Młynary

Młynary
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Kościół parafialny pw. św. Piotra Apostoła
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Gmina	Młynary
Prawa miejskie	1338–1945, 1984
Burmistrz	Renata Bednarczyk
Powierzchnia	2,76 km²
Wysokość	53 m n.p.m.
Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość	1792 652,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 55
Kod pocztowy	14-420
Tablice rejestracyjne	NEB
Położenie na mapie gminy Młynary Młynary
Położenie na mapie Polski Młynary
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Młynary
Położenie na mapie powiatu elbląskiego Młynary
54°11′10,88″N 19°43′13,32″E
TERC (TERYT)	2804064
SIMC	0932873
Urząd miejski ul. Dworcowa 29 14-420 Młynary
Strona internetowa
BIP

Młynary (niem. Mühlhausen) – miasto w północnej Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Młynary.

Miejscowość leży nad rzeka Baudą na pograniczu Warmii i Wysoczyzny Elbląskiej, czyli w miejscu, w którym kończą się Prusy Górne, a zaczyna Warmia. Miasto posiada dobre połączenie drogowe z Elblągiem (DW509), Olsztynem, Pasłękiem (DW505), Braniewem, a także kolejowe z Elblągiem i Braniewem.

Historia

Akt oddania się stanów pruskich królowi Polski Kazimierzowi IV Jagiellończykowi i Koronie Królestwa Polskiego, 1454, Archiwum Główne Akt Dawnych

Młynary na miejscu wcześniejszej osady pruskiej w 1327 założyli Krzyżacy, w 1329 uzyskało prawa miejskie, było to miasteczko obwiedzione murami miejskimi z cegły z dwoma bramami: Górną i Dolną. W 1338 nastąpiło ponowienie praw miejskich, w skład zabudowy wchodził obronny kościół (do XVI w. wszystkie nabożeństwa odbywały się w języku polskim). Od początku znaczą część mieszczan stanowili Polacy, w akcie ponowienia znalazły się zapisy dotyczące sposobu rozstrzygania sporów pomiędzy ludnością polską i pozostałą. Bliskość Braniewa, Ornety i Elbląga sprawiła, że miasto nigdy nie doświadczyło prężnego rozwoju. Pełniło rolę lokalnego ośrodka handlu i usług.

Miasto opowiedziało się po stronie Związku Pruskiego, na prośbę którego w 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu do Królestwa Polskiego. Po wybuchu wojny trzynastoletniej zostało zdobyte przez Krzyżaków w 1455. W ramach zemsty Krzyżacy utopili burmistrza miasta, jednakże jeszcze w tym samym roku miasto odbiły siły propolskie.

Po pożarze z 1547, w l. 1547-1553 odbudowano dzisiejszy kościół św. Piotra Apostoła, rozbudowany w kolejnych dziesięcioleciach. W 1625 wskutek epidemii dżumy zmarło ok. 10% populacji miasta. Rok po I rozbiorze Polski król pruski ulokował w Młynarach 52 Pułk Fizylierów wojska pruskiego. W latach 1856-1857 wzniesiono nowy kościół katolicki, a w 1864 zainstalowano oświetlenie uliczne. W 1871 spłonął młynarski ratusz. Od 1871 do 1945 miasto leżało w granicach Niemiec, po czym powróciło do Polski.

W 1945 miasto zostało zniszczone w 80% w wyniku czego utraciło prawa miejskie, które odzyskało w 1984. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego.

Demografia

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto miało 1859 mieszkańców.

• Piramida wieku mieszkańców Młynar w 2014 roku .

Zabytki

Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

• gotycki kościół św. Piotra Apostoła z 1327, zniszczony podczas pożaru, odbudowany w 1554, dwunawowy, z barokowym wyposażeniem z XVII w. (ołtarz główny o bogatej snycerce, ambona wsparta na plecach rzeźby Mojżesza, z 1654 roku wykonana przez snycerza elbląskiego, Hannsa Ohlmanna, organy, zbudowane w pracowni organmistrza z Królewca, Adama Gottloba Caspariniego z 1742 roku, wraz z prospektem pomalowane i pozłocone w 1756 roku przez Johana Turka z Ostródy, boczne ołtarzyki – Jezusa i Maryi). W kościele jest ogrzewanie tego samego typu, jak na zamku w Malborku. Wieża usytuowana charakterystycznie dla stylu pomezańskiego, tj. w północno-zachodnim narożniku. Pełniła istotną rolę obronną, świątynia zajmowała naroże murów, a wieża stanowiła część miejskich fortyfikacji (nr rej. zabytk. NID 618/69 z 28.02.1968).

• kościół, pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z 1857 posiada obraz przedstawiający Maryję, będący darem papieża Piusa IX. Ażurowa sygnaturka nad fasadą, skromny neogotycki detal na elewacji.

• układ urbanistyczny zabudowy Starego Miasta
• domy przy ulicy Dworcowej 33 i Słowackiego 2–4, 6, 8, 10
• kaplica cmentarna
• ruiny dawnego młyna wodnego (ul. Młyńska 2)

Zabytkami poza rejestrem NID są także:

• zabytkowy budynek szkolny (Dworcowa 8)
• zabytkowy budynek poczty
• dawna gospoda „Warmianka”

Inne

W planach jest budowa zapory wodnej na rzece Bauda, przepływającej przez miasto i tym samym utworzenie zbiornika wodnego – „Zalewu Młynary” – razem z piaszczystą plażą, a także budowa elektrowni wodnej dla potrzeb miasta.

Transport

Stacja kolejowa

Mieści się tu stacja kolejowa.

Przez miasto przechodzą drogi:

• 505 Pasłęk – Frombork
• 509 Elbląg – Młynary – Drwęczno

7,5 km od Młynar znajduje się droga ekspresowa S22

Sport

W Młynarach działa klub piłkarski „Syrena”, który aktualnie występuje w lidze okręgowej.

Związani z Młynarami

Młynary są miejscem urodzenia Macieja Płażyńskiego, marszałka Sejmu RP, oraz Jarosława Gugały – polskiego dziennikarza i dyplomaty.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Młynarach

Bibliografia

• TomaszT. Darmochwał TomaszT., Marek JacekM.J. Rumiński Marek JacekM.J., Warmia Mazury, przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996, s. 101, ISBN 83-902165-0-7 .

Linki zewnętrzne

• Młynary al. Młyny i Miluza w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa 1885.