Radzyń Chełmiński: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne merytoryczne |
→Zabytki: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 45: | Linia 45: | ||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
* Pozostałości dawnego grodziska pruskiego z [[VI wiek|VI]] w., od [[XIX wiek|XIX]] w. cmentarz ewangelicki (obecnie zdewastowany) |
* Pozostałości dawnego grodziska pruskiego z [[VI wiek|VI]] w., od [[XIX wiek|XIX]] w. cmentarz ewangelicki (obecnie zdewastowany) |
||
* [[Zamek w Radzyniu Chełmińskim|Zamek krzyżacki (w ruinie)]], [[gotyk|gotycki]], ceglany zbudowany |
* [[Zamek w Radzyniu Chełmińskim|Zamek krzyżacki (w ruinie)]], [[gotyk|gotycki]], ceglany zbudowany w latach 1310-1330<ref>[[Tomasz Torbus]], "Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach", Gdańsk 2014, wyd. słowo/obraz/terytoria, s.185</ref>. |
||
* Gotycki [[Kościół św. Anny w Radzyniu Chełmińskim|kościół parafialny pw. św. Anny]], wzniesiony w pierwszej połowie [[XIV wiek|XIV]] w. Mury prezbiterium podwyższono na przełomie [[XV wiek|XV]]/[[XVI wiek|XVI]] w., wtedy też wzniesiono szczyt wsch. Mury nawy podwyższono po pożarze w 1571 r., dodając szczyt zach. i kaplicę Dąbrowskich. Po kolejnym pożarze w 1615 r. odbudowany w latach 1640–1680, restaurowany w końcu [[XIX wiek|XIX]] i pod koniec [[XX wiek|XX]] w. Gotycki, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium i wieżą dobudowaną od strony płd. Spośród wyposażenia wnętrza wyróżnia się obraz [[Bartłomiej Strobel|Bartłomieja Strobla]] ''Koronacja Marii ze św. Łukaszem i św. Mikołajem'' z 1643 r. Za prace jego warsztatu uważane są malowidła na stropie prezbiterium. Dekoracja stropu nawy pochodzi z około 1680 r. Wyposażenie wnętrza jest przeważnie barokowe. |
* Gotycki [[Kościół św. Anny w Radzyniu Chełmińskim|kościół parafialny pw. św. Anny]], wzniesiony w pierwszej połowie [[XIV wiek|XIV]] w. Mury prezbiterium podwyższono na przełomie [[XV wiek|XV]]/[[XVI wiek|XVI]] w., wtedy też wzniesiono szczyt wsch. Mury nawy podwyższono po pożarze w 1571 r., dodając szczyt zach. i kaplicę Dąbrowskich. Po kolejnym pożarze w 1615 r. odbudowany w latach 1640–1680, restaurowany w końcu [[XIX wiek|XIX]] i pod koniec [[XX wiek|XX]] w. Gotycki, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium i wieżą dobudowaną od strony płd. Spośród wyposażenia wnętrza wyróżnia się obraz [[Bartłomiej Strobel|Bartłomieja Strobla]] ''Koronacja Marii ze św. Łukaszem i św. Mikołajem'' z 1643 r. Za prace jego warsztatu uważane są malowidła na stropie prezbiterium. Dekoracja stropu nawy pochodzi z około 1680 r. Wyposażenie wnętrza jest przeważnie barokowe. |
||
* Na cmentarzu na południowy-zachód od miasta gotycka kaplica św. Jerzego (dawniej szpitalna) z około 1340 r., przebudowana w [[XV wiek|XV]] w., odnowiona w 1851 r. |
* Na cmentarzu na południowy-zachód od miasta gotycka kaplica św. Jerzego (dawniej szpitalna) z około 1340 r., przebudowana w [[XV wiek|XV]] w., odnowiona w 1851 r. |
Wersja z 17:13, 7 sie 2014
Szablon:POL miasto infobox Radzyń Chełmiński (niem. Rehden, dawn. Radzyn) – miasto w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie grudziądzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Radzyń Chełmiński. Położone jest na Pojezierzu Chełmińskim, 15 km na wschód od Grudziądza, przy drodze do Wąbrzeźna. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. toruńskiego.
Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 1946 mieszkańców.
Historia
W XI wieku tereny Ziemi chełmińskiej wchodziły w skład państwa Bolesława Chrobrego i Mieszka II. Tutejszy gród został zdobyty przez Krzyżaków po 1231 roku, którzy po 1310 roku wybudowali tu murowany zamek. W państwie zakonnym był siedzibą komtura. Prawa miejskie (chełmińskie) otrzymał w 1234 roku. W roku 1440 wszedł w skład Związku Pruskiego. W roku 1466 teren ten powrócił w granice Polski i Radzyń został siedzibą starosty niegrodowego. W latach 1772-1920 pod zaborem pruskim. Z Radzyniem Chełmińskim związany jest przedstawiciel znanego rodu Kostków herbu Dąbrowa, Stanisław Bolesław Kostka (pochodzący z Kościerzyny, która uwieczniła go na tablicy pamiątkowej), s. Jana Jakuba i Apolonii Pałubickiej - członek zarządu Banku Ludowego w Rehden , w latach 1907 i 1912 delegat Prus Królewskich do parlamentu w Berlinie, w 1920 roku komisaryczny burmistrz Radzynia Chełmińskiego.
Zabytki
- Pozostałości dawnego grodziska pruskiego z VI w., od XIX w. cmentarz ewangelicki (obecnie zdewastowany)
- Zamek krzyżacki (w ruinie), gotycki, ceglany zbudowany w latach 1310-1330[1].
- Gotycki kościół parafialny pw. św. Anny, wzniesiony w pierwszej połowie XIV w. Mury prezbiterium podwyższono na przełomie XV/XVI w., wtedy też wzniesiono szczyt wsch. Mury nawy podwyższono po pożarze w 1571 r., dodając szczyt zach. i kaplicę Dąbrowskich. Po kolejnym pożarze w 1615 r. odbudowany w latach 1640–1680, restaurowany w końcu XIX i pod koniec XX w. Gotycki, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium i wieżą dobudowaną od strony płd. Spośród wyposażenia wnętrza wyróżnia się obraz Bartłomieja Strobla Koronacja Marii ze św. Łukaszem i św. Mikołajem z 1643 r. Za prace jego warsztatu uważane są malowidła na stropie prezbiterium. Dekoracja stropu nawy pochodzi z około 1680 r. Wyposażenie wnętrza jest przeważnie barokowe.
- Na cmentarzu na południowy-zachód od miasta gotycka kaplica św. Jerzego (dawniej szpitalna) z około 1340 r., przebudowana w XV w., odnowiona w 1851 r.
- synagoga z końca XIX w.
- Dwór "Na Zielonym Wzgórzu", drewniany konstrukcji zrębowej z przełomu XVIII i XIX w., na starszych piwnicach, w otoczeniu parku
- Zabudowa miejska – liczne domy drewniano-murowane i murowane z końca XVIII – początku XX w. (m.in. pl. Towarzystwa Jaszczurczego 4, 5, 11, 12, 16, 17, 18, 26, 28, 29, 30, 31 i 32)
- Drewniany dom z 1838 r. przy ul. Waryńskiego
- Kapliczki przydrożne z ok. poł. XIX w., na południowy-zachód od miasta
Bibliografia
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, pod red. Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego, z. 19, Powiat wąbrzeski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 1967
- Diecezja toruńska. Historia i teraźniejszość, pod red. Stanisława Kardasza, t. 14, Dekanat radzyński, Toruń, Wydaw. Diecezjalne w Toruniu, 1997, ISBN 83-86471-07-7
- Ryszard Boguwolski, Lothar Hyss, Zamki krzyżackie powiatu grudziądzkiego = Burgen des Deutschen Ordens im Kreis Graudenz, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2004, ISBN 83-88076-13-2
- Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa . Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6 , s.134,135,140 i 141
- Materiały do biografii genealogii i historii rodu Kostków herbu Dąbrowa, praca zbiorowa pod red. Barbary Fabiszewskiej. Wyd. Stowarzyszenie Rodu Kostków, Białystok-Koszalin 2012, ISBN 978-83-927099-0-9, s. 19, 20, 21 i 22
- Janina Młyńska- Niwińska, Rodzinne historie po mieczu i kądzieli. Wspomnienia. Wyd, "Finna" Gdańsk 2010, ISBN 978-83-89929-03-7, s. 29, 30, 31, 32, 33, 36
- Roman Robaczewski, Co Tadeusz Pogoda robił w sobotę w Kościerzynie. Czas Świecia 30.09.2011r., s. 8
Filmy realizowane w Radzyniu Chełmińskim
- Samochodzik i templariusze – serial telewizyjny, rok produkcji 1971, premiera 1972, reżyseria Hubert Drapella
Sołectwo Radzyń Chełmiński
Radzyń Chełmiński jest siedzibą sołectwa Radzyń Chełmiński, obejmującego oprócz obszaru miasta również wieś Rozental[2]. Sołtysem jest Józef Klimek.
Zobacz też
- Cmentarz żydowski w Radzyniu Chełmińskim
- Dekanat Radzyń Chełmiński
- Parafia św. Anny w Radzyniu Chełmińskim
- ↑ Tomasz Torbus, "Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach", Gdańsk 2014, wyd. słowo/obraz/terytoria, s.185
- ↑ Sołectwo Radzyń Chełmiński w BIP gminy