Przejdź do zawartości

PT-76

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
PT-76
Ilustracja
Czołg PT-76 w Münster
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Wołgogradzka Fabryka Traktorów

Typ pojazdu

lekki czołg pływający

Trakcja

gąsienicowa

Załoga

3

Historia
Prototypy

1950

Produkcja

1951-1967

Egzemplarze

ok. 3039 szt.

Dane techniczne
Silnik

W-6
o mocy 240 KM

Transmisja

mechaniczna

Poj. zb. paliwa

250 l

Pancerz

spawany z płyt walcowanych

Długość

7,63 m
kadłuba: 6,91 m

Szerokość

3,14 m

Wysokość

2,20 m

Prześwit

0,37 m

Masa

bojowa: 14 t

Moc jedn.

17,1 KM/t

Nacisk jedn.

0,5 kg/cm²

Osiągi
Prędkość

44 km/h
w wodzie: 10,2 km/h

Zasięg pojazdu

240-260 km

Pokonywanie przeszkód
Rowy (szer.)

280 cm

Ściany (wys.)

110 cm

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata D-56T (1951), D-56TM (1957) lub D-56TS (PT-76B) kal. 76,2 mm

1 km SGMT(PT-76) lub PKT(PT-76B) kal. 7,62 mm, DSzK(PT-76A) 12,7 mm.

Użytkownicy

Aktualni – kolor niebieski

Byli – kolor czerwony

Rzuty
Rzuty

PT-76 (ros. ПТ-76) – lekki czołg pływający, konstrukcji radzieckiej, z okresu po II wojnie światowej. Czołg został przyjęty 6 sierpnia 1951 na uzbrojenie Armii Radzieckiej pod oznaczeniem PT-76, pochodzącym od skrótu: pławajuszczij tank (плавающий танк) – czołg pływający i kalibru armaty[1]. Produkowany do 1967 roku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu II wojny światowej powrócono w ZSRR do zagadnienia budowy czołgów lekkich. Miały one być używane w oddziałach rozpoznawczych i z tego powodu musiały być to czołgi pływające, zdolne do pokonywania przeszkód wodnych wprost z marszu. W końcu lat 40. XX wieku powstało wiele prototypów takich wozów. Za najbardziej udany uznano „obiekt 740” opracowany w 1950 roku przez inż. N. Szaszmurina z instytutu WNII-100 w Leningradzie (doświadczalnej filii Zakładów Czelabińskich CzTZ)[1].

Wóz ten odznaczał się prostą konstrukcją, dobrymi własnościami nawigacyjnymi i dużymi możliwościami pokonywania terenu bagnistego. W wodzie napędzany był pędnikami hydrodynamicznymi – zupełną nowością w tym czasie. W czerwcu 1951 roku wyprodukowano i skierowano na próby wojskowe pierwsze 10 czołgów[2]. Postanowieniem Rady Ministrów z 6 sierpnia 1951 roku przyjęto czołg na uzbrojenie[a]. Produkcję rozpoczęto od 1953 roku w Stalingradzkiej Fabryce Traktorów[2].

W 1957 roku armatę D-56T z hamulcem wylotowym typu reakcyjnego, stosowaną w pierwszych seriach, zastąpiono ulepszonym działem D-56TM z dwukomorowym hamulcem typu aktywnego i przedmuchiwaczem lufy[b]. Wysokość kadłuba zwiększono o 130 mm[c]. Zmodernizowano też przyrządy obserwacyjne i inne wyposażenie (kierowca otrzymał noktowizor)[3].

10 stycznia 1958 roku przyjęto formalnie na uzbrojenie, a od roku 1959 produkowano wersję zmodernizowaną, noszącą oznaczenie PT-76B[4]. Zastosowano w niej armatę D-56TS wyposażoną w układ stabilizacji armaty. Czołg wyposażono w układ ochrony przed bronią masowego rażenia i dodatkowe zbiorniki paliwa (jeden wewnętrzny i dwa płaskie zewnętrzne), co zwiększyło ich pojemność do 580 l[1]. W późniejszym czasie dalszym ulepszeniom podlegało wyposażenie czołgów, a wcześniejsze maszyny modernizowano z nowymi elementami. Od 1967 roku karabin maszynowy SGMT zamieniano na PKT tego samego kalibru[1].

Warianty

[edytuj | edytuj kod]
  • PT-76 (1951) - pierwszy wariant, uzbrojony w armatę D-56T.
  • PT-76 (1957) - wariant z armatą D-56TM z ulepszonym hamulcem wylotowym.
  • PT-76B - wariant z armatą D-56TS.
  • PT-76A - wariant z karabinem DSzK na obrotowej podstawie, nad włazem ładowniczego.

Polska

[edytuj | edytuj kod]
  • PT-76 – polski wariant z karabinem DSzK na obrotowej podstawie oraz z oddzielnym włazem dla dowódcy.
  • Typ 60 - chiński wariant czołgu.

Opis konstrukcji

[edytuj | edytuj kod]

W kadłubie pojazdu można wyróżnić trzy przedziały: kierowania z przodu, za nim bojowy, przykryty wieżą z uzbrojeniem, oraz napędowy. Kadłub wykonano spawając jednorodne płyty pancerne. Wieżę pojazdu wykonano spawając elementy stalowe. Odporność pojazdu na ostrzał nie jest duża.

Załoga PT-76 jest trzyosobowa. Kierowca ma swoje stanowisko w osi wozu w przedziale kierowania. Miejsce zajmuje przez właz, do obserwacji służą mu trzy peryskopy. W nocy środkowy peryskop jest zastępowany urządzeniem noktowizyjnym TWN 2B o zasięgu maksymalnej obserwacji 60 m. W przedziale bojowym swoje stanowiska mają dwaj pozostali członkowie załogi: dowódca-działonowy i ładowniczy. W stropie wieży wykonano duży właz, wykorzystywany przez obu członków załogi, a w tylnej części zamontowano wentylator do usuwania gazów prochowych. Dowódca zajmuje miejsce z lewej strony wieży. Do jego zadań, oprócz obserwacji sytuacji na polu walki i dowodzenia czołgiem, należy też niszczenie celów, a więc pełni dodatkowo rolę działonowego. Do obserwacji wykorzystuje trzy peryskopy, osadzone w małej obrotowej wieży. Do prowadzenia ognia służy celownik-dalmierz TSZ 66. Trzeci członek załogi, ładowniczy, zajmuje miejsce z prawej strony wieży i ma do dyspozycji jeden peryskop.

Uzbrojenie wozu umieszczono w obrotowej wieży. Zastosowano armatę D-56T kalibru 76,2 mm o bruzdowanym przewodzie lufy, z reakcyjnym hamulcem wylotowym, bez stabilizacji (w PT-76 1957 roku montowano D-56TM z dwukomorowym hamulcem wylotowym i przedmuchiwaczem, a w wersji PT-76B – D-56TS ze stabilizacją w dwóch płaszczyznach). Lufa jest pozbawiona przedmuchiwacza. PT-76 przewozi 40 sztuk amunicji (etatowo: 24 naboje odłamkowo-burzące, 4 przeciwpancerne pełnokalibrowe, 4 podkalibrowe, 8 kumulacyjnych)[1]. Z armatą jest sprzężony karabin maszynowy SGMT kalibru 7,62 mm, do którego przewozi się 1000 sztuk amunicji (w PT-76B było montowano PKT). W PT-76A montowano DSzK kalibru 12,7 mm.

W tylnej części wozu znajduje się przedział napędowy. Zastosowano sześciocylindrowy, rzędowy, chłodzony cieczą silnik W 6 o zapłonie samoczynnym, który rozwija moc 176 kW (263 KM) przy 1800 obr./min. Jednostka napędowa zapewnia współczynnik mocy jednostkowej na poziomie 12,6 kW/t. W układzie przeniesienia napędu zastosowano suche sprzęgło wielotarczowe, skrzynię biegów (cztery biegi do przodu, jeden wsteczny) oraz sprzęgła boczne, umożliwiające skręt pojazdu. Czołg może skręcać z promieniem równym rozstawowi gąsienic (gąsienica nieruchoma hamowana hamulcem taśmowym) lub z promieniem zależnym od aktualnych warunków (gąsienica nieruchoma jest odłączona od napędu za pomocą sprzęgła bocznego). Czołg PT-76 porusza się na dwunastu pojedynczych, ogumionych, wykonanych z lekkich stopów kołach nośnych. Koła osadzono na wahaczach wleczonych. Jako elementy sprężyste zastosowano wałki skrętne oraz amortyzatory hydrauliczne przy pierwszej i ostatniej parze kół nośnych. Koła napędowe znajdują się z tyłu pojazdu, napinające z przodu. Zmiana napięcia gąsienicy dokonywana jest za pomocą układu korbowo-śrubowego.

Napęd czołgu w wodzie zapewniają pędniki strugowodne. Otwory zasysające wodę znajdują się pod kadłubem, natomiast główne otwory wylotowe z tyłu kadłuba. Dodatkowe otwory pomocnicze wylotowe znajdują się z boku kadłuba, nad ostatnimi kołami nośnymi. Przymknięcie za pomocą specjalnych klap głównego wylotu powoduje wyrzucanie wody przez wylot pomocniczy i skręt czołgu na wodzie. PT 76 może pływać także do tyłu, w tym celu zamyka się oba główne wyloty i woda jest wyrzucana przez boczne pomocnicze otwory. Do pływania podnosi się też falochron na przedzie pojazdu i montuje podwyższony peryskop dla kierowcy. Pojazd wyposażono w dwie wydajne elektryczne pompy oraz awaryjną pompę ręczną służące do usuwania przeciekającej wody.

Użytkownicy czołgu

[edytuj | edytuj kod]

Czołgi PT-76 znalazły się na uzbrojeniu pododdziałów rozpoznawczych przy dywizjach pancernych i zmechanizowanych Armii Radzieckiej. Znalazły się też w radzieckiej piechocie morskiej.

Czołgi PT-76 były i są używane w wielu krajach (liczba sztuk w 1996 roku):

Polska

[edytuj | edytuj kod]

Wojsko Polskie używało PT-76 w 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej, a wcześniej w pododdziałach rozpoznawczych wojsk zmechanizowanych i pancernych. Dostawy sprzętu rozpoczęto w 1957 roku. Zakupiono łącznie 112 czołgów, z których część używana była do roku 1989.

W wojnach

[edytuj | edytuj kod]

Czołgi tego typu brały udział w wielu wojnach: w Czeczenii, Wietnamie, Izrael – Syria, Izrael – Egipt oraz Indie – Pakistan[5].

Pojazdy na podstawie PT-76

[edytuj | edytuj kod]
  • BTR-50 – gąsienicowy transporter opancerzony.
  • ASU-85 – działo samobieżne.
  • ZSU-23-4 – samobieżne działo przeciwlotnicze
  • 2K12 Kub (KWADRAT) – system kierowanych rakiet ziemia–powietrze
  • 2K1 Mars – taktyczny zestaw rakietowy
  • 2P16 – taktyczny zestaw rakietowy
  • TOPAS – gąsienicowy transporter opancerzony
  • Typ 63 – chiński czołg lekki amfibijny

Egzemplarze muzealne

[edytuj | edytuj kod]

PT-76 dysponują następujące placówki muzealne:

Inne zachowane egzemplarze

[edytuj | edytuj kod]
  • Czołg-pomnik w miejscowości Lubrza, poświęcony poległym w czasie II wojny światowej. Czołg postawiony w zastępstwie działa samobieżnego SU-76, które trafiło do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego.
  1. Tak według Bariatynski 2004 ↓, s. 13, natomiast Szulc 2017 ↓, s. 8 podaje odmiennie od ogółu źródeł 6 sierpnia 1952 roku.
  2. Tak według Bariatynski 2004 ↓, s. 14, natomiast według Szulc 2017 ↓, s. 7, miało to miejsce w listopadzie 1955 roku.
  3. Tak według Bariatynski 2004 ↓, s. 14, natomiast według Szulc 2017 ↓, s. 8 dopiero w PT-76B w 1959 roku podwyższono kadłub, o 70 mm.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Bariatynski 2004 ↓
  2. a b Szulc 2017 ↓, s. 6-7.
  3. Bariatynski 2004 ↓, s. 14.
  4. Szulc 2017 ↓, s. 8.
  5. "Pancerni.net2"

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Michaił Bariatynski. Pławajuszczij tank PT-76. „Broniekollekcyja”. Nr specjalny 1(5)/2004, 2004. Moskwa. (ros.). 
  • Tomasz Szulc. Czołg pływający PT-76. „Poligon”. Nr 2(59)/2017, kwiecień – czerwiec 2017. Magnum-X. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]