August Zaleski
Data i miejsce urodzenia |
30 września 1883 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
7 kwietnia 1972 |
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie | |
Okres |
od 9 czerwca 1947 |
Poprzednik | |
Następca | |
Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP | |
Okres |
od 23 sierpnia 1941 |
Poprzednik | |
Minister spraw zagranicznych na Uchodźstwie | |
Okres |
od 30 września 1939 |
Poprzednik | |
Następca | |
Minister spraw zagranicznych | |
Okres |
od 15 maja 1926 |
Poprzednik | |
Następca | |
Poseł RP we Włoszech | |
Okres |
od 5 kwietnia 1922 |
Poprzednik |
Maciej Loret (chargé d'affaires ad interim)[1] |
Następca | |
Odznaczenia | |
August Zaleski (ur. 30 września 1883 w Warszawie, zm. 7 kwietnia 1972 w Londynie)[2] – polski polityk i dyplomata, dwukrotny minister spraw zagranicznych, Prezydent RP na Uchodźstwie, wolnomularz[3].
Życiorys
Absolwent Gimnazjum Praskiego w Warszawie z 1901. Przed I wojną światową ukończył studia na London School of Economics. Pracował przez pewien czas jako bibliotekarz w Bibliotece Ordynacji Krasińskich. W 1917 podjął w Londynie stałe wykłady z literatury i języka polskiego, związał się z ruchem wolnomularskim[4]. W czasie wojny jego misją było przekonanie Brytyjczyków, że akcja Piłsudskiego nie jest wymierzona w zachodnie mocarstwa Ententy, tylko w Rosję.
Po odzyskaniu niepodległości był dyplomatą akredytowanym w Szwajcarii, Grecji, Włoszech. Brał udział w pracach Ligi Narodów. Po przewrocie majowym był we wszystkich rządach do 1932 ministrem spraw zagranicznych. Na tym stanowisku podpisał konwencję w sprawie niewolnictwa i Pakt Brianda-Kellogga, których Polska była jednym z państw założycielskich. W latach 1928–1935 zasiadał w Senacie II i III kadencji. Pełnił także funkcję szefa Rady Nadzorczej Banku Handlowego w Warszawie oraz prezesa Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej.
We wrześniu 1939, po zajęciu terytorium Polski przez Wehrmacht i Armię Czerwoną (w konsekwencji agresji Niemiec i ZSRR) zbiegł z kraju; dostawszy się do Francji został ministrem spraw zagranicznych w Rządzie RP na uchodźstwie (drugi rząd Władysława Sikorskiego).
Po podaniu się do dymisji w lipcu 1941 w proteście przeciw układowi Sikorski-Majski, sposobowi jego negocjacji i pominięciu ministra spraw zagranicznych przy formułowaniu i zawarciu układu, został szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.
W 1947, po śmierci Raczkiewicza, objął urząd prezydenta RP na Uchodźstwie. Ponieważ uprzednio wyznaczonym następcą prezydenta RP był Tomasz Arciszewski, zmiana ta wywołała spory w środowisku polskiej emigracji politycznej. PPS nie przeciwstawiła się objęciu urzędu przez Augusta Zaleskiego, choć pociągnęło to za sobą dymisję rządu Arciszewskiego. W 1954, po zakończeniu siedmioletniej kadencji, większość polityków emigracyjnych (w tym generałowie Władysław Anders i Tadeusz Bór-Komorowski) wypowiedziała posłuszeństwo Zaleskiemu. Po zakończeniu kadencji Prezydent Zaleski zdecydował pozostać na swoim urzędzie, do czego prawo dawała mu konstytucja kwietniowa[5]. Jednym z argumentów do których się odwołał, była tzw. sprawa Bergu, w którą zamieszane były ugrupowania opozycyjne wobec Zaleskiego[6].
Uznając, że przedłużając pozakonstytucyjnie swoją kadencję złamał akt zjednoczenia narodowego, utworzyła w 1954, z poparciem emigracyjnej Rady Jedności Narodowej, Radę Trzech – substytucyjną kolegialną głowę państwa, urzędującą aż do śmierci Augusta Zaleskiego w 1972. W skład Rady Trzech wchodzili początkowo: Władysław Anders, Tomasz Arciszewski i hr. Edward Raczyński. Po śmierci Tomasza Arciszewskiego jego miejsce w Radzie Trzech zajął Tadeusz Bór-Komorowski. Zwolennikiem Zaleskiego pozostał (do swego powrotu do kraju w 1956) Stanisław Cat-Mackiewicz.
24 lutego 1971 Zaleski wyznaczył swym następcą Stanisława Ostrowskiego[7]. Po śmierci Zaleskiego w 1972 Rada Trzech rozwiązała się, uznając legalność jego nominacji.
August Zaleski został pochowany na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii.
Od grudnia 2015 roku jego portret wraz z portretami pozostałych Prezydentów RP na uchodźstwie wisi na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie[8].
Odznaczenia
2 maja 1923 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[9][10]. 11 listopada 1935, „za wybitne zasługi dla Państwa”, został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski[11]. Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta RP August Zaleski z dniem 9 czerwca 1947 został kawalerem Orderu Orła Białego[12]. IV Rada Rzeczypospolitej Polskiej na swoim pierwszym posiedzeniu 9 listopada 1968 jednomyślnie uchwaliła, że prezydent August Zaleski swą przeszło 50-letnią służbą dla Polski dobrze zasłużył się Ojczyźnie[13].
Odznaczony m.in.
- węgierskim Orderem Zasługi I klasy (1928)[9][14],
- chilijskim Orderem Zasługi I klasy (1931)[9][15],
- estońskim Orderem Krzyża Orła I klasy (1931)[16],
- portugalskim Orderem Chrystusa I klasy (1931)[17],
- francuskim Orderem Legii Honorowej I i III klasy[9],
- włoskim Orderem śś. Maurycego i Łazarza I klasy[9],
- włoskim Orderem Korony I klasy[9],
- łotewskim Orderem Trzech Gwiazd I klasy[9],
- szwedzkim Orderem Gwiazdy Polarnej I klasy[9],
- belgijskim Orderem Leopolda I klasy[9],
- hiszpańskim Orderem Karola III I klasy[9],
- czechosłowackim Orderem Lwa Białego I klasy[9],
- norweskim Orderem św. Olafa I klasy[9],
- fińskim Orderem Białej Róży I klasy[9],
- papieskim Orderem Grobu Świętego I klasy[9],
- jugosłowiańskim Orderem Orła Białego I klasy (1931)[9],
- jugosłowiańskim Orderem Korony I klasy[9][18],
- rumuńskim Orderem Gwiazdy I i II klasy[9],
- chińskim Orderem Kłosa Złotego I klasy[9].
W 1930 został kawalerem Wielkiego Krzyża Magistralnego kawalerów maltańskich[19].
Przypisy
- ↑ Po zakończeniu 11 czerwca 1921 misji Konstantego Skirmunta w związku z objęciem stanowiska ministra spraw zagranicznych.
- ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 30. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 215. ISBN 83-01-14365-7.
- ↑ Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 340. ISBN 83-07-00069-6.
- ↑ Przemysław Waingertner: Mason ofiarny. [dostęp 24 maja 2008]. (pol.).
- ↑ art. 13 i art. 24 Konstytucji II Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935r. Dz.U. z 1935 r. nr 30, poz. 227
- ↑ Rafał Habielski, Polski Londyn, Wrocław 2000, s. 93.
- ↑ Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Nr 2 z 25 lutego 1971 r.. [dostęp 23 kwietnia 2017].
- ↑ Uczciliśmy pamięć Prezydentów RP na Uchodźstwie [online], www.msz.gov.pl [dostęp 2016-10-04] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 831.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308
- ↑ Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Wyd. Białystok 1995. s. 55
- ↑ Uchwała Rady Rzeczypospolitej Polskiej z 7 grudnia 1968 r. o stwierdzeniu, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej August Zaleski zasłużył się dobrze Ojczyźnie. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 46, Nr 7 z 31 grudnia 1968.
- ↑ Podpisanie traktatu polsko-węgierskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 278 z 2 grudnia 1928.
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 12, s. 201, 1931.
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-10-23]. (est.).
- ↑ Cidadãos estrangeiros agraciados com ordens portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2 maja 2011]. (port.).
- ↑ Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 4 grudnia 1931.
- ↑ Paweł Czerwiński, Zakon Maltański i stosunki jego z Polską na przestrzeni dziejów, s. 175
Bibliografia
- Dariusz Matelski: Losy insygniów władzy Drugiej Rzeczypospolitej (11 grudnia 1922 – 22 grudnia 1990), [w:] Wojskowość – bezpieczeństwo wychowanie. Księga jubileuszowa profesora Lecha Wyszczelskiego w 70. rocznicę urodzin, t. II, Siedlce 2012, s. 59-78
- Absolwenci London School of Economics
- Bibliotekarze Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie
- Członkowie Kapituły Orderu Orła Białego (władze RP na uchodźstwie)
- Członkowie Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej
- Kawalerowie maltańscy
- Ministrowie spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej
- Ministrowie spraw zagranicznych Rządu RP na uchodźstwie
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z bankowością w II Rzeczypospolitej
- Polacy – Komandorzy Legii Honorowej
- Polacy – odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej
- Polacy odznaczeni Orderem Białej Róży Finlandii
- Polacy odznaczeni Orderem Chrystusa (Portugalia)
- Polacy odznaczeni Orderem Grobu Świętego
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Polarnej (Szwecja)
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Karola III
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Jugosłowiańskiej
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Orła
- Polacy odznaczeni Orderem Leopolda (Belgia)
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem Orła Białego (Serbia)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Olafa
- Polacy odznaczeni Orderem Świętych Maurycego i Łazarza
- Polacy odznaczeni Orderem Trzech Gwiazd
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Chile)
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Węgry)
- Pochowani na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark
- Politycy sanacji
- Polscy wolnomularze (II Rzeczpospolita)
- Prezydenci Polski
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej we Włoszech
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Grecji
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Szwajcarii
- Senatorowie II kadencji (1928–1930)
- Senatorowie III kadencji (1930–1935)
- Urodzeni w 1883
- Zmarli w 1972
- Ludzie urodzeni w Warszawie