Państwa uczestniczące w zimowych igrzyskach olimpijskich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Do 2006 w zimowych igrzyskach olimpijskich uczestniczyło 96 państw reprezentowanych przez narodowe komitety olimpijskie. Zimowe igrzyska olimpijskie odbywały się co cztery lata (jeden raz podczas każdej olimpiady) od 1924, prócz lat 1940 i 1944, kiedy to zostały odwołane, oraz w 1994, kiedy zostały one przesunięte na środek olimpiady, dwa lata po każdych letnich igrzyskach.

Pomiędzy 1924 a 2006 z 205 Narodowych Komitetów Olimpijskich 96 brało udział przynajmniej raz w zimowych igrzyskach; dodatkowo dwanaście państw (Austria, Finlandia, Francja, Kanada, Norwegia, Polska, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy oraz Wielka Brytania) wysłało swoich reprezentantów na wszystkie dwadzieścia zimowych igrzysk olimpijskich. Warunek ten spełniają też Czechy i Słowacja zakładając, że kontynuują one osiągnięcia Czechosłowacji.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki zimowych igrzysk i pierwsze olimpiady[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym sportem zimowym na nowożytnych igrzyskach olimpijskich było łyżwiarstwo figurowe podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich 1908 w Londynie. W dniach 28-29 października 21 łyżwiarzy z sześciu krajów (Argentyna, Niemcy, Rosja, Stany Zjednoczone, Szwecja i Wielka Brytania) brało udział w czterech konkurencjach[1]. Łyżwiarstwo nie znalazło się w programie Letnich Igrzysk Olimpijskich 1912 w Sztokholmie, lecz powróciło na igrzyska w 1920 w Antwerpii, kiedy także do sportów olimpijskich dołączył hokej na lodzie. Wystartowało wtedy siedem zespołów[2].

Pierwsze zimowe igrzyska olimpijskie odbyły się w 1924, we francuskiej dolinie Chamonix. Pierwotnie nazwane zostały jako Międzynarodowy Tydzień Sportów Zimowych i odbywały się przy współpracy z organizatorami Letnich Igrzysk Olimpijskich 1924. W późniejszym czasie zostały jednak uznane przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski za I Zimowe Igrzyska Olimpijskie[3]. W igrzyskach tych wzięło udział szesnaście państw: czternaście europejskich oraz dwa z Ameryki Północnej[4]. Cztery lata później, na Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1928 w szwajcarskim St. Moritz, swoje reprezentacje wysłało 25 państw, w tym Argentyna (pierwsze państwo z półkuli południowej), Japonia (pierwsze państwo azjatyckie) oraz Meksyk[5]. Liczba ekip narodowych na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1932 w amerykańskim Lake Placid z powodu wielkiego kryzysu zmalała do siedemnastu[6]. Na kolejne igrzyska w 1936, które odbyły się w niemieckim Garmisch-Partenkirchen, swoich zawodników wysłało 28 państw, co było najwyższą dotychczas liczbą ekip[7]. Po nich nastąpiła 12-letnia przerwa - z powodu II wojny światowej odwołane zostały igrzyska w 1940 i 1944[8].

Lata powojenne, czasy zimnej wojny[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie 28 ekip przybyło ponownie do St. Moritz, aby rozegrać Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1948. Wśród nich nie było Niemiec i Japonii, które nie zostały zaproszone ze względu na ich działania podczas wojny[9]. Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1952 zorganizowano w norweskim Oslo; uczestniczyło w nich 30 państw[10]. Na igrzyskach w 1956 we włoskiej miejscowości Cortina d’Ampezzo po raz pierwszy wystąpiła reprezentacja Związku Radzieckiego, obok 31 innych państw[11]. Narodowe Komitety Olimpijskie Niemiec Wschodnich i Zachodnich wystąpiły jako jedna ekipa, podobna sytuacja wystąpiła także na dwóch kolejnych igrzyskach[12].

Trzydzieści reprezentacji narodowych wystąpiło podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1960 w Squaw Valley[13], w tym pierwsza reprezentacja na zimowej olimpiadzie z Afryki, Południowa Afryka. Sześć ekip więcej przybyło do austriackiego Innsbrucku na Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1964[14].

Na igrzyskach w 1964 zorganizowanych we francuskim Grenoble wystąpiło 37 reprezentacji narodowych, w tym podzielone już Niemcy Wschodnie i Zachodnie[15]. Kolejne igrzyska pierwszy raz odbyły się poza Europą i Stanami Zjednoczonymi – Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1972 zorganizowano w japońskim Sapporo. Wśród reprezentowanych 35 państw znalazły się m.in. Filipiny, jako pierwsze z Azji Południowo-Wschodniej[16]. W 1976 igrzyska powróciły do Innsbrucku, gdzie w zawodach brali udział zawodnicy z 37 ekip państwowych[17]. Cztery lata później igrzyska zorganizowano już drugi raz w Lake Placid[18]. Wśród 37 państwach biorących w nich udział swój debiut w igrzyskach miała Chińska Republika Ludowa, przez co igrzyska te zostały zbojkotowane przez Republikę Chińską (Tajwan), która startowała już w dwóch wcześniejszych edycjach. Organizatorem igrzysk w 1984 było Sarajewo. Do SFR Jugosławii przybyli sportowcy z 49 państw[19], w tym z Portoryko i Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych, które były pierwszymi państwami karaibskimi biorącymi udział w zimowej olimpiadzie. Kolejne tropikalne państwa wysłały swe reprezentacje na Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1988 do kanadyjskiego Calgary; najbardziej znany był przypadek jamajskiej drużyny bobslejowej[20].

Lata obecne[edytuj | edytuj kod]

Wydarzenia wczesnych lat 90. spowodowały znaczny wzrost liczby państw występujących w igrzyskach olimpijskich. Podczas igrzysk w 1992 we francuskim Albertville wystąpiły 64 państwa, w tym jedna ekipa Niemiec (po ich zjednoczeniu w 1990) oraz zjednoczona drużyna Wspólnoty Niepodległych Państw, składająca się z sześciu byłych republik radzieckich[21]. Pierwszy raz od 1936 wystąpiły niezależnie państwa nadbałtyckie; także kilka byłych jugosłowiańskich republik rozpoczęło swoje olimpijskie starty w 1992.

W październiku 1986 MKOl postanowił przesunąć zimowe igrzyska olimpijskie na środek czteroletniego okresu Olimpiady, dwa lata po letniej edycji[22]. Decyzja ta weszła w życie podczas 17. Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1994, które zorganizowano w norweskiej miejscowości Lillehammer. Wzięło w nich udział 67 ekip narodowych, w tym powstałe po rozpadzie Czechosłowacji Czechy i Słowacja oraz niezależnie wszystkie byłe republiki radzieckie[23], natomiast ze względu na międzynarodowe sankcje względem wojny w Bośni i Hercegowinie do igrzysk nie dopuszczono ekipy narodowej Jugosławii.

Liczba państw uczestniczących w zimowych igrzyskach olimpijskich rosła w kolejnych edycjach; na zorganizowane japońskim Nagano Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1998 swych zawodników wysłały 72 państwa[24]. Na igrzyskach w amerykańskim Salt Lake City liczba ta wzrosła do 77[25], a cztery lata później, we włoskim Turynie, wyniosła ona 80[26][27]. Na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2010 w kanadyjskim Vancouver liczba ekip wyniosła 82[28].

Lista państw[edytuj | edytuj kod]

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Lista zawiera 103 z 205 istniejących obecnie Narodowych Komitetów Olimpijskich[29]. Wymienione zostały także trzyliterowe kody państw. Od lat 60. kody te są często używane przez MKOl i komitety organizacyjne igrzysk do identyfikacji Narodowych Komitetów Olimpijskich, na przykład w oficjalnych raportach igrzysk[30].

W kilku państw doszło do przemian politycznych; zostały one wyjaśnione w przypisach dolinkowanych do odpowiednich pozycji w tabeli. W tabeli także zawarto informacje o historycznych państwach, aby lepiej przedstawić wcześniejsze występy państw obecnie istniejących, powstałych po przemianach politycznych:

  • ZSRR – teraz reprezentowany przez piętnaście Narodowych Komitetów Olimpijskich, czternaście z nich startowało w ZIO;
  • NRD i RFN jako oddzielne zespoły podczas sześciu Olimpiad, lecz wystąpiły jako jedno państwo trzykrotnie;
  • Czechosłowacja – teraz reprezentowana przez dwa Narodowe Komitety Olimpijskie;
  • Jugosławia – teraz reprezentowana przez sześć Narodowych Komitetów Olimpijskich;
  • Serbia i Czarnogóra – teraz reprezentowana przez dwa Narodowe Komitety Olimpijskie.

Legenda[edytuj | edytuj kod]

24   W nagłówku tabeli; oznacza rok igrzysk (od 1924 do 2010)
Udział w poszczególnych igrzyskach
H Organizator danych igrzysk
[A] Dodatkowy komentarz wyjaśniający, link do przypisu
  Zaplanowane igrzyska w 1940 i 1944 odwołane z powodu II wojny światowej
  Komitet Olimpijski zastępujący bądź nadzorujący określone państwo w tych latach

Alfabetyczna lista państw[edytuj | edytuj kod]

Alfabetycznie: A B C D E F G H I J K L Ł M N P R S T U W Z

A[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Albania ALB
 Algieria ALG
 Andora AND
 Antyle Holenderskie AHO
 Argentyna ARG
 Armenia ARM jako ZSRR [a]
 Australia AUS
 Austria AUT H H
 Azerbejdżan AZE jako ZSRR

B[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Belgia BEL
 Bermudy BER
 Białoruś BLR jako ZSRR [a]
 Boliwia BOL
 Bośnia i Hercegowina BIH jako Jugosławia
 Brazylia BRA
 Bułgaria BUL

C[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Chile CHI
 Chiny CHN
 Chińskie Tajpej[b] TPE
 Chorwacja CRO jako Jugosławia
 Cypr CYP
 Czarnogóra MNE jako Jugosławia jako SCG
 Czechosłowacja TCH
 Czechy CZE jako Czechosłowacja

D[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Dania DEN

E[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Egipt EGY
 Estonia EST [c] jako ZSRR
 Etiopia ETH

F[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Fidżi FIJ
 Filipiny PHI
 Finlandia FIN
 Francja FRA H H H

G[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Ghana GHA
 Grecja GRE
 Gruzja GEO jako ZSRR
 Guam GUM
 Gwatemala GUA

H[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Hiszpania ESP
 Holandia NED
 Honduras HON
 Hongkong HKG

I[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Indie IND
 Iran IRI
 Irlandia IRL
 Islandia ISL
 Izrael ISR

J[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Jamajka JAM
 Japonia JPN H H
 Jugosławia[d] YUG H

K[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10
 Kajmany CAY
 Kamerun CMR
 Kanada CAN H H
 Kostaryka CRC
 Kazachstan KAZ jakoZSRR [a]
 Kenia KEN
 Kirgistan KGZ jako ZSRR
 Kolumbia COL
 Korea Południowa KOR
 Korea Północna PRK

L[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Liban LIB
 Liechtenstein LIE
 Litwa LTU jako ZSRR
 Luksemburg LUX

Ł[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Łotwa LAT jako ZSRR

M[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Macedonia Północna MKD jako Jugosławia
 Madagaskar MAD
 Meksyk MEX
 Mołdawia MDA jako ZSRR
 Monako MON
 Mongolia MGL
 Maroko MAR

N[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Nepal NEP
 Niemcy GER H
 NRD GDR [e] [e] [e]
 RFN FRG
 Norwegia NOR H H
 Nowa Zelandia NZL

P[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Pakistan PAK
 Peru PER
 Polska POL
 Portugalia POR
 Portoryko PUR

R[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10
 Południowa Afryka RSA
 Rosja RUS jako ZSRR [a]
 Rumunia ROU

S[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10
 Samoa Amerykańskie ASA
 San Marino SMR
 Senegal SEN
 Serbia SRB jako Jugosławia jako SCG
 Serbia i Czarnogóra[f] SCG jako Jugosławia
 Słowacja SVK jako Czechosłowacja
 Słowenia SLO jako Jugosławia
 Stany Zjednoczone USA H H H H
 Eswatini SWZ
 Szwecja SWE
 Szwajcaria SUI H H

T[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Tadżykistan TJK jako ZSRR
 Tajlandia THA
 Trynidad i Tobago TRI
 Turcja TUR

U[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 Ukraina UKR jako ZSRR [a]
 Urugwaj URU
 Uzbekistan UZB jako ZSRR [a]

W[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10
 Wenezuela VEN
 Węgry HUN
 Wielka Brytania GBR
 Włochy ITA H H
 Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych ISV [g]

Z[edytuj | edytuj kod]

Państwo Kod MKOl 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 94 98 02 06 10 14 18
 ZSRR URS [a]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g Po rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991, na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1992, własne reprezentacje wystawiło dziewięć z piętnastu byłych republik ZSRR. Estonia, Litwa i Łotwa brały udział w igrzyskach jako niezależne ekipy, a Armenia, Białoruś, Kazachstan, Rosja, Ukraina i Uzbekistan jako drużyna zjednoczona Wspólnoty Niepodległych Państw (EUN)[21].
  2. Przedstawiony jako Republika Chińska (ROC) w 1972[16] i 1976[17]. W 1979 MKOl jako określenie tego Narodowego Komitetu Olimpijskiego zaczął używać nazwy Chińskie Tajpej, która została zaakceptowana przez Chińską Republikę Ludową, chcącą rozpocząć starty w igrzyskach[31][32].
  3. Jeden łyżwiarz szybki z Estonii planował start w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1924 i niósł flagę państwową podczas ceremonii otwarcia, ale nie wystartował w zawodach[4].
  4. Królestwo Jugosławii (do 1929 oficjalnie jako Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców) wzięło udział w trzech igrzyskach przed II wojną światową. Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii także startowała pod nazwą Jugosławia. Aby zobaczyć szczegóły udziału tego państwa jako Federalnej Republiki Jugosławii, patrz: Serbia i Czarnogóra (SCG).
  5. a b c Niemcy w latach 1956–1964 brały udział w igrzyskach jako zjednoczona drużyna, reprezentująca Komitety Olimpijskie NRD i RFN[12], oznaczana kodem EUA[33]
  6. Federalna Republika Jugosławii, składająca się z Republiki Serbskiej i Republiki Czarnogóry, w 2003 została zrekonstytuowana jako Serbia i Czarnogóra. Podczas igrzysk w 1998[24] i 2002[25] państwo nadal było nazywane jako Jugosławia (YUG). Nazwy Serbia i Czarnogóra użyto podczas igrzysk w 2006[26][27], lecz już w 2010 państwa te były reprezentowane przez dwa oddzielne komitety olimpijskie.
  7. Anne Abernathy była jedynym zawodnikiem z Wysp Dziewiczych na igrzyskach w 2006, ale wycofała się z zawodów saneczkarskich po kontuzji podczas treningu[34].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. The Fourth Olympiad London 1908 Official Report. Londyn: British Olympic Association, maj 1909, s. 284–295.
  2. Olympic Games Antwerp 1920 – Official Report. Belgian Olympic Committee, 1957, s. 144, 168–170. (fr.).
  3. Decisions taken by the Technical Congress at Prague. „Official Bulletin of the International Olympic Committee”. 1, s. s. 17, styczeń 1926. Lozanna: Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-03-24]. 
  4. a b Les Jeux de la VIIIe Olympiade Paris 1924 – Rapport Officiel. Paryż: Librairie de France, s. 669. (fr.).
  5. Rapport Général du Comité Exécutif des IImes Jeux Olympiques d'hiver. Lozanna: Imprimerie du Léman, 1928, s. 7. (fr.).
  6. Official Report III Olympic Winter Games Lake Placid 1932. 1932, s. 70–72, 270.
  7. IV. Olympische Winterspiele 1936 Amtlicher Bericht. Berlin: Reichssportverlag, 1936, s. 272. (niem.).
  8. Carl Diem. The Fifth Olympic Winter Games Will Not Be Held. „Olympic Review”. 8, s. 8–10, styczeń 1940. Berlin: Międzynarodowy Instytut Olimpijski. [dostęp 2008-03-24]. 
  9. Rapport Général sur les Ves Jeux Olympiques d'hiver St-Moritz 1948. Lozanna: H. Jaunin, styczeń 1951, s. 11. (fr.).
  10. The Official Report of the Organising Committee of the VIth Winter Olympic Games 1952 at Oslo. Oslo: 1952.
  11. VII Olympic Winter Games Cortina d’Ampezzo 1956 Official Report. Rzym: Società Grafica Romana, s. 70.
  12. a b Berlioux, Monique. The Federal Republic of Germany and Olympism. „Olympic Review”. ss. 93–94, s. 290–306, lipiec–sierpień 1975. Lozanna: Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-02-08]. 
  13. VIII Olympic Winter Games Squaw Valley California 1960 Final Report. California Olympic Commission, s. 92.
  14. Offizieller Bericht der IX. Olympischen Winterspiele Innsbruck 1964. Wiedeń, Monachium: Österreichischer Bundesverlag für Unterricht, Wissenschaft und Kunst, 1967, s. 51. (niem.).
  15. Xth Winter Olympic Games Official Report. Comité d’Organisation des xèmes Jeux Olympiques d’Hiver de Grenoble, 1969, s. 399.
  16. a b The Official Report of XIth Winter Olympic Games, Sapporo 1972. The Organizing Committee for the Sapporo Olympic Winter Games, 1973, s. 228–229.
  17. a b XII.Olympische Winterspiele Innsbruck 1976 Final Report. Organizing Committee for the XIIth Winter Olympic Games 1976 at Innsbruck, s. 163.
  18. Final Report XIII Olympic Winter Games. Ed Lewi Associates, 1980.
  19. Official Report of the Organising Committee of the XlVth Winter Olympic Games 1984 at Sarajevo. Sarajewo: Oslobodenje, 1984, s. 89–90.
  20. XV Olympic Winter Games Official Report. Calgary Olympic Development Association, 1988, s. 621–645. ISBN 0-921060-26-2.
  21. a b Results. W: Official Report of the XVI Winter Olympic Games of Albertville and Savoie. s. 3. ISBN 2-9507109-0-5.
  22. Gafner, Raymond. Decisions of the 91st IOC Session. „Olympic Review”. 229–230, s. s. 651, listopad–grudzień 1986. Lozanna: Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-03-31]. 
  23. Volume IV. W: Official Report of the XVII Olympic Winter Games. 1994, s. 63.
  24. a b Volume Three Competition Results and Participants. W: The XVIII Olympic Winter Games Official Report. The Organizing Committee for the XVIII Olympic Winter Games, Nagano 1998, 1998, s. 12. ISBN 4-7840-9827-5.
  25. a b Official Report of the XIX Olympic Winter Games. Salt Lake Organizing Committee, 2002. ISBN 0-9717961-0-6.
  26. a b Turin 2006. Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-03-18].
  27. a b Turin 2006 Winter Olympics - Countries Index. Yahoo! Sports. [dostęp 2008-03-18].
  28. List of participating countries. Yahoo! Sports. [dostęp 2010-02-13].
  29. Narodowe Komitety Olimpijskie. Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-03-11].
  30. Bill Mallon, Karlsson, Ove. Skróty MKOl dla Narodowych Komitetów Olimpijskich. „Journal of Olympic History”. 2 (12), s. str. 25–28, maj 2004. [dostęp 2008-02-08]. 
  31. Berlioux, Monique. China and Olympism. „Olympic Review”. 190–191, s. str. 583–592, sierpień–wrzesień 1983. Lozanna: Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-02-08]. 
  32. Gerald Chan. The „Two-Chinas” Problem and the Olympic Formula. „Pacific Affairs”. 3 (58), s. str. 473–490, jesień 1985. Vancouver: University of British Columbia. DOI: 10.2307/2759241. 
  33. Olympic Medal Winners. Międzynarodowy Komitet Olimpijski. [dostęp 2008-03-13].
  34. Olympics: 'Grandma Luge' crashes out. CNN.com, 2006-02-13. [dostęp 2008-04-01].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]