Wikipedysta:Zorro2212/brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami

Józef Korzeniowski
	; Nałęcz
Rodzina	Korzeniowski
Ojciec	Apollo Korzeniowski
Matka	Ewa Bobrowska
Żona	Jessie George
Dzieci	Borys Alfred Conrad; John Alexander Conrad

Joseph Conrad
	; Józef Korzeniowski (1904)
Imię i nazwisko	Józef Teodor Konrad Korzeniowski
Data i miejsce urodzenia	3 grudnia 1857 ; Berdyczów
Data i miejsce śmierci	3 sierpnia 1924 ; Bishopsbourne
Narodowość	Polak
Język	angielski
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Epoka	modernizm
Muzeum artysty	Muzeum Josepha Conrada w Berdyczowie
	Ważne dzieła
	Murzyn z załogi „Narcyza”; Jądro ciemności; Lord Jim; Nostromo; Smuga cienia; Szaleństwo Almayera; Ocalenie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Przeglądaj historię interaktywnie

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:52, 9 cze 2020

Shelley OZYMANDIAS (tłumaczenie - Adam Asnyk)

Podróżnik, wracający z starożytnej ziemi, Rzekł do mnie: "Nóg olbrzymich z głazu dwoje sterczy Wśród puszczy bez tułowia. W pobliżu za niemi Tonie w piasku strzaskana twarz. Jej wzrok szyderczy, Zacięte usta, wyraz zimnego rozkazu Świadczą, iż rzeźbiarz dobrze na tej bryle głazu Odtworzył skryte żądze, co, choć w poniewierce Przetrwały rękę mistrza i mocarza serce. A na podstawie napis dochował się cało: "Ja jestem Ozymandia, król królów. Mocarze! Patrzcie na moje dzieła i przed moją chwałą Gińcie z rozpaczy!" Więcej nic już nie zostało Gdzie stąpić, gruz bezkształtny oczom się ukaże I piaski bielejące w pustyni obszarze.

Ozymandias * ( z P.B. Shelley’ego)

Wędrowca starego spotkałem. Wracał z antycznego świata. Mówi mi: „Tam stoją – widziałem dwie ogromne nogi bez tułowia, jakby za cięciem kata. Figura kamienna roztrzaskana na tym odludziu pustynnym, obok leży twarz uszczerbiona, chłostana piaskiem okrutnym. Wzrok szyderczy, chłodny – odznaki pogardy o charakterze władcy dużo mówią. Wykute do głazu zimnego przeżyły faraona hekę i rzeźbiarza dłuto… Na piedestale takie słowa stoją: „Jam jest Ozymandias, Król Królów. Trwóżcie mocarze, oto dzieło moje!“ Nic więcej nie zostało. Obok ruiny kolosalnej pracy, wdal i wszerz nic – tylko piasek, piasek granice mocarstwa znaczy.

- - -

Joseph Conrad, właściwie Józef Teodor Konrad Korzeniowski^[3]^[a]^[5] herbu Nałęcz (ur. 3 grudnia 1857 w Berdyczowie, zm. 3 sierpnia 1924 w Bishopsbourne) – angielski pisarz i publicysta polskiego pochodzenia.

Józef Korzeniowski był synem pisarza Apollona Korzeniowskiego. Nie ukończywszy gimnazjum, wyjechał w 1874 do Francji i zaciągnął się na statek jako prosty marynarz. W 1894 osiadł w Anglii i poświęcił się pracy pisarskiej; zaledwie rok później wydał pierwszą powieść Szaleństwo Almayera. Publikując na obczyźnie używał pseudonimu „Joseph Conrad”, który utworzył z imion: Józef i Konrad. Wybitna twórczość Korzeniowskiego pozostaje zjawiskiem odosobnionym w literaturze światowej, łącząc w sobie nurt romantyzmu z pozytywizmem, symbolizmu z impresjonizmem. Michał Choromański w tytule jednej z powieści nazwał Josepha Conrada „Słowackim wysp tropikalnych”. Większość przekładów na język polski, autoryzowanych przez Korzeniowskiego, jest dziełem kuzynki pisarza Anieli Zagórskiej^[6].

Życiorys

Korzeniowski urodził się w 1857 roku w Berdyczowie jako syn działacza niepodległościowego i społecznego, pisarza Apollona Korzeniowskiego i Ewy z Bobrowskich, którzy pobrali się w tym samym roku^[7]. O ile Korzeniowscy należeli do rodzin szlacheckich pozbawionych ziemi po powstaniu listopadowym^[7], o tyle Bobrowscy, rodzina matki, zachowali wysoki status materialny - dzięki temu bezdzietny wuj przyszłego pisarza, Tadeusz Bobrowski, po śmierci rodziców jego opiekun, przez wiele lat będzie mógł go wspierać finansowo. W 1861 roku rodzina przeniosła się do Warszawy^[7]; Ze względu na polityczne zaangażowanie ojca, Korzeniowscy przeprowadzali się dosyć często. Apollo Korzeniowski dołączył do działaczy pierwszych etapów powstania styczniowego^[8]. W nowym mieszkaniu przy Nowym Świecie 45 odbyło się pierwsze posiedzenie Komitetu Miejskiego, będącego zalążkiem Komitetu Centralnego Narodowego^[7].

Jeszcze w tym samym miesiącu Apollo został aresztowany pod kilkoma zarzutami, wśród których było stworzenie organizacji konspiracyjnej^[8]. W 1861 rodzice Korzeniowskiego zostali zesłani w głąb Rosji, do Permu. Jego wuj, Stefan Bobrowski, był jednym z przywódców powstania styczniowego. Już po drodze, w Moskwie, Korzeniowscy dowiedzieli się, że dzięki interwencji znajomego udało się zamienić Perm na nieco bliższą Wołogdę. W 1863 roku wyrok Apollona został złagodzony i rodzina przeniosła się do Czernihowa na Ukrainie, gdzie warunki życiowe były łatwiejsze niż w Wołogdzie^[8]. 11 kwietnia 1865 w Czernihowie matka pisarza zmarła na gruźlicę^[7], zaś on sam trafił pod opiekę jej brata – Tadeusza Bobrowskiego. Po powrocie ojca z wygnania w 1867 przenieśli się do znajdującego się w zaborze austriackim Lwowa, gdzie panował przyjaźniejszy klimat polityczny. Dwa lata później przyszły pisarz, wraz z umierającym ojcem, zamieszkał w Krakowie^[8], gdzie uczył się w gimnazjum św. Anny, lecz szkoły tej nie ukończył.

W sierpniu 1873 roku Bobrowski wysłał Konrada do Lwowa, do szkoły z internatem dla chłopców osieroconych w powstaniu styczniowym, prowadzonej przez kuzyna Bobrowskiego. Rok później z nieznanych powodów wuj zabrał Korzeniowskiego z powrotem do siebie^[8].

Francuska marynarka handlowa

Apollo Korzeniowski zmarł 23 maja 1869. Przyczyną śmierci była, tak samo jak w przypadku matki, gruźlica^[8]. W wieku trzynastu lat Korzeniowski zdecydował, że chce związać swoją przyszłość z morzem. Jako niespełna siedemnastolatek w 1874 wyjechał do Marsylii, gdzie pracował jako marynarz. Prócz tego otrzymywał od wuja roczne uposażenie w niebagatelnej wysokości 2 tysięcy franków^[9]. Z Marsylii dwukrotnie żeglował na Martynikę, po raz pierwszy jako pasażer, za drugim razem jako praktykant na barku „Mont Blanc”^[9]. Później jako steward na żaglowcu „Saint Antoine” odwiedził Karaiby i Amerykę Południową^[9] (echa tych podróży pojawiły się w jego późniejszej twórczości).

Niedługo po powrocie pojawiły się problemy wynikające z obywatelstwa – jako poddany cara podlegał obowiązkowi służby wojskowej, co uniemożliwiało mu pracę we francuskiej flocie bez pozwolenia od rosyjskiego konsula^[9]. Kiedy próbował zaciągnąć się na kolejny statek pod francuską banderą, okazało się, że brakuje mu potrzebnych dokumentów. Imperium Rosyjskie było w stanie wojny z Imperium Osmańskim, a pisarz był w wieku poborowym. Chcąc dalej pływać, musiał znaleźć statek inny niż francuski lub pozbyć się rosyjskiego obywatelstwa. Pozbawiony pozwolenia władz rosyjskich Korzeniowski popadł w długi i usiłował popełnić samobójstwo^[9] (strzelił sobie w pierś, nie uszkadzając jednak żadnego istotnego organu, dzięki czemu przeżył i szybko doszedł do siebie. Bobrowski po otrzymaniu telegramu o tym zdarzeniu odwiedził pisarza oraz zadecydował, że ogłoszą, że młody marynarz został ranny w pojedynku^[10]). Korzeniowski był też zamieszany w przemyt broni dla zwolenników Karola VII, pretendenta do tronu Hiszpanii.

Brytyjska marynarka handlowa

Razem z wujem Korzeniowski uznał, że najkorzystniejszym w jego sytuacji będzie zaciągnięcie się na statek brytyjskiej marynarki handlowej. Bobrowski spłacił długi podopiecznego i podniósł jego roczną pensję^[9]. W lipcu 1878 roku Korzeniowski wyjechał do angielskiego Lowestoft i rozpoczął służbę w brytyjskiej marynarce handlowej^[9]. Początkowo służył na przybrzeżnym szkunerze węglowym, później ruszył do Australii^[9]. W 1880 roku zdał egzamin na drugiego oficera i zaciągnął się na bark „Palestine” zmierzający do Bangkoku^[9]. Statek nigdy nie osiągnął celu, gdyż w trakcie rejsu doszło do samozapłonu ładunku i zatonięcia^[9]. Załoga, a wśród niej Korzeniowski, dotarła do Muntoku, a później do Singapuru^[9]. W ciągu kilku tygodni znalazł się z powrotem w Londynie^[9].

W 1884 roku zdał egzamin na pierwszego oficera. W lipcu 1886 roku Korzeniowski aplikował o obywatelstwo brytyjskie. Wniosek został rozpatrzony pozytywnie i pisarz otrzymał je już w kolejnym miesiącu, 18 sierpnia. W tym samym roku uzyskał stopień kapitana^[9]. W 1888 otrzymał nominację na kapitana barku „Otago”, na którym pływał między Australią i Azją^[9] – doświadczenia z pierwszego samodzielnego kapitańskiego rejsu zawarł w powieści Smuga cienia. W 1889 po wielu próbach i petycjach skierowanych do rosyjskiego ministerstwa spraw wewnętrznych, Korzeniowski stracił w końcu status obywatela Imperium Rosyjskiego^[10].

W 1889 roku powrócił do Londynu i przez dłuższy czas pozostawał bez pracy^[9]; żył z oszczędności i udziałów w firmie Baar, Moering and Company^[9]. Rozpoczął także pisanie swojej pierwszej powieści Szaleństwo Almayera^[9], która ukazała się drukiem sześć lat później (29 kwietnia 1895). Pod koniec roku pojawiła się okazja do pracy – Belgijska Spółka Akcyjna do Handlu z Górnym Kongiem poszukiwała kapitana znającego język francuski, który podjąłby się podróży w górę Konga^[9]. Po intensywnych przygotowaniach w 1890 roku oraz kilku podróżach między Brukselą a Londynem Korzeniowski pojechał do Bordeaux, a stamtąd parowcem, wraz z belgijskim oficerem Prosperem Harou, do Afryki^[9]. Cel przedsięwzięcia utrzymywany był w tajemnicy; Korzeniowski był przekonany, iż popłyną z ekspedycją badawczą w głąb Czarnego Lądu^[9].

Maya Jasanoff w biografii Josepha Conrada pisze, że celem wyprawy miało być zastąpienie przez Korzeniowskiego poprzedniego kapitana statku „Florida”: W styczniu 1890 roku statek „Florida” należący do SAB (Société Anonyme Belge du Commerce du Haut-Congo) zatrzymał się w Tshumbiri, dużej wiosce, gdzie rzeka Kongo zwęża się w stronę stumilowego kanału prowadzącego do Kinszasy. Kiedy załoga drogą wymiany próbowała uzyskać jedzenie i zajmowała się wycinaniem drzew na opał, doszło do utarczki i jeden z członków załogi został ranny. Kapitan, Duńczyk Johannes Freiesleben, udał się na brzeg, by wyjaśnić sprawę i zażądać zadośćuczynienia. „Nie chcę żadnych obcych w mojej wiosce” – powiedział mu wódz. „Pewnie przyjechaliście tu plądrować, wracajcie więc na swój statek albo wszyscy zginiecie”. Freiesleben schwytał wodza jako zakładnika, a wówczas jeden z wieśniaków strzelił mu z muszkietu w brzuch. Inżynier „Floridy” dołożył do pieca i pospiesznie oddalił statek. Freiesleben zginął na miejscu”^[11].

12 czerwca dotarł do Bomy, ówczesnej stolicy kraju, skąd ruszył na wschód do Matadi^[12]. Tam poznał brytyjskiego konsula, Irlandczyka Rogera Davida Casementa^[12] – w przeciwieństwie do innych napotkanych Europejczyków Casement wydawał się „ogromnie inteligentny i bardzo sympatyczny”^[12]. Od niego też Korzeniowski dowiedział się o polityce represji, jaką stosowali Europejczycy w Kongu^[12].

28 czerwca Korzeniowski i Harou ruszyli do Leopoldville, niesieni w hamakach lub na plecach tragarzy przez mokradła^[12]; obaj w trakcie nabawili się malarii^[12]. 8 lipca dotarli do stacji transportowej w Manyandze, zarządzanej przez Reginalda Heyna^[12]. Po 17 dniach odpoczynku udali się w dalszą drogę, by wreszcie na początku sierpnia dotrzeć do celu^[12].

Na miejscu niestety okazało się, że parowiec „Florida”, którego kapitanem miał zostać Korzeniowski, został uszkodzony^[12]. Podczas oczekiwania nawiązał znajomość z Camillem Delacommunem, zastępcą dyrektora spółki i bratem Alexandre’a Delacomunne’a^[12]. Belg nie przypadł Korzeniowskiemu do gustu: „Dyrektor jest zwykłym handlarzem kości słoniowej, pełnym niskich instynktów; uważa siebie za handlowca, a w istocie jest czymś w rodzaju afrykańskiego sklepikarza”^[12]. Prócz tego Delacommune nie znosił Anglików, a właśnie za Anglika uważał Korzeniowskiego^[12]. W efekcie uznał, że poczynione Polakowi obietnice nie są wiążące, jako że nie pojawiły się w kontrakcie^[12].

Z uwagi na niemożliwość wykonania zakontraktowanego zadania Korzeniowskiemu polecono, aby udał się do Stanleyville i przywiózł Georges’a Antoine’a Kleina, tamtejszego dyrektora chorego na febrę^[12]. Do Stanleyville Korzeniowski popłynął na parowcu „Król Belgów”, ale tylko w charakterze pierwszego oficera, pod komendą Duńczyka Ludviga Kocha^[12]. Prócz nich na pokładzie znajdowali się także Camille Delacommune, agenci spółki, mechanik Gossens oraz 25 tubylczych członków załogi. Parowiec holował także dwie barki z drewnem oraz dwa czółna^[12].

3 sierpnia „Król Belgów” opuścił Leopoldville^[12]. Dzielącą obie osady odległość 1700 km parowiec pokonał w 28 dni i dotarł do Stanleyville 1 września^[12]. Bardzo chorego Kleina zabrano na pokład; zachorował również Koch, przez co dowództwo przejął Korzeniowski^[12]. Parowiec ruszył w powrotną drogę. 21 września, na trzy dni przed dotarciem do portu-matki zmarł Klein, którego pochowano w przybrzeżnej wiosce^[12].

Zawiedziony ekspedycją Korzeniowski po dotarciu na miejsce liczył, że obejmie dowództwo na przyrzeczoną „Floridą”, która wyremontowana miała ruszyć do Katangi^[12]. Polak nie był w stanie porozumieć się jednak z lokalnymi Europejczykami, a prócz tego był bardzo wycieńczony – cztery razy zapadał na febrę i raz na dyzenterię^[12]. Zarząd kompanii powiadomił go, że jednostka, nad którą mógłby objąć komendę, najwcześniej pojawi się w czerwcu 1891 roku, wobec czego przez większość czasu pozostawał bezrobotny^[12]. Przez kilka tygodni miał dokonywać nadzoru nad wyrębem drewna pod budowę stacji w Bamou, lecz nawrót choroby uniemożliwił to przedsięwzięcie^[12].

17 października ruszyła ekspedycja do Katangi^[12]. Korzeniowski już po dwóch dniach zadecydował o powrocie do Europy^[12]. Wracając, zatrzymał się w Manyandze, aby podreperować nadwątlone zdrowie, a później czółnem został zabrany do Matadi, przy czym o mało nie utonął, wypadłszy z chybotliwej łódki^[12]. W styczniu 1891 roku dotarł do Brukseli, a w lutym był z powrotem w Londynie^[12].

Afrykańskie przygody pozostawiły po sobie piętno – Korzeniowski był schorowany i wycieńczony psychicznie^[12]. Przez kilka następnych miesięcy leczył się w Wielkiej Brytanii i Francji^[12]. W latach 1891–1893 pływał jako pierwszy oficer na kliprze pasażerskim „Torrens”, na którego pokładzie dwukrotnie odwiedził Australię^[12]. Podczas rejsu poznał późniejszego znanego pisarza, Johna Galsworthy’ego^[13]. Udał się również na Ukrainę na pogrzeb wuja, swojego opiekuna^[12].

Ostatnią jednostką, na której był zatrudniony, była „Adowa”. Miał na niej służyć na przełomie 1893 i 1894 roku jako drugi oficer^[12]przy przewozie emigrantów ruszających do Kanady, ale projekt spalił na panewce i „Adowa” stała zacumowana w porcie w Rouen, a potem powróciła do Londynu^[12].

Kariera pisarska

W styczniu 1894 roku, w wieku 36 lat, Conrad uzyskał zwolnienie z pracy, aby już nigdy nie próbować się zatrudnić w marynarce. Wkrótce potem, utrzymując się częściowo ze spadku po wuju, ukończył Szaleństwo Almayera w 1894 roku^[14].

Większość twórczości oraz wiele postaci z utworów Conrada ma źródła w jego karierze na morzu oraz osób, o których się spotkał lub o których słyszał. Dla swoich powieściowych postaci często zapożyczał nazwiska rzeczywistych osób, np. przedsiębiorca Olmeijer, którego Conrad napotkał podczas wizyt na Borneo, pojawia się jako „Almayer” w pierwszej powieści, Szaleństwo Almayera , podobnie kapitan McWhirr (Tajfun), kapitan Beard i pana Mahon (Młodość), kapitan Lingard (Szaleństwo Almayera), kapitan Ellis (Smuga cienia)^[15]naj. W noweli Murzyn z załogi „Narcyza” Conrad zachował także autentyczna nazwe statku, na któryum pływał w 1884 r.

Według Najdera, Conrad, wygnaniec i wędrowiec, był świadomy trudności, na które natknął się jako brak wspólnego pochodzenia kulturowego z jego anglojęzycznymi czytelnikami oznaczał, że nie mógł konkurować z autorami anglojęzycznymi piszącymi o anglojęzycznym świat .

Mimo uznania krytyki nie był pisarzem znanym – dopiero w 1913 roku, wraz z ukazaniem się Gry losu, zdobył popularność i wydobył się z nękających go problemów finansowych.

Choć jest uznawany za jednego z największych stylistów w całej angielskiej literaturze, to do końca życia mówił po angielsku z silnym, obcym („polskim”) akcentem. Natomiast znał biegle francuski, którego używał, stosując ulubiony, marsylski akcent. Znał też niemiecki. Pod koniec życia nosił się z zamiarem powrotu do Polski, ale zbyt wiele spraw trzymało go w Anglii. Wypowiadał się o sprawach polskich w publicystyce. Poparł m.in. pożyczkę, rozpisaną w 1920 roku w USA przez rząd walczącej z bolszewikami Polski.

Życie rodzinne

24 marca 1896 pisarz wziął ślub cywilny z poznaną rok wcześniej osiemnastoletnią Jessie George w urzędzie przy St George Hanover Square. W 1898 roku urodziło się ich pierwsze dziecko, któremu nadali imię Alfred Borys. Chwilę po narodzinach Alfreda para przeniosła się do wsi Pent w Wielkiej Brytanii. W 1906 roku na świat przyszło drugie dziecko pisarza, które otrzymało imię John. W kolejnym roku z powodu długów rodzina przeprowadziła się do mniejszego, czteropokojowego domu w Kent^[16].

Wraz z wybuchem I wojny światowej Conradowie po raz pierwszy udali się wspólnie do Polski. Początkowo ukrywali się w pensjonacie jego kuzynki, Anieli Zagórskiej, w Zakopanem. W październiku uzyskali pozwolenie na wyjazd i w listopadzie trafili z powrotem do Anglii. W 1916 roku syn pisarza, Borys, został powołany do wojska i wyruszył na kontynent na front, z którego wrócił straumatyzowany^[17].

3 sierpnia 1924 Joseph Conrad zmarł w posiadłości Oswalds we wsi Bishopsbourne, prawdopodobnie na zawał serca. Został pochowany na cmentarzu w Canterbury^[18], pod imieniem i nazwiskiem „Joseph Teador Conrad Korzeniowski”^[17].

Twórczość

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Problematykę powieści Conrada można określić jako psychologiczno-moralną. Akcja jego utworów przeważnie rozgrywa się na morzu, wśród marynarzy, w egzotycznej scenerii Oceanu Indyjskiego, jego wysp i archipelagów. Te specyficzne warunki życia na morzu stały się w jego powieściach doskonałym tłem dla rozważań na temat granic moralnych i etycznych. Conrad stawiał pytania, na które niełatwo odpowiedzieć. Jakie są granice odpowiedzialności człowieka w obliczu zagrożenia przychodzącego z zewnątrz? Czy przy zasadach moralnych i tych, które wyznacza etyka zawodu, należy trwać za wszelką cenę, nawet wobec groźby utraty życia? Jakim próbom charakteru jest w stanie sprostać człowiek? Jakie jest znaczenie ludzkiej solidarności?

Moralistyka Conrada, a zwłaszcza konieczność dokonywania trudnych wyborów w sytuacjach ekstremalnych, poszukiwanie granic między dobrem a złem, między prawdą a fałszem, szukanie odpowiedzi na pytanie, czym jest honor człowieka – wszystko to ma wymiar ponadczasowy. Stąd popularność jego utworów np. w pokoleniu konspiratorów i członków ruchu oporu przeciw faszyzmowi w latach II wojny światowej, na co zwrócił uwagę m.in. Michał Choromański w książce Słowacki Wysp Tropikalnych. Postawy osobowe i wybory etyczne wobec zła absolutnego i załamania się lub braku normalnych mechanizmów społecznych są tematem wielu powieści Conrada. Sytuacje takie były jasno widoczne w wyborach i decyzjach uczestników konspiracji wobec świadomie wprowadzonego przez okupanta niemieckiego rozkładu moralnych podstaw funkcjonowania społeczeństwa.

Szczegółowym badaniom twórczości Josepha Conrada poświęcone jest międzynarodowe Joseph Conrad Society^[19] zrzeszające wielu cenionych badaczy literatury. Stowarzyszenie to wydaje naukowy półrocznik The Conradian poświęcony badaniom twórczości i życia pisarza^[20]. Wieloletnim członkiem tego stowarzyszenia jest wybitny conradysta polsko-kanadyjski Andrzej Busza. W 1966 wydał on książkę Conrad’s Polish Literary Background (Polskie tło literackie Conrada). Do tematu Conrada powrócił w opublikowanym wspólnie ze znanym literaturoznawcą angielskim J.H. Stape opracowaniu Joseph Conrad. The Rover. Inną wybitną badaczką życia i twórczości tego pisarza była Barbara Koc, która w oparciu o zbiory Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego stworzyła pierwsze opracowanie jego korespondencji^[21]. Wybitnym badaczem życia i twórczości Conrada jest Zdzisław Najder, autor m.in. książki „Życie Conrada Korzeniowskiego”^[22].

Powieści

1895 Szaleństwo Almayera (Almayer’s Folly)
1896 Wyrzutek (inne tłumaczenia: Banita, Wykolejeniec) (An Outcast of the Islands)
1897 Murzyn z załogi „Narcyza” (The Nigger of the „Narcissus”)
1900 Lord Jim
1901 Spadkobiercy (The Inheritors) – wspólnie z F.M. Fordem
1902 Jądro ciemności
1903 Przygoda (Romance) – wspólnie z F.M. Fordem
1904 Nostromo
1907 Tajny agent (The Secret Agent)
1911 W oczach Zachodu (Under Western Eyes)
1913 Gra losu (Chance)
1915 Zwycięstwo (Victory)
1917 Smuga cienia (The Shadow Line)
1919 Złota strzała (The Arrow of Gold)
1920 Ocalenie (The Rescue)
1923 Korsarz (The Rover)
1924 Charakter przestępstwa (The Nature of Crime) – wspólnie z F.M. Fordem
1925 W zawieszeniu (Suspense)
1928 Siostry (Sisters) – niedokończone

Zbiory nowel i opowiadań

1898 Opowieści niepokojące (Tales of Unrest)

zawiera: Karain, wspomnienie, Idioci, Placówka postępu, Powrót, Laguna

1902 Młodość i inne opowiadania (Youth, a Narrative, and Two Other Stories)

zawiera: Młodość, Jądro ciemności, U kresu sił

1903 Tajfun i inne opowiadania (Typhoon and Other Stories)

zawiera: Tajfun, Amy Foster, Falk, Jutro

1908 Sześć opowieści (A Set of Six)

zawiera: Gaspar Ruiz, Donosiciel, Bestia, Anarchista, Pojedynek, Il Conde

1912 Między lądem a morzem (Twixt Land and Sea)

zawiera: Uśmiech fortuny, Tajemny wspólnik, Freja z Siedmiu Wysp

1915 Wśród prądów (Within the Tides)

zawiera: Plantator z Malaty, Wspólnik, Gospoda dwóch wiedźm, Dla dolarów

1925 Opowieści zasłyszane (Tales of Hearsay)

zawiera: Dusza wojownika, Książę Roman, Opowieść, Czarny oficer

Dramaty

1913 Jutro (One Day More)
1923 Anna Śmieszka (Laughing Anne)
1923 Tajny agent, dramat w czterech aktach (The Secret Agent, a Drama in Four Acts)

Eseje i wspomnienia

1906 Zwierciadło morza (The Mirror of the Sea)
1912 Ze wspomnień (Some Reminiscences, od 2. wydania A Personal Record)
1921 O życiu i literaturze (Notes on Life and Letters)
1926 Ostatnie szkice (Last Essays)

Adaptacje

Twórczość Conrada doczekała się wielu adaptacji (bezpośrednich i pośrednich) teatralnych i filmowych.

Filmowe

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Josepha Conrada.

Victory (1919), pierwsza filmowa adaptacja, film niemy, reż. Maurice Tourneur,
Lord Jim z 1925, reż. Victor Fleming
Niebezpieczny raj ('1930), polska adaptacja noweli Victory
Dangerous Paradise (1930), brytyjska adaptacja noweli Victory w reż. William A. Wellman
Tajny Agent (tytuł oryg. Sabotage), (1936), adaptacja powieści Tajny agent z 1907, reż. Alfred Hitchcock^[23]
Victory (1940), z udziałem Fredrica Marcha
An Outcast of the Islands (1952), wyst. Trevor Howard
Lord Jim z 1965 – reż. Richard Brooks, wyst. Peter O’Toole,
The Rover (1967), adaptacja noweli The Rover (1923), reż. Terence Young, west. Anthony Quinn
La ligne d'ombre (1973), adaptacja TV The Shadow Line reż. Georges Franju
Smuga cienia z 1976 – reż. Andrzej Wajda, wyst. Marek Kondrat, polsko-brytyjska adaptacja The Shadow Line,
Pojedynek z 1977 – reż. Ridley Scott, wyst. Keith Carradine i Harvey Keitel; adaptacja opowiadania The Duel,
Naufragio (1977), meksykańska adaptacja Tomorrow, reż. Jaime Humberto Hermosillo,
Un reietto delle isole (1980), reż. Giorgio Moser, włoska adaptacja An Outcast of the Islands, wyst. Maria Carta,
Zwycięstwo (ang. Victory), (1995), reż.Mark Peploe,
Czas apokalipsy z 1979 – reż. Francis Ford Coppola, wyst. Martin Sheen i Marlon Brando, oparty na opowiadaniu Jądro ciemności.
Jądro ciemności z 1993 – reż. Nicolas Roeg, wyst. Tim Roth i John Malkovich
The Secret Agent (1996), west. Bob Hoskins, Patricia Arquette oral Gérard Depardieu
Kochankowie sztormowego morza (ang. Swept from the Sea), (1997), brytyjska adaptacja z udziałem Rachel Weisz, reż. Beeban Kidron
Gabrielle (2005) reż. Patrice Chéreau. Adaptacja opowiadania „The Return” (1898) z udziałem Isabelle Huppert oraz Pascal Greggory.
Hanyut (2011), malezyjska adaptacja Almayer’s Folly
Almayer’s Folly (2011), reż. Chantal Akerman
The Young One (2016), adaptacja opowiadania „Youth”, reż Julien Samani,
An Outpost of Progress (2016), adaptacja opowiadania „An Outpost of Progress”, reż. Hugo Vieira da Silva^[24]

Teatralne

Tadeusz Baird skomponował dramat muzyczny z librettem Jerzego S. Sity według noweli Jutro z tomu Tajfun i inne opowiadania. Prapremiera utworu miała miejsce w Warszawie 19 września 1966 roku^[25].

W latach sześćdziesiątych XX wieku Telewizja Polska przygotowała i wyemitowała cykl przedstawień Teatru TV opartych na dziełach Conrada. Były to sławne Wieczory z Conradem, a pokazane w tym cyklu dzieła pisarza to m.in. Korsarz, Falk, Murzyn z załogi „Narcyza”, Freja z Siedmiu Wysp, Tajny agent i Smuga cienia. W Polsce znane adaptacje teatralne prozy Conrada zawdzięczamy głównie reżyserowi Zygmuntowi Hübnerowi; w 1980 wystawił na deskach Teatru Powszechnego w Warszawie Spiskowców opartych na powieści W oczach Zachodu. W 1987 powtórzył tę inscenizację, adaptując ją do potrzeb Teatru TV^[26].

W roku Conradowskim (2007) Kristian Nehrebecki wystawił oryginalną adaptację fragmentów Lorda Jima pt. Lord Jim – proces^[27]. Oryginalność tej adaptacji polegała na zastąpieniu tradycyjnej sceny teatralnej pomieszczeniami okrętowymi na Darze Pomorza.

Komiksowe

Kongo. Józefa Konrada Teodora Korzeniowskiego podróż przez ciemności. Christian Perrissin, Tom Tirabosco. 2013 (pol. 2017)

Jądro ciemności. Joseph Conrad, scen. i rys. Tomasz Bohajedyn. 2016

Jądro ciemności – powieść graficzna na podstawie powieści: Josepha Conrada adaptacja tekstu: David Zane Mairowitz tłumaczenie: Magda Heydel ilustracje: Catherine Anyago, 2017.

Powieściowe

Serce ciemności. Joseph Conrad. Spolszczenie Jacek Dukaj. 2017

Upamiętnienie

Na wniosek Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zgłoszony przez Polski Komitet do spraw UNESCO (poparty przez Komitet do spraw UNESCO Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej) 150. rocznica urodzin Josepha Conrada-Korzeniowskiego wpisana została do kalendarza rocznic UNESCO na rok 2007. Honorowy patronat nad obchodami „Roku Conradowskiego” w Polsce objął prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński.

W 2007 roku Narodowy Bank Polski wyemitował komplet monet z okazji 150. rocznicy urodzin pisarza (o nominałach 2 zł, 10 zł, 200 zł)^[28]

W 1976 roku w Gdyni odsłonięto pomnik Conrada autorstwa Zdzisława Kosedy i Wawrzyńca Sampa^[29].

28 kwietnia 2013 w Wołogdzie na miejscu, gdzie niegdyś stał dom, w którym podczas zesłania zamieszkała rodzina Korzeniowskich, odsłonięto pomnik Conrada. W miejscowej bibliotece otwarto zaś stałą wystawę poświęconą pisarzowi.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2017 m.in. Rokiem Josepha Conrada Korzeniowskiego^[30]^[31].

5 grudnia 1977 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Bielany zostało nadanie imię Josepha Conrada^[32].

Wybrane jednostki pływające o nazwie Conrad

Nazwę „Joseph Conrad” w (2009 r.) noszą szwedzki statek handlowy i polski jacht^[33]
Nazwę „Joseph Conrad” nosi stacjonujący w Mystic w stanie Connecticut pełnorejowiec trójmasztowy – dawny duński „Georg Stage”, wsławiony rejsem Alana Villiersa dookoła świata.
ORP Conrad – polski lekki krążownik, ex. brytyjski HMS „Danae”; jeden z dwóch przekazanych Polsce brytyjskich krążowników lekkich typu „D” (4.850 ton, 5x152 etc.). ORP „Conrad” zasłynął m.in. symbolicznym „zajęciem” od strony morza bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven.
Po wojnie pod polską banderą handlową służyły dwa pływające „pomniki” Józefa K. Korzeniowskiego. Pierwszy to jugosłowiańskiej budowy drobnicowiec motorowy ze stoczni Brodogradiliste Rijeka, zbliżony do krajowego typu B-516, utracony tragicznie w grudniu 1972 roku w Haiphongu (Wietnam płn.) po zbombardowaniu przez US Navy^[34], a drugi – to półpojemnikowiec typu B-467 „rodem” ze Stoczni im. A. Warskiego w Szczecinie, po wejściu do służby jeden z najszybszych drobnicowców pod polską banderą.

s/y Joseph Conrad – polski jacht typu J-140 (1958)

Zobacz też

Bark Otago – brytyjski statek handlowy (1869–1903), prowadzony przez kapitana Josepha Conrada (1888–1889)
s/y Otago – polski jacht typu J-140 (1959–1976), nazwany na pamiątkę barku Otago.
Aniela Zagórska – tłumaczka dzieł Conrada na język polski
Jadwiga Korniłowiczowa – tłumaczka dzieł Conrada na język polski
Halina Najder – tłumaczka dzieł Conrada na język polski

Uwagi

↑ Podaje się różną kolejność imion pisarza; np. Nowa encyklopedia powszechna PWN t. I (Warszawa 1995) podaje Teodor Józef Konrad. Obecna wersja artykułu wzoruje się na internetowej stronie tejże encyklopedii^[4]; tę samą kolejność imion podaje Zdzisław Najder w biogramie Conrada w Polski Słownik Biograficzny.

Przypisy

↑ Inauguracja Muzeum Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Berdyczowie,Музей Джозефа Конрада в храмі Босих Кармелітів.
↑ Charles Clark: Joseph Conrad’s ship. New Zealand Geographic. [dostęp 2010-05-25]. (ang.).
↑ John G. Peters: The Cambridge introduction to Joseph Conrad. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, s. 1. ISBN 0-521-83972-6.
↑ Conrad Joseph, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2007-11-14] .
↑ Najder Zdzisław: Jak się nazywał Joseph Conrad?. nbp.pl. [dostęp 15 lutego 2009]. (pol.).
↑ Czesław Miłosz: Historia literatury polskiej do roku 1939. Kraków: Instytut Wydawniczy „Znak”, 1993, s. 481. ISBN 83-7006-424-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Będkowski, s. 31.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 329.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Będkowski, s. 32.
↑ ^a ^b MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 330.
↑ MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 190.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah Będkowski, s. 33.
↑ Najder, s. 225-227
↑ Maya Jasanoff: Joseph Conrad i narodziny globalnego świata. s. 225-226.
↑ Stewart, J. I. M (1968) Joseph Conrad. Longman London; 1st Edition.
↑ MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 331.
↑ ^a ^b MayaM. Yasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 332.
↑ www.canterbury.gov.uk/downloads/file/224/plans_of_canterbury_city_cemetery, Canterbury City Cemetery przy Westgate Court Avenue .
↑ Joseph Conrad Society (UK) – About the Society.
↑ The Conradian.
↑ Stefan Zabierowski „In memoriam prof. dr. hab. Barbara Koc (1925-2013), Yearbook of Conrad Studies (Poland) Vol. VIII 2013, s. 155–157.
↑ Zdzisław Najder, „Życie Conrada Korzeniowskiego”, 2 tomy, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1996.
↑ Patrick McGilligan: Alfred Hitchcock: Życie w ciemności i pełnym świetle. Jowita Matys, Anna Nermer, Andrzej Nermer, Irena Stąpor (tłum.). Twój Styl, 2005, s. 234. ISBN 978-83-7163-505-2. (pol.).
↑ „An Outpost of Progress” at the IMDb.
↑ Józef Kański: Przewodnik operowy. Wyd. XI. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014, s. 22–23. ISBN 978-83-224-0962-6.
↑ Złota lista Teatru TV.
↑ portal e-teatr.pl.
↑ Konrad Korzeniowski, Joseph Conrad. NBP. [dostęp 2015-02-10]. (pol.).
↑ A.Gosk: Pamięci Conrada - Korzeniowskiego. Akademia Morska w Gdyni, 2015-08-05. [dostęp 2018-06-15].
↑ M.P. z 2016 r. poz. 628.
↑ 2017 r. Rokiem Rzeki Wisły, Josepha Conrada – Korzeniowskiego, Marszałka Józefa Piłsudskiego, Adama Chmielowskiego i błogosławionego Honorata Koźmińskiego oraz Tadeusza Kościuszki. sejm.gov.pl, 2016-06-22. [dostęp 2016-10-17].
↑ Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 2.
↑ ITU: wyszukiwanie statku według nazwy – „Joseph Conrad”. [dostęp 9 kwietnia 2009]. (ang.).
↑ Zbombardowanie Józefa Conrada. Wiedza i Życie data dostępu = 2011-08-09. (pol.).

Bibliografia

Mateusz Będkowski. Polak w kongijskim piekle. Jak powstało Jądro Ciemności Josepha Conrada. „Mówią Wieki”, s. 31–33, 10 2013. ISSN 12304018.
Zdzisław Najder: Życie Conrada-Korzeniowskiego. T. 1-2. PIW, 1980.
Wiktor Borysow, Joseph Conrad w Rosji. Recepcja twórczości Conrada w krytyce rosyjskiej Czytelnik, Warszawa, 1987
Michał Choromański, Słowacki Wysp Tropikalnych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1990.
Polska edycja „Morskich lat Conrada” Jerry Allen (przekł. M. B. Borowikowej) z 1971 roku.
Norman Sherry, „Wschodni Świat Conrada”, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1972.
Norman Sherry, „Zachodni Świat Conrada”, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1975.
Andrzej Braun, „Śladami Conrada” – Czytelnik Warszawa 1972.
Andrzej Braun, „Conrad – dotknięcie Wschodu”, Warszawa 1970.
Olivier Weber, Conrad (Paryż, Arthaud-Flammarion), 2011.
Maya Jasanoff, Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań 2018.
Zdzisław Najder, Życie Conrada Korzeniowskiego, Warszawa 1996.

Linki zewnętrzne

Rok Conrada. culture.pl. [dostęp 2009-08-22].
Lista publikacji o życiu i twórczości Conrada w jęz. angielskim. [dostęp 2010-06-04].
Utwory Josepha Conrada w serwisie Wolne Lektury
Francuskie listy Josepha Conrada w serwisie Zeszyty Poetyckie
Utwory Josepha Conrada w serwisie Polona.pl

[5] Podaje się różną kolejność imion pisarza; np. Nowa encyklopedia powszechna PWN t. I (Warszawa 1995) podaje Teodor Józef Konrad. Obecna wersja artykułu wzoruje się na internetowej stronie tejże encyklopedii^[4]; tę samą kolejność imion podaje Zdzisław Najder w biogramie Conrada w Polski Słownik Biograficzny.

[1] Inauguracja Muzeum Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Berdyczowie,Музей Джозефа Конрада в храмі Босих Кармелітів.

[2] Charles Clark: Joseph Conrad’s ship. New Zealand Geographic. [dostęp 2010-05-25]. (ang.).

[3] John G. Peters: The Cambridge introduction to Joseph Conrad. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, s. 1. ISBN 0-521-83972-6.

[4] Conrad Joseph, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2007-11-14] .

[6] Najder Zdzisław: Jak się nazywał Joseph Conrad?. nbp.pl. [dostęp 15 lutego 2009]. (pol.).

[7] Czesław Miłosz: Historia literatury polskiej do roku 1939. Kraków: Instytut Wydawniczy „Znak”, 1993, s. 481. ISBN 83-7006-424-8.

[bedkowski31-8] Będkowski, s. 31.

[:0-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 329.

[bedkowski32-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Będkowski, s. 32.

[:1-11] MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 330.

[12] MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 190.

[bedkowski33-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah Będkowski, s. 33.

[najder-14] Najder, s. 225-227

[15] Maya Jasanoff: Joseph Conrad i narodziny globalnego świata. s. 225-226.

[16] Stewart, J. I. M (1968) Joseph Conrad. Longman London; 1st Edition.

[17] MayaM. Jasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 331.

[:2-18] MayaM. Yasanoff MayaM., Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2018, s. 332.

[19] www.canterbury.gov.uk/downloads/file/224/plans_of_canterbury_city_cemetery, Canterbury City Cemetery przy Westgate Court Avenue .

[20] Joseph Conrad Society (UK) – About the Society.

[21] The Conradian.

[22] Stefan Zabierowski „In memoriam prof. dr. hab. Barbara Koc (1925-2013), Yearbook of Conrad Studies (Poland) Vol. VIII 2013, s. 155–157.

[23] Zdzisław Najder, „Życie Conrada Korzeniowskiego”, 2 tomy, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1996.

[24] Patrick McGilligan: Alfred Hitchcock: Życie w ciemności i pełnym świetle. Jowita Matys, Anna Nermer, Andrzej Nermer, Irena Stąpor (tłum.). Twój Styl, 2005, s. 234. ISBN 978-83-7163-505-2. (pol.).

[25] „An Outpost of Progress” at the IMDb.

[Kański-26] Józef Kański: Przewodnik operowy. Wyd. XI. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014, s. 22–23. ISBN 978-83-224-0962-6.

[27] Złota lista Teatru TV.

[28] rtal e-teatr.pl.

[29] Konrad Korzeniowski, Joseph Conrad. NBP. [dostęp 2015-02-10]. (pol.).

[30] A.Gosk: Pamięci Conrada - Korzeniowskiego. Akademia Morska w Gdyni, 2015-08-05. [dostęp 2018-06-15].

[31] M.P. z 2016 r. poz. 628.

[32] 2017 r. Rokiem Rzeki Wisły, Josepha Conrada – Korzeniowskiego, Marszałka Józefa Piłsudskiego, Adama Chmielowskiego i błogosławionego Honorata Koźmińskiego oraz Tadeusza Kościuszki. sejm.gov.pl, 2016-06-22. [dostęp 2016-10-17].

[33] Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 2.

[34] ITU: wyszukiwanie statku według nazwy – „Joseph Conrad”. [dostęp 9 kwietnia 2009]. (ang.).

[35] Zbombardowanie Józefa Conrada. Wiedza i Życie data dostępu = 2011-08-09. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[4]

Powieści i nowele	Szaleństwo Almayera Wyrzutek Murzyn z załogi „Narcyza” Lord Jim Spadkobiercy Jądro ciemności Przygoda Nostromo Tajny agent W oczach Zachodu Gra losu Zwycięstwo Smuga cienia Złota strzała Ocalenie Korsarz Charakter przestępstwa W zawieszeniu Siostry
Zbiory nowel i opowiadań	Opowieści niepokojące (Karain, wspomnienie, Idioci, Placówka postępu, Powrót, Laguna) Młodość i inne opowiadania (Młodość, Jądro ciemności, U kresu sił) Tajfun i inne opowiadania (Tajfun, Amy Foster, Falk, Jutro) Sześć opowieści (Gaspar Ruiz, Donosiciel, Bestia, Anarchista, Pojedynek, Il Conde) Między lądem a morzem (Uśmiech fortuny, Tajemny wspólnik, Freja z Siedmiu Wysp) Wśród prądów (Plantator z Malaty, Wspólnik, Gospoda dwóch wiedźm, Dla dolarów) Opowieści zasłyszane (Dusza wojownika, Książę Roman, Opowieść, Czarny oficer)
Dramaty	Jutro Anna Śmieszka Tajny agent, dramat w czterech aktach
Eseje i wspomnienia	Zwierciadło morza Ze wspomnień O życiu i literaturze Ostatnie szkice