Słonim: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
|||
Linia 64: | Linia 64: | ||
=== Miasto w XIX w. === |
=== Miasto w XIX w. === |
||
W XIX w. miasto powiatowe w [[gubernia grodzieńska|guberni grodzieńskiej]]. |
W XIX w. miasto powiatowe w [[gubernia grodzieńska|guberni grodzieńskiej]]. W 1850 roku władze zaborcze zlikwidowały klasztor Benedyktynek, a kościół klasztorny pw. Znalezienia Krzyża Św. rozebrano na cegłę w 1900 roku. |
||
Wygląd miasta pod koniec XIX w. (za Słown. geogr.) "'' Największy plac w środku miasta zajmuje bazar, rudera brudna i odrapana z [[Podcień|podsieniami]], z dachem dachówką krytym, trzy razy od samego budynku wyższym. Bazar ten mieszczący 150 sklepików wznosi się na miejscu wspaniałej niegdyś rezydencji Michała Ogińskiego.... o dawnej świetności jedynie świadczą olbrzymie fundamenta i kilkupętrowe w głąb [[Kondygnacja|pieczary]]. Z ruin, w jednym końcu miasta sterczy szkielet kościoła poklasztornego, z całą kolumnadą frontową, a wewnątrz ze śladami ołtarzów, chórów i malowideł ściennych...."'' |
Wygląd miasta pod koniec XIX w. (za Słown. geogr.) "'' Największy plac w środku miasta zajmuje bazar, rudera brudna i odrapana z [[Podcień|podsieniami]], z dachem dachówką krytym, trzy razy od samego budynku wyższym. Bazar ten mieszczący 150 sklepików wznosi się na miejscu wspaniałej niegdyś rezydencji Michała Ogińskiego.... o dawnej świetności jedynie świadczą olbrzymie fundamenta i kilkupętrowe w głąb [[Kondygnacja|pieczary]]. Z ruin, w jednym końcu miasta sterczy szkielet kościoła poklasztornego, z całą kolumnadą frontową, a wewnątrz ze śladami ołtarzów, chórów i malowideł ściennych...."'' |
||
W 1881 miasto uległo pożarowi – spłonęło 900 domów. W tym czasie w mieście było kilka synagog i domów modlitwy, [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] soborowa pw. Przemienienia Pańskiego i cerkiew parafialna pw. św. Trójcy. Z [[Katolicyzm|katolickich]] obiektów sakralnych w mieście pozostały kościół parafialny na przedmieściu i filialny przy [[klasztor]]ze [[bernardynki|bernardynek]]. W klasztorze tym gromadzone były na dożywocie [[zakonnica|zakonnice]] ze [[sekularyzacja|skasowanych]] innych klasztorów. W mieście znajdował się też drewniany [[meczet]] z którego korzystali miejscowi [[Tatarzy]]. |
W 1881 miasto uległo pożarowi – spłonęło 900 domów. W tym czasie w mieście było kilka synagog i domów modlitwy, [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] soborowa pw. Przemienienia Pańskiego i cerkiew parafialna pw. św. Trójcy. Z [[Katolicyzm|katolickich]] obiektów sakralnych w mieście pozostały kościół parafialny na przedmieściu i filialny przy [[klasztor]]ze [[bernardynki|bernardynek]]. W klasztorze tym gromadzone były na dożywocie [[zakonnica|zakonnice]] ze [[sekularyzacja|skasowanych]] innych klasztorów. W mieście znajdował się też drewniany [[meczet]] z którego korzystali miejscowi [[Tatarzy]]. |
||
=== Wojna polsko-bolszewicka === |
=== Wojna polsko-bolszewicka === |
Wersja z 20:04, 7 maj 2016
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Wysokość |
156 m n.p.m. | ||||
Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+375 1562 | ||||
Kod pocztowy |
231 800 | ||||
Położenie na mapie Białorusi ![]() Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city} | |||||
Strona internetowa |
Słonim (biał. Сло́нім, ros. Сло́ним, jid. סלאנים) – miasto w obwodzie grodzieńskim Białorusi przy ujściu Issy do Szczary (dopływ Niemna). 48,8 tys. mieszkańców (2010); przemysł lekki, papierniczy, meblarski, spożywczy, elektromaszynowy, chemiczny; muzeum.
Od 1507 stolica powiatu województwa nowogródzkiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, od 1569 I Rzeczypospolitej.
Historia miasta
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Napoleon_Orda-Manor_of_Puslovski_Family%2C_Albyartsin.jpg/220px-Napoleon_Orda-Manor_of_Puslovski_Family%2C_Albyartsin.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/St_Andrew%27s_Church%2C_Slonim.jpg/220px-St_Andrew%27s_Church%2C_Slonim.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Slonim_church.jpg/220px-Slonim_church.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/S%C5%82onim%2C_Zamo%C5%9Bcie%2C_Plabanija._%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%2C_%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%2C_%D0%9F%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%28K._Branie%C5%ADski%2C_1912%29.jpg/220px-S%C5%82onim%2C_Zamo%C5%9Bcie%2C_Plabanija._%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%2C_%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%2C_%D0%9F%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%28K._Branie%C5%ADski%2C_1912%29.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Slonim%2C_Paradna_Street.jpg/220px-Slonim%2C_Paradna_Street.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Police%2C_Slonim.jpg/220px-Police%2C_Slonim.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Synagogue%2C_Slonim.jpg/220px-Synagogue%2C_Slonim.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Arthur_levy001-Slonim.jpg/220px-Arthur_levy001-Slonim.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/S%C5%82onim._%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC_%281700%2C_1910%29.jpg/220px-S%C5%82onim._%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC_%281700%2C_1910%29.jpg)
Miasto do XVIII w.
Pierwsze wzmianki o Słonimie pochodzą z XI w., kiedy to ok. 1040 wielki książę Rusi Kijowskiej Jarosław pokonał Litwinów na polach słonimskich.
W 1241 gród Słonim zrównany został z ziemią przez wojska Batu-chana. Gród odbudowany został w czasie panowania Mendoga. Słonim w 1252 zajęty został przez Lwa Daniłowicza, a w 1276 przypadł Litwie.
Ok. 1340 Monwid najstarszy syn Giedymina książę kiernowski i słonimski w Słonimie założył stolicę swojego księstwa.
W 1532 król Polski Zygmunt I nadał miastu prawo magdeburskie, a król Zygmunt August w przywileju wydanym w Wilnie dnia 13 maja ustanowił dwa jarmarki dwutygodniowe.
Dnia 4 stycznia 1591 król Zygmunt III odnowił prawa magdeburskie Słonimia. Miasto otrzymało herb lwa złotego z krzyżem podwójnym (herb Lis na niebieskim polu. W tym czasie starostą słonimskim był kanclerz wielki litewski Lew Sapieha.
W 1641 król Władysław IV nadał przywilej na wybudowanie ulic i rynku, na utrzymanie których ustanowił opłatę targową.
Miasto uległo zniszczeniu w czasie wojen prowadzonych w okresie panowania króla Jana Kazimierza. W 1669 król Michał Korybut Wiśniowiecki odnowił wszystkie miejskie przywileje.
Miasto rozkwitło za czasów hetmana wielkiego litewskiego Michała Ogińskiego, który został starostą słonimskim i osiadł w mieście ze swoim dworem. W centrum miasta wybudowano obszerny pałac, teatr, ujeżdżalnia i inne budynki. Ok. 1777 w Słonimie uruchomiona została drukarnia. Ogiński własnym kosztem połączył kanałem spławnym dorzecze Dniepru i Niemna.
Po III rozbiorze Polski ukazem Katarzyny II z 14 grudnia 1795 Słonim został stolicą guberni słonimskiej.
Miasto sejmików
Słonim konkurował z Wołkowyskiem o miejsce sejmików generalnych. Miejsce zjazdów głównych pierwotnie ustalone było w Wołkowysku przez Stefana Batorego w 1576. Staraniem Lwa Sapiehy za zgodą króla Zygmunta III w 1631 sejm ustalił jako miejsce obrad sejmiku litewskiego Słonim. Wpłynęło to w sposób znaczący na rozwój miasta. W monografii "Życie Lwa Sapiehy" z 1805, w rozdziale XXIV pt. Chwalebne utrzymywanie ziazdu Słonimskiego zapisano to w sposób następujący: Stany Rzeczyposplitey na Seym zgomadzone za przyłożeniem się Lwa Sapiehy....tak w konstytucyi napisali. ,,Przychylaiąc się do dawnych praw i zwyczaiów postanawiamy, aby na ziazd Słonimski, który Seym uprzedzać zwykł, wszyscy tak PP. Senatorowie, iako i Posłowie W.X.Lit:nie omieszkiwali,, Konstytucye Seymu Warszawskiego za Zymunta III. roku 1631. Tom III fol: 703.
Sejmiki w Słonimie odbywały się do 1685. Miasto było też miejscem sejmików powiatowych, gdzie wybierano posłów na sejm oraz deputatów do Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W mieście raz w roku odbywał się też popis rycerstwa z terenu powiatu.
Miasto w XIX w.
W XIX w. miasto powiatowe w guberni grodzieńskiej. W 1850 roku władze zaborcze zlikwidowały klasztor Benedyktynek, a kościół klasztorny pw. Znalezienia Krzyża Św. rozebrano na cegłę w 1900 roku.
Wygląd miasta pod koniec XIX w. (za Słown. geogr.) " Największy plac w środku miasta zajmuje bazar, rudera brudna i odrapana z podsieniami, z dachem dachówką krytym, trzy razy od samego budynku wyższym. Bazar ten mieszczący 150 sklepików wznosi się na miejscu wspaniałej niegdyś rezydencji Michała Ogińskiego.... o dawnej świetności jedynie świadczą olbrzymie fundamenta i kilkupętrowe w głąb pieczary. Z ruin, w jednym końcu miasta sterczy szkielet kościoła poklasztornego, z całą kolumnadą frontową, a wewnątrz ze śladami ołtarzów, chórów i malowideł ściennych...."
W 1881 miasto uległo pożarowi – spłonęło 900 domów. W tym czasie w mieście było kilka synagog i domów modlitwy, cerkiew soborowa pw. Przemienienia Pańskiego i cerkiew parafialna pw. św. Trójcy. Z katolickich obiektów sakralnych w mieście pozostały kościół parafialny na przedmieściu i filialny przy klasztorze bernardynek. W klasztorze tym gromadzone były na dożywocie zakonnice ze skasowanych innych klasztorów. W mieście znajdował się też drewniany meczet z którego korzystali miejscowi Tatarzy.
Wojna polsko-bolszewicka
1 marca 1919 roku oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego odbiły Słonim z rąk bolszewików. Sowieci, którzy wcześniej oddawali teren bez walki, w Słonimie postawili zacięty, trwający siedem godzin opór. W trakcie walk po stronie polskiej ranny został m.in. por. Wojciech Korsak, dowódca 1. kompanii pułku mińskiego, która pierwsza wdarła się do miasta[2]. W nocy z 10 na 11 marca bolszewicy dokonali kontrataku znacznymi siłami na miasto. W tym czasie w Słonimie obecny był jedynie niewielki polski garnizon pod dowództwem mjr. Rutkiewicza. Mimo to, po walkach na ulicach miasta, Polacy zdołali odeprzeć atak. W walce tej po stronie polskiej odznaczyła się 1. kompania pułku mińskiego dowodzona przez por. Korsaka[3].
W nocy z 20 na 21 lipca 1920 roku, w czasie ofensywy bolszewików wojska pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego zajęły Słonim, wypierając z niego polską 4 Dywizję Piechoty na linię rzeki Zelwy[4].
W II Rzeczypospolitej
Przed 1939 było to miasto powiatowe w województwie nowogródzkim. Starostą był Stanisław Henszel, burmistrzem – Wł. Plebański, zastępcą burmistrza Mojżesz Zabłocki. Dyrektorem szpitala powiatowego był dr Mowsza Epsztajn.
Świątynie: katolicka 1, greckokatolicka 1, prawosławna 1, muzułmańska 1, żydowska 2.
Szkoły: gimnazjum państwowe, gimnazjum prywatne, 2 seminaria nauczycielskie.
Słonim był garnizonem 79 Pułku Strzelców Słonimskich im. Lwa Sapiehy wchodzącym w skład 20 Dywizji Piechoty. Pułkiem dowodził między innymi płk Marian Turkowski. W latach 1931–1934 wybudowano w Słonimie dom Funduszu Kwaterunku Wojskowego według projektu warszawskiego architekta Wacława Wekera.
DANE ROZBIEŻNE:
Burmistrz: inż. Henryk Bieńkiewicz, wiceburmistrz Borys Piasecki.
Kościoły rzymskokatolickie – 4
"Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939" Warszawa Polska Agencja Telegraficzna
Demografia
- Liczba mieszkańców 1817 – 2408 osób, w tym 1340 wyznawców judaizmu.
- Liczba mieszkańców 1860 – 8203 osób.
- Liczba mieszkańców 1867 – 10 166 osób, w tym: 6801 wyznawców judaizmu, 1704 katolików, 1284 prawosławnych, 362 mahometan, 15 ewangelików.
- Liczba mieszkańców 1878 – 15 351 osób, w tym: 10 212 wyznawców judaizmu, 3058 prawosławnych, 1532 katolików, 492 mahometan, 2 ewangelików.
- Liczba mieszkańców 1887 – 22 350 osób, w tym: 18 381 wyznawców judaizmu, 2060 prawosławnych, 1484 katolików, 520 mahometan.
- Liczba mieszkańców 1931 - 16 251, z których zadeklarowało jako język ojczysty: polski 8452 (52%), jidysz i hebrajski 6683 (41%)
- Liczba mieszkańców 1975 – 34 000 osób.
- Liczba mieszkańców 1995 – 53 100 osób.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/pl/timeline/dtwnqkjpmw190dacl7l9fup4141uv6v.png)
Zabytki
- Kościół katolicki św. Andrzeja, późnobarokowy z 1775. Zniszczony w czasie I wojny światowej, po 1945 roku zamknięty przez władze sowieckie i zdewastowany, odzyskany przez katolików w 1991. Rokokowy stiukowy wystrój ołtarza głównego
- Kościół i klasztor bernardynek ufundowany w 1645 przez rodzinę Judyckich, początkowo drewniany. Barokowy kościół murowany z 1664 roku zbudowano w miejsce drewnianego, nieprzerwanie czynny. Rokokowe wyposażenie z 1760. Korpus klasztorny wymurowany w 1764 w miejscu drewnianego. W okresie międzywojennym był w nim klasztor zakonu Niepokalanek i gimnazjum żeńskie. Po II wojnie światowej szpital, obecnie ponownie w części zabudowań mieszkają Niepokalanki
- Kościół i klasztor Bernardynów, fundacji Andrzeja Radwana, sekretarza królewskiego z 1630, początkowo drewniany. Kościół murowany z 1645, wczesnobarokowy, należący do systemu miejskich umocnień obronnych. W 1864 zamieniony na cerkiew, w okresie międzywojennym ponownie kościół, po II wojnie światowej cerkiew prawosławna, nieprzerwanie czynna. Wystrój rokokowy. Budynki klasztorne po kasacie zakonu zamienione w 1864 na magazyny. W okresie międzywojennym siedziba starostwa powiatowego, obecnie internat szkolny
- Klasztor benedyktynek z 1669 r.
- Synagoga barokowa z 1642, wykorzystywana obecnie jako magazyn
- Majątek Albertyn (obecnie w granicach miasta), pierwotnie pod nazwą Szydłowice – należały do Sapiehów i Brzostowskich, a od 1809 do 1939 w rękach Pusłowskich, którzy w swym majątku zakładali zakłady przemysłowe. Obecnie teren dawnej rezydencji należy do fabryki kartonu i papieru.
- Pałac późnoklasycystyczny z I poł. XIX w. nad brzegiem rzeki Issy, wybudowany przez Władysława Pusłowskiego. Zachowała się oficyna i budynek stajni
- Park o pow. 5 ha otaczający pałac z domkiem stróża.
- Kapliczka św. Dominika z 1745 roku, w stylu barokowym
- budynek Funduszu Kwaterunku Wojskowego z 1931-1934 w stylu modernistycznym według projektu warszawskiego architekta Wacława Wekera.
- Dworzec kolejowy z 1922 roku
Niezachowane
- Meczet z 1882 roku, zniszczony w 1939 roku
- Pałac Ogińskich z XVIII w., zniszczony w XIX w.
- Kościół Dominikanów pw. św. Michała Archanioła z 1680 roku i klasztor, zburzone w 1856 r.
- Kościół Jezuitów
- Kościół Pijarów
Ludzie związani z miastem
- Zbigniew Chmielewski (1926-2009) - polski reżyser i scenarzysta filmowy, więzień lagrów NKWD
- Izabella Godlewska (ur. 1931) - polska malarka, rzeźbiarka, architekt
- Stanisław Gorgolewski (1926-2011) - polski fizyk i astronom, specjalizujący się w radioastronomii, profesor
- Bolesław Hebrowski (1921-2014) - żołnierz AK, Honorowy Prezes Dolnośląskiego Oddziału PZITS
- Michał Konarski (1784-1861) - polski pedagog, literat, testator na cele społeczne
- Julian Korsak (1806-1855) - polski poeta, tłumacz
- Michał Marks (1859-1907) - polsko przedsiębiorca, jeden ze współzałożycieli firmy Marks & Spencer
- Michał Kazimierz Ogiński (ok. 1728-1800), hetman wielki litewski, wojewoda wileński, kompozytor, pisarz, poeta i dramaturg, budowniczy Kanału Ogińskiego
- Wacław Pelikan (1790-1873) - polski lekarz, chirurg, rektor Uniwersytetu Wileńskiego
- Teresa Perl (1871-1939) - polska działaczka społeczna
- Leonarda Rewkowska (ur. 1939) - polska działaczka na Białorusi, sybiraczka, od 1993 prezes rejonowego Związku Polaków na Białorusi w Słonimie
- Stanisław Rudziński (1933-2009) - polski wykładowca chemii i filozofii, doktor, działacz Solidarności w podziemiu
- Adolf Sarnecki (1898-1960) - polski nauczyciel, inspektor szkolny, poseł
- Zbigniew Siemienowicz (ur. 1958) - lekarz, działacz polskiej społeczności na Litwie, poseł na Sejm Republiki Litewskiej (1992–1996)
- Tytus Świderski (1843-1880) - polski historyk i historyk literatury, nauczyciel gimnazjalny.
- Abraham Weinberg (1802-1884) - cadyk, założyciel dynastii chasydzkiej
- Maria Marta Kazimiera Wołowska (1879-1942) - polska siostra zakonna ze Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, błogosławiona Kościoła katolickiego
- Leon Kurowski (1907-1998) - polski prawnik specjalizujący się w prawie finansowym.
Ciekawostki
Od nazwy tego miasta wywodzi się nazwisko polskiego pisarza pochodzenia żydowskiego Antoniego Słonimskiego.
Słonim jest znany w Izraelu z dynastii rabinów chasydzkich.
Miejscowości na terenie powiatu przed 1939: Dziewiątkowicze, Dziewiątkowicze Nowe, Dziewiątkowicze Stare, Trybuszki
- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. T. 1. s. 63–64.
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 65.
- ↑ Lech Wyszczelski: Odwrót znad Auty i Berezyny. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. T. 1. s. 600.
Bibliografia
- "Życie Lwa Sapiehy Kanclerza Wielkiego potym wojewody Y Hetmana Buławy W.W.X.L. Słońimskiego, Markowskiego, Miadziolskiego, Brzeskiego, Mohilowskiego, Jaswońskiego, Szereszowskiego, Retowskiego, Parnawskiego, Meyszagolskiego, etc. Starosty.", w Drukarni Nre 646. przy Nowolipiu, Warszawa 1805
- Słonim, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 823 .
- Księga Adresowa Polski, (str. 1047), 1929
- Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.