Oś czasu dalekiej przyszłości

Ewolucja gwiazdy typu Słońca. Od lewej gwiazda w czasie ciągu głównego, jako czerwony olbrzym i jako biały karzeł z otoczką – mgławicą planetarną.

Czarna dziura. Większość modeli dalekiej przyszłości Wszechświata sugeruje, że ostatecznie będą one ostatnimi pozostałymi ciałami niebieskimi.

Choć nie da się z całą pewnością prognozować przyszłych wydarzeń, poniższa oś czasu dalekiej przyszłości jest skonstruowana na bazie wiedzy naukowej i modeli fizycznych. Wykorzystane do jej skompilowania dziedziny to astronomia, astrofizyka, fizyka cząstek elementarnych i geologia. Uwzględnionie zostały wydarzenia mające nastąpić w jedenastym tysiącleciu i później.

Wszystkie prognozy przyszłości Ziemi, Układu Słonecznego i Wszechświata muszą brać pod uwagę drugą zasadę termodynamiki – entropia musi rosnąć w czasie, a zatem ilość energii mogącej samorzutnie wykonać pracę musi spadać. Gwiazdy prędzej czy później wykorzystają cały zapas wodoru i wypalą się, a bliskie przejścia innych ciał niebieskich w wyniku oddziaływań grawitacyjnych wyrzucą planety z orbit w układach planetarnych, a układy planetarne z ich galaktyk. W końcu sama materia ulegnie rozpadowi radioaktywnemu – nawet najstabilniejsze pierwiastki rozpadną się na subatomowe cząstki elementarne.

Ponieważ obecne dane wskazują, że Wszechświat jest płaski (tj. jest przestrzenią euklidesową) i w związku z tym nie nastąpi Wielki Kolaps, nieskończony czas jego istnienia teoretycznie pozwala na wystąpienie pewnych niezwykle mało prawdopodobnych wydarzeń, takich jak powstanie mózgu Boltzmanna.

Ponieważ pewne kwestie są wciąż nierozstrzygnięte (czy protony się rozpadają lub czy Ziemia zostanie pochłonięta przez Słońce, gdy to stanie się czerwonym olbrzymem), a czas trwania pewnych procesów nie jest dokładnie znany, na osi podane są pewne alternatywne warianty wydarzeń.

Klucz tabeli

	Czas wydarzenia określony na bazie wiedzy z zakresu:
	Astronomii i astrofizyki
	Geologii i planetologii
	Fizyki cząstek elementarnych
	Matematyki
	Technologii i kultury

 

Przyszłość Ziemi, Układu Słonecznego i Wszechświata

	Lat od dziś	Wydarzenie
	36 000	Czerwony karzeł Ross 248 znajdzie się w odległości 3024 lat świetlnych od Ziemi, stając się najbliższą Słońcu gwiazdą.
	42 000	Najbliższą Słońcu gwiazdą ponownie stanie się Alfa Centauri.
	50 000	Interglacjał dobiegnie końca i nastąpi kolejna epoka lodowa (przyjmując, że antropogeniczne globalne ocieplenie tylko w niewielkim stopniu wpłynie na klimat).
	50 000	W wyniku erozji wodospad Niagara przesunie się o pozostałe 32 km w kierunku jeziora Erie i przestanie istnieć.
	50 000	Proces przyspieszenia pływowego sprawi, że ruch obrotowy Ziemi spowolni i jedna doba będzie trwała około 86 401 sekund SI. Jeśli nie zmieni się sposób pomiaru czasu, sekunda przestępna będzie musiała być dodawana codziennie.
	100 000	Ruch własny gwiazd po sferze niebieskiej spowoduje, że dzisiejsze gwiazdozbiory staną się nierozpoznawalne.
	100 000	Do tego czasu hiperolbrzym VY Canis Majoris prawdopodobnie wybuchnie jako hipernowa.
	100 000	Na Ziemi prawdopodobnie nastąpi erupcja superwulkaniczna, w wyniku której z powierzchnię wydostanie się 400 km³ magmy.
	250 000	Lōihi, najmłodszy wulkan na Grzbiecie Hawajskim, wyłoni się na powierzchnię oceanu, stając się nową wyspą wulkaniczną.
	500 000	Do tego czasu w Ziemię prawdopodobnie uderzy meteoryt o średnicy około 1 km, prawdopodobnie powodując katastrofę kosmiczną.
	1 mln	Na Ziemi prawdopodobnie nastąpi erupcja superwulkaniczna, w wyniku której z powierzchnię wydostanie się 3200 km³ magmy. Będzie ona porównywalna z erupcją superwulkanu Toba 75 000 lat temu, w kalderze którego powstało jezioro Toba.
	1 mln	Najdłuższy szacunkowy czas, po którym czerwony nadolbrzym Betelgeza wybuchnie jako supernowa. Eksplozja ma być dobrze widoczna w świetle dziennym.
	1,4 mln	Gliese 710 znajdzie się w odległości 1,1 roku świetlego od Słońca, potencjalnie powodując perturbacje w Obłoku Oorta i zwiększając prawdopodobieństwo zderzenia komety z jedną z wewnętrznych planet Układu Słonecznego.
	8 mln	Fobos znajdzie się w odległości 7000 km od Marsa, przekraczając granicę Roche'a, po czym zostanie rozerwany przez siły pływowe planety, formując pierścień. Odłamki nadal będą zbliżać się do planety.
	10 mln	Rozszerzający się Wielki Rów Wschodni zostanie zalany przez Morze Czerwone; powstanie nowy basen rozdzielający Afrykę.
	11 mln	Pierścień odłamków dookoła Marsa pozostałych po rozpadzie Fobosa spadnie na powierzchnię planety.
	50 mln	Zachodnie Wybrzeże Stanów Zjednoczonych zacznie subdukować do Rowu Aleuckiego.
	50 mln	Afryka zderzy się z Eurazją, odcinając basen Morza Śródziemnego od wszechoceanu i tworząc nowy łańcuch górski podobny do Himalajów.
	100 mln	Do tego czasu w Ziemię prawdopodobnie uderzy meteoryt o rozmiarach porównywalnych do tego, który spowodował wymieranie kredowe 65 mln lat temu.
	~230 mln	Orbity planet staną się niemożliwe do przewidzenia, gdy dobiegnie końca ich czas Lapunowa.
	~240 mln	Układ Słoneczny powróci na dzisiejszą pozycję po pokonaniu całości orbity dookoła centrum Drogi Mlecznej.
	250 mln	Wszystkie ziemskie kontynenty mogą połączyć się w jeden superkontynent. Trzy możliwe ich konfiguracje nazwano Amazją, Novopangeą i Pangeą Proxima.
	500-600 mln	Szacowany czas, kiedy w odległości 6500 lat świetlnych od Ziemi nastąpi rozbłysk gamma lub hiperenergetyczna supernowa. Z tej odległości promienie mogą wpłynąć na warstwę ozonową Ziemi i spowodować masowe wymieranie podobne do wymierania ordowickiego (jeżeli hipoteza o takim jego powodzie jest prawdziwa). Jednakże wyzwolone promieniowanie gamma musiałoby być skierowane dokładnie na Ziemię, aby móc wyrządzić jakiekolwiek szkody.
	600 mln	Wzrost jasności Słońca przyspieszy proces wietrzenia skał na powierzchni Ziemi, w wyniku czego dwutlenek węgla będzie związywany w formie węglanów i zmniejszy się jego zawartość w atmosferze. Zaburzy to cykl węglanowo-krzemianowy. Z powodu parowania wody skały stwardnieją, co doprowadzi do spowolnienia i ostatecznie zatrzymania procesów tektonicznych. Bez wulkanów, które mogłyby wprowadzić węgiel z powrotem do atmosfery, poziomu dwutlenku węgla spadają. Ostatecznie spadną na tyle nisko, że niemożliwa stanie się fotosynteza typu C3, a wszystkie wykorzystujące ją rośliny (ok. 99% gatunków) zginą.
	600 mln	Przyspieszenie pływowe odsunie Księżyc na tyle daleko od Ziemi, że całkowite zaćmienie Słońca stanie się niemożliwe.
	~800 mln	Zawartość dwutlenku węgla w atmosferze stanie się tak niska, że niemożliwa stanie się także fotosynteza typu C4. Zginą wszystkie gatunki roślin, przez co tlen ostatecznie zniknie z atmosfery i wszystkie organizmy wielokomórkowe wymrą.
	1 mld	Jasność Słońca wzrośnie o 10% w porównaniu do dzisiejszych poziomów, sprawiając, że średnia temperatura powierzchni Ziemi osiągnie 47 °C. Wyparują oceany; niewielkie ilości wody mogą pozostać na biegunach, pozwalając na istnienie prostego życia.
	1,3 mld	Z powodu braku dwutlenku węgla wyginą eukarionty. Jedynym przejawem życia na Ziemi pozostaną prokarionty.
	1,5-1,6 mld	Rosnąca jasność Słońca sprawi, że jego ekosfera przesunie się w kierunku rubieży Układu Słonecznego. Wyginie całe życie na Ziemi. Z drugiej strony, wraz ze wzrostem poziomów dwutlenku węgla w atmosferze Marsa, temperatura na jego powierzchni zbliży się do tej na Ziemi w czasie epoki lodowej.
	~2,3 mld	Czas zestalenia się zewnętrznego jądra Ziemi, zakładając, że jądro wewnętrzne będzie nadal rozszerzało się w tempie 1 mm rocznie. Bez płynnego jądra zewnętrznego ziemskie pole magnetyczne znika.
	2,8 mld	Średnia temperatura powierzchni Ziemi osiągnie 147 °C. Życie, już wcześniej zredukowane do kolonii organizmów jednokomórkowych w izolowanych środowiskach typu wysoko położonych jezior lub podziemnych jaskiń, zupełnie zginie. Istnieje około jedna szansa na 100 000, że Ziemia zostanie wyrzucona w przestrzeń międzygwiezdną w wyniku bliskiego przelotu gwiazdy w pobliżu Słońca, i ok. jedna na 3 000 000, że wejdzie następnie na orbitę innej gwiazdy. Gdyby to się stało, życie mogłoby przetrwać dużo dłużej.
	3 mld	Środek przedziału czasu szacującego, kiedy oddalanie się Księżyca od Ziemi spowoduje spadek stabilizującego oddziaływania satelity na nachylenie ekliptyki. Skutkiem powyższego będą chaotyczne i skrajne zmiany położenia biegunów Ziemi.
	3,3 mld	Jednoprocentowa szansa na to, że orbita Merkurego stanie się tak wydłużona, by planeta mogła zderzyć się z Wenus, co wprowadzi niestabilność środkowych obszarów Układu Słonecznego i może prowadzić do kolizji innych planet z Ziemią.
	3,5 mld	Warunki na powierzchni Ziemi przypominać będą te panujące aktualnie na Wenus.
	3,6 mld	Księżyc Neptuna, Tryton, przedostanie się przez granicę Roche'a, prawdopodobnie tworząc w wyniku kolizji układ pierścieni planetarnych.
	4 mld	Środek przedziału czasu szacującego, kiedy galaktyka Andromedy zderzy się z Drogą Mleczną, co doprowadzi do powstania nowej galaktyki, nazwanej Milkomedą.
	5,4 mld	Po wyczerpaniu paliwa wodorowego w jądrze, Słonce opuści ciąg główny i zacznie ewoluować do postaci czerwonego olbrzyma.
	7,5 mld	Ziemia i Księżyc mogą wejść z rozszerzającym się Słońcem w sytuację, w której są do siebie zawsze zwrócone tą samą stroną (obrót synchroniczny).
	7,9 mld	Słońce osiągnie szczyt gałęzi czerwonego olbrzyma na diagramie Hertzsprunga-Russella mając promień 256 razy większy niż obecny. Rosnąc może pochłonąć lub doprowadzić do rozpadu Merkurego, Wenus i Ziemi. W wyniku tego temperatura powierzchni Tytana (księżyc Saturna) może wzrosnąć do poziomu, przy którym może przetrwać życie.
	8 mld	Słońce staje się węglowo-tlenowym białym karłem o masie wynoszącej ok. 54,05% dzisiejszej.
	20 mld	Koniec Wszechświata według koncepcji Wielkiego Rozdarcia, jeśli w równaniu stanu ciemnej energii $w=-1.5$. Obserwacje szybkości ruchu gromad galaktyk przeprowadzone przez Teleskop kosmiczny Chandra sugerują, że tak nie jest.
	50 mld	Zakładając, że przetrwają ekspansję Słońca, Ziemia i Księżyc wejdą w podwójny obrót synchroniczny – z obydwu ciał będzie widać zawsze tę samą stronę drugiego. Następnie siły pływowe Słońca, zmniejszając moment pędu systemu, doprowadzą do zwiększenia szybkości obrotu Ziemi i zmniejszenia się promienia orbity Księżyca.
	100 mld	W wyniku rozszerzania się Wszechświata wszystkie galaktyki poza Grupą Lokalną zmikną za horyzontem cząstek, opuszczając widzialny Wszechświat.
	150 mld	Mikrofalowe promieniowanie tła ochłodzi się z~2.7 K do 0.3 K, stając się praktycznie niewykrywalne przy użyciu dzisiejszej technologii.
	450 mld	Środek przedziału czasu szacującego, kiedy Grupa Lokalna Galaktyk, do której należy Droga Mleczna, połączy się w jedną galaktykę.
	800 mld	Oczekiwany czas, kiedy wspólna emisja światła gwiazd z połączonych galaktyk Drogi Mlecznej i Andromedy zacznie maleć, gdy jasne błękitne karły wykorzystają swoje zapasy helu.
	1012 (1 bln)	Niskie oszacowanie czasu, kiedy powstawanie gwiazd zamiera, gdy wyczerpują się zasoby gazu w obłokach molekularnychSzablon:Rp. Rozszerzanie się Wszechświata zwiększa długość fal mikrofalowego promieniowania tła 1029 razy (przy założeniu, że gęstość ciemnej energii jest stała); przekraczając długość odległości do horyzontu cząstek to promieniowanie, stanowiące dowód Wielkiego Wybuchu, staje się niewykrywalne. Sam fakt ekspansji Wszechświata może pozostać możliwy do ustalenia poprzez obserwacje gwiazd hiperprędkościowych.
	3×1013 (30 bln)	Szacowany czas, kiedy Słońce (będące wtedy czarnym karłem) przeleci w pobliżu innej gwiazdy. Takie bliskie spotkania mogą spowodować zmianę orbit okrążających gwiazdy planet, być może nawet wyrzucając je w przestrzeń międzygwiazdowąSzablon:Rp.
	1014 (100 bln)	Wysokie oszacowanie czasu, kiedy powstawanie gwiazd zamieraSzablon:Rp. Bez wodoru, z którego mogłyby powstawać nowe gwiazdy, wszystkie istniejące wyczerpują swoje paliwo i giną.
	1,1-1,2×1014 (110-120 bln)	Przybliżony czas, kiedy wszystkie gwiazdy wyczerpią paliwo (maksymalny czas życia czerwonych karłów o niskiej masie to 10-20 bilionów lat). Jedynymi pozostałymi obiektami o masie gwiazdowej staną się gwiazdy zdegenerowane (białe karły, gwiazdy neutronowe i czarne dziury) oraz brązowe karłySzablon:Rp. W zderzeniach brązowych karłów będzie powstawać marginalna liczba czerwonych karłów; średnio w galaktyce będzie ich obecne najwyżej kilkadziesiąt. Zderzenia zdegenerowanych gwiazd spowodują rzadkie supernowe.
	1015 (1 bld)	Szacowany czas, kiedy bliskie spotkania gwiazd wyrzucą z orbit wszystkie planety Układu SłonecznegoSzablon:Rp. Słońce osiągnie temperaturę pięciu stopni powyżej zera bezwzględnego.
	1019-1020	Szacowany czas, kiedy 90-99% brązowych karłów i gwiazd zdegenerowanych zostanie wyrzuconych z galaktyk w wyniku bliskich przejść masywniejszych obiektówSzablon:Rp.
	1020	Szacowany czas, kiedy Ziemia zderzy się ze Słońcem, gdy jej orbita zacieśni się w wyniku utraty energii w postaci fal grawitacyjnych (pod warunkiem, że Ziemia nie zostanie wcześniej pochłonięta przez Słońce w fazie czerwonego olbrzyma za kilka miliardów lat ani wyrzucona z orbity podczas bliskiego przejścia innej gwiazdy).
	1030	Szacowany czas, kiedy gwiazdy niewyrzucone wcześniej z galaktyk wpadną do supermasywnych czarnych dziur w ich centrach. Do tego czasu układy gwiazd podwójnych połączą się, a planety spadną na swoje gwiazdy (w wyniku promieniowania grawitacyjnego ich orbity się zacieśnią). We Wszechświecie pozostaną tylko pojedyncze obiekty – gwiazdy zdegenerowane, brązowe karły, wyrzucone z orbit planety i czarne dziury.
	2×1036	Szacowany czas, kiedy wszystkie nukleony w widzialnym Wszechświecie rozpadną się, jeśli protony się rozpadają, a ich czas półtrwania przyjmie najmniejszą możliwą wartość (8,2×1033 lat).
	3×1043	Szacowany czas, kiedy wszystkie nukleony w widzialnym Wszechświecie rozpadną się, jeśli protony się rozpadają, a ich czas półtrwania przyjmie największą możliwą wartość (1041 lat). Jeśli protony się rozpadają, czarne dziury pozostaną jedynymi obiektami we Wszechświecie.
	1065	Jeśli protony się nie rozpadają, zjawisko tunelowe sprawi, że atomy i molekuły sztywnych obiektów (np. skał) zmienią swoje ułożenie. Cała materia znajduje się w stanie ciekłym.
	5.8×1068	Szacowany czas, kiedy gwiazdowa czarna dziura o masie 3 mas Słońca powinna zniknąć w wyniku emisji promieniowania Hawkinga.
	1.9×1098	Szacowany czas, kiedy NGC 4884, największa znana supermasywna czarna dziura o masie 21 miliardów mas Słońca, powinna zniknąć w wyniku emisji promieniowania Hawkinga.
	1,7×10106	Szacowany czas, kiedy supermasywna czarna dziura o masie 20 bilionów mas Słońca powinna zniknąć w wyniku emisji promieniowania Hawkinga. Jeżeli protony się rozpadają, cała materia rozpadła się na cząstki elementarne. Zbliża się śmierć cieplna Wszechświata.
	10200	Szacowany maksymalny czas, kiedy cała materia rozpadnie się na cząstki elementarne nawet wtedy, gdy nie zachodzi standardowy rozpad protonu: poprzez procesy łamiące zasadę zachowania liczby barionowej, wirtualne czarne dziury, sfalerony itd..
	101500	Szacowany czas, po którym cała materia przyjmie postać żelaza-56, zakładając, że niemożliwy jest rozpad protonu.
	101026	Niskie oszacowanie czasu, kiedy cała materia zapadnie się w czarne dziury, zakładając, że niemożliwy jest rozpad protonu.
	101050	Szacowany czas, po którym w próżni w wyniku spontanicznego spadku entropii pojawi się mózg Boltzmanna.
	101056	Szacowany czas, po którym losowe fluktuacje kwantowe wygenerują nowy Wielki Wybuch.
	101076	Wysokie oszacowanie czasu, kiedy cała materia zapadnie się w czarne dziury, zakładając, że niemożliwy jest rozpad protonu.
	1010120	Wysokie oszacowanie czasu potrzebnego, aby nastąpiła śmierć cieplna Wszechświata.

Wydarzenia astronomiczne

Poniżej wypisane są wyjątkowo rzadkie wydarzenia astronomiczne od początku 11. tysiąclecia naszej ery (rok 10 000).

	Lat od dziś	Dokładna data	Wydarzenie
	~8000	—	W wyniku precesji osi Ziemi Gwiazdą Polarną stanie się Deneb.
	8639 lat 112 dni	20 sierpnia 10 663	Nastąpi całkowite zaćmienie Słońca oraz przejście Merkurego na tle jego tarczy.
	8696	10 720	Merkury i Wenus jednocześnie przetną płaszczyznę ekliptyki.
	9244 lata 117 dni	25 sierpnia 11 268	Nastąpi całkowite zaćmienie Słońca oraz przejście Merkurego na tle jego tarczy.
	9550 lat 304 dni	28 lutego 11 575	Nastąpi obrączkowe zaćmienie Słońca oraz przejście Merkurego na tle jego tarczy.
	~10 000	—	Kalendarz gregoriański będzie opóźniony o około 10 dni w stosunku do pozycji Słońca na niebie.
	11 401 lat 140 dni	17 września 13 425	Nastąpi jednoczesne przejście Wenus i Merkurego na tle tarczy Słońca.
	~13 000	—	W wyniku precesji osi Ziemi Gwiazdą Polarną stanie się Wega.
	13 207 lat 341 dni	5 kwietnia 15 232	Nastąpi całkowite zaćmienie Słońca i przejście Wenus na tle jego tarczy.
	13 765 lat 355 dni	20 kwietnia 15 790	Nastąpi obrączkowe zaćmienie Słońca i przejście Merkurego.
	18 850	20 874	Księżycowy kalendarz muzułmański i słoneczny kalendarz gregoriański będą wskazywać taki sam rok. Następnie krótszy kalendarz muzułmański powoli wyprzedzi gregoriański.
	~27 000	—	Ekscentryczność orbity Ziemi osiągnie minimalną wartość 0,00236 (obecnie wynosi 0,01671).
	36 148 lat 154 dni	październik 38 172	Nastąpi przejście Urana na tle tarczy Słońca widziane z Neptuna, najrzadsze ze wszystkich możliwych przejść astronomicznych w Układzie Słonecznym.
	46 876 lat 305 dni	1 marca 48 901	Różnica między kalendarzem juliańskim (365,25 dnia) a gregoriańskim (365,2425 dnia) wyniesie dokładnie rok.
	65 149	67 173	Merkury i Wenus jednocześnie przetną płaszczyznę ekliptyki.
	67 139 lat 87 dni	26 lipca 69 163	Nastąpi jednoczesne przejście Wenus i Merkurego na tle tarczy Słońca.
	222 483 lata 332 dni	27-28 marca 224 508	27 marca Wenus, a 28 marca Merkury przejdą na tle tarczy Słońca.
	569 717	571 741	Z Marsa będzie widoczne jednoczesne przejście Wenus i Ziemi na tle tarczy Słońca.

Statki kosmiczne i eksploracja kosmosu

Obecnie (stan na 2012) pięć statków kosmicznych – Voyager 1 i 2, Pioneer 10 i 11 oraz New Horizons – znajduje się na trajektoriach, które umożliwią im wydostanie się na zewnątrz Układu Słonecznego i w przestrzeń międzygwiazdową. Jeżeli nie nastąpi kolizja (co jest bardzo mało prawdopodobne), ich lot będzie trwał w nieskończoność.

	Lat od dziś	Wydarzenie
	10 000	Pioneer 10 przeleci w odległości 3,8 roku świetlnego od Gwiazdy Barnarda.
	25 000	Wiadomość Arecibo, wysłana drogą radiową 16 listopada 1974, dotrze do celu – gromady Herkulesa (Messier 13).
	40 000	Voyager 1 przeleci w odległości 1,6 roku świetlnego od Gliese 445, gwiazdy w gwiazdozbiorze Żyrafy.
	50 000	Kosmiczna kapsuła czasu KEO, jeśli zostanie wystrzelona, powróci na Ziemię.
	296 000	Voyager 2 przeleci w odległości 4,3 roku świetlnego od Syriusza, najjaśniejszej gwiazdy widocznej na niebie.
	300 000	Pioneer 10 przeleci w odległości 3 lat świetlnych od gwiazdy Ross 248.
	2 mln	Pioneer 10 przeleci w pobliżu Aldebarana.
	4 mln	Pioneer 11 przeleci w pobliżu jednej z gwiazd w gwiazdozbiorze Orła.

Technologia i kultura

	Lat od dziś	Wydarzenie
	8735 lat 146 dni	W roku 10 759 dziewięciotysięcznoletnia umowa na wynajem browaru St. James's Gate Brewery produkującego piwo Guinness, podpisana przez Arthura Guinnessa w 1759, dobiegnie końca.
	10 000	Oczekiwany czas trwania kilku z projektów Long Now Foundation, w tym zegar Clock of the Long Now mający działać przez 10 000 lat, mający na celu ocalenie ginących języków Rosetta Project, oraz zakłady na temat przyszłości w postaci Long Bet Project.
	292 277 024 572 lata 220 dni	O godzinie 15:30:08 UTC w niedzielę 4 grudnia 292 277 026 596 roku czas uniksowy przekroczy maksymalną wartość możliwą do zapisania w 64-bitowej liczbie całkowitej ze znakiem.