T-64
 T-64A | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ pojazdu | |
| Trakcja | |
| Załoga |
3 |
| Historia | |
| Prototypy |
1962/1963 |
| Produkcja |
1964–1987 |
| Egzemplarze |
ok. 8000 |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
1 silnik wysokoprężny, 5 cylindrowy (z przeciwnie ustawionymi 10 tłokami) 5DTF o mocy 700 KM (515 kW) |
| Transmisja |
mechaniczna |
| Pancerz |
kompozytowy, grubość przeliczeniowa: 20 – 460 mm |
| Długość |
9,22 m (całkowita) |
| Szerokość |
3,60 m |
| Wysokość |
2,17 m |
| Prześwit |
0,50 m |
| Masa |
42 400 kg (bojowa) |
| Moc jedn. |
16,2 KM/t |
| Nacisk jedn. |
0,83 kg/cm² |
| Osiągi | |
| Prędkość |
60,5 km/h (po drodze) |
| Zasięg |
500 km (normalny) |
| Pokonywanie przeszkód | |
| Brody (głęb.) |
1,00 m (bez przygotowania) |
| Rowy (szer.) |
2,85 m |
| Kąt podjazdu |
30º |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 armata gładkolufowa 2A46 kal. 125 mm (zapas amunicji – 40 szt.) 1 karabin maszynowy PKT kal. 7,62 mm (zapas amunicji – 2000 szt.) 1 wielkokalibrowy karabin maszynowy NSW kal. 12,7 mm (zapas amunicji – 500 szt.) | |
T-64 – radziecki czołg podstawowy. Na Zachodzie oznaczono go symbolem M-1970[1]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Prace nad czołgiem T-64 rozpoczęto w ZSRR w roku 1954. Podjęło się tego zadania Biuro Konstrukcyjne Fabryki Maszyn Transportowych im. W. Małyszewa w Charkowie. Głównym konstruktorem czołgu był A. Morozow. T-64 był pierwszym na świecie wozem bojowym tego typu, wyposażonym w automat ładowania i trzyosobową załogę. Pierwsze prototypy posiadały armatę kalibru 100 mm. Następnie zamieniono ją na armatę kalibru 115 mm. W roku 1969 wprowadzono nowy typ armaty kalibru 125 mm – 2A46. Unikalnym rozwiązaniem charakteryzował się silnik 5TDF zamontowany w tym czołgu. Jest to silnik wielopaliwowy dwusuwowy, pięciocylindrowy, dziesięciotłokowy. Silnik posiada dwa wały korbowe, zaś komorę spalania tworzyła przestrzeń między przeciwbieżnymi tłokami w ich GMP (górnym martwym położeniu). Silnik ten miał niewielką pojemność 13,6 l w stosunku do silnika W-2 znanego z czołgów T-34/44/54/55, rozwijał jednak moc 700 KM. Na przedniej dolnej płycie kadłuba znajduje się lemiesz do samookopywania. Dzięki temu czołg w kilkanaście minut jest w stanie przygotować ukryte stanowisko ogniowe.
T-64 był również pierwszym na świecie seryjnie produkowanym czołgiem wyposażonym w pancerz kompozytowy, w dwóch wersjach: początkowo między dwiema warstwami stali umieszczano warstwę aluminium, a w drugiej kulki ceramiczne zatopione w metalowej matrycy. Zwiększało to odporność na działanie pocisków kumulacyjnych[2].
Pojawienie się czołgu T-64 było ogromnym zaskoczeniem dla sił zbrojnych państw NATO[potrzebny przypis]. Armata 2A46 umożliwia prowadzenie ognia przeciwpancernymi pociskami kierowanymi o zasięgu 4 km. W czasach ZSRR wyprodukowano ponad 12 500 wozów tego typu[3].
Służba i modernizacje[edytuj | edytuj kod]
Czołg był projektowany równolegle do innego czołgu – T-72 i przypomina go wyglądem. Ale w przeciwieństwie do T-72, był używany tylko przez Armię Radziecką i nigdy nie został wyeksportowany. Wiele z wozów jest jeszcze w służbie. Przed 1989 rokiem, był używany przez oddziały radzieckie stacjonujące w Niemczech Wschodnich. Wszędzie indziej Rosjanie używali czołgów T-72. Aktualnie znaczna liczba T-64 (2200 szt.) jest używana przez Ukrainę. Konstrukcja czołgu T-64 była dalej rozwijana jako T-80 i T-84.
W 2005 roku Ukraina opracowała własną modernizację T-64 o nazwie BM Bułat. Na potrzeby eksportowe powstała również modyfikacja o nazwie T-64B1M. Wóz miał być sprzedany do Kongo, jednak przetarg został zerwany[4], a zmodernizowane 50 wozów przekazano do Sił Zbrojnych Ukrainy jako uzupełnienie strat powstałych podczas walk w Donbasie[5].
Również na Ukrainie, na podwoziu czołgu T-64 powstał ciężki wóz bojowy BMP-64. Pojazd w miejscu standardowej wieży wyposażony jest w wieżę z działkiem 2A42 30 mm, karabin PKT, podwójną wyrzutnię pocisków przeciwpancernych i granatnik[6].
Pierwsze użycie bojowe czołgów T-64 miało miejsce podczas wojny o Naddniestrze w maju 1992 roku, gdy kompania 10 czołgów T-64BW 14. Armii została przejęta przez siły separatystycznego Naddniestrza i następnie użyta przez nie w walkach z wojskami Mołdawii[7]. Pierwszy czołg został zniszczony w tym samym miesiącu, w rejonie Dubosarów, a dwa 20 czerwca od ognia armat MT-12 z flanki w rejonie Bender[7]. W lipcu w walkach uczestniczyły także rosyjskie T-64BW z 14. Armii, tracąc jeden czołg[7].
Czołgi te są używane podczas wojny w Donbasie oraz w trakcie rosyjskiej inwazji na Ukrainę przez obie strony konfliktu. Prawdopodobnie niektóre czołgi T-64 mogły zostać dostarczone z Rosji[8][9][10].
Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]
Demokratyczna Republika Konga – W lutym 2014 roku DRK zawarła umowę z ukraińskim Ukroboronprom w sprawie zakupu pięćdziesięciu czołgów T-64BV-1[11]. Ich dostawy rozpoczęto w 2016 roku, ale dostarczono tylko dwadzieścia pięć czołgów T-64BV-1[12].
Doniecka Republika Ludowa / 
Ługańska Republika Ludowa – Separatystyczne republiki mają w posiadaniu czołgi T-64 w wariancie T-64B, T-64BV i T-64BM zdobyte podczas walk z armią ukraińską[10]
Naddniestrze – 18 T-64BV.[13]
Rosja – W 2014 roku ponad 2000 czołgów T-64 było zmagazynowanych[10].
Ukraina – Od odzyskania niepodległości Ukraina posiadała 2345 czołgów T-64 we wszystkich wariantach[10].
Uzbekistan – 100 czołgów T-64 w służbie w 2017 roku[14].
Dawni[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bons 1999 ↓, s. 22.
- ↑ Steven Zaloga: T-80 Standard Tank: The Soviet Army’s Last Armored Champion. Oxford: Osprey Publishing, 2009, s. 14, seria: New Vanguard. ISBN 978-1846032448.
- ↑ Jarosław Wolski, Anatomia Pancerza. Czołgi T-64, „Nowa Technika Wojskowa”, lipiec 2017.
- ↑ T-64BM1M nie dla Kongo – Altair Agencja Lotnicza, www.altair.com.pl [dostęp 2017-01-08].
- ↑ Ukraiński pancerz reaktywny Nóż. Część III – Opłot-M, BM Bułat, T-64B1M i ich użycie w wojnie na Ukrainie – DziennikZbrojny.pl, „DziennikZbrojny.pl” [dostęp 2017-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-07] (pol.).
- ↑ BMP-64 – Nowe dziecko. [dostęp 2015-02-11].
- ↑ a b c Siergiej Suworow. Bronietankowaja tiechnika w sowriemiennych wojnach. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 8/2006, s. 18, sierpień 2006 (ros.).
- ↑ https://www.oryxspioenkop.com/2022/02/attack-on-europe-documenting-ukrainian.html.
- ↑ https://www.oryxspioenkop.com/2022/02/attack-on-europe-documenting-equipment.html.
- ↑ a b c d https://tanks-encyclopedia.com/coldwar/ussr/soviet_t-64.php.
- ↑ https://www.armyrecognition.com/defense_news_july_2021_global_security_army_industry/congolese_t-64bv1_mbts_remain_to_be_delivered.html.
- ↑ https://archive.ph/20170801163912/http://www.janes.com/article/72775/t-64-tank-delivery-to-drc-confirmed.
- ↑ https://web.archive.org/web/20091104073203/http://pridnestrovie.net/armedforces.html.
- ↑ https://www.iiss.org/publications/the-military-balance.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ray Bons: Ilustrowany przewodnik po radzieckich wojskach lądowych. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1999. ISBN 83-11-08763-6.
| Czołgi | |
|---|---|
| Działa samobieżne | |
| Pojazdy przeciwlotnicze | |
| Samobieżne wyrzutnie rakietowe | |
| Transportery opancerzone | |
| Bojowe wozy piechoty | |
| Pojazdy rozpoznawcze | |
| Inne pojazdy | |
| Pociągi pancerne | |
| Konstrukcje doświadczalne i prototypowe | |
| Pojazdy bezzałogowe |
