Oskar Lange: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Aight 2009 (dyskusja | edycje) drobne techniczne |
Aight 2009 (dyskusja | edycje) drobne techniczne |
||
Linia 73: | Linia 73: | ||
{{Rada Państwa (1965–1969)}} |
{{Rada Państwa (1965–1969)}} |
||
{{Rada Państwa (1961–1965)}} |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
Wersja z 00:05, 6 lut 2018
Oskar Lange | |
Data i miejsce urodzenia |
27 lipca 1904 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
2 października 1965 |
Poseł IV kadencji Sejmu PRL | |
Okres |
od 30 maja 1965 |
Przynależność polityczna | |
Odznaczenia | |
Oskar Ryszard Lange (ur. 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 października 1965 w Londynie) – polski ekonomista i polityk, poseł na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek KC PZPR i Rady Państwa PRL, członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958 roku[1].
Życiorys
W II Rzeczypospolitej
Był synem przemysłowca. „Twórczość Jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei socjalizmu zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami”[2]. W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego, a następnie w Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie. W przeciągu lat 1922–1926 przez rok studiował na Uniwersytecie Poznańskim i przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1928 roku obronił rozprawę doktorską pt. Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924-1932 uzyskując stopień naukowy doktora. W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagiellońskim swoją pracę habilitacyjną Statystyczne badania koniunktury gospodarczej. Studiował również na uniwersytecie w Londynie.
W latach 1926–1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się teorią statystyki. Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku. Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej[3] Od 1927 roku był członkiem PPS.
Za granicą
W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko powrócił na katedrę statystyki do Krakowa, a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na Uniwersytet Stanforda. W latach 1938–1945 wykładał na Uniwersytecie w Chicago. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS, jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce.
W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona[4]. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega Bolesława Geberta do współpracy z NKWD jako agent wpływu o pseudonimie Friend (z ang. przyjaciel)[5]. W 1944 roku na zaproszenie Związku Patriotów Polskich przyleciał do Moskwy, gdzie spotkał się z Józefem Stalinem[6]. Po powrocie do USA spotkał się z premierem Stanisławem Mikołajczykiem i poinformował o misji w ZSRR prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta.
W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora Polski Ludowej w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej Radzie Bezpieczeństwa. Uchwałą Prezydium KRN z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[7].
W Polsce Ludowej
Należał do Rady Naczelnej PPS (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) oraz Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta PAN. Od 1948 roku był członkiem Komitetu Centralnego PZPR.
W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty PAN. Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.
W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1965 członek Rady Państwa. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych[8]. Zastępca przewodniczącego Rady Państwa od lutego 1957 r. Od 1956 r. profesor UW, w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów, a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955–1956) i Cejlonu (1959).
Od 1947 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) oraz przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.
W 1964 roku został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej[9] oraz przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia[10].
Zajmował się ekonomią polityczną, statystyką, ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną. Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964).
Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach[11].
Upamiętnienie
Jego imieniem nazwana została główna aula Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Do czasu wejścia w życie ustawy dekomunizacyjnej z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w Warszawie (zmieniona na ulicę premiera Tomasza Arciszewskiego[12]), Częstochowie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), Koszalinie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), Jeleniej Górze (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), Bydgoszczy (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. Jana Henryka Żychonia)[13], Jaworznie (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. Feliksa Kamińskiego) oraz w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim (zmieniona po konsultacjach społecznych w 2017 na ulicę Wandy Panfil). W 2017 ulicę jego imienia w Katowicach przemianowano na ul. ks. Wiktora Matejczyka (w dzielnicy Murcki)[14]. Lange był patronem także techników ekonomicznych w Gdyni, Kielcach, Szczecinie, Zielonej Górze, Bytomiu, Chorzowie, Wodzisławiu Śląskim, Ciechanowie (do marca 2015), Elblągu, Grudziądzu, Mogilnie, Nowym Sączu, Siedlcach, Zamościu i Zawierciu.
Imię Oskara Langego nosiła do czasu przekształcenia się w Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu także Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu[15].
W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Lange w Pałacu Staszica w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego.
Film New Poland o powiązaniach Langego z wywiadem ZSRR
W 2010 roku powstał film dokumentalny pt. New Poland w reżyserii Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna, który porusza wątek pracy Oskara Langego oraz Bolesława Geberta dla wywiadu radzieckiego podczas ich działalności w Stanach Zjednoczonych.
Przypisy
- ↑ Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.
- ↑ Komitet Wydana Dzieł Oskara Langego: Przedmowa. W: Oskar Lange Dzieła. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973, s. 21.
- ↑ Oskar Lange Dzieła; Tom 1 kapitalizm, PWE 1973; s. 21.
- ↑ http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.
- ↑ Sławomir Cenckiewicz, Oskar Lange po stronie Sowietów, „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.
- ↑ Tomaszowianin profesor Oskar Lange, „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 16, poz. 35
- ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 62. ISBN 83-7066-208-0.
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, nr 170 z 20 lipca 1964.
- ↑ „Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 44–45. ISBN 83-217-2641-0.
- ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10130.
- ↑ Nowi patroni ulic 13/12/2017. Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy. [dostęp 2017-12-23].
- ↑ UCHWAŁA NR XLVIII/894/17 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 26 października 2017 r. w sprawie zmiany nazw ulic położonych na terenie miasta Katowice bip.katowice.eu (pol.) [dostęp 2017-12-31]
- ↑ Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o nadaniu nowej nazwy Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu (Dz.U. z 2008 r. nr 66, poz. 401).
Linki zewnętrzne
- Biografia w Encyclopædia Britannica (ang.)
- Biografia w Concise Encyclopedia of Economics (ang.)
- Biografia w New School for Social Research (ang.)
- Biografia w International Institute of Social Studies of Erasmus University Rotterdam (ang.)
- Lange podczas wojny
- Lange a PKWN
- Powojenna kariera Langego
- Co to jest ekonomia
- ISNI: 0000000090117034
- VIAF: 73855940
- LCCN: n50039995
- GND: 118569384
- NDL: 00446834
- BnF: 11910955t
- SUDOC: 026964317
- NLA: 36524254
- NKC: kup20030000055425
- BNE: XX971219
- NTA: 068446985
- BIBSYS: 90143370
- CiNii: DA00552211
- Open Library: OL12624A
- PLWABN: 9810537908805606
- NUKAT: n94200801
- J9U: 987007309618305171
- PTBNP: 79160
- CANTIC: a19596285
- NSK: 000177093
- CONOR: 24158307
- ΕΒΕ: 131495
- BLBNB: 000261703
- KRNLK: KAC199615898
- LIH: LNB:8Nb;=BO
- WorldCat: lccn-n50039995
- Członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej (1944–1948)
- Polscy ekonomiści
- Polscy cybernetycy
- Polscy marksiści
- Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)
- Posłowie z okręgu Warszawa Śródmieście (PRL)
- Rektorzy Szkoły Głównej Handlowej
- Ambasadorowie Polski w Stanach Zjednoczonych
- Ambasadorowie PRL
- Politycy Polskiej Partii Socjalistycznej (1919–1939)
- Członkowie Komitetu Centralnego PZPR
- Członkowie Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Członkowie Rady Państwa PRL
- Polscy działacze spółdzielczy
- Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Wykładowcy Szkoły Głównej Handlowej
- Wykładowcy Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Ludzie urodzeni w Tomaszowie Mazowieckim
- Urodzeni w 1904
- Zmarli w 1965