Kisielice

Kisielice
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Kościół Matki Bożej Królowej Świata
Herb
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Kisielice
Data założenia	1331
Prawa miejskie	1331-1946, 1986
Burmistrz	Rafał Ryszczuk
Powierzchnia	3,37 km²
Wysokość	97 m n.p.m.
Populacja (2017) • liczba ludności • gęstość	2183 627,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 55
Kod pocztowy	14-220
Tablice rejestracyjne	NIL
Położenie na mapie gminy Kisielice Kisielice
Położenie na mapie Polski Kisielice
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kisielice
Położenie na mapie powiatu iławskiego Kisielice
53°36′25″N 19°15′34″E
TERC (TERYT)	2807044
SIMC	0932749
Urząd miejski ul. Daszyńskiego 25 14-220 Kisielice
Strona internetowa

Kisielice (niem. Freystadt in Westpreußen) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, położone nad Gardęgą, na Pojezierzu Iławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kisielice. Przez miasto przechodzi droga krajowa nr 16.

Miasto leży na Powiślu, w dawnej Pomezanii.

Według danych z 30 czerwca 2012 r. miasto miało 2191 mieszkańców.

Historia

• XIII w. – Dokumenty zakonne odnotowują pruskie siedliska: Kiszelycz (Kisielice), Lynse (Limża), Gohryn (Goryń), bona Scharnot (Łodygowo), Plautes (Pławty Wielkie).
• 1255 – Osada targowa Kiszelycz (Vrienstad) staje się własnością biskupią.
• 1293 – Dytryk Stańko (von Stangen) otrzymuje pozwolenie na założenie miasta przy osadzie Vrienstadt.
• ok. 1315 – Rodzina Stańków (von Stangen) wystawia dokument lokacyjny dla gminy miejskiej w Vrienstadt.
• 1331 – Ludwik i Jan Stańkowie, synowie Dytryka, budują nowe miasto, w tym kościół. Potwierdzono dokument lokacyjny dla Vrienstadt, jednakże w powszechnym użyciu jest polska nazwa miasta – Polacy stanowią znaczącą część mieszkańców Kisielic i okolic.
• ok. 1350 – istnieje trójkątny rynek z murowanym ratuszem, miasto otoczone jest murami i posiada trzy bramy.
• 1397 – Katarzyna, wdowa po Dytryku, m.in. przy pomocy Jana i Mikołaja Szczuplińskich, sprzedaje miasto biskupowi pomezańskiemu.
• 1466 – Po pokoju toruńskim ziemia kisielicka zostaje częścią Korony Polskiej jako lenno pod władzą zakonu krzyżackiego.
• 1525 – Po hołdzie pruskim Kisielice w granicach Prus Książęcych, pozostających lennem Korony Polskiej.
• 1527 – Utworzone zostaje dominium biskupie w granicach Prus Książęcych, które objęło ziemię kisielicką.
• 1532 – Georg von Polentz przekształca dominium w prywatną własność ziemską.
• 1576 – Gmina protestancka przejmuje kościół.
• W XVII wieku w mieście wciąż dominuje ludność polska, Polacy pełnią w Kisielicach m.in. posługę pastorów (np. Paweł Suchodolski i Jan Malina – wydawca polskich śpiewników w Królewcu) czy funkcje burmistrzów (np. Balcer Kamieński) i sędziów miejskich (np. Jan Rypiński).
• 1653 – Pożar dzwonnicy kościoła po uderzeniu pioruna.
• 1659–1660 – Odbudowa kościoła.
• 1775 – Wielki pożar niszczy miasto.
• 1802 – Na mapie Prus wydanej w Królewcu miasto oznaczono jako Freystadt.
• 1860 – Zburzenie ratusza.
• 1871 – Miasto w granicach Niemiec.
• 1899 – Budowa linii kolejowej z Prabut do Jabłonowa przez Kisielice.
• 1900 – Połączenie kolejowe z Kwidzynem.
• 1912 – Zbudowana zostaje nowoczesna szkoła powszechna.
• W czasie I wojny światowej istniała Powiatowa Rada Ludowa, której członkiem był ksiądz Jan Mazella, lokalny działacz ruchu polskiego, którego po 1920 Niemcy zmusili do opuszczenia miasta. Po agresji Niemiec na Polskę został zamordowany przez Niemców w 1939 w obozie w Radzimiu.
• 1945 – 23 stycznia siły niemieckie zostają wyparte z miasta przez oddziały 2 armii uderzeniowej i 8 samodzielnego korpusu zmechanizowanego 2 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej. Miasto wraca do Polski. Walki w mieście powodują olbrzymie straty. Podobnie jak z innych miast „Ziem Odzyskanych” cegłę wywieziono na odbudowę Warszawy. Jedynym zabytkiem pozostał kościół parafialny z XIV wieku.
• 1946 – 1 sierpnia 1946 – utrata praw miejskich.
• W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego.
• 1986 – Kisielice odzyskują prawa miejskie.

Warunki naturalne

Według danych powierzchnia miasta wynosi 3,37 km, lokuje miasto na czterdziestej czwartej pozycji w woj. warmińsko-mazurskim oraz czterdziestym piątym co do liczby mieszkańców. Kisielice i okolice leżą na terenach morenowych i sandrowych, wyróżniających się urozmaiconymi formami rzeźby. W obrębie miasta występuje jezioro o niewielkiej powierzchni. Niedaleko miasta położone jest Jezioro Rakowe, które jest kąpieliskiem mieszkańców niewielkiej miejscowości. W okolicach miasta, na terenach sandrowych, znajdują się jeziora, głównie rynnowe, otoczone znacznymi kompleksami leśnymi m.in. jezioro Goryńskie i Trupel.

Przyroda

W okolicy Kisielic znajduje się:

• Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, posiadający status „Zielonych Płuc Polski”
• Lasy Państwowe Nadleśnictwa Susz

Toponimia

Polskie nazwy miasta (Kisielice, Kisielic) wywodzą się zapewne z nazwy staropruskiej. Na mapie rękopiśmiennej z XV wieku Sędziwoja z Czechła widnieje nazwa Kysselecz alias Dreystath civitas. Niemiecka nazwa Kisielic, Freystadt często pisana Vrienstadt.

Symbole miasta

Herb Kisielic – na czerwonym polu złoty orzeł zrywający się do lotu ze srebrnym nimbem wokół głowy. W szponach trzyma białą wstęgę ze złotym napisem S. Joannes.

Orzeł symbolizuje św. Jana Ewangelistę, taki sam herb miała diecezja pomezańska istniejąca niegdyś na tym terenie, a teraz taki sam symbol widnieje w herbie diecezji elbląskiej.

Architektura i zabytki

Dworzec kolejowy

Zabudowa miasta to w większości budynki nowoczesne, ponieważ większość cegły z zabudowy niemieckiej zostało wywiezionych po wojnie na odbudowę stolicy.

Rewitalizacja układu urbanistycznego starego miasta jest planowana w przyszłości.

Podczas II wojny światowej została zniszczona większa część zabudowy starego miasta ówczesnych Kisielic. Zachowanymi rejestrowanymi zabytkami miasta są:

• kościół parafialny pw. Matki Bożej Królowej Świata
• gmach szkoły podstawowej
• domy z pocz. XX w.

Inne obiekty w mieście to m.in.:

Urząd pocztowy

• dworzec Kisielice
• most kolejowy nieopodal Kisielic
• budynek poczty
• budynek po młynie miejskim

Gospodarka

W Kisielicach występuje tylko jeden rodzaj gospodarki – spożywczy. Obecnie nie rozwija się inny podział gospodarki obok wymienionego. Gmina Kisielice jako pierwsza w Polsce osiągnęła samowystarczalność energetyczną, co zapewniły jej 54 turbiny wiatrowe o łącznej mocy prawie 100 MW (stan z IV 2015).

Demografia

Dane z 30 czerwca 2012:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	2 191	100	1094	49,94	1097	50,06
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	650,15		324,63		325,52

• Piramida wieku mieszkańców Kisielic w 2014 roku.

Turystyka i sport

Obiekty sportowe w mieście to stadion miejski, hala sportowa (w zespole szkół), boisko do siatkówki plażowej i kompleks boisk „Moje boisko – Orlik 2012 (boisko do siatkówki, kort tenisowy, boisko do piłki nożnej) otwarte w czerwcu 2011.

W mieście działa Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy „Olimpia” z sekcjami piłki nożnej i siatkówki. W sezonie zimowym odbywa się Halowa Liga Piłki Nożnej.

Walory turystyczne: polodowcowe jeziora rynnowe w okolicach Gorynia i Trupla, lasy, pofałdowany teren. W pobliżu – Kwidzyn z zamkiem i katedrą; Prabuty z ruinami zamku Biskupów Pomezańskich i gotycką katedrą;Szymbark z ruinami zamku; Kamieniec z ruinami pałacu, gdzie w czasie kampanii 1806–1807 mieszkał Napoleon Bonaparte z Marią Walewską oraz Ogrodzieniec (niem. Neudeck) z ruinami pałacu pruskiego rodu Hindenburg. W okolicach miasta występuje kąpielisko miejskie na jeziorze Rakowym.

W mieście wybudowano promenadę widokową wokół jeziora miejskiego. Otwarcie miało miejsce w czerwcu 2011 roku.

Szlaki turystyczne

Szlaki turystyczne przechodzące przez miasto:

Rowerowe

Nazwa	Długość	Trasa
Czerwony	59,8 km	Jezierzyce – Tynwałd – Rudzienice – Mątyki – Dąbrowa – Gromoty – Ławice – Dziarny – Iława – Wikielec – Radomek – Karaś – Szeplerzyzna – Wonna – Wólka Wielka – Skarszewo – Gulb – Trupel – Kisielice
Żółty	130,1 km	Aniołowo – Marianka – Pasłęk – Gołąbki – Rogajny – Surowe – Kwitajny – Zielno – Kronin – Wójtowizna – Zielonka Pasłęcka – Sambród – Leśnica – Małdyty – Zajezierze – Jarnołtowo – Bądki – Zalewo – Półwieś – Witoszewo – Bądze – Kamieniec – Olbrachtowo – Olbrachtówko – Michałowo – Susz – Bałoszyce – Łęgowo – Kisielice – Goryń
Niebieski	26,1 km	Kisielice – Krzywka – Wałdowo – Goryń – Trupel

Niebieski szlak rowerowy z Kisielic

Stowarzyszenia, do których należy miasto

• Łączy Nas Kanał Elbląski
• Związek Gmin Jeziorak
• Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej

– z racji istniejącej od 2007 roku elektrowni wiatrowej nieopodal Łodygowa, która rozwija się po dzień dzisiejszy w kierunku Jędrychowa i elektrowni opalanej biomasą, oraz planom biogazowi.

• Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion Bałtyk
• Stowarzyszenie „Szesnastka”

Edukacja

Szkoły podstawowe

Budynek Szkoły Podstawowej

• Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Kisielicach

Gimnazja

• Publiczne Gimnazjum w Kisielicach

Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół Szkół Rolniczych im. H. i St. Sierakowskich
  • Technikum Rolnicze
  • Technikum Ekonomiczne
  • Liceum Policyjne

Wspólnoty religijne

Kościół Matki Bożej Królowej Świata

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki (Kisielice należą do diecezji elbląskiej, która wchodzi w skład metropolii warmińskiej. Na terenie miasta istnieje Dekanat Susz).
  • Kościół pw. MB Królowej Świata rok budowy: 1313 r., spalony, potem odbudowany w 1956 r.
• Świadkowie Jehowy
  • Sala Królestwa Świadków Jehowy

Kaplice

• • Kaplica komunalna przy kościele pw. MB Królowej Świata

Administracja

Urząd Miasta i Gminy

Kisielice mają status miasta. Mieszkańcy Kisielic wybierają do swojej Rady Gminy 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta i Gminy mieszczący się przy ulicy Ignacego Daszyńskiego.

Władze

Stan: 2019:

• Burmistrz – Rafał Ryszczuk
• Wiceburmistrz – Jolanta Chruszczewska
• Sekretarz Gminy – Barbara Pękala
• Skarbnik – Janina Malinowska

Miasta partnerskie

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Priekule	Litwa	25 sierpnia 2005

Transport

Fragment DK 16 nieopodal Kisielic

Znaczący węzeł drogowy województwa warmińsko-mazurskiego. W mieście krzyżują się następujące drogi krajowe i wojewódzkie:

• droga krajowa nr 16 Dolna Grupa – Grudziądz – Kisielice – Iława – Olsztyn – Augustów
• droga wojewódzka nr 522 Górki – okolice Kisielic

Dworzec w Kisielicach obsługuje PKS Iława.

Honorowi Obywatele Miasta

• Paul von Hindenburg (20 – 21 czerwca 1931 roku – z okazji 600-lecia miasta) – prezydent Niemiec (1925–1934) mieszkający w pobliskiej wsi Ogrodzieniec
• Tadeusz Polaczuk (22 czerwca 2018 roku – z okazji 30-lecia przywrócenia praw miejskich) – były włodarz wsi, a następnie miasta, który doprowadził do przywrócenia Kisielicom praw miejskich.

Zobacz też

• Kisielice (stacja kolejowa)
• Parafia Matki Bożej Królowej Świata w Kisielicach
• Cmentarz żydowski w Kisielicach
• Stanisław Sierakowski (poseł)

Linki zewnętrzne

• Kisielice al. Kisielec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 108 .