Dione (księżyc)

Dione
	; Zdjęcie Dione z sondy Cassini, ukazujące charakterystyczne białe linie – wielkie lodowe klify.
Planeta	Saturn
Odkrywca	Giovanni Cassini
Data odkrycia	21 marca 1684
	Charakterystyka orbity
Półoś wielka	377 415 km
Mimośród	0,0022
Okres obiegu	2,737 d
Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a	0,028°
Długość węzła wstępującego	290,415°
Argument perycentrum	284,315°
Anomalia średnia	322,232°
	Własności fizyczne
Średnica równikowa	1118 km
Masa	1,096×1021 kg
Średnia gęstość	1,50 g/cm³
Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni	0,231 m/s²
Prędkość ucieczki	0,510 km/s
Okres obrotu wokół własnej osi	synchroniczny
Jasność obserwowana; (z Ziemi)	10m
Temperatura powierzchni	87 K
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dione (Saturn IV ) – czwarty pod względem wielkości księżyc Saturna. Został odkryty przez Giovanniego Cassiniego wraz z Tetydą w roku 1684. Jego nazwa pochodzi z mitologii greckiej. Dione była matką Afrodyty.

Ten naturalny satelita krąży wokół Saturna po orbicie kołowej, z okresem obiegu 65 godzin 41 minut i 5 sekund. Dwa nieregularne księżyce Saturna, Helena i Polideukes, poruszają się po tej samej orbicie co Dione w punktach Lagrange’a, są to więc tzw. księżyce trojańskie. Helena znajduje się w punkcie L₄ orbity, a Polideukes w punkcie L₅. Dione jest ponadto w rezonansie orbitalnym 1:2 z Enceladusem.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Giovanni Cassini nazwał cztery odkryte przez siebie księżyce (Tetyda, Dione, Rea, Japet) imieniem Sidera Lodoicea (gwiazdami Ludwika) na cześć króla Ludwika XIV. Astronomowie zwykle nadawali księżycom nazwy odnoszące się do planety, wokół której krążyły, np. Tytan został nazwany Saturn VI. Jednak nazwy siedmiu największych księżyców pochodzą od Johna Herschela (syna Williama Herschela, odkrywcy Urana oraz księżyców Mimasa i Enceladusa). Po raz pierwszy zostały użyte w jego publikacji Rezultaty Astronomicznych Obserwacji z 1847^[2].

Charakterystyka fizyczna[edytuj | edytuj kod]

Mapa Dione wykonana w maju 2008 przez sondę Cassini-Huygens

Dione jest księżycem lodowym, zbudowanym w większości z wodnego lodu z domieszką materiału skalnego. Pod warstwą lodu znajduje się skalne jądro. Dione ma zróżnicowaną powierzchnię. Na półkuli zwróconej w kierunku Saturna przeważającą część krajobrazu stanowią kratery uderzeniowe. Na drugiej półkuli Dione widać sieć linii biegnących przez całą półkulę. Są to lodowe klify, zapewne pochodzenia tektonicznego, wysokie nawet na kilkaset metrów. Do największych z nich należą Carthage Linea i Palatine Linea. Większość nazw utworów powierzchniowych Dione pochodzi z Eneidy Wergiliusza.

W 2010 sonda Cassini-Huygens wykryła bardzo cienką warstwę zjonizowanego tlenu (O+
2) rozciągającą się nad księżycem. Gęstość tej śladowej atmosfery, określanej mianem egzosfery, wynosi jedynie jeden jon na 11 centymetrów sześciennych (w jednym metrze sześciennym jest ich około 90 000, czyli 5 bilionów razy mniej niż na Ziemi)^[3]^[4]. Oznacza to, że egzosfera Dione jest tak gęsta jak atmosfera Ziemi na wysokości 480 kilometrów^[3], czyli daleko poza granicą przestrzeni kosmicznej.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
Księżyce Saturna – zestawienie podstawowych danych
Największe księżyce Saturna: Tytan, Rea, Japet, Tetyda i Enceladus

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-22]. (ang.).
↑ Observations of the Satellites of Saturn. W: John Herschel: Results of astronomical observations made during the years 1834, 5, 6, 7, 8, at the Cape of Good Hope; being the completion of a telescopic survey of the whole surface of the visible heavens, commenced in 1825. Londyn: Smith, Elder and Co., 1847, s. 415. [dostęp 2016-02-22].
↑ ^a ^b Saturn's Icy Moon Dione Has Oxygen Atmosphere. Space, 2012-03-02. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ Odkryto tlen w atmosferze jednego z księżyców Saturna. Odkrywcy, 2012-03-05. [dostęp 2013-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-18)]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Dione. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2009-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-19)].
Dione. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).
Nazwane struktury na powierzchni Dione. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS, NASA. [dostęp 2016-02-22]. (ang.).

[ssd-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-22]. (ang.).

[herschel-2] Observations of the Satellites of Saturn. W: John Herschel: Results of astronomical observations made during the years 1834, 5, 6, 7, 8, at the Cape of Good Hope; being the completion of a telescopic survey of the whole surface of the visible heavens, commenced in 1825. Londyn: Smith, Elder and Co., 1847, s. 415. [dostęp 2016-02-22].

[space-3] Saturn's Icy Moon Dione Has Oxygen Atmosphere. Space, 2012-03-02. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).

[odkrywcy-4] Odkryto tlen w atmosferze jednego z księżyców Saturna. Odkrywcy, 2012-03-05. [dostęp 2013-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-18)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

Księżyce pasterskie (6)	S/2009 S 1 Pan Daphnis Atlas Prometeusz wątpliwe S/2004 S 6 S/2004 S 4 S/2004 S 3 Pandora
Księżyce koorbitalne (2)	Epimeteusz Janus
Pierścień G (1)	Aegaeon
Alkyonidy (3)	Methone Anthe Pallene
Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4)	Mimas Enceladus Tetyda Telesto Kalipso Dione Helena Polideukes
Duże zewnętrzne (4)	Rea Tytan Hyperion Japet
Grupa inuicka (15)	Kiviuq Ijiraq S/2019 S 1 S/2005 S 4 S/2020 S 1 Paaliaq S/2004 S 31 Saturn LX Siarnaq S/2020 S 3 Tarkek S/2019 S 14 S/2020 S 4 S/2020 S 5 S/2019 S 6
Grupa nordycka (100)	Febe S/2006 S 20 S/2006 S 9 Skadi S/2007 S 2 S/2007 S 7 S/2007 S 5 S/2004 S 37 S/2004 S 47 S/2004 S 40 S/2019 S 2 S/2019 S 3 S/2020 S 7 Skoll S/2004 S 41 S/2019 S 4 S/2020 S 2 S/2004 S 42 Greip Hyrrokkin S/2004 S 13 S/2004 S 17 S/2007 S 6 Mundilfari S/2006 S 1 Jarnsaksa S/2006 S 10 S/2004 S 43 S/2019 S 5 Narvi Gridr Bergelmir Suttungr S/2004 S 44 S/2006 S 11 S/2004 S 12 Eggther S/2004 S 7 Hati S/2004 S 45 S/2006 S 13 Bestla S/2004 S 46 S/2019 S 8 Angrboda Farbauti Beli Thrymr S/2019 S 7 Gerd S/2007 S 3 S/2007 S 9 S/2019 S 11 S/2019 S 9 Aegir S/2019 S 10 S/2019 S 12 S/2019 S 13 S/2005 S 5 S/2006 S 3 S/2020 S 6 S/2006 S 14 S/2019 S 15 Skrymir Gunnlod S/2006 S 15 S/2004 S 28 S/2020 S 8 Alvaldi S/2006 S 16 S/2004 S 50 Kari S/2004 S 48 Fenrir S/2006 S 17 Surtur S/2004 S 39 S/2004 S 49 Geirrod Imir Loge S/2019 S 17 S/2006 S 18 S/2006 S 19 S/2019 S 19 S/2019 S 20 S/2019 S 18 S/2019 S 16 S/2004 S 36 S/2004 S 53 Thiazzi S/2004 S 21 Saturn LXIV S/2020 S 10 Fornjot S/2004 S 51 S/2020 S 9 S/2019 S 21 S/2004 S 52 Saturn LVIII
Grupa galijska (7)	Albioriks S/2007 S 8 Bebhionn Erriapus Tarvos S/2006 S 12 S/2004 S 24

Główne księżyce	Mimas Enceladus Tetyda Dione Rea Tytan Hyperion Japet
Charakterystyka	Pierścienie Księżyce
Badania Saturna	Pioneer 11 Program Voyager Cassini-Huygens
Inne tematy	Planetoidy przecinające orbitę Saturna