Ankara

<div class="thumb szablon-duza-grafika" style="max-width:px; margin-left: auto; margin-right:auto;">

Panorama Ankary

Szablon:Miejscowość WIKIDATA infobox Ankara (wcześniej Angora, a w starożytności łac. Ancyra, gr. Ἄγκυρα – kotwica) – miasto w środkowej Turcji, będące jej stolicą od 1923 roku. Jest po Stambule drugim co do wielkości miastem Turcji. Położone na wysokości 938 m n.p.m., zamieszkuje je 3 848 440 mieszkańców (2010).

Leżąca w środkowej Anatolii Ankara jest ważnym ośrodkiem handlowym i przemysłowym, siedzibą rządu państwa oraz wszystkich ambasad. W przeszłości znana była z hodowli kóz angora, kotów angora oraz białych królików angora, gruszek, miodu i winogron.

Miasto nad rzeką Enguri, będącą dopływem rzeki Sakarya, usytuowane jest w najsuchszym rejonie Turcji i otoczone jałowymi stepami. W okolicach znajdują się liczne stanowiska archeologiczne: hetyckie, frygijskie, greckie, rzymskie, bizantyjskie oraz z okresu panowania osmańskiego.

Historia

Najstarsze zabytki osadnicze Ankary należą do ludu Hatti, który zamieszkiwał te obszary w epoce brązu; miasto nosiło wówczas nazwę Ankuwash. Od około 1000 roku p.n.e. zamieszkiwali je Frygowie i za ich czasów znacznie się rozrosło. Z tego okresu pochodzi legenda o założeniu miasta przez króla Midasa.

Następnie miasto przeszło pod panowanie Lidyjczyków, a później Persów. W 333 roku p.n.e. zostało zdobyte przez Aleksandra Wielkiego, który przybył z Gordion i zatrzymał się na pewien czas w Ankarze. Po jego śmierci w 323 roku p.n.e. i podziale jego imperium pomiędzy wodzów, miasto przypadło w udziale Antygonowi. Kolejny znaczny jego rozwój przypada na okres panowania Greków z Pontu, kiedy to stało się ono ważnym centrum handlowym dla kupców znad Morza Czarnego, Krymu, Asyrii, Cypru i Libanu. W owym czasie nosiło już grecką nazwę Áγκυρα – Ankyra.

W 278 r. p.n.e. miasto wraz z całą środkową Anatolią zamieszkiwane było przez celtyckie plemię Galatów, którzy jako pierwsi uczynili z niego jeden z głównych ośrodków plemiennych – siedzibę Tektosagów. Celtowie stanowili warstwę wojowników sprawujących kontrolę nad miejscowymi Frygami, a język celtycki jako mowa utrzymał się na tym obszarze przez wiele wieków. Miasto znane wówczas pod nazwą Ancyra było stolicą celtyckiego królestwa Galacji, a następnie rzymskiej prowincji o tej nazwie podbitej przez Augusta w 25 r. p.n.e. Z tego okresu pochodzi tzw. Monumentum Ancyranum (świątynia Augusta i Romy), gdzie zachowały się „Akta Augusta” (Res gestae Divi Augusti) – inskrypcja wykuta w marmurze na ścianach świątyni.

Cesarz zdecydował o przekształceniu miasta w jedno z trzech głównych centrów administracyjnych środkowej Anatolii. W epoce imperium rzymskiego Ancyrę zamieszkiwało ok. 200 000 osób. Przez miasto przepływała rzeka Ankara. Na wzgórzu Çankaya (obecnie w centrum miasta) w XIX ww. odkryto pozostałości rzymskiej willi w pobliżu obecnej siedziby prezydenta. Na wschodzie miasto sięgało do dzisiejszego Parku Gençlik i dworca kolejowego, na południu – do obecnego Uniwersytetu Hacettepe.

Znaczenie Ankary wynikało z korzystnego połączenia na skrzyżowaniu szlaków handlowych z północnej Anatolii na południe oraz ze wschodu na zachód. W III wieku n.e. miasto uległo napaści Gotów z zachodu, a następnie Arabów. Przez dziesięciolecie było siedzibą władczyni Zenobii z Palmyry, która wykorzystała osłabienie cesarstwa rzymskiego dla utworzenia własnego państwa. Ponownie włączył miasto do imperium w 272 roku cesarz Aurelian. Rozbudowano wówczas system dróg w kierunku dzisiejszego Eskişehir. Ankara stanowiła duże centrum handlowe, ale również była głównym ośrodkiem administracji.

W tym okresie, podobnie jak w innych miastach środkowej Anatolii, również w Ankarze zaczęło pojawiać się chrześcijaństwo. Za czasów Dioklecjana nastąpiło nasilenie prześladowań chrześcijan, podczas których ofiarą padł m.in. biskup miasta – Klemens, lekarz Plato i jego brat Antiochus. W IV wieku Ankara była już miastem chrześcijańskim, w którym jednak dominował arianizm. W latach 362-363 cesarz Julian Apostata odwiedził je w swojej kampanii perskiej; z tego czasu pochodzi zabytek zwany Kolumną Juliana. Ankyra była miejscem kilku ważnych synodów (w 314, 358 i 375); w 375 r. spotkali się tam biskupi ariańscy, wśród nich św. Grzegorz z Nyssy. Miasto znane było wówczas również pod nazwą Angora. Pod koniec IV wieku stało letnią rezydencją cesarzy bizantyjskich przybywających z Konstantynopola.

Podział bizantyjskiej Anatolii na temy ok. 650 r. U góry pośrodku tem Bucellarion (Bukelarion) ze stolicą Ancyrą

Od drugiej połowy VIII w. Ankara była stolicą bizantyjskiego temu Bucellarion (Bukelarion) i z górującą nad nią bizantyńską cytadelą miała wygląd typowego miasta greckiego. Istniało tam m.in. kilka kościołów, na które zamieniano także świątynie pogańskie; podobny los spotkał też słynną świątynię Romy i Augusta. Do 650 miasto było siedzibą biskupstwa, a następnie arcybiskupstwa. W latach 600-900 wielokrotnie opanowywane zarówno przez wrogów zewnętrznych cesarstwa, jak i wewnętrznych. W roku 620 przejściowo zajęli je Persowie. W 651 po raz pierwszy pojawili się Arabowie, którzy trzy lata później na krótko zajęli miasto. W 806 złupiły je wojska kalifa Harun ar-Raszida, zaś w 838 zostało zburzone przez wojska kalifa Al-Mutasima. Odbudowane w 859 przez cesarza Michała III, już w dwanaście lat później opanowane zostało przez paulicjan. Mimo to Ancyra pozostawała ważnym ośrodkiem bizantyjskim aż do XI wieku.

Kiedy seldżucki sułtan Alp Arslan pokonał wojska bizantyjskie w bitwie pod Manzikertem (1071), w 1073 zajął Ankarę i uczynił z niej ważny punkt oparcia. Dla chrześcijan odzyskał ją w 1101 Rajmund z Tuluzy, jednakże już w 1127 zajęta została przez emira Ghazi z tureckiej dynastii Daniszmendydów. Następnie o Ankarę walczyli przedstawiciele miejscowych turkmeńskich dynastii – anatolijscy Seldżucy i Daniszmendydzi; ostatecznie przypadła ona w 1143 tym pierwszym. Po rozpadzie sułtanatu Rum miasto pod koniec XIV w. znalazło się w imperium osmańskim. W 1402 Timur odebrał je Osmanom po bitwie pod Ankarą, ale już w 1403 zostało odzyskane.

Po upadku Imperium Osmańskiego po I wojnie światowej jegostolica – Stambuł, oraz większość Anatolii była okupowana przez aliantów, zamierzających podzielić kraj między Wielką Brytanię, Francję, Włochy i Grecję. W odpowiedzi przywódca ruchu narodowego – Kemal Atatürk, ustanowił Ankarę swą siedzibą w 1920 roku. Po wygranej wojnie o niepodległość, kiedy ustanowiono Republikę Turecką (29 października 1923), kilka dni wcześniej (13 października) Ankara stała się stolicą państwa, co przyczyniło się do dalszego rozwoju miasta oraz jego podziału na starą część, zwaną Ulus, oraz nową – Yenişehir. Nowe dzielnice, których centrum stanowi dzisiaj Kızılay, charakteryzują się typową zabudową miast współczesnych: szerokimi ulicami, hotelami, teatrami, centrami handlowymi. Siedziba rządu i ambasad znajduje się również w nowej części miasta.

Od czasu awansowania do roli stolicy Ankara przeżyła gwałtowny rozwój. Z niewielkiej miejscowości z 35 tys. mieszkańców w 1924 roku, zamieniła się w wielką metropolię. W 1927 w stolicy żyło już 44 553 osób, a w 2007 roku miała ona ponad 4 miliony mieszkańców.

Klimat

Klimat Ankary jest suchy, kontynentalny, z zimnymi, śnieżnymi zimami oraz gorącym i suchym latem. Opady deszczu występują głównie wiosną i jesienią. Roczna suma opadów wynosi średnio 415 mm.

Zabytki

• Ruiny budowli rzymskich:
  • świątynia bogini Romy i cesarza Augusta (25-20 p.n.e., Augustus Tapınağı) – znana z Res gestae Divi Augusti ("Monumentum Ancyranum"), gdyż na jednej z jej ścian natrafiono na tekst dokumentu Oktawiana Augusta.

    

    Świątynia bogini Romy i cesarza

  • łaźnie rzymskie (212-217, Roma Hamamları) – z których pozostały jedynie fundamenty ukazujące jednak typowe rozplanowanie podobnych obiektów: frigidarium, tepidarium, calidarium. Zbudowano je za cesarza Karakalli w III w. n.e.
  • kolumna cesarza Juliana Apostaty z ok. 360 r. n.e. (Jülyanüs Sütunu)
  • bizantyjskie mury obronne z cytadelą (Ankara Kalesi) – budowa cytadeli została rozpoczęta przez Galatów, a ukończona przez Rzymian. W okresie bizantyjskim oraz Imperium osmańskiego przeprowadzano renowacje i przebudowy. Sama cytadela i jej okolice stanowią najstarszą część miasta; w pobliżu teatr rzymski, na którego terenie nadal prowadzone są prace archeologiczne.
• Meczety:
  • Arslanhane Camii (1290)
  • Hacı Bayram Camii (1429) – meczet w dzielnicy Ulus w pobliżu świątyni Augusta i Romy.
• Inne:
  • Pomnik Zwycięstwa (Zafer Anıtı) –przedstawiający Atatürka, wzniesiony w 1927 roku na Placu Zwycięstwa.
  • Pomnik "Bezpiecznej i pewnej przyszłości" – w parku Güven w pobliżu Placu Kızılay, wzniesiony w 1936 z napisem-przesłaniem Atatürka do Turków: "Bądźcie dumni, ciężko pracujcie i wierzcie w siebie!"
  • Pomnik Hetycki – wzniesiony w 1970 roku na Placu Szyickim dla uczczenia najwcześniejszej cywilizacji w Anatolii.

Muzea

• Mauzoleum oraz Muzeum Atatürka (Anıtkabir) – zostało zaprojektowane przez Emina Onata oraz Orhana Arda, którzy wygrali konkurs ogłoszony przez rząd turecki w 1941 roku. Oprócz Atatürka, spoczywa tutaj również Ismet Inönü – drugi prezydent Republiki Tureckiej. Jego grób znajduje się naprzeciwko wejścia do mauzoleum Atatürka. Kamienie i marmur użyte przy budowie mauzoleum zostały sprowadzone z wszystkich części Turcji, w hołdzie Atatürkowi od narodu tureckiego. Anıtkabir składa się z czterech części: Alei Lwów, Miejsca Ceremonii, Hali Honoru (miejsca, pod którym znajduje się grobowiec) oraz Parku Pokoju otaczającego Mauzoleum. Anıtkabir jest widoczne prawie z całej Ankary.

  

  Mauzoleum Atatürka

• Muzeum Cywilizacji Anatolijskich (Anadolu Medeniyetleri Müzesi) – w przeszłości był to kryty bazar.
• Muzeum Etnograficzne (Etnografya Müzesi)
• Muzeum Malarstwa i Rzeźbiarstwa (Resum ve Heykel Müzesi)
• Muzeum Wojny o Niepodległość (Kürtülüs Savası Müzesi)
• Muzeum Kolejnictwa – znajduje się w kilku punktach na dworcu kolejowym, tak że zwiedzając muzeum, zwiedza się jednocześnie sam dworzec. Jednym z punktów zwiedzania jest dom, w którym mieszkał Atatürk podczas swojego pobytu w Ankarze w latach 1919-1921.

Parki

Ankara słynie ze swoich parków, założonych głównie we wczesnych latach Republiki. Do najważniejszych należy:

• Gençlik Park, założony w 1943 roku na 38 hektarach, jest pełen zieleni i stawów. Znajdują się w nim również: park rozrywki, herbaciarnie, kawiarnie i teatr na wolnym powietrzu.
• Park Botaniczny przy ulicy Cinnah, zapoczątkowano go w latach siedemdziesiątych chcąc zebrać w jednym miejscu florę z całego świata.
• Park Seymenler – położony w dolinie, jego wyższa część, w pobliżu Pałacu Prezydenckiego posiada amfiteatr, niższa, poprzecinana licznymi alejkami jest ulubionym miejscem spotkań matek z dziećmi i właścicieli psów.
• Park Kuğulu – nazwany od licznych łabędzi tu mieszkających (kuğu = łabędź). Otrzymanych w darze od chińskiego rządu.
• Park Kurtuluş
• Park Güven
• Park Altın – założony w latach sześćdziesiątych, na dawnym polu golfowym. Dzisiaj jest to jeden z największych parków w okolicach Ankary. Ma powierzchnię 640 000 metrów kwadratowych. Miejsce wystaw, targów, posiada centrum sportowe, amfiteatr, wiele restauracji, ogród botaniczny.
• Harikalar Diyarı – uznawany za największy park w Europie w granicach miasta. Położony jest na powierzchni 1 200 000 metrów kwadratowych, w tym 771 000 to tereny zielone. Znajduje się w nim półkryty amfiteatr, dwanaście kin, sala konferencyjna, miejsce zabaw dla dzieci, kompleksy sportowe, kawiarnie, miejsca piknikowe, korty tenisowe, baseny, ścieżki rowerowe. Dla dzieci stworzono „Baśniową Wyspę” na powierzchni 25 000 metrów kwadratowych.

Kultura, sztuka, edukacja

• Opera – kierowana przez Narodową Dyrekcję Opery i Baletu, mającą swoją siedzibę w Ankarze:

  

  Opera w Ankarze

  • Opera Sahnesi/Büyük Tiyatro – największa scena operowa w Ankarze, założona w 1948 roku.
  • Leyla Gencer Sahnesi – nazwana tak po sławnej sopranistce Leyli Gencer (turecko-polskiego pochodzenia).
  • Operet Sahnesi

• Teatry – ich dyrekcja znajduje się w Ankarze:
  • 125. Yıl Çayyolu Sahnesi

    

    Dyrekcja Teatrów oraz siedziba Küçük Tiyatro i Oda Tiyatrosu

  • Büyük Tiyatro,
  • Küçük Tiyatro,
  • Şinasi Sahnesi,
  • Akün Sahnesi,
  • Altındağ Tiyatrosu,
  • İrfan Şahinbaş Atölye Sahnesi,
  • Oda Tiyatrosu,
  • Mahir Canova Sahnesi,
  • Muhsin Ertuğrul Sahnesi

oprócz tego Ankara posiada również prywatne teatry.

• Orkiestry:
  • Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası (Prezydencka Orkiestra Symfoniczna) – jej korzenie sięgają jeszcze czasów Imperium Osmańskiego, po ustanowieniu republiki, orkiestra przeniosła się ze Stambułu do Ankary na polecenie Atatürka
  • Bilkent Senfoni Orkestrası (Uniwersytetu Bilkent) – założona w 1993 roku
  • Hacettepe Senfoni Orkestrası (Uniwersytetu Hacettepe) – założona w 2003 roku
  • Orkestra Akademik Başkent
  • Başkent Oda Orkestrası

• Sale koncertowe:
  • CSO Konser Salonu
  • Bilkent Konser Salonu
  • MEB Şura Salonu
  • Çankaya Çağdaş Sanatlar Merkezi Konser Salonu

• Festiwale
  • Festiwal Filmowy w Ankarze
  • Międzynarodowy Muzyczny Festiwal w Ankarze
  • Ankara Caz Festivali (Ankara Jazz Festiwal)

• Uniwersytety
  • Uniwersytet w Ankarze (Ankara Üniversitesi) – został założony jako pierwszy w Republice Tureckiej – w 1946 roku i jest równocześnie najstarszym uniwersytetem w Ankarze.
  • Uniwersytet Atılım (Atılım Üniversitesi) – prywatny uniwersytet założony w 1996 roku. Wykłady prowadzone są w większości w języku angielskim.
  • Uniwersytet Başkent (Başkent Üniversitesi) – założony w 1994 roku, uniwersytet posiada również Centra: Medyczne, Badań oraz Dializ.
  • Uniwersytet Bilkent (Bilkent Üniversitesi) – pierwszy prywatny uniwersytet w Turcji, założony w 1984 roku. Jego powstanie zostało zaaprobowane przez parlament, dając jednocześnie podstawę prawną do powstawania podobnych instytucji w kraju. Sama nazwa uniwersytetu oznacza „miasto wiedzy” (Bilim Kenti). Obecnie uniwersytet ten jest najbardziej prestiżowym uniwersytetem w kraju i równocześnie jednym z najlepszych na świecie.
  • Uniwersytet Çankaya (Çankaya Üniversitesi) – założony w 1997 roku.
  • Uniwersytet Gazi (Gazi Üniversitesi) – założony w 1926 roku przez Atatürka jako Instytut Szkolnictwa Nauczycieli Gazi. W 1982 roku połączono go z innymi szkołami, tworząc pełnoprawny uniwersytet.
  • Uniwersytet Hacettepe (Hacettepe Üniversitesi) – uniwersytet posiada dwa oddzielne kampusy. Jeden z nich jest położony w starej części Ankary i mieści Centrum Medyczne, drugi zaś – Kampus Beytepe mieści się 13 km za miastem.
  • Bliskowschodni Uniwersytet Techniczny (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) (ang. Middle East Technical University, METU)– oficjalnym językiem uniwersytetu jest język angielski, zarządza również krajową domeną najwyższego poziomu. Badania prowadzone na tym uniwersytecie skupiają się głównie na inżynierii i naukach przyrodniczych.
  • TOBB Uniwersytet Ekonomiczny i Technologiczny (TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi) – założony w 2003 roku.
  • Uniwersytet Ufuk (Ufuk Üniversitesi) – założony w 1999 roku.
  • Wojskowa Akademia Medyczna Gülhane
  • Turecka Akademia Wojskowa (Kara Harp Okulu)
  • Państwowa Turecka Akademia Policyjna – założona w 1934 roku.

Sklepy

Dzielnicą z tradycyjnymi, sklepami jest Ulus. Turyści chętnie odwiedzają Çıkrıkçılar Yokuşu (Ulicę tkaczy), na której znajduje się wiele antykwariatów oraz sklepów z tradycyjnymi wyrobami tureckimi. Na bazarze zwanym Bakırcılar Çarşısı można znaleźć między innymi wyroby miedziane, dywany, biżuterię, antyki, ubrania, wyroby hafciarskie i wiele innych interesujących rzeczy.

Współczesne sklepy zlokalizowane są głównie w dzielnicy Kızılay oraz alei Tunalı Hilmi. Znajduje się tu centrum handlowe Karum. W Çankayi znajduje się Atakule – wieża zbudowana w 1989 roku o wysokości 125 m z restauracją i kawiarnią na szczycie oraz punktem widokowym. Było to pierwsze centrum handlowe Ankary. W Atakule znajdowało się ponad 150 sklepów, restauracje, kawiarnie oraz kino. Obecnie planuje się otwarcie hotelu. Mesa Plaza, Ankuva, Anka Mall, Kentpark, Cepa, Gordion, Panora oraz Armada to wielkie centra handlowe w dzielnicach mieszkalnych Ankary. Znajdują się w nich setki sklepów, kina, restauracje, kawiarnie.

System transportu

• Port lotniczy Esenboğa jest położony 28 km na północ od miasta. Jest jednym z największych portów lotniczych w Turcji. Między lotniskiem a miastem kursują co pół godziny autobusy – Havaşu.
• Terminal autobusowy w Ankarze (AŞTİ). Mieści się na zachód od Kızılay i Łączy Ankarę z praktycznie wszystkimi miastami w Turcji. Terminal zbudowany jest jak lotnisko – z odjazdami na górnym poziomie i przyjazdami na dolnym. Autobusy są najpopularniejszym sposobem podróżowania w Turcji.
• Dworzec kolejowy Ankara (Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları, TCDD) jest ważnym połączeniem między wschodnią a zachodnią Turcją.
• Metro w Ankarze ma dwie linie: linia czerwona biegnie z północy miasta z dzielnicy Batıkent, do Kızılay (centrum). Linia zielona, z terminala autobusowego na wschód, przechodząc przez Kızılay i kończąc swój bieg w Dikimevi.
• Dolmuş – specyficzny dla Turcji sposób podróżowania. Są to zbiorowe taksówki – minibusy lub samochody podróżujące po wyznaczonych trasach. Cena jest zależna od odległości. Nie ma ustalonych przystanków.
• Taksówki. Żółte, z literą T.
• Kolej podmiejska (Banliyö Treni). Linie biegną z zachodu z Sincan na wschód do Kayaş.

Miasta partnerskie

• Astana
• Aszchabad
• Baku
• Bangkok
• Bourg-en-Bresse
• Bukareszt
• Chartum
• Hanoi
• Hawana
• Islamabad
• Kair
• Kijów
• Kuala Lumpur
• Kuwejt
• La Paz
• Manama
• Mogadiszu
• Moskwa
• Pekin
• Prisztina
• Santiago
• Sarajewo
• Seul
• Skopje
• Sofia
• Sziraz
• Tbilisi
• Tirana
• Waszyngton

Linki zewnętrzne

• http://www.ankara.com strona turystyczna Ankary (ang. • tur.)
• http://www.esenbogaairport.com/esben/ Port lotniczy (ang. • tur.)
• http://www.ankara.bel.tr/TasarimOgeleri/defaultEn.aspx strona główna Ankary (ang. • tur.)