Inspektorat Kalisz Armii Krajowej
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1939/1940 |
| Rozformowanie |
wiosna/lato 1942 |
| Nazwa wyróżniająca |
Kalisz |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
Emil Sztark |
| Ostatni |
Zbigniew Kutnik (p.o.) |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Inspektorat Kalisz Armii Krajowej – terenowa struktura Okręgu Łódź Związku Walki Zbrojnej / Armii Krajowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po klęsce we wrześniu 1939 w wojnie z Niemcami, w ramach Okręgu Łódź konspiracyjnego Związku Walki Zbrojnej (późniejsza Armia Krajowa), zimą 1939/1940 powstał Inspektorat Kalisz.
Inspektorat Kalisz nie posiadał jednostek taktycznych, jego aktywność była skierowana przede wszystkim na działania wywiadowcze. Inspektorat m.in. ściśle współpracował z placówką Wydziału Wywiadu Ofensywnego Komendy Głównej AK (kryptonim „Stragan”, „Lombard”)[1] kierowaną przez Alfreda Nowackiego ps. „Piąty”[a].
Pierwszym komendantem Inspektoratu (ze stanowiskiem inspektora rejonowego ZWZ/AK) został porucznik Emil Sztark[b], a po jego aresztowaniu 6 lutego 1941[c] podporucznik Wiesław Laskowski. Po zdekonspirowaniu, w październiku 1941 Laskowski został przeniesiony do Wydziału Łączności Komendy Głównej ZWZ[d], a pełniącym obowiązki inspektora rejonowego został ppor. Zbigniew Kutnik, także aresztowany 4 czerwca 1943[e].
Wiosną i latem 1942 Inspektorat Rejonowy Kalisz został rozbity na skutek masowych aresztowań (objęły one ponad 170 osób) dokonanych przez niemieckie gestapo. Po tym okresie Inspektorat już nie funkcjonował, a jego poszczególne obwody zostały organizacyjnie podporządkowane innym strukturom AK: obwód Kalisz do Inspektoratu Sieradz-Wieluń, następnie do Inspektoratu Ostrów Wlkp. w Okręgu Poznań; obwód Konin do Inspektoratu Koło; z kolei obwód Turek został opanowany przez NOW.
Kaliski Inspektorat Rejonowy, a po jego likwidacji również Obwód Kalisz, był przedmiotem sporów kompetencyjnych między dowództwami ZWZ/AK w Łodzi oraz w Poznaniu[f].
Działalność akowskiej konspiracji w Kaliszu jest osią fabuły powieści „Niemra” (wyd. 2011) Arkadiusza Pacholskiego[2].
Komendanci[edytuj | edytuj kod]
- porucznik Emil Sztark ps. „Mocny”
- podporucznik Wiesław Laskowski ps. „Sławek”
- podporucznik Zbigniew Kutnik ps. „Zbyszek” (p.o.)
Skład organizacyjny[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nowacki, z pochodzenia Niemiec, został aresztowany 2 marca 1944, skazany przez sąd na karę śmierci, rozstrzelany 19 stycznia 1945.
- ↑ Czasem podawana jest błędna pisownia nazwiska Stark
- ↑ Inna podawana data aresztowania Sztarka to 6 marca 1941. Sztark został osadzony w KL Auschwitz, zwolniony dzięki staraniom rodziny, będąc pod dozorem policji nadal angażował się w konspirację. Skierowany do pracy przymusowej do Wrocławia, tam po raz kolejny aresztowany, wysłany do KL Gross-Rosen, potem do KL Dora, gdzie doczekał uwolnienia. Zmarł w 1972.
- ↑ Laskowskiego aresztowano 6 marca 1944. Przesłuchiwany i torturowany przez gestapo, został zamordowany w nieznanych bliżej okolicznościach. Pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari.
- ↑ Zaraz po aresztowaniu Kutnik uciekł z wiozącego go pociągu, wyskakując w kajdankach. Po ucieczce podjął dalszą służbę w Warszawie, tam wziął udział w powstaniu, dostał się do niewoli. Po wyzwoleniu wrócił do kraju. Odznaczony orderem VM. Zmarł w 1985.
- ↑ Obszar objęty działaniem Inspektoratu Kalisz do 1 kwietnia 1938 wchodził w skład woj. łódzkiego, a po tej dacie woj. poznańskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marek Ney-Krawczyk: Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945. Warszawa: Insytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 96. ISBN 83-211-1055-X.
- ↑ Recenzja książki – Niemra, Arkadiusz Pacholski, Prószyński i S-ka 2011, „Opętani czytaniem” [dostęp 2021-02-21].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej 1939-1945 (red. Marian Woźniak); wyd. 1998, Instytut Zachodni w Poznaniu; s. 211-212, 311-312, 315-316, 385-386, 553-554; ISBN 83-85003-97-5.
