Wacław Kostek-Biernacki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wacław Kostek-Biernacki
Ilustracja
Wacław Kostek-Biernacki w 1911
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

24 września 1884
Lublin

Data i miejsce śmierci

25 maja 1957
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1914–1934

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

1 Pułk Piechoty Legionów
22 Pułk Piechoty
38 Pułk Piechoty
twierdza Brześć

Stanowiska

dowódca żandarmerii
dowódca batalionu
dowódca pułku piechoty
komendant twierdzy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Późniejsza praca

wojewoda nowogrodzki
wojewoda poleski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi
Odznaka Oficerska Związków Strzeleckich „Parasol”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Wacław Kostek-Biernacki
Data i miejsce urodzenia

24 września 1884
Lublin

Data i miejsce śmierci

25 maja 1957
Warszawa

Wojewoda nowogródzki
Okres

od 1 lipca 1931
do 8 września 1932

Poprzednik

Zygmunt Beczkowicz

Następca

Stefan Świderski

Wojewoda poleski
Okres

od 8 września 1932
do 2 września 1939

Poprzednik

Jan Krahelski

Następca

okupacja ZSRR, funkcja zlikwidowana

Główny Komisarz Cywilny przy Naczelnym Wodzu
Okres

od 2 września 1939
do 30 września 1939

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Wacław Kostek-Biernacki (ur. 24 września[1] 1884 w Lublinie, zm. 25 maja 1957 w Warszawie) – polski pisarz i poeta, działacz sanacyjny, wojewoda nowogrodzki i poleski, minister, pułkownik piechoty Wojska Polskiego, twórca i nadzorca Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny mieszczańskiej. Był synem Tomasza i Marii z Niwińskich[1]. Miał brata Jana oraz siostrę Eugenię. Naukę pobierał w gimnazjum w Lublinie. lecz został z niego wydalony za udział w antyrosyjskiej demonstracji[1]. Naukę kontynuował we Lwowie, gdzie w 1903 r. zdał eksternistycznie maturę. Następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim, a od 1904 r. także na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1905 r. został działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej i porzucił dalszą naukę.

Za swą działalność został w styczniu 1907 r. aresztowany w Warszawie i osadzony w więzieniu lubelskim. Stamtąd 26 maja 1907 r. zorganizował udaną ucieczkę 41 więźniów[1]. Na wolności angażował się w akcje bojowe PPS - Frakcji Rewolucyjnej. Kolejno przedostał się na tereny zaboru austriackiego, skąd w 1908 r. wyruszył do Francji, gdzie zaciągnął się do Legii Cudzoziemskiej. Został wysłany do Algieru,służył w 1 pułku w miejscowości Sidi-Bel-Abbes w pobliżu Oranu, lecz długo w niej nie pozostał, gdyż we wrześniu 1908 r. zdezerterował i powrócił do Galicji[1]. Tam został członkiem Związku Walki Czynnej[2].

Wielka Wojna[edytuj | edytuj kod]

W 1914 r. został żołnierzem oddziałów strzeleckich pod dowództwem Józefa Piłsudskiego. Jako porucznik służył w I Brygadzie Legionów Polskich. W okresie od sierpnia do grudnia 1914 pełnił funkcję szefa żandarmerii I. Pułku Legionów Polskich, gdzie zyskał przydomek „Kostek-Wieszatiel”[3]. Potem najczęściej był przydzielony do sztabu 1 Brygady[1]. Po tzw. kryzysem przysięgowym został internowany do obozu w Beniaminowie, skąd został zwolniony 20 czerwca 1918 r. Po uwolnieniu udał się do Krakowa, gdzie został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. 1 listopada 1918 r. został żołnierzem Wojska Polskiego i został przydzielony do 5. Pułku Piechoty Legionów. Brał udział w walkach na froncie polsko-ukraińskim[1].

II Rzeczpospolita[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu niepodległości, w latach 1919–1920 w stopniu kapitana, później majora był dowódcą batalionu zapasowego 22 pułku piechoty w Siedlcach. Następnie otrzymał przydział na stanowisko zastępcy dowódcy 43. Pułku Piechoty w Równem[1]. 22 lipca 1922 roku został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki zastępcy dowódcy 62 pułku piechoty w Bydgoszczy[4]. Następnie został przeniesiony do 4. Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1923 roku był zastępcą dowódcy 4 pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie[5]. W tym czasie został aresztowany i postawiony przed sądem wojskowym, za wzięciu udziału w zamieszkach robotniczych. Został uniewinniony[1]. W 1924 roku pełnił służbę w 20 pułku piechoty w Krakowie, pozostając oficerem nadetatowym 4 pułku Strzelców Podhalańskich[6]. 21 sierpnia 1926 roku został przeniesiony z 78 pułku piechoty w Baranowiczach do 38 pułku piechoty Strzelców Lwowskich w Przemyślu na stanowisko dowódcy pułku[7]. 24 grudnia 1929 awansował na pułkownika. W sierpniu 1930 tymczasowo mianowany komendantem Twierdzy Brzeskiej. W 1931 został zwolniony ze stanowiska dowódcy pułku[8]. Z dniem 30 czerwca 1931 został przeniesiony w stan nieczynny na okres dwunastu miesięcy, bez prawa do poborów[9]. Od 1 lipca 1932 do 3 września 1932 był wojewodą nowogródzkim. Skierowano go tam, ze względu na bunt wobec władz państwowych, które były skutkiem tzw. Wielkiego Kryzysu. Z dniem 30 czerwca 1932 został mu przedłużony okres pozostawania w stanie nieczynnym o kolejnych dwanaście miesięcy[10]. Następnie 8 września został wojewodą poleskim. Został mianowany na ten urząd, ze względu na zbrojne wystąpienia wobec władz państwowych.

W 1934 r. został skierowany do organizacji i nadzoru nad miejscem odosobnienia w Berezie Kartuskiej, gdzie zaplanował i nadzorował realizację metod torturowania więźniów uznanych za przeciwników sanacji[1]. Z tego powodu Stanisław Mackiewicz nazwał go „chorobliwym sadystą”[11]. Z dniem 30 września 1934 został przeniesiony w stan spoczynku[12].

Od maja 1938 był Prezesem Zarządu Okręgu Brześć nad Bugiem Związku Legionistów Polskich[13].

II Wojna światowa i PRL[edytuj | edytuj kod]

2 września 1939 prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go ministrem w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego i poruczył mu pełnienie urzędu Głównego Komisarza Cywilnego[14]. Na stanowisku tym Biernacki wydał szereg zarządzeń[15], w tym 11 września Zarządzenie nr 5 o militaryzacji Policji Państwowej[16]. Ponadto miał być pośrednikiem pomiędzy Naczelnym Wodzem i rządem, odbierając od Rady Ministrów projekty aktów prawnych, które wracały do niej po opinii marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza[1].

W nocy z 6 na 7 września wraz ze swoi biurem ewakuował się z Warszawy do Brześcia. 13 września zniesiono podział na obszar „operacyjny” i „krajowy”, co spowodowało chaos kompetencyjny pomiędzy Głównym Komisarzem i ministrami. 15-16 września Kostek-Biernacki był w Tarnopolu, później w Kołomyi. W między czasie popadł w konflikt z administracją, w związku jak traktowano więźniów ukraińskich. Naczelny Wódz zastąpił Komisarza Leonem Kniaziołuckim, lecz po ataku ZSRR na Polskę, dyrektywa nie weszła w życie[1].

18 września 1939, wraz z Kwaterą Główną Naczelnego Wodza, przekroczył granicę z Rumunią, gdzie był internowany do 1944. 30 września 1939 prezydent RP Władysław Raczkiewicz podpisał dymisję z zajmowanej przez niego funkcji.

W 1945 został przez Rumunów wydany nowym władzom komunistycznym w Polsce. 9 listopada 1945 r. Kostek-Biernacki został formalnie aresztowany i osadzony w więzieniu przy ul. Rakowieckiej[17]. W więzieniu był torturowany[18], a po 8 latach pobytu w więzieniu na Mokotowie wytoczono mu proces. 14 kwietnia 1953 został skazany na karę śmierci w oparciu o dekret „O odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego” z 22 stycznia 1946. Uznano go winnym tłumienia ruchu rewolucyjnego, faszyzowania kraju, szkalowania i zohydzania Związku Radzieckiego, gdyż pełniąc funkcje wojewody wypełniał politykę sanacyjnego rządu: dławił ruchy mas pracujących miast i wsi oraz wynaradawiał ludność ukraińską i białoruską. Sąd Najwyższy po apelacji zamienił wyrok śmierci na 10 lat więzienia, jednak 9 listopada 1955 z powodu złego stanu zdrowia Wacław Kostek-Biernacki został zwolniony z więzienia[17][1].

Zmarł 25 maja 1957 w Warszawie. Został pochowany w grobie rodzinnym na starym cmentarzu w Grójcu.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W 1911 r. ożenił się z Anną Sokolską, z którą miał syna Leszka[1].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

  • chorąży – 29 września 1914
  • porucznik – 5 marca 1915 (z pominięciem stopnia podporucznika)
  • podpułkownik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 10,5. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
  • pułkownik – 24 grudnia 1929 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 6. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Jedzie, jedzie na kasztance,
Siwy strzelca strój! Siwy strzelca strój!
Hej, hej, Komendancie,
Miły Wodzu mój!

Wacław Kostek-Biernacki, Pieśń o Wodzu Miłym

Jego twórczość pozostaje nieznana. Książka Djabeł zwycięzca krytykowana była przez katolickie media, szczególnie przez „Gazetę Tygodniową”, w której między innymi napisano: Jest ona pełna cynizmu, czyli braku szacunku dla rzeczy powszechnie szanowanych. Kostek-Biernacki bije w niej, kopie, pluje na wszystko, co Polak kiedykolwiek szanował[23]. W 1951 wszystkie jego utwory objęte były zapisem cenzury w Polsce i podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek, zostały pod kontrolą wywiezione do papierni i zniszczone[24][25].

  • Jak oni!, 1909, wspomnienia bojowca
  • Na ulicach Warszawy, 1911
  • Szlakami buntu, Kraków 1911, powieść
  • Marsze i piosenki brygady Piłsudskiego, Kraków 1915
  • Szopka Benjaminowska, Warszawa 1927
  • Djabeł zwycięzca, Kraków 1931, zbiór opowiadań
  • Straszny gość, 1932, zbiór opowiadań, wyd. powojenne Wyd. vis-à-vis/ Etiuda Kraków 2006
  • Ułan dyżurny, 1939, wspomnienia
  • Słowa „Pieśni o Wodzu Miłym” (do muzyki sierżanta I Brygady Zygmunta Pomarańskiego):

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Piotr Cichoracki, Wacław Kostek-Biernacki (1884-1957), [w:] Zbigniew Girzyński, Jarosław Kłaczkow, Wojciech Piasek (red.), Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, wyd. pierwsze, Warszawa: Instytut De Republica, 2023, s. 329-331, ISBN 978-83-67253-59-8.
  2. ↑ Ryszard Świętek, Lodowa ściana. Sekrety polityki Józefa Piłsudskiego 1904–1918, Kraków 1998, s. 414.
  3. ↑ Kostek-Biernacki – diabeł z Berezy? [online], jpilsudski.org [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  4. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 544.
  5. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 385, 399.
  6. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 332, 345.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 21 sierpnia 1926 roku, s. 269.
  8. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 3 sierpnia 1931 r., Nr 5, s. 226.
  9. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 23 października 1932 r., Nr 7, s. 345.
  10. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 9 grudnia 1932 r., Nr 13, s. 440.
  11. ↑ IPN upamiętnił organizatora i nadzorcę obozu w Berezie Kartuskiej. polsatnews.pl, 6 września 2018. [dostęp 2019-06-20].
  12. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 7 czerwca 1934 r., Nr 11, s. 144.
  13. ↑ Związek Legionistów Polskich: 1936-1938 r.: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 68.
  14. ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 86, poz. 543, M.P. z 1939 r. nr 203, poz. 496, Administracja czasu wojny.
  15. ↑ Np. Zarządzenie nr 8 Głównego Komisarza Cywilnego dla wojewodów w sprawie przywrócenia działalności organów administracji ogólnej i samorządowej oraz Policji Państwowej i zaprowadzenia porządku na tyłachZarządzenie nr 8 Głównego Komisarza Cywilnego dla wojewodów w sprawie przywrócenia działalności organów administracji ogólnej i samorządowej oraz Policji Państwowej i zaprowadzenia porządku na tyłach (zarchiwizowane z adresu https://caw.wp.mil.pl/plik/file/wydawnictwa/2015/Przygotowania_1/Przygotowania_208.pdf).
  16. ↑ Za drutami obozów sowieckich s. 9n, Piotr Cichoracki, Działalność głównego komisarza cywilnego we wrześniu 1939 roku, s. 242.
  17. ↑ a b Sławomir Koper: Dwudziestolecie międzywojenne. Tom 8. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2013, s. 121. ISBN 978-83-7769-533-3.
  18. ↑ Wacław Kostek-Biernacki. polskieradio.pl, 13 marca 2009. [dostęp 2019-06-20].
  19. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie państwowej”.
  20. ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  21. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi w organizacjach niepodległościowych i na polu wyszkolenia wojska”.
  22. ↑ M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
  23. ↑ Gazeta Tygodniowa. Poświęcona sprawom religijnym, oświatowym i społecznym,1931, R.2, nr 51 – Świętokrzyska Digital Library [online], sbc.wbp.kielce.pl [dostęp 2020-01-07].
  24. ↑ Cenzura PRL, posłowie Zbigniew Żmigrodzki, Wrocław 2002, s. 6.
  25. ↑ Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu. 1.10.1951 r.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego (1936–1939)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

Wojewodowie nowogródzcy (II Rzeczpospolita)

Nowogródek

Wojewodowie polescy

Brześć

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wacław_Kostek-Biernacki&oldid=73392719”