Młynary
| |||||
| |||||
 Kościół parafialny pw. św. Piotra Apostoła | |||||
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo |  warmińsko-mazurskie
| ||||
| Powiat | elbląski | ||||
| Gmina | Młynary | ||||
| Prawa miejskie | 1338–1945, 1984 | ||||
| Burmistrz | Renata Bednarczyk | ||||
| Powierzchnia | 2,76 km² | ||||
| Wysokość | 53 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
1792[1] 652,9 os./km² | ||||
| Strefa numeracyjna | +48 55 | ||||
| Kod pocztowy | 14-420 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NEB | ||||
Położenie na mapie gminy Młynary  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu elbląskiego  | |||||
 54°11′10,88″N 19°43′13,32″E/54,186356 19,720367
| |||||
| TERC (TERYT) | 2804064 | ||||
| SIMC | 0932873 | ||||
Urząd miejski ul. Dworcowa 2914-420 Młynary | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Młynary (niem. Mühlhausen[2]) – miasto w północnej Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Młynary.
Miejscowość leży nad rzeka Baudą na pograniczu Warmii i Wysoczyzny Elbląskiej, czyli w miejscu, w którym kończą się Prusy Górne, a zaczyna Warmia. Miasto posiada dobre połączenie drogowe z Elblągiem (DW509), Olsztynem, Pasłękiem (DW505), Braniewem, a także kolejowe z Elblągiem i Braniewem.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Młynary na miejscu wcześniejszej osady pruskiej w 1327 założyli Krzyżacy, w 1329 uzyskało prawa miejskie, było to miasteczko obwiedzione murami miejskimi z cegły z dwoma bramami: Górną i Dolną. W 1338 nastąpiło ponowienie praw miejskich, w skład zabudowy wchodził obronny kościół (do XVI w. wszystkie nabożeństwa odbywały się w języku polskim). Od początku znaczą część mieszczan stanowili Polacy, w akcie ponowienia znalazły się zapisy dotyczące sposobu rozstrzygania sporów pomiędzy ludnością polską i pozostałą. Bliskość Braniewa, Ornety i Elbląga sprawiła, że miasto nigdy nie doświadczyło prężnego rozwoju. Pełniło rolę lokalnego ośrodka handlu i usług[3].
Miasto opowiedziało się po stronie Związku Pruskiego, na prośbę którego w 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu do Królestwa Polskiego. Po wybuchu wojny trzynastoletniej zostało zdobyte przez Krzyżaków w 1455[4]. W ramach zemsty Krzyżacy utopili burmistrza miasta, jednakże jeszcze w tym samym roku miasto odbiły siły propolskie[4].
Po pożarze z 1547, w l. 1547-1553 odbudowano dzisiejszy kościół św. Piotra Apostoła, rozbudowany w kolejnych dziesięcioleciach. W 1625 wskutek epidemii dżumy zmarło ok. 10% populacji miasta[4]. Rok po I rozbiorze Polski król pruski ulokował w Młynarach 52 Pułk Fizylierów wojska pruskiego[4]. W latach 1856-1857 wzniesiono nowy kościół katolicki, a w 1864 zainstalowano oświetlenie uliczne[4]. W 1871 spłonął młynarski ratusz[4]. W 1945 miasto wraz z południową częścią Prus Wschodnich zostało przyłączone do Polski.
W 1945 miasto zostało zniszczone w 80% w wyniku czego utraciło prawa miejskie, które odzyskało w 1984. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 31 grudnia 2017 roku[5].
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 1 782 | 100 | 898 | 50,4 | 884 | 49,6 |
| gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) |
645 | 325 | 320 | |||
Według danych z 30 czerwca 2012 miasto miało 1859 mieszkańców.
- Piramida wieku mieszkańców Młynar w 2014 roku [1].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- gotycki kościół św. Piotra Apostoła z 1327, zniszczony podczas pożaru, odbudowany w 1554, dwunawowy, z barokowym wyposażeniem z XVII w. (ołtarz główny o bogatej snycerce, ambona wsparta na plecach rzeźby Mojżesza, z 1654 roku wykonana przez snycerza elbląskiego, Hannsa Ohlmanna, organy, zbudowane w pracowni organmistrza z Królewca, Adama Gottloba Caspariniego z 1742 roku, wraz z prospektem pomalowane i pozłocone w 1756 roku przez Johana Turka z Ostródy[6], boczne ołtarzyki – Jezusa i Maryi). W kościele jest ogrzewanie tego samego typu, jak na zamku w Malborku. Wieża usytuowana charakterystycznie dla stylu pomezańskiego, tj. w północno-zachodnim narożniku. Pełniła istotną rolę obronną, świątynia zajmowała naroże murów, a wieża stanowiła część miejskich fortyfikacji[7] (nr rej. zabytk. NID 618/69 z 28.02.1968).
- kościół, pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z 1857 posiada obraz przedstawiający Maryję, będący darem papieża Piusa IX. Ażurowa sygnaturka nad fasadą, skromny neogotycki detal na elewacji.
- układ urbanistyczny zabudowy Starego Miasta
- domy przy ulicy Dworcowej 33 i Słowackiego 2–4, 6, 8, 10
- kaplica cmentarna
- ruiny dawnego młyna wodnego (ul. Młyńska 2)[8]
Zabytkami poza rejestrem NID są także:
- zabytkowy budynek szkolny (Dworcowa 8)
- zabytkowy budynek poczty
- dawna gospoda „Warmianka”
Inne[edytuj | edytuj kod]
W planach jest budowa zapory wodnej na rzece Bauda, przepływającej przez miasto i tym samym utworzenie zbiornika wodnego – „Zalewu Młynary” – razem z piaszczystą plażą, a także budowa elektrowni wodnej dla potrzeb miasta.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Mieści się tu stacja kolejowa.
Przez miasto przechodzą drogi:
7,5 km od Młynar znajduje się droga ekspresowa S22
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Młynarach działa klub piłkarski „Syrena”, który aktualnie występuje w lidze okręgowej.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Młynary w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 138
- ↑ a b c d e f [1]
- ↑ Młynary w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2020-01-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Kościół pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach (pol.). Leksykon kultury Warmii i Mazur. [dostęp 2017-03-15].
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 60 ISBN 83-7200-631-8
- ↑ Zabytki powiatu elbląskiego (pol.). W: Zabytki nieruchowe [on-line]. NID. [dostęp 2017-03-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński, Warmia Mazury, przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996, s. 101, ISBN 83-902165-0-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Młynary al. Młyny i Miluza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 539.
| ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||||
| |||||||||||||||||||||