Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa - organizacja państwowa zajmująca się kultywowaniem pamięci walki i męczeństwa narodu polskiego, a także innymi miejscami martyrologii na ziemiach polskich.
- utworzona na mocy ustawy sejmowej z 2 lipca 1947
- podlega Ministrowi Kultury (od 21 stycznia 1988 działała przy Prezesie Rady Ministrów)
- działalność jest finansowana z budżetu państwa
- członków Rady na 4-letnią kadencję powołuje Prezes Rady Ministrów (od czerwca 2001 przewodniczącym Rady jest Władysław Bartoszewski)
- ustawowe zadania realizuje instytucja państwowa - Biuro Rady, kierowane przez etatowego sekretarza (od 1 września 1992 funkcję tę sprawuje Andrzej Przewoźnik)
Zadania Rady
- opieka nad miejscami walk i męczeństwa,
- upamiętnianie faktów, wydarzeń i postaci związanych z walką,
- organizowanie obchodów rocznic wydarzeń związanych walką i męczeństwem,
- inicjowanie wydawnictw i wystaw popularyzujących miejsca i osoby związane z walkami i męczeństwem,
- organizowanie i sprawowanie opieki nad miejscami i obiektami pamięci narodowej, szczególnie nad cmentarzami wojennymi w Polsce i za granicą a także nad muzeami- miejscami pamięci (w Oświęcimiu-Brzezince, na Majdanku, w Sztutowie, Rogoźnicy, Łambinowicach, Radogoszczy, Żabikowie)
Przewodniczący Rady
- 1947-1953 - Zygmunt Balicki (wiceminister komunikacji)
- 1954-1960 - Kazimierz Banach (wiceprezes NK ZSL, członek Rady Państwa)
- 1960-1981 - Janusz Wieczorek (szef Urzędu Rady Ministrów)
- 1982-1983 - Stanisław Marcinkowski (sekretarz stanu w Urzędzie Rady Ministrów)
- 1984-1985 - gen. dyw. Wacław Jagas (zastępca Głównego Inspektora Obrony Terytorialnej)
- 1985-1990 - gen. dyw. pil. Roman Paszkowski (były dowódca Wojsk OPK)
- 1990-2000 - Stanisław Broniewski (były Naczelnik "Szarych Szeregów")
- od 2001 - Władysław Bartoszewski (były minister spraw zagranicznych)
Sekretarze Generalni Rady
- 1949-1954 - Marian Kryński (dyrektor gabinetu Ministra Kultury i Sztuki)
- 1954-1960 - prof. Ludwik Rajewski
- 1960-1976 - Józef Pietrusiński (dyrektor w Urzędzie Rady Ministrów)
- 1980-1985 - gen. dyw. Czesław Czubryt-Borkowski (były szef Wojsk OPL MON)
- 1985-1989 - prof. Bohdan Rymaszewski
- 1989-1990 - gen. bryg. dr Mieczysław Cygan (były wojewoda gdański)
- 1990-1992 - Wiesław Jan Wysocki
- od 1992 - Andrzej Przewoźnik
Członkowie Rady (kadencja 1988-1990)
Skład Rady mianowanej w dniu 30 czerwca 1988 przez premiera Zbigniewa Messnera.
przewodniczący:
- gen. broni pil. Roman Paszkowski
wiceprzewodniczący:
- gen. dyw. Czesław Czubryt-Borkowski
- gen. broni Zygmunt Huszcza
- Krystyna Marszałek-Młyńczyk - wiceminister kultury i sztuki
- Anna Przecławska - prof. Uniwersytetu Warszawskiego
- Czesław Przewoźnik - wiceminister budownictwa
- gen. bryg. Albin Żyto - zastępca szefa Głównego Zarządu Politycznego WP
sekretarz generalny:
- Bohdan Rymaszewski - prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
członkowie:
- płk Marian Anysz - b. wiceminister oświaty i wychowania
- Łukasz Balcer - minister sprawiedliwości
- Lesław Bartelski - pisarz, wiceprezes Rady Naczelnej ZBoWiD
- Zbigniew Bednarowicz - scenograf, prezes Polskiego Związku Artystów Plastyków
- płk Witold Biegański - pisarz, historyk wojskowości
- Dyonizy Biliński - dyplomata, ambasador PRL w Pakistanie
- Stanisław Bohdanowicz - były Naczelnik ZHP
- Leon Brodowski - członek Zarządu Głównego Stowarzyszenia PAX
- Barbara Bujalska
- Maria Bukowska - Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
- Kazimierz Burża
- Bohdan Chmielewski - rzeźbiarz
- gen. bryg. MO Józef Chomętowski - przedstawiciel MSW
- Bronisław Chromy - rzeźbiarz
- gen. bryg. Mieczysław Cygan - wojewoda gdański
- Zbigniew Czajkowski - publicysta katolicki, wiceprzewodniczący Zarządu Głównego Stowarzyszenia PAX
- gen. dyw. Jan Czapla (generał) - b. wiceminister spraw zagranicznych
- Karol Czejarek - dyrektor Departamentu Książki i Bibliotek Ministerstwa Kultury i Sztuki
- Andrzej Czerkawski
- Lucjan Drzewiecki
- prof. Krzysztof Dunin-Wąsowicz
- prof. Eugeniusz Duraczyński - historyk
- Edward Dziadosz - dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku
- gen. bryg. Rudolf Dzipanov - b. komendant Wojskowego Instytutu Historycznego im. W. Wasilewskiej
- Józef Fajkowski - b. wiceminister kultury i sztuki, ambasador PRL w Finlandii
- Mojżesz Finkelstein - prezes Kongregacji Wyznania Mojżeszowego
- prof. Aleksander Gieysztor - prezes PAN, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie
- Andrzej Gordon - prezes Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznawczego
- Włodzimierz Goszczyński
- Janina Grabowska-Chałka - dyrektor Państwowego Muzeum Stutthof
- Roman Guła - MSZ
- Wiesław Gwiżdż - prezes Polskiego Związku Katolicko-Społecznego
- Włodzimierz Haupe - reżyser
- prof. Witold Hensel - archeolog, dyrektor Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk
- Emil Herbst - b. prezes Zarządu Głównego RSW Prasa-Książka-Ruch
- Zygmunt Hoffman - przedstawiciel Żydowskiego Instytutu Historycznego
- Tadeusz Hyla - b. wiceminister handlu wewnętrznego i usług
- Bogdan Jachacz - prezes Polskiej Agencji Prasowej
- Weronika Jackowska - b. sekretarz Zarządu Głównego Ligi Kobiet Polskich
- płk prof. Emil Jadziak - Akademia Sztabu Generalnego
- gen. dyw. Wacław Jagas - były zastępca Głównego Inspektora Obrony Terytorialnej
- Leon Janczak - prezes Ludowej Spółdzielni Wydawniczej
- Stanisław Karolkiewicz - działacz środowiska byłych żołnierzy Armii Krajowej, prezes Fundacji Ochrony Zabytków
- gen. bryg. Franciszek Kamiński - legendarny dowódca Batalionów Chłopskich
- gen. broni Józef Kamiński - prezes Zarządu Głównego ZBoWiD
- Stanisław Kania - Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
- Władysław Kata - zastępca kierownika Wydziału Nauki i Oświaty KC PZPR
- Marian Kazubski - wiceprezes Związku Inwalidów Wojennych PRL
- prof. Kazimierz Kąkol - dyrektor Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
- Edmund Kiełczewski
- Józef Klasa - sekretarz generalny Towarzystwa Łączności z Polakami za Granicą "Polonia"
- Jan Kniwo
- Dobrosław Kobielski - dyrektor - redaktor naczelny Krajowej Agencji Wydawniczej
- Zenon Komender - przewodniczący Stowarzyszenia PAX, zastępca przewodniczącego Rady Państwa PRL
- Kazimierz Koś - doradca ministra spraw zagranicznych
- Edward Kotowski - Urząd do spraw Wyznań
- Ryszard Kotlarek
- gen. bryg. pil. Józef Kowalski - były prezes Polskich Linii Lotniczych LOT
- Stefan Koziaczy - wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych
- płk prof. Eugeniusz Kozłowski - historyk wojskowości, zastępca komendanta Wojskowego Instytutu Historycznego
- ks. bp. Adam Kuczma - superintendent naczelny Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, prezes Polskiej Rady Ekumenicznej
- Stanisław Kujda - b. wiceminister do spraw kombatantów
- Czesław Kulesza - prezes Towarzystwo Opieki nad Majdankiem
- gen. broni Józef Kuropieska - były dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego
- Aleksander Kwaśniewski - minister ds. młodzieży
- Adam Langer - przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej Stronnictwa Demokratycznego
- płk Witold Lisowski - dyrektor Muzeum Wojska Polskiego
- Zygmunt Ładkowski - b. prezes Towarzystwa Opieki nad Majdankiem
- płk Witold Łokuciewski - as lotnictwa myśliwskiego II wojny światowej
- Mikołaj Łomacki - zastępca redaktora naczelnego tygodnika ZBoWiD "Za Wolność i Lud"
- Bogdan Łysak - działacz Stronnictwa Demokratycznego
- Stanisław Mach - wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli
- prof. Jarema Maciszewski - rektor Akademii Nauk Społecznych, członek KC PZPR
- Bolesław Maćkowiak - wiceminister rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej
- prof. Tadeusz Maklakiewicz - kompozytor
- gen. dyw. Brunon Marchewka - prezes Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych
- Sławomir Marczuk - wiceminister finansów
- prof. Władysław Markiewicz - socjolog, członek PAN
- Tadeusz Matusiak - dyrektor w Urzędzie Rady Ministrów
- Jan Meysztowicz - pisarz, członek Trybunału Stanu
- Edmund Męclewski - dziennikarz, poseł na Sejm PRL
- Bogusław Miernik - dyrektor generalny MSZ
- Lucjan Motyka - były minister kultury i sztuki, prezes Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem
- płk Marian Mozgawa - b. dyrektor generalny MSW
- Roman Muranyi
- Józef Musioł - wiceminister sprawiedliwości
- prof. Ryszard Nazarewicz
- Andrzej Nusbek - pełnomocnik ds. kombatantów
- Zdzisław Osiński
- Andrzej Ozga - Sekretarz Generalny Rady Towarzystw Przyjaźni z Narodami
- Andrzej Pieniak - działacz ZHP
- Marian Podkowiński - prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL
- Tadeusz Polak - dyrektor Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków
- płk Tadeusz Popławski
- Zygmunt Prugar-Ketling - dyrektor Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie
- płk Janusz Przymanowski - pisarz
- Andrzej Przypkowski - pisarz
- Sławomir Radiukiewicz
- Anna Rosel-Kicińska - dyrektor generalny Komitetu ds. Radia i Telewizji
- gen. dyw. Edwin Rozłubirski
- Aleksandra Rudy - dyrektor Muzeum Gross-Rosen
- Zbigniew Rydzicki
- Jan Sałkowski
- Jerzy Schonborn - dyrektor Zespołu Programowego Komitetu ds. Kinematografii
- gen. bryg. Jan Siuchniński - były dowódca Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW
- gen. dyw. Franciszek Skibiński - jeden z dowódców Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie podczas II wojny światowej
- gen. bryg. pil. Stanisław Skalski - as lotnictwa polskiego podczas II wojny światowej
- Rafał Skąpski - Sekretarz Generalny Narodowej Rady Kultury
- Andrzej Skoczylas
- Zygmunt Skrzydlewski - sekretarz generalny Stowarzyszenia Architektów RP
- Eugeniusz Skrzypek - prezes Wydawnictwa "Sport i Turystyka"
- Kazimierz Smoleń - dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
- Marek Smoleński - dyrektor Departamentu Plastyki Ministerstwa Kultury i Sztuki
- Mieczysław Sobkiewicz
- gen. bryg. Włodzimierz Sokorski - były minister kultury i sztuki
- Marian Sołtysiak - prezes Towarzystwa Opieki nad Zabytkami
- płk Władysław Stasiak - weteran PSZ na Zachodzie
- Henryk Stawicki - architekt - urbanista
- gen. poż. Andrzej Stefanowski - komendant główny Straży Pożarnych
- Bronisław Stępień - wiceprezes Zarządu Głównego RSW Prasa-Książka-Ruch
- gen. dyw. Sebastian Strzałkowski - były zastępca Głównego Kwatermistrza WP
- prof. Bohdan Suchodolski - przewodniczący Narodowej Rady Kultury
- Zygmunt Surowiec - sekretarz Rady Państwa PRL
- prof. Józef Szajna - scenograf
- prof. Jan Szczepański - socjolog, były członek Rady Państwa PRL
- Jerzy Szczygielski - zastępca Naczelnika ZHP
- Piotr Szokało
- Stanisław Srokowski - pisarz
- Krzysztof Szumski - dyrektor Departamentu Konsularnego MSZ
- Anna Szydłowska
- ks. biskup Jan Śrutwa - biskup pomocniczy diecezji lubelskiej
- Walter Świerc - dyrektor Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu
- płk Zbigniew Święcicki - Wojskowy Instytut Historyczny
- Jan Tarkiewicz
- płk Julian Tobiasz - Akademia Spraw Wewnętrznych
- gen. broni Tadeusz Tuczapski - prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Kraju
- Alojzy Twardecki
- Antoni Uherek - przedstawiciel Środowiska b. Powstańców Śląskich
- Henryk Urbanowicz - dyrektor Pracowni Sztuk Plastycznych
- Jerzy Waldorff - działacz społeczny
- gen. bryg. Tadeusz Walichnowski - komendant Akademii Spraw Wewnętrznych
- gen. bryg. Zygmunt Walter-Janke - były komendant Obwodu Śląskiego Armii Krajowej
- Miłosz Wilkanowicz - publicysta katolicki
- Maciej Wirowski - szef Kancelarii Sejmu PRL
- Stanisław Wisłocki - dyrygent
- Jerzy Wodzyński - przewodniczący Związku Kadetów II RP
- Michał Wojewódzki - pisarz
- Ryszard Wojna - dziennikarz, poseł na Sejm PRL
- płk prof. Lech Wyszczelski - historyk wojskowości
- Edward Zachajkiewicz - przewodniczący Państwowego Arbitrażu Gospodarczego
- płk Andrzej Zbyszewski - pisarz, b. dyrektor Gabinetu Wojskowego Przewodniczącego Rady Państwa PRL
- płk Juliusz Zielak
- Adam Zieliński - prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
- gen. dyw. Jan Zieliński (generał) - dyrektor generalny Centralnego Urzędu Planowania
- Tadeusz Zielniewicz - Generalny Konserwator Zabytków
- Andrzej Zientarski - Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
- płk Stefan Zwoliński - Wojskowy Instytut Historyczny
- Józef Zych - przewodniczący Krajowej Rady Radców Prawnych
- Aleksander Żółkiewski - dyrektor w Ministerstwie Kultury i Sztuki
- Wojciech Żukrowski - pisarz, prezes Związku Literatów Polskich
- łącznie ok. 180 osobistości ze świata polityki, wojska, nauki i kultury.
Literatura
- "Pamięć wiecznie żywa. 40 lat działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa", Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Warszawa 1988
- "Rzeczpospolita", 1 lipca 1988, str. 1
- "Wojskowy Przegląd Historyczny", 1988, nr 3
- "25 Społecznego Komitetu Budowy Pomnika - Szpitala Centrum Zdrowia Dziecka", Warszawa 1998