbrojenia

908 kg

Osiągi
Prędkość maks.

444 km/h

Prędkość przelotowa

237 km/h

Prędkość wznoszenia

10,5 m/s

Pułap

7900m

Zasięg

1626 km (z torpedą)
3091 km (bez torpedy)

Dane operacyjne
Uzbrojenie
2 karabiny maszynowe kal. 12,7 mm pilota
1 karabin maszynowy kal. 12,7 w wieżyczce
1 karabin maszynowy kal. 7,62 mm w stanowisku dolnym
900 kg bomb lub 1 torpeda Mk. XIII
Użytkownicy
Stany Zjednoczone, Brazylia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Nowa Zelandia, Urugwaj, Wielka Brytania
Rzuty
Rzuty samolotu

Grumman TBF Avengeramerykański trzyosobowy horyzontalny pokładowy samolot torpedowo-bombowy, jednosilnikowy średniopłat o konstrukcji metalowej, zaprojektowany dla amerykańskiej marynarki wojennej do zastąpienia TBD Devastator. Oznaczenie TBF nosiła oryginalna konstrukcja Grummana, samoloty zaś w wersji produkowanej na licencji przez General Motors nosiły oznaczenie TBM. Debiut bojowy maszyny miał miejsce 4 czerwca 1942, w pierwszym dniu bitwy pod Midway, po czym w szybkim tempie zastępując Devastatory, Avengery stały się standardowym samolotem torpedowym amerykańskiego lotnictwa pokładowego podczas wojny na Pacyfiku. W takiej też roli uczestniczyły odtąd we wszystkich bitwach powietrzno-morskich oraz operacjach desantowych na Pacyfiku, aż do zatopienia japońskiego pancernika „Yamato” i zakończenia wojny[1].

Rozwój konstrukcji

[edytuj | edytuj kod]

Kontrakt na budowę Avengera zakłady Grumman zawarły z Marynarką w dniu 8 kwietnia 1940. Nowy samolot został zaprojektowany przez Leroya Grummana w Iron Works, prototyp otrzymał oznaczenia XTBF-1. Pierwszy lot XTBF-1 odbył się 1 sierpnia 1941 – już po podpisaniu kontraktu na dostawę pierwszych 286 maszyn[2]. Pierwszy seryjny TBF-1 pojawił się w styczniu 1942 i w maju tego roku eskadra torpedowa VT-8 z lotniskowca USS „Hornet” (CV-8), otrzymała swoje pierwsze samoloty[2]. Mimo szybkiego tempa wzrostu mocy produkcyjnych w zakładach w Bethpage na Long Island, zaangażowany w produkcję F4F Wildcat Grumman, który był głównym dostawcą samolotów dla United States Navy, nie był w stanie zaspokoić w całości potrzeb marynarki, toteż część produkcji Avengera, Grumman powierzył zakładom General Motors[1][2][3].

Avenger był pierwszym bombowcem torpedowym zaprojektowanym w zakładach Grummana, był największym jednosilnikowym pokładowym samolotem z okresu drugiej wojny światowej, pierwszym też samolotem, w którym zastosowano zaprojektowany przez Grummana mechanizm składania skrzydeł. Samolot był napędzany silnikiem Wright R-2600-20 o mocy 1900 KM, miał załogę złożoną z trzech osób (pilot, tylny strzelec i radionawigator/bombardier/strzelec). Grumman TBF/M „Avenger” charakteryzowały się stosunkowo grubym i krótkim kadłubem mieszczącym pojemną komorę torpedowo-bombową z hydraulicznie otwieranymi drzwiami. Uzbrojony został w 4 karabiny maszynowe – w obu skrzydłach zamontowano pojedyncze karabiny maszynowe kalibru 0,5 cala (12,7 milimetra) strzelające do przodu, wieżyczka na grzbiecie samolotu została uzbrojona w pojedynczy karabin maszynowy 12,7 milimetra, a pod ogonem samolotu znajdował się dodatkowy karabin maszynowy 0,3 cala (7,62 milimetra) służący do obrony przed myśliwcami atakującymi z tyłu i od dołu. Avenger miał dużą komorę bombową, w której mógł przenosić jedną torpedę Mark XIII lub jedną bombę o wadze 2000 funtów (908 kg) bądź cztery bomby 500 funtowe (227 kg). Zdolny był do zrzutu późniejszych wersji torpedy Mark 13 z wysokości 800 stóp (244 metrów) przy prędkości 270 węzłów[3].

Późniejsze warianty obejmowały TBF-1C z dwoma działkami 20 mm w skrzydłach, TBF-1B w który w ramach Lend Lease zaopatrywano Wielką Brytanię, TBFD oraz TBF-1E z radarem ZOP oraz TBF-1L z reflektorem poszukiwawczym w komorze bombowej[2]. Ogółem wyprodukowano 2290 maszyn w wersjach TBF-1 oraz 2882 samolotów TBM-1[2].

General Motor podjął także produkcję maszyn oznaczonych jako TBM-3 z silnikiem R-2600-20 oraz ich wariantów służących zwalczaniu okrętów podwodnych – będących odpowiednikami maszyn ZOP z wersji TBF-1[2]. Do Wielkiej Brytanii dostarczono 395 TBF-1B oraz 526 TBM-3P, także Nowa Zelandia otrzymała 63 maszyny tego typu[2]. Wyposażona w kamerę wersja TBM-3P oraz TBM-3H z radarem, były ostatnimi wersjami wojennymi tego samolotu, choć Avengery służyły w US Navy do 1954[2][3].

Historia operacyjna

[edytuj | edytuj kod]

Tuż po wejściu do służby pierwsze Avengery wzięły udział w bitwie pod Midway. Z sześciu biorących udział w ataku samolotów pięć uległo zniszczeniu bez uzyskania trafienia. Mimo to wykazały swoją przydatność i szybko zastępując nie spełniające już wymagań wojny wojny na Pacyfiku TBD Devastator, stanowiły wkrótce trzon amerykańskiego lotnictwa pokładowego we wszystkich bitwach powietrzno-morskich na tym teatrze wojny[4][2]. Mimo dramatycznego – z różnych powodów – niepowodzenia amerykańskich samolotów torpedowych pod Midway, Avengery wkrótce zaczęły pełnić wiodącą rolę w amerykańskich zmaganiach na Pacyfiku, zwłaszcza w miarę ulepszania podstawowej amerykańskiej torpedy lotniczej Mark 13, co zapewniało im możliwość zrzutów torped przy większej prędkości i wysokości w krytycznej końcowej fazie ataku[4]. Apogeum swojej efektywności, Avengery uzyskały w bitwie pod Leyte, gdy kolejne modyfikacje torpedy Mark 13 umożliwiły pilotom Avengerów wykonywanie ataków torpedowych przy prędkości 270 mil na godzinę (434 km/h) — a więc bliskiej ich prędkości maksymalnej — z wysokości 800 stóp (244 m). Okazało się to decydującą okolicznością przy unikaniu niezwykle silnego ognia przeciwlotniczego, gdy fala za falą, amerykańskie samoloty torpedowe i bombowe atakowały super-pancernik „Musashi”[5], oraz podczas bitwy o Okinawę - gdzie przy wsparciu samolotów myśliwskich Avengery zatopiły drugi z największych ówcześnie okrętów świata „Yamato[5].

Samoloty TBM Avenger pozostawały na wyposażeniu lotnictwa morskiego USA do 31 października 1954[1].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Palasek 2008 ↓, s. 65-66.
  2. a b c d e f g h i Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia, s. 428
  3. a b c Grumman TBF Avenger. flugrevue.de. [dostęp 2024-05-05]. (niem.).
  4. a b T. Wildenberg, N. Polmar: Ship killer, s. 83-85.
  5. a b T. Wildenberg, N. Polmar: Ship killer, s. 85-89.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.
  • Roger Branfill-Cook: Torpedo: The Complete History of the World’s Most Revolutionary Naval Weapon. Seaforth Publishing, 27 sierpnia 2014. ISBN 978-1-84832-215-8. (ang.).
  • Jarosław Palasek, Lotniskowce typu „Yorktown”. vol. I, wyd. I, Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”, 2008, ISBN 978-83-61069-04-1.
  • Thomas Wildenberg, Norman Polmar: Ship killer: a history of the American torpedo. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2010. ISBN 978-1-59114-688-9.