Nieśwież: Różnice pomiędzy wersjami
Wygląd
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zabytki: drobne merytoryczne |
ilustracje |
||
Linia 22: | Linia 22: | ||
|www = http://nesvizh.belta.by/ |
|www = http://nesvizh.belta.by/ |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:Нясвіж Касцёл Божага Цела.JPG|thumb|Kościół Bożego Ciała]] |
|||
[[Plik:Слуцкая брама ўлетку.jpg|thumb|Brama Słucka]] |
|||
[[Plik:Нясвіж. Ратуша і гандлёвыя рады.jpg|thumb|Ratusz i hale targowe]] |
|||
[[Plik:20090613 001 Несвиж (04).JPG|thumb|Kamienica Gdańska z 1721 roku]] |
|||
[[Plik:Нясвіж. Плябань.jpg|thumb|Plebania barokowa]] |
|||
[[Plik:Нясвіж. Касцёл Божага Цела і вежа.jpg|thumb|Dzwonnica z XVI wieku]] |
|||
⚫ | |||
'''Nieśwież'''<ref>Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast ({{Monitor Polski|1937|69|104}}).</ref> ([[język białoruski|biał.]] Нясвіж) – [[miasto]] w [[obwód miński|obwodzie mińskim]], siedziba [[rejon nieświeski|rejonu nieświeskiego]] [[Białoruś|Białorusi]]. |
'''Nieśwież'''<ref>Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast ({{Monitor Polski|1937|69|104}}).</ref> ([[język białoruski|biał.]] Нясвіж) – [[miasto]] w [[obwód miński|obwodzie mińskim]], siedziba [[rejon nieświeski|rejonu nieświeskiego]] [[Białoruś|Białorusi]]. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Historia == |
== Historia == |
||
Linia 70: | Linia 57: | ||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
⚫ | |||
* [[zamek w Nieświeżu]], wpisany na [[lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]] w 2005, do 1939 gniazdo rodowe [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]] |
* [[zamek w Nieświeżu]], wpisany na [[lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]] w 2005, do 1939 gniazdo rodowe [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]] |
||
* [[kościół Bożego Ciała w Nieświeżu]], jeden z pierwszych [[jezuici|jezuickich]] i [[sztuka barokowa w Polsce|barokowych kościołów w Rzeczypospolitej]], wzniesiony w latach 1584–1593 według projektu [[Jan Maria Bernardoni|Jana Marii Bernardoniego]] na wzór rzymskiego kościoła [[Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie|Il Gesù]]. W podziemiach fary spoczywają zwłoki 102 Radziwiłłów, najczęściej w trumnach brzozowych zamknięte plombami z radziwiłłowskim herbem. Fundator kościoła [[Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka)|Mikołaj Krzysztof Radziwiłł]], znany także z licznych podróży po świecie, przebywając w [[Egipt|Egipcie]] miał poznać tajemnicę balsamowania zwłok. Dlatego zapewne po śmierci [[Włodzimierz Lenin|Włodzimierza Lenina]] kilka trumien w Nieświeżu uległo dewastacji podczas prób odkrycia tajemnic [[mumifikacja|mumifikacji]] przez [[Sowieci|sowieckich]] naukowców<ref>{{cytuj stronę | url = http://kolumber.pl/elementy/show/golist:145087/page:3 | tytuł = W Nieświeżu | opublikowany = kolumber.pl | data dostępu = 2013-05-28}}</ref>. Obok kościoła znajdują się przebudowane budynki kolegium jezuitów oraz przed fasadą kościelną kaplica z 1747 roku |
* [[kościół Bożego Ciała w Nieświeżu]], jeden z pierwszych [[jezuici|jezuickich]] i [[sztuka barokowa w Polsce|barokowych kościołów w Rzeczypospolitej]], wzniesiony w latach 1584–1593 według projektu [[Jan Maria Bernardoni|Jana Marii Bernardoniego]] na wzór rzymskiego kościoła [[Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie|Il Gesù]]. W podziemiach fary spoczywają zwłoki 102 Radziwiłłów, najczęściej w trumnach brzozowych zamknięte plombami z radziwiłłowskim herbem. Fundator kościoła [[Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka)|Mikołaj Krzysztof Radziwiłł]], znany także z licznych podróży po świecie, przebywając w [[Egipt|Egipcie]] miał poznać tajemnicę balsamowania zwłok. Dlatego zapewne po śmierci [[Włodzimierz Lenin|Włodzimierza Lenina]] kilka trumien w Nieświeżu uległo dewastacji podczas prób odkrycia tajemnic [[mumifikacja|mumifikacji]] przez [[Sowieci|sowieckich]] naukowców<ref>{{cytuj stronę | url = http://kolumber.pl/elementy/show/golist:145087/page:3 | tytuł = W Nieświeżu | opublikowany = kolumber.pl | data dostępu = 2013-05-28}}</ref>. Obok kościoła znajdują się przebudowane budynki kolegium jezuitów oraz przed fasadą kościelną kaplica z 1747 roku |
||
Linia 84: | Linia 70: | ||
* Kwatera cmentarna z 1926 roku dla poległych i zmarłych funkcjonariuszy Policji Państwowej. |
* Kwatera cmentarna z 1926 roku dla poległych i zmarłych funkcjonariuszy Policji Państwowej. |
||
* Kwatera cmentarna poległych żołnierzy polskich z 1920 roku |
* Kwatera cmentarna poległych żołnierzy polskich z 1920 roku |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Ludzie związani z Nieświeżem == |
== Ludzie związani z Nieświeżem == |
Wersja z 11:21, 15 maj 2014
![]() Nieśwież – zespół zamkowo-pałacowy, dawna rezydencja Radziwiłłów | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+375 1770 | ||||
Kod pocztowy |
222603, 222620 | ||||
Tablice rejestracyjne |
5 | ||||
Położenie na mapie Białorusi ![]() Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town} | |||||
Strona internetowa |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%9E%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%83.jpg/220px-%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%9E%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%83.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6._%D0%A0%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B0_%D1%96_%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D1%91%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8B.jpg/220px-%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6._%D0%A0%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B0_%D1%96_%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D1%91%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8B.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A6%D0%B5%D0%BB%D0%B0_%D1%96_%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B0.jpg/220px-%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%91%D0%BB_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A6%D0%B5%D0%BB%D0%B0_%D1%96_%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B0.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Nesvisium.jpg/350px-Nesvisium.jpg)
Nieśwież[2] (biał. Нясвіж) – miasto w obwodzie mińskim, siedziba rejonu nieświeskiego Białorusi.
Historia
- 1223 - wzmiankowany podczas bitwy nad rzeką Kałką, stoczoną między wojskami rusko-połowieckimi a armią mongolską
- w średniowieczu w posiadaniu rodu litewskiego Kiszków
- 1533 – Nieśwież otrzymali Radziwiłłowie; Mikołaj Radziwiłł i Jan Radziwiłł synowie; Anny i Mikołaja Jana Radziwiłła
- Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549–1616) – marszałek wielki litewski ufortyfikował miasto, zbudował zamek i kościół z klasztorem jezuitów
- 1561-1562 - Maciej Kawęczyński założył drukarnie braci polskich, którzy założyli tu swój zbór[3]
- 1571 - Szymon Budny zakończył tłumaczenie Biblii nieświeckiej
- 1580 – prawa miejskie
- 1590 – założony został, z fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, podległy kongregacji chełmińskiej klasztor benedyktynek w Nieświeżu;
- 1623–1624 – św. Andrzej Bobola rektorem kościoła w Nieświeżu
- 1625 – Maciej Kazimierz Sarbiewski, SI wybitny poeta przebywał w tutejszym klasztorze
- 26 października 1768 – w czasie konfederacji barskiej kapitulacja Nieświeża
- 1793-1918 – wskutek II rozbioru Polski w zaborze rosyjskim
- 21 grudnia 1906 – zarejestrowane zostało Polskie Towarzystwo „Oświata” w Nieświeżu, zajmujące się wpieraniem polskiej edukacji; władze rosyjskie ponownie zdelegalizowały je w 1909 lub 1910 roku[4].
- 1909 – w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 11 Polaków, 3 Rosjan i 1 Żyd[5]
- styczeń 1912 – władze rosyjskie zlikwidowały Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności w Nieświeżu, gdyż nie pozwalały mu na działalność, która, według jego założycieli, miała polegać na szkół rzemieślniczych i ochron[6].
- 1918 – podczas I wojny światowej pod okupacją niemiecką
- grudzień 1918 – po wycofaniu się Niemców miejscowość została zajęta bez walki przez bolszewików[7].
- 14 marca 1919 – wybuchło powstanie nieświeskie, mieszkańcy wyzwolili miasto od bolszewików; 5 dni później zostało stłumione, a 24 marca organizatorzy rozstrzelani[8].
- 1919–1945[9] – w Polsce (w latach 1919-1921 pod polską administracją), województwo nowogródzkie, siedziba powiatu nieświeskiego
- 1939–1941 – okupacja radziecka
- 1941–1944 – okupacja niemiecka
- 1944–1945 – okupacja radziecka
- 1945–1991 – w Białoruskiej SRR
Zabytki
- zamek w Nieświeżu, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2005, do 1939 gniazdo rodowe Radziwiłłów
- kościół Bożego Ciała w Nieświeżu, jeden z pierwszych jezuickich i barokowych kościołów w Rzeczypospolitej, wzniesiony w latach 1584–1593 według projektu Jana Marii Bernardoniego na wzór rzymskiego kościoła Il Gesù. W podziemiach fary spoczywają zwłoki 102 Radziwiłłów, najczęściej w trumnach brzozowych zamknięte plombami z radziwiłłowskim herbem. Fundator kościoła Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, znany także z licznych podróży po świecie, przebywając w Egipcie miał poznać tajemnicę balsamowania zwłok. Dlatego zapewne po śmierci Włodzimierza Lenina kilka trumien w Nieświeżu uległo dewastacji podczas prób odkrycia tajemnic mumifikacji przez sowieckich naukowców[10]. Obok kościoła znajdują się przebudowane budynki kolegium jezuitów oraz przed fasadą kościelną kaplica z 1747 roku
- plebania kościelna z przełomie XVI i XVII wieku, przebudowana w XVIII z efektowną elewacją ogrodową
- Wieża ceglana z połowy XVI wieku stanowiąca dawniej wzmocnienie bramy prowadzącej z zamku do miasta. W późniejszym okresie przebudowana na kościelną dzwonnicę.
- Brama Słucka z 1690 r. Po rozebraniu umocnień miejskich przebudowana w 1760 roku w stylu barokowym. We wnętrzu ołtarz i tablica w języku polskim z 1760 roku ku czci Maryi Panny.
- Ratusz z 1752 w stylu barokowym, przebudowany w 1836 r. Wieża ratuszowa została obniżona o dwie kondygnacje w XIX w. i odbudowana po 1930 roku.
- Hale targowe rozbudowane w 1752 roku poprzez dodanie trzeciego rzędu kramów od strony ratusza
- Dom Gdański z 1721 roku, przy rynku
- Kolonia urzędnicza w stylu dworkowym z 1925 roku, proj. Teodor Bursze i Jerzy Beill
- Kościół benedyktynek pw. św. Eufemii z klasztorem w stylu barokowym ufundowane przez księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotkę” w latach 1590-96 prawdopodobnie według projektu jezuickiego architekta Giovanniego Marii Bernardoniego. W 1866 roku władze rosyjskie przekazały kościół cerkwi prawosławnej i wtedy też rozebrano wieżę, a klasztor w 1878 roku zamieniono na koszary. Po 1918 roku w budynkach klasztornych mieściło się seminarium nauczycielskie. Obok kościoła barokowa wieża-brama z 1763 roku.
- Klasztor Bernardynów w stylu barokowym, obecnie z zatarciem cech stylowych. Kościół barokowy pw. św. Katarzyny rozebrano po 1950 roku.
- Kwatera cmentarna z 1926 roku dla poległych i zmarłych funkcjonariuszy Policji Państwowej.
- Kwatera cmentarna poległych żołnierzy polskich z 1920 roku
Demografia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/pl/timeline/i4vvy4pf1s4smsuve1k80sybz4b3ggw.png)
Ludzie związani z Nieświeżem
- Adam Abramowicz – polski jezuita
- Jolanta Bohdal – polska aktorka
- Szymon Budny - działacz reformacji, pastor kalwiński a następnie ariański, hebraista, biblista, tłumacz Biblii, pisarz i teolog ariański, pionier idei demokracji w polityce
- Waleria Fegler – polska nauczycielka i polityk
- Alfred Henrici – polski ziemianin, wojskowy, samorządowiec II Rzeczypospolitej, w dwudziestoleciu międzywojennym burmistrz Nieświeża (do 1939)
- Henryk Jankowski – polski filozof i etyk, profesor
- Adolf Januszkiewicz – polski poeta, powstaniec listopadowy
- Olgierd Jeleński – polski działacz społeczny, polityk i samorządowiec, senator RP III kadencji (1930–1935)
- Dźmitryj Kasmowicz – białoruski emigracyjny publicysta, pisarz i działacz narodowy, w okresie II wojny światowej inspektor kolaboracyjnej z Niemcami BOK
- Maciej Kawęczyński – polski wydawca i drukarz, działacz reformacji na Litwie, uznawany za założyciela pierwszej drukarni na obszarze północno-wschodnich terenów Rzeczypospolitej (obecnie obszar państwa Białoruś)
- Marcin Kurzeniecki – polski jezuita, zarządzał m.in. kolegium w Nieświeżu
- Marian Massonius – polski filozof i pedagog, działacz oświatowy i dziennikarz, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego
- Hieronim Wincenty Radziwiłł – polski poseł, podkomorzy wielki litewski, ordynat na Klecku, starosta miński
- Wojciech Slaski – polski ksiądz, rektor kolegiów w Nieświeżu i Połocku, spowiednik i kapelan króla Jana Kazimierza
- Władysław Syrokomla – polski znany poeta i tłumacz epoki romantyzmu
- Michał Wituszka – białoruski narodowy i emigracyjny działacz polityczny i wojskowy. W latach 1939-1940 pełnił funkcję komendanta milicji w Nieświeżu, który po upadku Polski w październiku 1939 r. znalazł się w granicach ZSRR
- Piotr Jaroszewicz – polski polityk komunistyczny, generał dywizji Wojska Polskiego, premier PRL w latach 1970–1980
Miasta partnerskie
Zobacz też
Galeria
-
Panorama Nieświeża
-
Widok na pałac od strony dziedzińca
-
kościół Bożego Ciała oraz wieża zamkowa
-
Ratusz z sukiennicami
-
Brama Słucka
-
Pomnik Szymona Budnego
- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ Józef Łukaszewicz Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, Poznań 1822, t. 2, s. 180, 181
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 37–38.
- ↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 169.
- ↑ Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 39.
- ↑ Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 44.
- ↑ Ronny Heidenreich: Centralnaja Biełaruś. Minskaja wobłasć. W: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. s. 211–213.
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ W Nieświeżu. kolumber.pl. [dostęp 2013-05-28].
Bibliografia
- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
- Pod red. Anny Kaminsky: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. Lipsk: Fundacja Badań nad Dyktaturą SED, 2011, s. 278. [dostęp 2011-07-27]. (biał.).
- Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.
Linki zewnętrzne
- Jurkau kutoczak — Юркаў куточак — Yury's Corner. Старажытнае дойлідства Нясьвіжа
- Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
- Zabytki na Radzima.org
- zapala.pl
- Święty Krzyż k. Nieświeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 699 .
- Nieśwież, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 118 .