Zamek Dolny w Wilnie: Różnice pomiędzy wersjami

Zamek Dolny w Wilnie
	; Zamek Dolny, widok z placu Katedralnego
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Adres	pl. Katedralny 4; 01143 Wilno
Typ budynku	zamek rezydencyjny
Styl architektoniczny	renesansowy
Architekt	Bartolommeo Berrecci, Bernardino Zanobi de Gianotis, Benedykt Sandomierzanin; Ryszard Bitovtas (odbudowa)
Zniszczono	1799–1803
Odbudowano	2002–2009
Pierwszy właściciel	Zygmunt I Stary
	Położenie na mapie Wilna Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Litwy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:18, 8 cze 2016

Plan zamków w Wilnie w 1740 (Zamek Dolny oznaczony cyfrą 9)

Zamek Dolny w Wilnie^[1]^[2]^[3] (lit. Lietuvos valdovų rūmai) – rekonstrukcja dawnej siedziby Wielkich Książąt Litewskich i królów polskich wchodząca w skład zespołu zamkowego w Wilnie. Znajduje się przy placu Katedralnym, na wschód od katedry.

Historia

Powstał przypuszczalnie za panowania Aleksandra Jagiellończyka w stylu późnogotyckim pomiędzy katedrą i Zamkiem Górnym^[4], jednak co do inicjatywy Aleksandra w tym zakresie nie ma dowodów. Bez wątpienia prace budowlane w tym miejscu prowadził król Zygmunt I Stary, który polecił wznieść nowe budynki w stylu renesansowym, w związku z czym przy budowie pracowali architekci: Bartolommeo Berrecci, Bernardino Zanobi de Gianotis i Benedykt Sandomierzanin. Prace w skrzydłach wschodnim i południowym zakończono w latach 20 i 30 XVI wieku^[5]. Do skrzydła wschodniego dobudowano od północy skrzydło wieżowe określane jako pałac królowej Bony Sforzy.

Za panowania Zygmunta II Augusta dobudowano po 1544 roku od zachodu i północy renesansowe skrzydło zwane Pałacem Nowym. Pracami kierował Giovanni Cini przy udziale Giovanniego Marii Mosca Padovano i Filippo Bartolommeo da Fiesole. Skrzydła pałacowe posiadały krużganki o nieznanej formie. Nieznany jest także program użytkowy i rozkład pomieszczeń. Pałac spełniał rolę rezydencji wielkoksiążęcej i rezydencji królów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, państwa federacyjnego złożonego z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1610 r. podczas pobytu Zygmunta III Wazy pałac spłonął^[6], po czym został odnowiony w stylu manierystycznym. W 1624 roku został przebudowany pod kierunkiem Costante Tencalla w stylu wczesnobarokowym.

Zniszczony przez Rosjan w czasie najazdu w latach 1655–1661, nie został odbudowany i popadał w coraz większą ruinę. Po zajęciu Wilna przez Rosję w czasie III rozbioru Polski (1795) jego pozostałości zostały rozebrane przez władze carskie (na polecenie gubernatora Fryzela z 1797 r.) w latach 1799–1803. Materiał rozbiórkowy został wykorzystany do budowy domów. Zachował się jedynie fragment skrzydła wschodniego sprzedany żydowskiemu kupcowi Abrahamowi Schlossbergowi, który przebudował je na dom mieszkalny. Po powstaniu listopadowym budynek przejęły władze carskie, które ufortyfikowały cały teren.

Wygląd

Zamek w okresie swojej świetności miał kształt nieregularnego pięcioboku z najbardziej reprezentacyjnymi trójkondygnacyjnymi skrzydłami: wschodnim i południowym, przy którym od strony dziedzińca znajdowały się krużganki arkadowe. Cały gmach zwieńczony był attyką, jednak nie wiadomo czy powstała ona w czasach Zygmunta Augusta czy Zygmunta III Wazy^[7].

Odbudowa (kreacja konserwatorska)

Od 1987 roku na terenie zamku prowadzone były badania archeologiczne. W 2001 roku Sejm Republiki Litewskiej podjął decyzję o budowie w miejscu zamku nowego budynku stylizowanego na nieistniejącą rezydencję z przeznaczeniem na siedzibę prezydenta i muzea. Prace budowlane rozpoczęto w 2002 roku, a 17 marca 2004 roku premier Litwy Algirdas Brazauskas i mer Wilna Artūras Zuokas uroczyście wmurowali kamień węgielny. 6 lipca 2009 roku dokonano symbolicznego otwarcia budynku zwanego zamkiem będącego w istocie kreacją konserwatorską, ponieważ nieznana jest oryginalna forma krużganków ani rozkład pomieszczeń. Wnętrza skrzydła wschodniego otrzymały stylizowany wystrój gotycki, skrzydła południowego renesansowy, natomiast skrzydła południowo-zachodniego wczesnobarokowy. Otwarcia dokonano w ramach obchodów tysiąclecia pierwszej historycznej wzmianki o Litwie. Koszt budowy, początkowo szacowany na trochę ponad 100 mln litów, już przekroczył 176 mln^[8]. Nadal trwa wykańczanie i urządzanie wnętrz.

Galeria

Ikonografia i wizerunki archiwalne

Jeden z rysunków Franciszka Smuglewicza, który posłużył do odbudowy
Model Zamku
Rekonstrukcyjny rysunek Zamku Dolnego z XIX w. rys. Napoleon Orda
Zamek Dolny na złotej monecie 500-litowej

Budynek w miejscu pałacu

Loggia
Tzw. "Sala Tronowa"
Portal bramy głównej
Dziedziniec arkadowy

↑ Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 61–62. ISBN 83-04-03107-8.
↑ Tadeusz Chrzanowski: Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów : zarys dziejów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 401. ISBN 83-01-11171-2.
↑ Elżbieta Chudorlińska (oprac.): Nazewnictwo geograficzne świata. Z. 11 cz. 1, Europa. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2009, s. 130. ISBN 978-83-254-0463-5.
↑ A.A. Fischinger A.A., Pałac króla Aleksandra na Wawelu, „Rocznik Krakowski”, 56, 1990, s. 79-93 .
↑ Tomasz Torbus, Die Untere Burg zu Wilna (Vilnius) und ihre moglichen vorbilder, (w:) Castella Maris Baltici, 6, Wilnius 2003, s.201-210
↑ Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 21.
↑ Podróże władcy i architektura. Przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego, "Artium Quaestiones" XVII, 2006, s. 5-37., www.academia.edu [dostęp 2016-06-08] .
↑ Wirtualna Polska: Pałac Władców – prezent dla Litwy na jej tysiąclecie. polonia.wp.pl. [dostęp 2011-02-11].

Bibliografia

Pałac wielkich książąt litewskich i jego odbudowa w kontekście doświadczenia europejskiego, Wilno 2009 ISBN 978-609-95074-0-8

Linki zewnętrzne

VALDOVŲ RŪMŲ PARAMOS FONDAS (Fundacja na Rzecz Odbudowy Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie): strona oficjalna. www.lvr.lt. [dostęp 2011-02-11]. (lit.).

[1] Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 61–62. ISBN 83-04-03107-8.

[2] Tadeusz Chrzanowski: Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów : zarys dziejów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 401. ISBN 83-01-11171-2.

[3] Elżbieta Chudorlińska (oprac.): Nazewnictwo geograficzne świata. Z. 11 cz. 1, Europa. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2009, s. 130. ISBN 978-83-254-0463-5.

[4] A.A. Fischinger A.A., Pałac króla Aleksandra na Wawelu, „Rocznik Krakowski”, 56, 1990, s. 79-93 .

[5] Tomasz Torbus, Die Untere Burg zu Wilna (Vilnius) und ihre moglichen vorbilder, (w:) Castella Maris Baltici, 6, Wilnius 2003, s.201-210

[6] Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 21.

[7] Podróże władcy i architektura. Przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego, "Artium Quaestiones" XVII, 2006, s. 5-37., www.academia.edu [dostęp 2016-06-08] .

[8] Wirtualna Polska: Pałac Władców – prezent dla Litwy na jej tysiąclecie. polonia.wp.pl. [dostęp 2011-02-11].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Linia 37: / Linia 37: @@
 == Historia ==
-Powstał za panowania [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]] w stylu [[architektura gotycka|późnogotyckim]] pomiędzy katedrą i [[Zamek Górny w Wilnie|Zamkiem Górnym]]. Król [[Zygmunt I Stary]] polecił przebudować zamek w stylu [[renesans]]owym, w związku z czym przy budowie pracowali architekci: [[Bartolommeo Berrecci]], [[Bernardino Zanobi de Gianotis]] i [[Benedykt z Sandomierza|Benedykt Sandomierzanin]].
+Powstał przypuszczalnie za panowania [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]] w stylu [[architektura gotycka|późnogotyckim]] pomiędzy katedrą i [[Zamek Górny w Wilnie|Zamkiem Górnym]]<ref>{{Cytuj|autor=A. Fischinger|tytuł=Pałac króla Aleksandra na Wawelu|czasopismo=Rocznik Krakowski|data=1990|opis=56|s=79-93}}</ref>, jednak co do inicjatywy Aleksandra w tym zakresie nie ma dowodów. Bez wątpienia prace budowlane w tym miejscu prowadził król [[Zygmunt I Stary]], który polecił wznieść nowe budynki w stylu [[renesans]]owym, w związku z czym przy budowie pracowali architekci: [[Bartolommeo Berrecci]], [[Bernardino Zanobi de Gianotis]] i [[Benedykt z Sandomierza|Benedykt Sandomierzanin]]. Prace w skrzydłach wschodnim i południowym zakończono w latach 20 i 30 XVI wieku<ref>Tomasz Torbus, Die Untere Burg zu Wilna (Vilnius) und ihre moglichen vorbilder, (w:) Castella Maris Baltici, 6, Wilnius 2003, s.201-210</ref>. Do skrzydła wschodniego dobudowano od północy skrzydło wieżowe określane jako pałac królowej [[Bona Sforza|Bony Sforzy]].
-Za panowania [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]] dobudowano w 1544 roku renesansowe skrzydło zwane Pałacem Nowym. Pracami kierował [[Giovanni Cini]] przy udziale [[Jan Maria Padovano|Giovanniego Marii Mosca Padovano]] i [[Filippo di Fiesole|Filippo Bartolommeo da Fiesole]]. Spełniał rolę pałacu wielkoksiążęcego i rezydencji królów [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], [[federacja|państwa federacyjnego]] złożonego z [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]] i [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W 1610 r. podczas pobytu [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] spłonął<ref>''Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione'', Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 21.</ref>, po czym został odnowiony w stylu [[Manieryzm (sztuka)|manierystycznym]]. W 1624 r. został przebudowany pod kierunkiem [[Constantino Tencalla|Costante Tencalla]] w stylu [[barok|wczesnobarokowym]].
+Za panowania [[Zygmunt II August|Zygmunta II Augusta]] dobudowano po 1544 roku od zachodu i północy renesansowe skrzydło zwane Pałacem Nowym. Pracami kierował [[Giovanni Cini]] przy udziale [[Jan Maria Padovano|Giovanniego Marii Mosca Padovano]] i [[Filippo di Fiesole|Filippo Bartolommeo da Fiesole]]. Skrzydła pałacowe posiadały krużganki o nieznanej formie. Nieznany jest także program użytkowy i rozkład pomieszczeń. Pałac spełniał rolę rezydencji wielkoksiążęcej i rezydencji królów [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], [[federacja|państwa federacyjnego]] złożonego z [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]] i [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W 1610 r. podczas pobytu [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] pałac spłonął<ref>''Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione'', Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 21.</ref>, po czym został odnowiony w stylu [[Manieryzm (sztuka)|manierystycznym]]. W 1624 roku został przebudowany pod kierunkiem [[Constantino Tencalla|Costante Tencalla]] w stylu [[barok|wczesnobarokowym]].
-Zniszczony przez Rosjan w czasie [[Wojna polsko-rosyjska 1654-1667|najazdu]] w latach 1655–1661, nie został odbudowany i popadał w coraz większą ruinę. Po zajęciu [[Wilno|Wilna]] przez [[Rosja|Rosję]] w czasie [[III rozbiór Polski|III rozbioru Polski]] (1795) jego pozostałości zostały rozebrane przez władze [[władcy Rosji|carskie]] (na polecenie gubernatora Fryzela z 1797 r.) w latach 1799–1803. Materiał rozbiórkowy został wykorzystany do budowy domów. Zachował się jedynie fragment skrzydła wschodniego sprzedany żydowskiemu kupcowi Abrahamowi Schlossbergowi, który przebudował je na dom mieszkalny. Po [[powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]] budynek przejęły władze carskie, które przekształciły teren w twierdzę.
+Zniszczony przez Rosjan w czasie [[Wojna polsko-rosyjska 1654-1667|najazdu]] w latach 1655–1661, nie został odbudowany i popadał w coraz większą ruinę. Po zajęciu [[Wilno|Wilna]] przez [[Rosja|Rosję]] w czasie [[III rozbiór Polski|III rozbioru Polski]] (1795) jego pozostałości zostały rozebrane przez władze [[władcy Rosji|carskie]] (na polecenie gubernatora Fryzela z 1797 r.) w latach 1799–1803. Materiał rozbiórkowy został wykorzystany do budowy domów. Zachował się jedynie fragment skrzydła wschodniego sprzedany żydowskiemu kupcowi Abrahamowi Schlossbergowi, który przebudował je na dom mieszkalny. Po [[powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]] budynek przejęły władze carskie, które ufortyfikowały cały teren.
 == Wygląd ==
-Zamek w okresie swojej świetności miał kształt nieregularnego pięcioboku z najbardziej reprezentacyjnymi trójkondygnacyjnymi skrzydłami: wschodnim i południowym, przy którym od strony [[dziedziniec|dziedzińca]] znajdowały się [[krużganek|krużganki]] [[arkada|arkadowe]]. Cały gmach zwieńczony był [[architektura renesansu|renesansową]] [[attyka (architektura)|attyką]]. Po odbudowie, wnętrza skrzydła wschodniego otrzymały wystrój [[gotyk|gotycki]], skrzydła południowego renesansowy, natomiast skrzydła południowo-zachodniego [[architektura baroku|wczesnobarokowy]].
+Zamek w okresie swojej świetności miał kształt nieregularnego pięcioboku z najbardziej reprezentacyjnymi trójkondygnacyjnymi skrzydłami: wschodnim i południowym, przy którym od strony [[dziedziniec|dziedzińca]] znajdowały się [[krużganek|krużganki]] [[arkada|arkadowe]]. Cały gmach zwieńczony był [[attyka (architektura)|attyką]], jednak nie wiadomo czy powstała ona w czasach Zygmunta Augusta czy Zygmunta III Wazy<ref>{{Cytuj|tytuł=Podróże władcy i architektura. Przebudowa królewskich rezydencji za panowania Zygmunta Starego, "Artium Quaestiones" XVII, 2006, s. 5-37.|czasopismo=www.academia.edu|data dostępu=2016-06-08|opublikowany=www.academia.edu|url=https://www.academia.edu/25971174/Podr%25C3%25B3%25C5%25BCe_w%25C5%2582adcy_i_architektura._Przebudowa_kr%25C3%25B3lewskich_rezydencji_za_panowania_Zygmunta_Starego_Artium_Quaestiones_XVII_2006_s._5-37}}</ref>.
-== Odbudowa ==
+== Odbudowa (kreacja konserwatorska) ==
-Od 1987 roku na terenie zamku prowadzone były badania archeologiczne. W 2001 roku [[Sejm Republiki Litewskiej]] podjął decyzję o odbudowie zamku z przeznaczeniem na siedzibę [[prezydenci Litwy|prezydenta]] i muzea. Prace budowlane rozpoczęto w 2002 roku, a 17 marca 2004 roku [[Premierzy Litwy|premier Litwy]] [[Algirdas Brazauskas]] i mer [[Wilno|Wilna]] [[Artūras Zuokas]] uroczyście wmurowali [[kamień węgielny]]. 6 lipca 2009 roku dokonano symbolicznego otwarcia Zamku, w ramach obchodów tysiąclecia pierwszej historycznej wzmianki o [[Litwa|Litwie]]. Koszt odbudowy, początkowo szacowany na trochę ponad 100 mln [[Lit (waluta)|litów]], już przekroczył 176 mln<ref>{{cytuj stronę| url = http://polonia.wp.pl/title,Palac-Wladcow-prezent-dla-Litwy-na-jej-tysiaclecie,wid,11285664,wiadomosc.html| tytuł = Pałac Władców – prezent dla Litwy na jej tysiąclecie| data dostępu = 2011-02-11| autor = Wirtualna Polska | opublikowany = polonia.wp.pl| praca = | data = | język =}}</ref>. Nadal trwa wykańczanie i urządzanie wnętrz.
+Od 1987 roku na terenie zamku prowadzone były badania archeologiczne. W 2001 roku [[Sejm Republiki Litewskiej]] podjął decyzję o budowie w miejscu zamku nowego budynku stylizowanego na nieistniejącą rezydencję z przeznaczeniem na siedzibę [[prezydenci Litwy|prezydenta]] i muzea. Prace budowlane rozpoczęto w 2002 roku, a 17 marca 2004 roku [[Premierzy Litwy|premier Litwy]] [[Algirdas Brazauskas]] i mer [[Wilno|Wilna]] [[Artūras Zuokas]] uroczyście wmurowali [[kamień węgielny]]. 6 lipca 2009 roku dokonano symbolicznego otwarcia budynku zwanego zamkiem będącego w istocie kreacją konserwatorską, ponieważ nieznana jest oryginalna forma krużganków ani rozkład pomieszczeń. Wnętrza skrzydła wschodniego otrzymały stylizowany wystrój [[gotyk|gotycki]], skrzydła południowego renesansowy, natomiast skrzydła południowo-zachodniego [[architektura baroku|wczesnobarokowy]]. Otwarcia dokonano w ramach obchodów tysiąclecia pierwszej historycznej wzmianki o [[Litwa|Litwie]]. Koszt budowy, początkowo szacowany na trochę ponad 100 mln [[Lit (waluta)|litów]], już przekroczył 176 mln<ref>{{cytuj stronę| url = http://polonia.wp.pl/title,Palac-Wladcow-prezent-dla-Litwy-na-jej-tysiaclecie,wid,11285664,wiadomosc.html| tytuł = Pałac Władców – prezent dla Litwy na jej tysiąclecie| data dostępu = 2011-02-11| autor = Wirtualna Polska | opublikowany = polonia.wp.pl| praca = | data = | język =}}</ref>. Nadal trwa wykańczanie i urządzanie wnętrz.
 == Galeria ==
@@ Linia 57: / Linia 57: @@
 Plik:LT-2005-500litų-Lietuvos valdovų rūmai-b.png|Zamek Dolny na złotej monecie 500-litowej
 </gallery>
+; Budynek w miejscu pałacu
-; Odbudowany pałac
 <gallery>
 Plik:Zamek Dolny w Wilnie - loggia.jpg|Loggia
-Plik:Zamek Dolny w Wilnie - Sala Tronowa.jpg|Sala Tronowa
+Plik:Zamek Dolny w Wilnie - Sala Tronowa.jpg|Tzw. "Sala Tronowa"
 Plik:Zamek Dolny w Wilnie - brama.jpg|Portal bramy głównej
 Plik:Zamek Dolny w Wilnie - dziedziniec.JPG|Dziedziniec arkadowy