Nieśwież

Nieśwież

Nieśwież – zespół zamkowo-pałacowy, dawna rezydencja Radziwiłłów
Herb Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Populacja (2010) • liczba ludności	14 100
Nr kierunkowy	+375 1770
Kod pocztowy	222603, 222620
Tablice rejestracyjne	5
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "stopniN", "stopniE", "sekundE", "minutE" oraz "minutN".

Nieśwież (biał. Нясвіж) – miasto w obwodzie mińskim, siedziba rejonu nieświeskiego Białorusi.

Demografia

Historia

• 1223 - wzmiankowany podczas bitwy nad rzeką Kałką, stoczoną między wojskami rusko-połowieckimi a armią mongolską
• w średniowieczu w posiadaniu rodu litewskiego Kiszków
• 1533 – Nieśwież otrzymali Radziwiłłowie; Mikołaj Radziwiłł i Jan Radziwiłł synowie; Anny i Mikołaja Jana Radziwiłła
• Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549–1616) – marszałek wielki litewski ufortyfikował miasto, zbudował zamek i kościół z klasztorem jezuitów
• 1561-1562 - Maciej Kawęczyński założył drukarnie braci polskich, którzy założyli tu swój zbór
• 1571 - Szymon Budny zakończył tłumaczenie Biblii nieświeckiej
• 1580 – prawa miejskie
• 1590 – założony został, z fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, podległy kongregacji chełmińskiej klasztor benedyktynek w Nieświeżu;
• 1623–1624 – św. Andrzej Bobola rektorem kościoła w Nieświeżu
• 1625 – Maciej Kazimierz Sarbiewski, SI wybitny poeta przebywał w tutejszym klasztorze
• 26 października 1768 – w czasie konfederacji barskiej kapitulacja Nieświeża
• 1793-1918 – wskutek II rozbioru Polski w zaborze rosyjskim
• 21 grudnia 1906 – zarejestrowane zostało Polskie Towarzystwo „Oświata” w Nieświeżu, zajmujące się wpieraniem polskiej edukacji; władze rosyjskie ponownie zdelegalizowały je w 1909 lub 1910 roku.
• 1909 – w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 11 Polaków, 3 Rosjan i 1 Żyd
• styczeń 1912 – władze rosyjskie zlikwidowały Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności w Nieświeżu, gdyż nie pozwalały mu na działalność, która, według jego założycieli, miała polegać na szkół rzemieślniczych i ochron.
• 1918 – podczas I wojny światowej pod okupacją niemiecką
• grudzień 1918 – po wycofaniu się Niemców miejscowość została zajęta bez walki przez bolszewików.
• 14 marca 1919 – wybuchło powstanie nieświeskie, mieszkańcy wyzwolili miasto od bolszewików; 5 dni później zostało stłumione, a 24 marca organizatorzy rozstrzelani.
• 1919–1945 – w Polsce (w latach 1919-1921 pod polską administracją), województwo nowogródzkie, siedziba powiatu nieświeskiego
• 1939–1941 – okupacja radziecka
• 1941–1944 – okupacja niemiecka
• 1944–1945 – okupacja radziecka
• 1945–1991 – w Białoruskiej SRR

Zabytki

Widok na Nieśwież, 1604

• zamek w Nieświeżu, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2005, do 1939 gniazdo rodowe Radziwiłłów
• kościół Bożego Ciała w Nieświeżu, jeden z pierwszych jezuickich i barokowych kościołów w Rzeczypospolitej, wzniesiony w latach 1584–1593 według projektu Jana Marii Bernardoniego na wzór rzymskiego kościoła Il Gesù. W podziemiach fary spoczywają zwłoki 102 Radziwiłłów, najczęściej w trumnach brzozowych zamknięte plombami z radziwiłłowskim herbem. Fundator kościoła Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, znany także z licznych podróży po świecie, przebywając w Egipcie miał poznać tajemnicę balsamowania zwłok. Dlatego zapewne po śmierci Włodzimierza Lenina kilka trumien w Nieświeżu uległo dewastacji podczas prób odkrycia tajemnic mumifikacji przez sowieckich naukowców. Obok kościoła znajdują się przebudowane budynki kolegium jezuitów oraz przed fasadą kościelną kaplica z 1747 roku
• plebania kościelna z przełomie XVI i XVII wieku, przebudowana w XVIII z efektowną elewacją ogrodową
• Wieża ceglana z połowy XVI wieku stanowiąca dawniej wzmocnienie bramy prowadzącej z zamku do miasta. W późniejszym okresie przebudowana na kościelną dzwonnicę.
• Brama Słucka z 1690 r. Po rozebraniu umocnień miejskich przebudowana w 1760 roku w stylu barokowym. We wnętrzu ołtarz i tablica w języku polskim z 1760 roku ku czci Maryi Panny.
• Ratusz z 1752 w stylu barokowym, przebudowany w 1836 r. Wieża ratuszowa została obniżona o dwie kondygnacje w XIX w. i odbudowana po 1930 roku.
• Hale targowe rozbudowane w 1752 roku poprzez dodanie trzeciego rzędu kramów od strony ratusza
• Dom Gdański z 1721 roku, przy rynku
• Kolonia urzędnicza w stylu dworkowym z 1925 roku, proj. Teodor Bursze i Jerzy Beill
• Kościół benedyktynek pw. św. Eufemii z klasztorem w stylu barokowym ufundowane przez księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotkę” w latach 1590-96 prawdopodobnie według projektu jezuickiego architekta Giovanniego Marii Bernardoniego. W 1866 roku władze rosyjskie przekazały kościół cerkwi prawosławnej i wtedy też rozebrano wieżę, a klasztor w 1878 roku zamieniono na koszary. Po 1918 roku w budynkach klasztornych mieściło się seminarium nauczycielskie. Obok kościoła barokowa wieża-brama z 1763 roku.
• Klasztor Bernardynów w stylu barokowym, obecnie z zatarciem cech stylowych. Kościół barokowy pw. św. Katarzyny rozebrano po 1950 roku.
• Kwatera cmentarna z 1926 roku dla poległych i zmarłych funkcjonariuszy Policji Państwowej.
• Kwatera cmentarna poległych żołnierzy polskich z 1920 roku

Ludzie związani z Nieświeżem

• Adam Abramowicz – polski jezuita
• Jolanta Bohdal – polska aktorka
• Szymon Budny - działacz reformacji, pastor kalwiński a następnie ariański, hebraista, biblista, tłumacz Biblii, pisarz i teolog ariański, pionier idei demokracji w polityce
• Waleria Fegler – polska nauczycielka i polityk
• Alfred Henrici – polski ziemianin, wojskowy, samorządowiec II Rzeczypospolitej, w dwudziestoleciu międzywojennym burmistrz Nieświeża (do 1939)
• Henryk Jankowski – polski filozof i etyk, profesor
• Adolf Januszkiewicz – polski poeta, powstaniec listopadowy
• Olgierd Jeleński – polski działacz społeczny, polityk i samorządowiec, senator RP III kadencji (1930–1935)
• Dźmitryj Kasmowicz – białoruski emigracyjny publicysta, pisarz i działacz narodowy, w okresie II wojny światowej inspektor kolaboracyjnej z Niemcami BOK
• Maciej Kawęczyński – polski wydawca i drukarz, działacz reformacji na Litwie, uznawany za założyciela pierwszej drukarni na obszarze północno-wschodnich terenów Rzeczypospolitej (obecnie obszar państwa Białoruś)
• Marcin Kurzeniecki – polski jezuita, zarządzał m.in. kolegium w Nieświeżu
• Marian Massonius – polski filozof i pedagog, działacz oświatowy i dziennikarz, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego
• Hieronim Wincenty Radziwiłł – polski poseł, podkomorzy wielki litewski, ordynat na Klecku, starosta miński
• Wojciech Slaski – polski ksiądz, rektor kolegiów w Nieświeżu i Połocku, spowiednik i kapelan króla Jana Kazimierza
• Władysław Syrokomla – polski znany poeta i tłumacz epoki romantyzmu
• Michał Wituszka – białoruski narodowy i emigracyjny działacz polityczny i wojskowy. W latach 1939-1940 pełnił funkcję komendanta milicji w Nieświeżu, który po upadku Polski w październiku 1939 r. znalazł się w granicach ZSRR
• Piotr Jaroszewicz – polski polityk komunistyczny, generał dywizji Wojska Polskiego, premier PRL w latach 1970–1980

Miasta partnerskie

• Puławy
• Złotów

Zobacz też

• Biblia nieświeska
• Kolegium Jezuitów w Nieświeżu
• Synagoga w Nieświeżu

Galeria

• 
  Panorama Nieświeża
• 
  Widok na pałac od strony dziedzińca
• 
  kościół Bożego Ciała oraz wieża zamkowa
• 
  Ratusz z sukiennicami
• Brama Słucka
  Brama Słucka
• 
  Pomnik Szymona Budnego

Bibliografia

• Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
• Pod red. Anny Kaminsky: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. Lipsk: Fundacja Badań nad Dyktaturą SED, 2011, s. 278. [dostęp 2011-07-27]. (biał.).
• Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

Linki zewnętrzne

• Jurkau kutoczak — Юркаў куточак — Yury's Corner. Старажытнае дойлідства Нясьвіжа
• Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
• Zabytki na Radzima.org
• zapala.pl
• Święty Krzyż k. Nieświeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 699 .
• Nieśwież, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 118 .