Paśnik ziołowy
| Plagionotus floralis | |||||
| (Pallas, 1773) | |||||
 Samiec | |||||
.jpg) Samica | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj |
Echinocerus | ||||
| Gatunek |
paśnik ziołowy | ||||
| |||||
Paśnik ziołowy[1], paśnik lucerniak[2] (Plagionotus floralis) – gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych i podrodziny kózkowych (Cerambycinae). Występuje w Palearktyce.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1772 roku przez Giovanniego A. Scopoliego pod nazwą Cerambyx arcuatus[3], jednak w 1758 roku Karol Linneusz opisał inny gatunek pod nazwą Leptura arcuata[4]. Oba gatunki znalazły się w tym samym rodzaju doprowadzając do homonimii. Zgodnie z zasadą pierwszeństwa epitet gatunkowy arcuatus pozostawiono gatunkowi opisanemu przez Linneusza (paśnik pałączasty), natomiast paśnik ziołowy nosi epitet gatunkowy po nazwie Cerambyx floralis nadanej w 1773 roku przez Petera Simona Pallasa[5].
Étienne Mulsant w 1862 roku ustanowił go gatunkiem typowym nowego rodzaju Echinocerus[5]. W 2005 roku Denis Giermanowicz Kasatkin podzielił rodzaj Plagionotus na podstawie analizy endofallusów na 3 podrodzaje, w tym monotypowy Paraplagionotus, którego gatunkiem typowym ustanowił P. floralis[6]. Zgodnie z zasadą pierwszeństwa nazwa tego podrodzaju została zmieniona na Echinocerus[3]. Status tego taksonu może się różnić w zależności od autorów: np. Gianfranco Sama w 2008 zsynonimizował go z Plagionotus, Hüseyin Özdikmen i współpracownicy traktują go jak podrodzaj[7][3], a Michaił Danilewski jako osobny rodzaj, stąd spotkać go można pod różnymi kombinacjami nazw[5].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o ciele długości od 6 do 20 mm[8][2], ubarwionym czarno z żółtym wzorem oraz czerwonobrązowymi czułkami i odnóżami, często z przyciemnionymi udami. Przedplecze jest kulistawe w zarysie, czarne z dwiema przepaskami żółtego owłosienia: jedną na przednim i jedną na tylnym jego brzegu[8]. W przeciwieństwie do P. scalaris tarczka jest żółto owłosiona[3]. Pokrywy mają na czarnym tle po pięć poprzecznych przepasek, z których pierwsze przybierają formę plam nasadowych, a ostatnie – plam wierzchołkowych. Duże rozmiary pierwszej z przepasek odróżniają ten gatunek od paśników pałączastego i niszczyciela[8]. Druga z przepasek nie dochodzi wzdłuż szwu do okolic tarczki, co odróżnia ten gatunek od P. bobelayei[3]. Wierzchołek pokryw jest zaokrąglony[3][8]. W przeciwieństwie do paśników: niszczyciela i pałączastego, długie i odstające włoski nie występują na spodniej stronie ud środkowej i tylnej pary[8].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz ciepłolubny[8][2][9]. Zamieszkuje stepy, lasostepy i otwarte tereny zbliżone do nich charakterem[2][9]. Na większości zasięgu jego cykl życiowy jest jednoroczny, ale przynajmniej w południowej części Uralu i zachodniej części Syberii wydłuża się do lat dwóch[10]. Owady dorosłe obserwuje się od czerwca do sierpnia. Odwiedzają kwiaty roślin z rodzajów krwawnik, złocień, driakiew, wilczomlecz, rumianek oraz różnych przedstawicieli selerowatych i astrowatych, na których to żerują[2][9][10].
Roślinami żywicielskimi larw są bożodajnie, kamelie, krwawniki, lucerny (w tym lucerna siewna), nostrzyki, sparcety, szarłaty i wilczomlecze (w tym wilczomlecz Seguiera)[10][9]. W Polsce jest to jedyny paśnik nie żerujący na roślinach drzewiastych[2][9]. Samice składają jaja w okolicy systemów korzeniowych tych roślin. Wyklute larwy wynikają do korzenia. Najpierw żerują pod skórką, a potem zaczynają drążyć w korzeniu chodniki, ostatecznie niemal całkowicie go zjadając i doprowadzając do obumarcia rośliny. Przepoczwarczają się w okresie od maja[2][9] do czerwca[9] lub lipca[2].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Owad palearktyczny o rozsiedleniu europejsko-syberyjskim. Znany jest z Hiszpanii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Łotwy, Litwy, Ukrainy, Krymu, europejskiej i azjatyckiej części Rosji, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, europejskiej i azjatyckiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Jordanii, Libanu, Izraela, Kazachstanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu, Kirgistanu, Iraku, Iranu i Sinciangu[5][3]. W Polsce jest bardzo rzadko spotykany. Odnotowano go w Pieninach, Gorcach, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskej i Ponidziu[9].
Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Owad ten jest notowany jako szkodnik lucerny siewnej. Na niektórych polach w północnej części Bułgarii stwierdzano straty rzędu 17–78%. Atakuje głównie pola użytkowane przez dłuższy czas. Badania w Bułgarii potwierdziły znacznie większą jego liczebność na polach pięcioletnich niż na jednorocznych. W ramach ochrony przed tym gatunkiem zaleca się nieużytkowanie jednego pola dłużej niż trzy lata. Wspomniane badania wykazały również dużą skuteczność ograniczania jego populacji przez fluoryzujące, żółte pułapki tunelowe z komercyjnie dostępną przynętą kwiatową, zamieszczone w terenie na drewnianych kijkach[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacek Kurzawa: Polskie nazwy kózkowatych. [dostęp 2019-07-27].
- ↑ a b c d e f g h Jiří Zahradník: Przewodnik: Kózkowate. Warszawa: Multico, 2001, s. 64.
- ↑ a b c d e f g Hüseyin Özdikmen, Semra Turgut. A short review on the genus Plagionotus Mulsant, 1842 (Coleoptera: Cerambycidae: Cerambycinae). „Munis Entomology & Zoology”. 4 (2), s. 457–469, 2009.
- ↑ C. Linnaeus, Systema Naturae per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, Tomus I. Editio decima, reformata, Holmiæ 1758, s. 1–824, DOI: 10.5962/bhl.title.542.
- ↑ a b c d M.L. Danilevsky: Catalogue of Palaearctic Cerambycoidea. 2019.
- ↑ Denis G. Kasatkin. About a system of a the genus Plagionotus sensu lato (Coleoptera: Cerambycidae: Clytini). „Caucasian Entomological Bulletin”. 1 (1), s. 49-54, 2005.
- ↑ Hüseyin Özdikmen, Mohammed Anwar Ali. A new arrangement of Plagionotus (Neoplagionotus) speciosus (Adams) (Coleoptera: Cerambycidae: Cerambycinae). „Mun. Ent. Zool.”. 11 (2), s. 278-284, 2016.
- ↑ a b c d e f Karl Wilhelm Harde: Familie Cerambycidae, Bockkäfer. W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 9: Cermabycidae, Chrysomelidae. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1966, s. 65-66.
- ↑ a b c d e f g h B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cerambycidae i Bruchidae. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (15), 1990.
- ↑ a b c d Teodora B. Toshova, Daniela Atanasova, Mitko A. Subchev. Seasonal Activity of Plagionotus (Echinocerus) floralis (Pallas) (Coleoptera: Cerambycidae, Cerambycinae) Adults in Bulgaria Established by Attractant Baited Fluorescent Yellow Funnel Traps. „Acta Phytopathologica et Entomologica Hungarica”. 45 (2), s. 391-399, 2010. DOI: 10.1556/APhyt.45.2010.2.17.