Bawaria: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
usunięcie zbędnych linków do dat, WP:SK, drobne redakcyjne, drobne techniczne, drobne merytoryczne |
→Zobacz też: drobne merytoryczne |
||
| Linia 301: | Linia 301: | ||
}} |
}} |
||
* [[Bawarowie]] |
* [[Bawarowie]] |
||
* [[Bavaria Slavica]] |
|||
* [[Bawarski Order Maksymiliana]] |
* [[Bawarski Order Maksymiliana]] |
||
* [[Bawarski Order Zasługi]] |
* [[Bawarski Order Zasługi]] |
||
Wersja z 13:25, 27 sty 2014
Szablon:RFN kraj infobox Bawaria, Wolne Państwo Bawaria (niem. Bayern, Freistaat Bayern) – największy pod względem powierzchni i najlepiej rozwinięty gospodarczo kraj związkowy Niemiec.
Informacje ogólne
- stolica: Monachium
- liczba mieszkańców: 12 519 571 (31 grudnia 2012)
- powierzchnia: 70 551,57 km²
- język: niemiecki (dialekty bawarski, szwabski, wschodnio- i reńskofrankoński, turyngijski)
- produkt krajowy brutto: 385 miliardów dolarów
- ważniejsze miasta: Monachium, Norymberga, Augsburg, Ratyzbona, Würzburg, Ingolstadt, Fürth i Erlangen
- klimat: umiarkowany przejściowy, między morskim a kontynentalnym; w Alpach górski
- Średnie temperatury: od –5 do 1 °C w zimie, od 12 do 23 °C w lecie
- Opady: od 800 do 1000 mm rocznie, od 2000 do 2500 mm rocznie (w Alpach Bawarskich)
Geografia
Bawaria graniczy z Austrią, Czechami i Szwajcarią (od strony Jeziora Bodeńskiego) oraz krajami związkowymi Badenią-Wirtembergią, Hesją, Turyngią i Saksonią.
Rzeki: Altmühl, Alz, Amper, Dunaj, Soława Frankońska, Iller, Inn, Isen, Izara, Lech, Men, Mindel, Naab, Paar, Pegnitz, Regen, Regnitz, Rott, Vils, Wertach
Kanały: Ren-Men-Dunaj
Jeziora: Ammersee, Chiemsee, Starnberger See
Ważniejsze wzniesienia: Nebelhorn (2224 m), Zugspitze (2963 m), Watzmann (2714 m), Grosser Arber (1457 m)
Historia Bawarii
W VI wieku obecna Bawaria wchodziła w obszar państwa plemiennego Bawarów, ludu germańskiego z korzeniami alemańskimi, turyngijskimi, frankońskimi i ostrogockimi. Część obszaru Bawarii była zasiedlona przez Słowian (zob. Bavaria Slavica). Bawarowie stworzyli własne księstwo, później zależne od państwa Franków. Pierwszym znanym władcą był Garibald (Heribald) I, panujący w latach 548(?)–590. Od 788 do 907 r. Bawaria znajdowała się w granicach państwa Franków. Następnie władzę przejęła miejscowa dynastia Luitpoldingów (907–947 i krótko 983–985). Bawaria znalazła się wkrótce w Rzeszy Niemieckiej. W 1070 r. tron bawarski został przez króla niemieckiego Henryka IV oddany sprzymierzonym z nim Welfom (1070–1139 i 1156–1180). Od 1180 do 1918 Bawaria była rządzona przez członków dynastii Wittelsbachów, którzy od 1623 r. byli elektorami. W 1806 stała się królestwem. W 1815 do Bawarii włączono Palatynat Reński. Od 1818 r. stała się monarchią konstytucyjną (na podstawie Aktu Konstytucyjnego, Verfassungs-Urkunde). Panujący od 1825 roku Ludwik I Wittelsbach zmienił oficjalny zapis nazwy państwa z Baiern na Bayern; litera „y” miała symbolizować tradycję starożytną w przeciwieństwie do potocznej „i”. 18 stycznia 1828 r. Bawaria i Wirtembergia utworzyły Bawarsko-Wirtemberski Związek Celny (Bayerisch-Würtembergischer Zollverein), a sześć lat później przystąpiły do Niemieckiego Związku Celnego. W 1871 r. Bawaria została włączona do Cesarstwa Niemieckiego, z zachowaniem odrębności (poczta, polityka zagraniczna, kolej i armia w czasie pokoju), które zlikwidowano dopiero w 1918 r. W tym samym roku doszło do krótkotrwałego powołania Bawarskiej Republiki Rad. W 1949 r. Bawaria weszła w skład Republiki Federalnej Niemiec[1].
We wrześniu 2006 roku tuż przed pielgrzymką do Niemiec, papież Benedykt XVI użył określenia Państwo Wielka Bawaria.
Gospodarka
Bawaria należy do najbogatszych regionów współczesnych Niemiec. Wysoko rozwinięty jest tam przemysł elektroniczny, maszynowy (w tym samochodowy), lotniczy, włókienniczy, rafineryjny (ropa dostarczana jest rurociągami z portów Morza Śródziemnego).
Nazwa znanego producenta samochodów – BMW – znaczy „Bawarska Fabryka Silników” (Bayerische Motoren Werke).
Inne znane firmy z Bawarii: Siemens, Audi (samochody osobowe), MAN (autobusy i samochody ciężarowe), MTU (silniki lotnicze i czołgowe), EADS (europejski koncern militarny i lotniczy), o2 Germany (operator komórkowy), HypoVereinsbank, Munich Re (jedna z dwóch największych firm reasekuracyjnych na świecie), Allianz SE (grupa ubezpieczeniowo-finansowa), Sky Deutschland (niemiecka płatna telewizja), ProSiebenSat.1 Media (koncern mediowy). Bawaria nazywana jest również doliną krzemową Niemiec.
Wysoko rozwinięte i wydajne jest też bawarskie rolnictwo. Bawaria szczyci się największą w Niemczech produkcją mleka, serów i wyrobów mleczarskich.
Na terenie Bawarii znajdują się trzy elektrownie atomowe: Isar w Essenbach, Grafenrheinfeld, Gundremmingen. W miejscowości Garching bei München (15 km na północ od Monachium) znajduje się reaktor badawczy.
Zabytki
- rezydencja biskupów Würzburga (od 1981 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO);
- kościół pielgrzymkowy w Wies (od 1983 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO)
- stare miasto w Bambergu (od 1993 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO)
- część retycka limesu górnogermańsko-retyckiego (od 2005 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO);
- stare miasto w Ratyzbonie (od 2006 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO), m.in. Most Kamienny, katedra Św. Piotra;
- kościół NMP w Monachium
- barokowy pałac Nymphenburg w Monachium
- pałac królewski w Monachium
- zamek w Norymberdze
- zamek Trausnitz w Landshut
- zamki Ludwika II: Neuschwanstein, Linderhof i Herrenchiemsee
- klasztor benedyktyński i kościół św. Mikołaja, św. Elżbiety i św. Marii w Andechsie
Kultura
Słynny festiwal piwa Oktoberfest odbywa się corocznie od 1811 roku we wrześniu w Monachium i jest największym festiwalem tego typu na świecie. Początek imprezy jest wyznaczany na dwa tygodnie przed pierwszą niedzielą października, a festiwal trwa dwa tygodnie (dokładnie od piątku do niedzieli, czyli 17 dni).
Muzea
- Stara Pinakoteka w Monachium – malarstwo światowe XIV-XVIII wieku
- Nowa Pinakoteka w Monachium – malarstwo światowe XIX i XX wieku
- Deutsches Museum w Monachium – największe muzeum przyrodniczo-techniczne świata
Uczelnie
- w Augsburgu
- Uniwersytet Otto Friedricha w Bambergu
- w Bayreuth
- w Ingolstadt
- w Erlangen i Norymbergi
- Uniwersytet Bundeswehry w Monachium
- Uniwersytet Ludwiga Maximiliana w Monachium
- Uniwersytet Techniczny w Monachium
- w Pasawie
- w Ratzybonie
- Uniwersytet w Würzburgu
Podział administracyjny
Bawaria podzielona jest na siedem okręgów regencyjnych (Regierungsbezirke):
- Dolna Frankonia (Würzburg),
- Górna Frankonia (Bayreuth),
- Środkowa Frankonia (Ansbach),
- Szwabia (Augsburg),
- Górny Palatynat (Ratyzbona),
- Górna Bawaria (Monachium)
- Dolna Bawaria (Landshut).
Mieszkańcy każdego z tych regionów posiadają nieco odrębną kulturę i rozpoznawalny akcent językowy.
Równolegle do władz rejencji działają władze okręgu (niem. Bezirk).
Niższym szczeblem podziału jest podział na 71 powiatów i 25 miast na prawach powiatu.
| 25 miast na prawach powiatu: | ||
|
| |
Religia
Bawaria jest krajem o tradycji katolickiej. Katolicy stanowią w Bawarii 54,4% ludności (tj. 6 mln 796 tys.). Obserwuje się jednak duży spadek wiernych przyznających się do Kościoła Katolickiego (w 1970 70,4%, w 2007 56,3%). W Altötting znajduje się jedno z najważniejszych w Europie sanktuariów kultu maryjnego. Z miejscowości Marktl w południowo-wschodniej Bawarii pochodzi będący obecnie na emeryturze Papież Benedykt XVI.
| Wyznanie | wyznawców % |
|---|---|
| Katolicy | 54,2% |
| Protestanci | 20,7% |
| Muzułmanie | 4,3% |
| Inni | 22% |
Sport
- W Bawarii znajdują się znane ośrodki sportów zimowych – Garmisch-Partenkirchen (olimpiada zimowa w 1936 roku), Berchtesgaden, Oberstdorf – oraz wodnych.
- FC Bayern Monachium to najbardziej utytułowany niemiecki klub piłkarski.
Osoby związane z Bawarią
- papież Benedykt XVI (Joseph Ratzinger)
- malarze: Hans Holbein starszy, Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Franz Marc
- kompozytorzy: Orlando di Lasso, Christoph Willibald Gluck, Richard Strauss, Carl Orffr
- pisarze: Anna Wimschneider i Bertolt Brecht
- naukowcy: Wilhelm Röntgen
- reżyserzy: Werner Herzog, Rainer Werner Fassbinder
- piosenkarze i DJ’e: Daniel Küblböck, Maximilian Schlichter, DJ Hell, Tomcraft
- piłkarze: Franz Beckenbauer
Zobacz też
- Bawarowie
- Bavaria Slavica
- Bawarski Order Maksymiliana
- Bawarski Order Zasługi
- Bayern
- Lista stacji i przystanków kolejowych w Bawarii
- ↑ Michał Buchta: Bawaria. Historia polityczna kraju. Histmag.org, 24 maja 2009.
Bibliografia
- Michał Buchta: Bawaria. Historia polityczna kraju. Histmag.org, 24 maja 2009
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Bawarii (niem.)
- Siedziba kraju związkowego: Monachium (München)
.svg)
- Stolica: Berlin
| Kraje związkowe (Bundesland) |
|
|---|
