Polski Czerwony Krzyż

Polski Czerwony Krzyż

Znak PCK
Państwo	Polska
Siedziba	ul. Mokotowska 14 w Warszawie
Data założenia	18 stycznia 1919
Rodzaj stowarzyszenia	stowarzyszenie
Status	OPP
Profil działalności	pomoc humanitarna
Zasięg	Polska
Prezes	Jerzy Bisek
Nr KRS	0000225587
Data rejestracji	24 stycznia 2005
Powiązania	MKCK
brak współrzędnych
Strona internetowa

Siedziba Biura Zarządu Głównego PCK przy ul. Mokotowskiej 14 w Warszawie

Polski Czerwony Krzyż (PCK) – najstarsza polska organizacja humanitarna będąca członkiem Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Zajmuje się: udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen, pomocą socjalną, nauką udzielania pierwszej pomocy, prowadzeniem zabezpieczeń medycznych na imprezach masowych, propagowaniem idei honorowego krwiodawstwa, rozpowszechnianiem wiedzy o międzynarodowych prawach konfliktów zbrojnych.

Biuro Zarządu Głównego PCK mieści się przy ul. Mokotowskiej 14 w Warszawie.

Podstawy prawne funkcjonowania

Polski Czerwony Krzyż działa na podstawie Ustawy z dnia 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu (Dz.U. z 2019 r. poz. 179) oraz wydanego na jej podstawie Statutu zatwierdzonego Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 20 września 2011 r. (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1284).

PCK jest stowarzyszeniem krajowym Czerwonego Krzyża Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu Konwencji Genewskich o ochronie ofiar wojny z dnia 12 sierpnia 1949 roku (Dz.U. z 1956 r. nr 38, poz. 171) i Protokołów dodatkowych do tych Konwencji z dnia 8 czerwca 1977 roku (Dz.U. z 1992 r. nr 41, poz. 175).

Podstawowe zasady

Polski Czerwony Krzyż jako część składowa Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca kieruje się następującymi Siedmioma zasadami Ruchu:

1. Humanitaryzm – Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca zrodzony jest z troski o niesienie pomocy rannym na polu bitwy bez czynienia jakiejkolwiek między nimi różnicy. Podejmuje działania na płaszczyźnie międzynarodowej i krajowej w celu zapobiegania we wszelkich okolicznościach cierpieniom ludzkim i ich łagodzenia. Zmierza do ochrony życia i zdrowia oraz zapewnienia poszanowania osobowości człowieka. Przyczynia się do wzajemnego zrozumienia, przyjaźni i współpracy oraz do trwałego pokoju między wszystkimi narodami.
2. Bezstronność – Czerwony Krzyż nie czyni żadnej różnicy ze względu na narodowość, rasę, wyznanie, pozycję społeczną lub przekonania polityczne. Zajmuje się wyłącznie niesieniem pomocy cierpiącym, kierując się ich potrzebami i udzielając pierwszeństwa w najbardziej naglących przypadkach.
3. Neutralność – W celu zachowania powszechnego zaufania Ruch powstrzymuje się od uczestnictwa w działaniach zbrojnych oraz – w każdym czasie – w sporach natury politycznej, rasowej, religijnej lub ideologicznej.
4. Niezależność – Ruch jest niezależny. Stowarzyszenia krajowe, służąc pomocą władzom publicznym w ich działalności humanitarnej i podlegając prawu obowiązującemu w ich państwach, powinny zawsze korzystać z samodzielności pozwalającej im na działania w każdym czasie, zgodnie z zasadami Ruchu. W praktyce oznacza to pewną, niewielką autonomię od rządu państwa.
5. Dobrowolność – Wolontariusze i pracownicy Ruchu niosą pomoc dobrowolnie, nie kierując się chęcią osiągania jakiejkolwiek korzyści.
6. Jedność – W każdym państwie działa tylko jedno stowarzyszenie Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca. Powinno ono być otwarte dla wszystkich i obejmować swoją humanitarną działalnością obszar całego państwa.
7. Powszechność – Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, w którym wszystkie stowarzyszenia mają równe prawa i obowiązek niesienia sobie nawzajem pomocy, obejmuje swoją działalnością cały świat.

Zadania PCK

Cele statutowe PCK to:

• wspomaganie w czasie konfliktu zbrojnego wojskowej i cywilnej służby zdrowia
• prowadzenie działalności humanitarnej na rzecz ofiar konfliktów zbrojnych
• upowszechnianie znajomości międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych
• prowadzenie Krajowego Biura Informacji i Poszukiwań w celu odnajdywania zaginionych w czasie konfliktów zbrojnych i scalania rozdzielonych przez wojny rodzin
• upowszechnianie zasad i ideałów Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
• współpraca z władzami publicznymi w trosce o zapewnienie poszanowania międzynarodowego prawa humanitarnego
• prowadzenie działalności na rzecz rozwoju krwiodawstwa i krwiolecznictwa oraz pozyskiwania honorowych dawców krwi
• niesienie pomocy ofiarom klęsk żywiołowych lub katastrof w kraju i za granicą
• przygotowywanie społeczeństwa do właściwych zachowań w przypadku wystąpienia klęski i katastrofy
• prowadzenie działalności w dziedzinie opieki i pomocy społecznej
• prowadzenie działalności w dziedzinie ochrony zdrowia, w tym w zakresie poprawy zdrowia publicznego
• przeciwdziałanie uzależnieniom
• prowadzenie szkolenia w zakresie pierwszej pomocy
• działania na rzecz osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych
• prowadzenie działań upowszechniających zasady bezpiecznego zachowania się na drodze
• rozwijanie działalności dzieci i młodzieży
• organizacja i prowadzenie placówek edukacyjno-oświatowych, opiekuńczych i socjalnych, wypoczynkowych, rehabilitacyjnych, leczniczych oraz innych
• działania na rzecz osób niepełnosprawnych
• prowadzenie działań na rzecz mniejszości narodowych
• prowadzenie szkoleń w zakresie aktywizacji zawodowej osób podlegających wykluczeniu społecznemu
• realizacja innych zadań zgodnych z celami PCK, w tym zadań publicznych zleconych przez organy administracji państwowej i samorządowej
• rekrutacja i szkolenie personelu i wolontariuszy niezbędnych do wykonywania swoich zadań.

Struktura organizacji

Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi PCK są: koła, kluby, grupy i inne zespoły, w których są zrzeszeni członkowie. Są to tzw. „jednostki podstawowe”. Jednostki podstawowe są organizowane w każdym środowisku: miejsca zamieszkania, szkoły, zakłady pracy i in.
Obecnie w PCK działają następujące rodzaje jednostek podstawowych:

• Kluby Wiewiórka
• Szkolne Koła PCK
• Akademickie Koła PCK
• Grupy Społecznych Instruktorów Młodzieżowych
• Kluby Honorowych Dawców Krwi
• Grupy Ratownictwa
• Grupy Pomocy Humanitarnej.

Jednostki podstawowe wchodzą w skład struktury rejonowej PCK. Rejony, poza nielicznymi przypadkami, obejmują swoim zasięgiem jeden powiat. Organem zarządzającym w rejonie jest Oddział Rejonowy PCK. Nadrzędnym organem uchwałodawczym w rejonie jest Zjazd Rejonowy zwoływany co najmniej raz na 4 lata. W okresie między zjazdem władzę uchwałodawczą pełni Rejonowa Rada Reprezentantów powoływana przez zjazd.

Rejony wchodzą w skład struktury okręgowej PCK. Okręgi zasięgiem swoich działań obejmują teren województwa. Analogicznie do rejonów naczelną władzę uchwałodawczą pełni Zjazd Okręgowy (co najmniej raz na 4 lata), wybierający Okręgową Radę Reprezentantów. Organem wykonawczym w okręgu jest Oddział Okręgowy PCK. Bieżącym zarządzaniem strukturami okręgowymi zajmuje się Dyrektor Okręgowy podlegający Zarządowi Okręgowemu.

Okręgi wchodzą w skład struktury krajowej PCK. Najwyższym organem w organizacji jest Krajowy Zjazd PCK zwoływany co najmniej raz na 4 lata. W okresach pomiędzy Krajowymi Zjazdami najwyższym organem uchwałodawczym jest Krajowa Rada Reprezentantów, wybierana przez Zjazd. Naczelnymi organami wykonawczymi są Zarząd Główny PCK i wyłonione przez niego Prezydium. Obecnie Prezesem Zarządu Głównego jest Jerzy Bisek. Bieżącym, operacyjnym zarządzaniem jednostkami PCK na poziomie krajowym zajmuje się Dyrektor Generalny Polskiego Czerwonego Krzyża. Aktualnie dyrektorem generalnym jest Katarzyna Mikołajczyk.

Zarządy wszystkich trzech szczebli mogą prowadzić swoje biura, w których zatrudnienie znajdują pracownicy PCK. Mogą także tworzyć rady i zespoły problemowe.

Poza tym w PCK działają jeszcze:

• Sąd Organizacyjny
• Kapituła Odznaki Honorowej PCK
• Rady Młodzieżowe: Rejonowe, Okręgowe i Krajowa
• Rady Honorowych Dawców Krwi: Rejonowe, Okręgowe i Krajowa.

Kadencja władz PCK trwa 4 lata.

Historia

Okres zaborów

Zabór rosyjski

Jeden z budynków byłego szpitala RCK w Warszawie (ul. Smolna 6)

Początek historii Polskiego Czerwonego Krzyża wiąże się z historią Rosyjskiego Czerwonego Krzyża (RCK), tworzonego w oparciu o ustawę wydaną przez Aleksandra II Romanowa w maju 1867 roku, 36 lat po upadku powstania listopadowego. W zaborze rosyjskim powstawały placówki działające w oparciu o tę ustawę (w 1906 roku w Warszawie znajdował się jeden z ośmiu zarządów okręgowych RCK). Wspierając niepodległościowy wysiłek Polaków, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża w Genewie już w 1915 roku podjął decyzję o utworzeniu specjalnej (na czas wojny) polskiej sekcji Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK, ang. ICRC). Na jej czele stanął hr. Karol Potulski. Gdy po rewolucjach październikowej i lutowej w 1917 roku (egzekucji Aleksandry i Mikołaja II Romanowa) w wyniku I wojny światowej Polska odzyskała niepodległość (11 listopada 1918 roku) w kraju działało 26 szpitali Czerwonego Krzyża, 2 szpitale wielkiej księżnej Marii Pawłownej, 14 oddziałów Polskiego Komitetu Ochrony Sanitarnej, 10 szpitali miejskich (zob. Ulica Czerwonego Krzyża w Warszawie).

Zabór austriacki

W 1878 roku powstało w Wiedniu „Austriackie Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża”, które było związkiem stowarzyszeń krajowych. W Galicji powstały dwa stowarzyszenia: Stowarzyszenie Patriotycznej Pomocy Czerwonego Krzyża Galicji oraz Krajowe Stowarzyszenie Dam Patriotycznej Pomocy Czerwonego Krzyża. W 1891 roku doszło do ich zjednoczenia w wyniku czego powstało Krajowe Stowarzyszenie Mężczyzn i Dam Czerwonego Krzyża w Galicji.

Zabór pruski

Pod zaborem pruskim nie udało się przed wybuchem I wojny światowej powołać organizacji czerwonokrzyskiej.

Po odzyskaniu niepodległości

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości z inicjatywy Stowarzyszenia Samarytanin Polski zwołano 18 stycznia 1919 naradę wszystkich istniejących na ziemiach polskich organizacji kierujących się w działaniu ideałami Czerwonego Krzyża. Organizacje te podczas narady odbywającej się pod patronatem Heleny Paderewskiej utworzyły Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża.

Po zatwierdzeniu przez rząd statutu Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża na zebraniu konstytucyjnym 27 kwietnia 1919 wybrano Zarząd Główny, prezesem został Paweł Sapieha, a po jego rezygnacji Helena Paderewska.

PTCK zostało zarejestrowane przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża i uznane za jedyną organizację czerwonokrzyską działającą na całym terytorium państwa polskiego 14 lipca 1919. Do Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża zostało przyjęte 16 września 1919. W pierwszym okresie działalności Towarzystwo wspierało głównie rannych i chorych w czasie powstania wielkopolskiego i powstań śląskich.

PTCK udzielało pomocy poszkodowanym w wyniku wojen, poszukiwało zaginionych. Prowadziło szereg zakładów lecznictwa. Szkolono pielęgniarki i ratowników. W 1921 powstały pierwsze Szkolne Koła PCK. PTCK od 1927 r. nosi nazwę „Polski Czerwony Krzyż” zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta RP z 1 września 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 79, poz. 688, z późn. zm.) i posługuje się skrótem PCK. Wtedy patronat nad stowarzyszeniem objął Prezydent RP. Ustalone zostało, że w czasie wojny PCK będzie podporządkowane ministrowi spraw wojskowych. W 1935 roku powołana została w Łodzi Centralna Stacja Wypadkowa z ośrodkiem przetaczania krwi. Rok później w Warszawie utworzony został pierwszy Instytut Przetaczania i Konserwacji Krwi.

Władze PRL pozbawiły PCK autonomii. Począwszy od 1948 PCK był systematycznie pozbawiany przez władze możliwości prowadzenia działalności w zakresie opiekuńczym i leczniczym. Państwo przejęło od PCK majątek stowarzyszenia w postaci m.in. szpitali, prewentoriów, sanatoriów, izb zdrowia, przychodni lekarskich i dentystycznych, stacji opieki nad matką i dzieckiem oraz stacji pogotowia ratunkowego.

Odezwa PCK do Wszystkich Polaków i Polek!
Odezwa z 1920 roku, nawołująca do wstępowania w szeregi towarzystwa

Legitymacja „Członka Koła Młodzieżowego PCK” wystawiona w 1933 w Brześciu nad Bugiem

Wewnętrzna część legitymacji

Prezesi PTCK i PCK

Prezesi Komitetu Głównego PTCK

1. Paweł Sapieha (4 maja 1919 – 7 sierpnia 1919)
2. Helena Paderewska (8 sierpnia 1919 – 24 sierpnia 1920)
3. Józef Haller (27 sierpnia 1920 – 31 lipca 1926)
4. Henryk Potocki (11 września 1926 – 31 sierpnia 1927)

Prezesi Komitetu Głównego PCK

1. Henryk Potocki (1 września 1927 – 7 września 1934)

Prezesi Zarządu Głównego PTCK

Grób Zygmunta Zaborowskiego – prezesa polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża na Starych Powązkach w Warszawie

1. Zygmunt Zaborowski (9 października 1920 – 8 września 1923) i (11 września 1926 – 31 sierpnia 1927)
2. Henryk Potocki (9 września 1923 – 10 września 1926)

Prezesi Zarządu Głównego PCK

1. Ludwik Darowski (1 września 1927 – 25 maja 1935)
2. Alfons Kühn (26 maja 1936 – 11 maja 1937)
3. Aleksander Osiński (12 maja 1937 – 13 sierpnia 1940), od 6 września 1939 ewakuowany z Warszawy, obowiązki prezesa w kraju pełnił w charakterze p.o. Wacław Lachert
4. Włodzimierz Koskowski (13 sierpnia 1940 – wrzesień 1945) – Prezes Zarządu Głównego PCK z siedzibą w Londynie (przewodniczącym Rady Głównej PCK od 13 sierpnia 1940 do września 1945 był Aleksander Osiński)

Pełniący obowiązki Prezesa PCK w kraju w okresie wojny i okupacji

1. Wacław Lachert pełniący obowiązki prezesa PCK w kraju w czasie kampanii wrześniowej i pod okupacją niemiecką w Generalnym Gubernatorstwie (6 września 1939) do lipca 1944) ZG działał bez prezesa podczas Powstania Warszawskiego w Warszawie, a po jego upadku w Piotrkowie Trybunalskim na terenach okupacji niemieckiej.
2. Ludwik Christians (27 lipca 1944 – 15 września 1944) (przy PKWN w Lublinie, działając po prawej stronie Wisły)
3. Wacław Lachert (od ok. 16 września 1944 (przy PKWN w Lublinie, działając po prawej stronie Wisły)
4. Wacław Lachert (5 grudnia 1944 – luty 1945 (ZG PCK w Lublinie)

Prezesi Zarządu Głównego PCK w latach 1945–1988

1. generał broni Stanisław Szeptycki (25 kwietnia 1945 – 29 sierpnia 1945)
2. Ludwik Christians (29 sierpnia 1945 – 30 marca 1946)
3. Bronisław Kostkiewicz (30 marca 1946 – 4 lutego 1951)
4. Jan Rutkiewicz (1951–1955)
5. Irena Domańska (1955–1970)
6. Jan Rutkiewicz (1970–1974)
7. Irena Domańska (1974–1979)
8. Ryszard Brzozowski (1979–1984)
9. generał brygady Jerzy Bończak (1984–1988)

Prezesi Zarządu Głównego PCK współcześnie

1. Stanisław Gura (1988–1992)
2. Roman Jasica (1992–1994)
3. Andrzej Podsiadło (1995–1998)
4. Aleksander Małachowski (1998–2003)
5. Maria Oleksy (2003–2004, p.o.)
6. Andrzej Trybusz (2004–2005)
7. Jarosław Pinkas (2005–2007)
8. Andrzej Podsiadło (2008–2012)

Prezesi PCK współcześnie

1. Stanisław Kracik (2012–2021)
2. Jerzy Bisek (od 2021)

Ubiory urzędników i funkcjonariuszy Polskiego Czerwonego Krzyża

Ubiór urzędników, lekarzy i funkcjonariuszy wszelkiego stopnia Oddziałów Polskiego Czerwonego Krzyża w 1920 roku, składa się z: kurtki, spodni, płaszcza i czapki.

Kurtka PCK

Kurtka z sukna szarego, krojem „french‘a bez naramienników, zapięta z przodu na piersi na 6 guzików mundurowych, metalowych oksydowanych, średnicy 22 mm; 5 guzik w stanie. Z tylu poły rozcięte do stanu, w stanie zaś między bocznymi szwami pleców przyszyta patka szerokości 6 cm z sukna kurtki. Kołnierz z sukna kurtki stojąco-wkładany, zapinany na 2 haftki, część wyłożona 6 cm. Rękawy zwężające się ku dołowi, u dołu średnio 14 cm, przeszyte na 10 cm od brzegu dolnego. Kieszenie: 4 naszyte z zewnątrz na piersiach i z boku na połach: górne z fałdą przez środek, boczne zaś z miechem dokoła, zamykane klapkami, zapiętymi na guzik mundurowy.

• UWAGA: Urzędnicy, lekarze i funkcjonariusze Czerwonego Krzyża noszą guziki z wypukłym równoramiennym krzyżem na środku; Komisarz Rządowy do spraw Polskiego Czerwonego Krzyża i jego Zastępca noszą guziki z orłami.
• UWAGA: Urzędnicy, lekarze, i funkcjonariusze Polskiego Czerwonego Krzyża noszą na lewym rękawie na ramieniu znak czerwonego krzyża 5 cm wysokości, na białym krążku średnicy 6 cm, nad nim zaś orzełka srebrnego haftowanego wysokości 3 cm na owalu z sukna karmazynowego 52 × 36 mm.

Spodnie z materiału barwy kurtki, krótkie do owijaczy lub długie na kamasze.

Płaszcz PCK

Płaszcz z sukna grubego barwy szarej podszyty podszewką na piersiach, plecach i rękawach. Długość płaszcza dochodzi do 35 cm od ziemi, szerokość dolnego obwodu od 200 do 250 cm. Płaszcz zapięty z przodu wprost piersi na 6 guzików mundurowych (takich jak na kurtce), 5 guzik w stanie. Z tyłu dla podtrzymania paska przy bocznych szwach pleców przyszyte dwie patki, każda szerokości 4 cm, długości 8 cm, zapinane na guzik mundurowy; pasek z materiału płaszcza szerokości 5 cm (płaszcz może być noszony również bez paska). Kołnierz z sukna płaszcza zapinany na pętelkę skórzaną, przyszytą pod lewym brzegiem, kołnierza - i takąż baryłeczkę, przymocowaną pod prawym brzegiem. Wyłożona część kołnierza z przodu 14 cm, z tyłu 10 cm. Na lewym rogu wewnętrznym kołnierza patka sukienna 3 ½ cm szerokości, na prawym zaś rogu guzik dla zapinania kołnierza podniesionego. Rękawy szerokie, przy wyszyciu 27–30 cm, u dołu 18–19 cm szerokości z wyłogami przyszytymi na 18 cm od brzegu dolnego. Na spodniej części rękawa w odległości 3 cm. od dolnego brzegu przyszyta patka 4 cm szerokości, 9 cm długości zapięta na guzik mundurowy, przyszyty do rękawa; przy szwie do górnej części w odległości 8 cm. przyszyty drugi guzik tak, aby przy zapięciu nań patki, rękaw szczelnie przylegał du ręki. Kieszenie dwie, przycięte pionowo i zapinane na guzik mundurowy, długość przecięcia od 20 do 24 cm. Przecięcie umieszczone na takiej wysokości, aby przezeń łatwo było sięgnąć ręką i do kieszeni płaszcza, i do kieszeni spodni; kieszeń obszerna 20 × 20 cm.

• UWAGA: Znaki Czerwonego Krzyża umieszcza się też na rękawie płaszczu.
• UWAGA: Na czas zimowy dozwolone jest podszywanie płaszcza futrem oraz przypinanie futrzanego kołnierza z dowolnego futra.

Czapka PCK

Czapka rogata z sukna barwy kurtki z otokiem, zeszyta z 4 brytów ostro wyciętych stykających się pośrodku dna. Szerokość każdego z nich 17 cm, wysokość 5 cm, wysokość otoku 5 cm. Rogi czapki lekko zaokrąglone. Daszek ze skory żółtej, oblamowany na krawędzi skórą szerokości pośrodku 5 cm. Podpinka z galonu srebrnego oksydowanego, szerokości 1/2 cm (funkcjonariusze niżsi: woźni itp. podpinki nie noszą). Na oku z przodu nad podpinką urzędnicy i funkcjonariusze Polskiego Czerwonego Krzyża mają emaliowany okrągły średnicy 2 ½ cm. znak czerwonego krzyża na białym polu.

• UWAGA: Komisarz Rządowy do spraw Polskiego Czerwonego Krzyża, jego Zastępca, oraz delegaci noszą na czapce nad znakiem czerwonego krzyża nadto orzełka srebrnego bez tarczy, jak wyżej.

Stopnie PCK

Oznaki stopni służbowych umieszczone są na wyłogach obu rękawów kurtki i płaszcza w postaci tasiemek biało-metalowych oksydowanych szerszych i węższych, naszytych dokoła wyłogu:
Dla urzędników i funkcjonariuszy Polskiego Czerwonego Krzyża.

• 1. Komisarz Rządowy i Prezes Towarzystwa mają wzdłuż górnego brzegu wyłogu taśmę metalową oksydowaną, szerokości 1 cm, naszytą załamami, wysokość załamów 1/2 cm; nad taśmą zaś i pod nią w odległości 2 mm naszyte dookoła 2 galoniki.
• 2. Członkowie Głównego Komitetu, Główny Pełnomocnik, Prezesi Komitetu Okręgowego i Zastępca Komisarza Rządowego mają 4 taśmy biało metalowe oksydowane szerokości 1 cm naszyte dokoła wyłogu rękawa jedna pod drugą w odległości 2 mm.
  • UWAGA: Komisarz Rządowy i jego Zastępca noszą nadto na rogach kołnierza kurtki i płaszcza naszywki z sukna karmazynowego 5 cm wysokości z wyhaftowanym srebrnym orłem, wysokości 3 cm.
• 3. Członkowie Komitetu Okręgowego, Pełnomocnicy, Prezes Komitetów Miejscowych i Naczelnicy Szpitali i mają 3 takież taśmy.
• 4. Starsi lekarze i Starsi urzędnicy dwie takież naszyte gładko taśmy w odległości 2 mm jedna od drugiej.
• 5. Lekarze młodsi i urzędnicy mają jedną taśmę szerokości 1 cm. naszytą wzdłuż górnej krawędzi wyłogu dookoła.
  • UWAGA: Urzędnicy Komisariatu noszą nadto takie naszywki na rogach kołnierza, jak Komisarz Rządowy i jego Zastępca.
• 6. Urzędnicy handlowi mają jedną tasiemkę biało-metalową oksydowaną szerokości ½ cm. naszytą dokoła górnej krawędzi wyłogu.
  • UWAGA: Funkcjonariusze niżsi: woźni, gońce itp., żadnych oznak na rękawach nie noszą.

Symbole

Pomnik PCK w Koszalinie

Znakiem Polskiego Czerwonego Krzyża jest równoramienny krzyż koloru czerwonego na białym tle występujący w połączeniu z nazwą „Polski Czerwony Krzyż”. Nazwa stowarzyszenia i czerwone obwódki wokół znaku odróżniają go od znaku używanego przez wojskowe służby medyczne. Znak ten i nazwa pozostają pod ochroną prawną.

PCK posiada także swój hymn. Jest nim Pieśń o Czerwonym Krzyżu. Autorami są Irena Prusicka (słowa) i Aleksander Rosłan (muzyka). Hymn został przyjęty przez IX Krajowy Zjazd Polskiego Czerwonego Krzyża 18 listopada 1989 r.

Zarządy wszystkich szczebli i jednostki podstawowe mają prawo posiadania własnych sztandarów.

Ruch Młodzieżowy

Kluby Wiewiórka

Kluby Wiewiórka działają w przedszkolach oraz w klasach I-III szkół podstawowych. Pierwsze kluby powstały w 1965 roku. Mogą do nich należeć dzieci w wieku od 5 do 10 lat. Cele główne Klubów Wiewiórka to:

• kształtowanie podstawowych nawyków higieniczno-sanitarnych i żywieniowych
• popularyzacja zasad higieny jamy ustnej
• uczenie dzieci przestrzegania zasad higieny otoczenia i środowiska
• kształtowanie humanitarnych postaw dzieci w zakresie wrażliwości na potrzeby innego człowieka oraz gotowości do niesienia pomocy innym
• nauczanie podstawowych pojęć z zakresu pierwszej pomocy poprzez program „Ratowniczek”
• przygotowanie do dalszej działalności w ruchu młodzieżowym PCK.

Szkolne Koła PCK

Zakładane są począwszy od klasy IV szkół podstawowych, a następnie oraz ponadpodstawowych. Pierwsze SK PCK powstały w roku 1921, są zatem najstarszą częścią ruchu młodzieżowego PCK. Do założenia ich wystarczy 10 osób. Zadania kół to:

• pomoc potrzebującym uczniom
• promowanie idei humanitaryzmu i bezinteresownej pracy na rzecz drugiego człowieka
• działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa poprzez edukację dzieci i młodzieży w zakresie pierwszej pomocy i profilaktyki przedwypadkowej i zdrowotnej
• opieka nad Klubami Wiewiórka
• kształtowanie postaw brania odpowiedzialności za najbliższe otoczenie
• przygotowanie młodzieży do dalszej działalności w PCK.

Kluczową rolę w działalności SK pełni jego opiekun. Opiekunem jest najczęściej jeden z nauczycieli danej szkoły. Powinien on być animatorem działań koła i łącznikiem z Zarządem PCK

Akademickie Koła PCK

Akademickie Koła PCK działają przy wyższych uczelniach. W swojej działalności realizują zadania statutowe PCK.

Grupy Społecznych Instruktorów Młodzieżowych

Zapis skrócony nazwy: Grupy SIM PCK. Pierwsze grupy SIM powstały w latach 60. XX wieku. Działają przy Zarządach Rejonowych i Okręgowych. Obecnie w Polsce jest ich ponad 70. Zrzeszają w swoich szeregach młodzież od 14 roku życia. Zadania Grup SIM to:

• współpraca z Klubami Wiewiórka i Szkolnymi Kołami PCK
• opieka nad ludźmi pokrzywdzonymi przez los
• przeprowadzanie szkoleń pierwszej pomocy
• przedstawianie pokazów pierwszej pomocy
• promocja zdrowego stylu życia
• prowadzenie kampanii przeciw uzależnieniom
• upowszechnianie idei humanitaryzmu
• promocja międzynarodowego prawa humanitarnego
• działania na korzyść społeczności lokalnych.

Tytuł Społecznego Instruktora Młodzieżowego PCK może uzyskać osoba będąca członkiem grupy SIM PCK od roku, która ukończyła obóz szkoleniowy dla kandydatów na SIM lub specjalnie zorganizowane szkolenie. Społeczny Instruktor Młodzieżowy otrzymuje specjalną odznakę i prawo noszenia znaczka SIM PCK. Złote i Srebrne odznaki SIM są odznaczeniami nadawanymi osobom najaktywniej działającym w swych grupach.

Rejonowe i Okręgowe Rady Młodzieżowe

Ich skład stanowią przedstawiciele jednostek podstawowych Młodzieży PCK z danego obszaru. Stanowią organ doradczy. Ich celem jest koordynowanie działań młodzieży oraz inicjowanie akcji charytatywnych.

Krajowa Rada Młodzieżowa

Jest najwyższym organem ruchu młodzieżowego w PCK. Reprezentuje ona środowisko młodzieżowe przed „dorosłymi” władzami ruchu, oraz poza organizacją, także poza granicami kraju. Koordynuje także działania grup młodzieżowych na terenie całego kraju.

Ruch Honorowego Krwiodawstwa

Odznaka Honorowego Dawcy Krwi

Medal „Honorowe Krwiodawstwo 1958-2008”

Legitymacja Honorowego Dawcy Krwi

Do 1958 PCK prowadziło stacje krwiodawstwa. W tymże roku zadanie to przejęło państwo. Od tego czasu PCK zajmuje się propagowaniem idei krwiodawstwa i pozyskiwaniem honorowych dawców krwi. Krwiodawcy zrzeszają się w Klubach Honorowych Dawców Krwi. Obecnie liczba ich członków wynosi ok. 200 tys.

Kluby Honorowych Dawców Krwi

Podejmowane przez Kluby HDK inicjatywy to m.in.: doraźne akcje poboru np. w odzewie na apel służby zdrowia, szkolenia, pogadanki, konkursy, wspólne wyjazdy lub imprezy sportowe.

Rok	Liczba klubów HDK PCK	Liczba członków	Liczba wolontariuszy	Ilość oddanej krwi w litrach	Udział procentowy ogólnie pobranej krwi od HDK PCK
2003	1.744	24.065	149.045	200.654,000	ok. 47%
2004	1.567	24.499	b.d	225.285,000	b.d.
2005	1.321	27.968	244.611	186.414,000	b.d.
2006	1.394	24.432	221.965	181.934,000	b.d.
2007	1.332	24.686	ok. 124.000	149.155,000	b.d.
2008	1.364	22.813	ok. 117.000	159.444,000	b.d.
2009	1.361	26.677	110.400	145.055,000	b.d.
2010	1.296	25.597	118.582	158.869,000	b.d.
2011	1.279	24.128	ok. 90.000	156.753,070	b.d.
2012	1.185	24.561	ok. 75.000	149.861,000	b.d.
2013	1.129	23.746	62.640	136.583,000	ok. 30%
2014	1.114	23.551	61.490	138.061,560	ok. 30%
2015	1.128	25.524	61.302	133.523,540	ok. 30%
2016	1.076	26.624	49.549	131.125,800	27,32%
2017	1.079	27.035	52.799	114.505,380	24,07%
2018	1.024	25.242 (w tym 5.514 kobiet)	44.887	112.145,070	20,62%
2019	1.010	26.750	41.165	99.182,700	18,70%
2020	893	23.576	27.229	89.019,520	18,38%
2021	922	23.988	28.715	119.367,640	18,00%
2022	696	18.481 (w tym 5.434 kobiet)	b.d.	89 472,770	15,00%

b.d. - brak danych, informacja niewyszczególniona w sprawozdaniu

Na podstawie rocznych sprawozdań z działalności PCK w latach 2003-2022.

Rady HDK

Działają przy zarządach wszystkich szczebli. Działalność rad dotyczy przede wszystkim koordynacji i inspiracji prac klubów oraz współpracy ze służbą krwi. Nad całokształtem prac Ruchu HDK oraz jego ogólnopolską strategią czuwa, powołana przy Zarządzie Głównym, Krajowa Rada HDK.

Pomoc socjalna

PCK świadczy opiekę socjalną na różnych płaszczyznach. Główne z nich to:

• dożywianie
• pomoc doraźna
• opieka nad chorymi oraz starszymi ludźmi w domu
• prowadzenie ośrodków
• pomoc uchodźcom przebywającym w Polsce.

Dożywianie

Jest realizowane w placówkach ośrodkach PCK, stołówkach szkolnych oraz barach mlecznych. Wydawane są także paczki żywnościowe. Z okazji ważnych świąt organizowane są także specjalne akcje „Czerwonokrzyska gwiazdka” oraz „Wielkanocny Koszyczek” (ich celem jest zbiórka słodyczy dla dzieci z ubogich rodzin). Dla osób samotnych i bezdomnych urządzane są także spotkania opłatkowe i śniadania wielkanocne.

Pomoc doraźna

PCK przekazuje potrzebującym najpotrzebniejsze rzeczy takie jak: odzież, środki czystości, sprzęt gospodarstwa domowego i meble. Co roku odbywają się akcje „Wyprawka dla Żaka” i „Gorączka Złota”. Mają one za zadanie wesprzeć dzieci z ubogich rodzin. Podczas tej pierwszej zbierane są artykuły potrzebne w szkole, podczas tej drugiej pieniądze na tzw. „Akcję letnią”, dzięki której najmłodsi mogą jechać na wakacje.

Ośrodki PCK

PCK prowadzi noclegownie, domy pobytu dziennego, domy interwencji kryzysowej dla maltretowanych kobiet z dziećmi, świetlice terapeutyczne, integracyjne. Zapewniona jest w nich opieka lekarska i psychologiczna.

Pomoc uchodźcom

Organizacja pomaga cudzoziemcom w kontaktach z rodziną i urzędami państwowymi przy załatwianiu formalności dotyczących statusu uchodźcy.

Pierwsza pomoc

Od samego początku swojego istnienia PCK zajmuje się nauczaniem pierwszej pomocy. Kursy przeprowadzają wykwalifikowani Instruktorzy Pierwszej Pomocy PCK. W szkoleniach uczestniczą często członkowie Grup SIM i Grup Ratownictwa. PCK prowadzi kursy dla różnych grup wiekowych i zawodowych. Ponadto organizowane są z tego zakresu pogadanki w szkołach, pokazy udzielania pierwszej pomocy. Organizacja prowadzi także zabezpieczenia medyczne imprez masowych. Co roku pod patronatem PCK rozgrywane są Ogólnopolskie Mistrzostwa Pierwszej Pomocy dla szkół ponadpodstawowych.

System Ratownictwa PCK

Pokaz ratownictwa PCK

Pierwsze grupy ratownicze PCK powstały już w dwudziestoleciu międzywojennym. Na Śląsku działał Związek Drużyn Ratowniczych, w innych rejonach kraju Grupy Ratownicze. Grupy prowadziły takie działania, jak: tworzenie posterunków drogowych, pokazy sprawności czy program pogotowia sanitarnego. Wybuch II wojny światowej zahamował budowę systemu. Po wojnie PCK zajęło się organizacją pogotowia ratunkowego, jednak podobnie jak inne placówki służby zdrowia prowadzone przez Czerwony Krzyż, zostało ono szybko znacjonalizowane.

W latach 90. powstają pierwsze zalążki nowoczesnego systemu ratownictwa PCK. Są nimi Grupy Ratownictwa, Grupy Ratownictwa Medycznego i Grupy Ratownictwa Specjalnego. Wejście w życie Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym przyspieszyło proces rozbudowy Systemu. W Grupach obowiązuje ogólnopolski standard wyposażenia, oznakowania ratowników i pojazdów, czy odrębny system stopni ratowniczych. W razie potrzeby podjęcia działań ponadregionalnych, czy krajowych Grupy z różnych miast współdziałają ze sobą. Obecnie system tworzą wolontariusze, z których znaczna większość ma ukończony kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy, bądź ma wykształcenie medyczne. Przechodzą oni specjalistyczne szkolenia z różnych zakresów ratownictwa. Wyposażeni są w sprzęt, który jest stale unowocześniany. Coraz częściej nawiązywana jest współpraca z zawodowymi jednostkami ratowniczymi (Państwowa Straż Pożarna, Państwowe Ratownictwo Medyczne, Policja itp.).

Grupy Ratownictwa PCK uczestniczą w zabezpieczeniach medycznych wielu imprez masowych. Tworzone są wtedy polowe punkty medyczne, a teren imprezy jest patrolowany przez ratowników. Ratownictwo PCK uczestniczyło w akcjach ratunkowych wielu znacznych klęsk w Polsce (m.in. akcje poszukiwawcze po zawaleniu gdańskiego wieżowca (1995), po zawaleniu się hali Międzynarodowych Targów Katowickich (2006), po szkwale na Mazurach (2007, zob: Wikinews), po katastrofie kolejowej pod Szczekocinami (2012). Obecnie System Ratownictwa PCK rozwija specjalizację poszukiwań osób zaginionych.

Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań

Informacja Czerwonego Krzyża z Łodzi z 1940 zawiadamiająca o miejscu pobytu rannego żołnierza

PCK na zlecenie państwa prowadzi Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań. Działalność Biura jest finansowana w ramach części 17 budżetu państwa – Administracja publiczna.

Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań Zajmuje się poszukiwaniem i ustalaniem losu ofiar wojen i klęsk żywiołowych. Biuro wystawia zaświadczenia o losach poszukiwanych, próbuje uzyskać dokumenty potwierdzające ich losy wojenne. Poszukuje także mogił wojennych w kraju i poza granicami. W ekshumacjach mogił wojennych formalnie musi brać udział przedstawiciel Czerwonego Krzyża. W Polsce uczestniczą w nich pracownicy PCK. Biuro poszukuje także rodzin uchodźców zaginionych na terenie Polski. Przekazuje także tzw. czerwonokrzyskie messages – wiadomości rodzinne do krajów ogarniętych wojną lub klęską.

W celu wypełnienia swojej misji Biuro współpracuje ściśle z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża w Genewie i stowarzyszeniami krajowymi CK innych państw.

W okresie 1945–2003 roku do Biura wpłynęła korespondencja dotycząca ok. 4300000 indywidualnych spraw związanych z wojną i jej skutkami. Biuro w tym okresie wydało ok. 290000 zaświadczeń potwierdzających losy wojenne. Udało się odnaleźć ok. 623000 osób rozdzielonych przez wojnę.

Życzenia świąteczne od Polskiego Czerwonego Krzyża. Wybrano z materiałów dotyczących pobytu Tadeusza Goetzendorf-Grabowskiego w niewoli niemieckiej (zbiory Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Biuro Informacji i Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża posiada takie zasoby archiwalne, jak:

• oryginalne kartoteki polskich jeńców wojennych osadzonych w obozach jenieckich
• oryginalne kartoteki więźniów obozów koncentracyjnych i więzień hitlerowskich
• akty zgonów Polaków zmarłych w czasie II wojny światowej w obozach i więzieniach na terytoriach Niemiec i Polski
• częściowa dokumentacja dzieci polskich wywiezionych w celu germanizacji
• niewielka kartoteka Polaków zatrudnionych przymusowo na terytorium Niemiec
• protokoły z ekshumacji ofiar wojny
• spisy zmarłych i poległych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
• kserokopie wykazów polskich jeńców wojennych osadzonych w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku
• kartoteka żołnierzy Armii Czerwonej, poległych i pochowanych na terytorium Polski
• księgi rannych, przebywających w szpitalach PCK w czasie wojny
• spisy uchodźców polskich, przebywających na terenach Afryki Wschodniej i Rodezji
• własna kilkumilionowa kartoteka osób poszukiwanych od zakończenia wojny.

Przedwojenne, bezcenne archiwa Biura spłonęły w większości na skutek bombardowań Warszawy we wrześniu 1939 roku. Obejmowały one informacje z czasów powstań narodowowyzwoleńczych przeciw zaborcom, I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej oraz o więźniach politycznych wywiezionych w głąb ZSRR.

Biuro Informacji i Poszukiwań PCK jest największą tego typu placówką działającą przy stowarzyszeniach krajowych CK i CP.

Odznaczenia i wyróżnienia

Odznaka Za aktywną Pracę PCK XV lat PRL

Uchwałą Rady Państwa z dnia 9 czerwca 1989 r. w sprawie nadanie orderów społecznym zbiorowościom, w uznaniu wybitnych zasług w rozwoju gospodarczym i kulturalnym kraju Polski Czerwony Krzyż odznaczony został Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Afera PCK

W lutym 2020 Prokuratura Okręgowa we Wrocławiu skierowała do sądu akt oskarżenia wobec 10 pracowników PCK, w tym czterech działaczy PiS. Pracownicy PCK mieli założyć firmę, która – mimo braku umowy z PCK – miała zbierać odzież z kontenerów należących do PCK. Następnie odzież miała być sprzedawana, a pieniądze miały trafiać do osób zaangażowanych w proceder. Straty z tego tytułu miały wynieść 3 mln zł. Proces zakończył się w 2023 skazaniem dziewięciu osób i uniewinnieniem jednej.

Zobacz też

• Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
• Ludwik Christians
• Henri Dunant
• Grupa SIM PCK Tomaszów Mazowiecki
• Polski Biały Krzyż
• Zielony Krzyż (ZK)

Bibliografia

• Folder informacyjny Polskiego Czerwonego Krzyża, Warszawa, 2004
• Folder informacyjny „W obronie ludzkiej godności. 85 lat PCK 1919-2004”, Warszawa, 2004
• „Polski Czerwony Krzyż – Oficjalna strona polska”, www.pck.org.pl, stan na wrzesień 2007
• Struktura i Zasady Działania Ruchu Młodzieżowego Polskiego Czerwonego Krzyża, Polski Czerwony Krzyż, Warszawa 2003, ISBN 83-915844-5-3.
• Statut Polskiego Czerwonego Krzyża (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1284)
• Ustawa o Polskim Czerwonym Krzyżu z dnia 16 listopada 1964 roku (Dz.U. z 2019 r. poz. 179)
• Z 85-letniej historii Polskiego Czerwonego Krzyża, dodatek do Informatora Młodzieży Polskiego Czerwonego Krzyża, nr 2/2004
• Stefan Oberleitner, Odznaki Honorowe PCK i HDK. 1945-2000, PTN Rzeszów.
• Zdzisław Abramek Powstanie i działalność Polskiego Czerwonego Krzyża (1912-1951), Polski Czerwony Krzyż, Zarząd Okręgowy, Warszawa 2001

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona PCK
• Historia Polskiego Czerwonego Krzyża
• Polski Czerwony Krzyż (druki ulotne z lat 1919–1939) – kolekcja w bibliotece Polona