Siemiatycze: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Linia 56: Linia 56:


==Historia==
==Historia==
====Historia do 1795 roku====
Historia miasta sięga połowy [[XV wiek]]u, kiedy wyodrębniają się pierwsze dobra siemiatyckie. W [[1431]] zostaje wydany przywilej na budowę cerkwi pod wezwaniem św. Trójcy, a wokół wzgórza cerkiewnego formuje się osada (obecnie na dawnym miejscu stoi wzniesiona w [[1866]] roku murowana cerkiew pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła). Już w [[1527]] roku dobra siemiatyckie obejmują 7 wsi. W styczniu [[1542]] [[Zygmunt August]] wydaje dokument zezwalający Siemiatyczom na korzystanie z prawa magdeburskiego ([[prawa miejskie]]). Korzysta z tego prawa Stanisław Tęczyński, który [[2 kwietnia]] [[1542]] wprowadza władze miejskie i zleca pracę nad organizacją miasta i jego kolonizacją. W [[1580]] roku w Siemiatyczach było 26 domów rynkowych, 186 domów ulicznych, 32 chałupy oraz 40 domów z zagrodami. Ogółem 282 domów zamieszkiwało 1900 osób. Siemiatycze zaliczały się wtedy do miast średniej wielkości w województwie podlaskim. Na rok [[1582]] datuje się początki osadnictwa żydowskiego na terenie Siemiatycz.
Historia miasta sięga połowy [[XV wiek]]u, kiedy wyodrębniają się pierwsze dobra siemiatyckie. W [[1431]] zostaje wydany przywilej na budowę cerkwi pod wezwaniem św. Trójcy, a wokół wzgórza cerkiewnego formuje się osada (obecnie na dawnym miejscu stoi wzniesiona w [[1866]] roku murowana cerkiew pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła). Już w [[1527]] roku dobra siemiatyckie obejmują 7 wsi. W styczniu [[1542]] [[Zygmunt August]] wydaje dokument zezwalający Siemiatyczom na korzystanie z prawa magdeburskiego ([[prawa miejskie]]). Korzysta z tego prawa Stanisław Tęczyński, który [[2 kwietnia]] [[1542]] wprowadza władze miejskie i zleca pracę nad organizacją miasta i jego kolonizacją. W [[1580]] roku w Siemiatyczach było 26 domów rynkowych, 186 domów ulicznych, 32 chałupy oraz 40 domów z zagrodami. Ogółem 282 domów zamieszkiwało 1900 osób. Siemiatycze zaliczały się wtedy do miast średniej wielkości w województwie podlaskim. Na rok [[1582]] datuje się początki osadnictwa żydowskiego na terenie Siemiatycz.


Linia 62: Linia 63:
Od [[1758]] Siemiatycze przechodzą w posiadanie księżnej [[Anna Jabłonowska|Anny z Sapiehów Jabłonowskiej]]. Następuje rozbudowa miasta. W tym samym roku wielki pożar niszczy większość zabudowań, w tym kościół. W roku [[1772]] na polecenie księżnej dokonano rozbiórki starego drewnianego ratusza, a w jego miejsce postawiono nowy murowany budynek. Ratusz miał cztery skrzydła i wewnętrzny prostokątny dziedziniec z niewielkim budynkiem wagi w środkowej części. W obrębie budynku uwzględniono miejsce na stragany (tzw. kramy). W [[1775]] roku liczba domostw w Siemiatyczach wynosiła 285, Siemiatycze były pod tym względem piątym miastem na całym Podlasiu po [[Międzyrzec Podlaski|Międzyrzecu]], [[Węgrów|Węgrowie]], [[Tykocin|Tykocinie]] i [[Ciechanowiec|Ciechanowcu]].
Od [[1758]] Siemiatycze przechodzą w posiadanie księżnej [[Anna Jabłonowska|Anny z Sapiehów Jabłonowskiej]]. Następuje rozbudowa miasta. W tym samym roku wielki pożar niszczy większość zabudowań, w tym kościół. W roku [[1772]] na polecenie księżnej dokonano rozbiórki starego drewnianego ratusza, a w jego miejsce postawiono nowy murowany budynek. Ratusz miał cztery skrzydła i wewnętrzny prostokątny dziedziniec z niewielkim budynkiem wagi w środkowej części. W obrębie budynku uwzględniono miejsce na stragany (tzw. kramy). W [[1775]] roku liczba domostw w Siemiatyczach wynosiła 285, Siemiatycze były pod tym względem piątym miastem na całym Podlasiu po [[Międzyrzec Podlaski|Międzyrzecu]], [[Węgrów|Węgrowie]], [[Tykocin|Tykocinie]] i [[Ciechanowiec|Ciechanowcu]].


W [[1777]] roku w Siemiatyczach rozpoczęto budowę siedziby księżnej [[Anna Jabłonowska|Anny Jabłonowskiej]]. Pałac mieścił w swych murach okazałe zbiory zoologiczne i botaniczne, dzieła sztuki medalierskiej, [[Miedzioryt|miedzioryty]] i inne. W pałacu gościł między innymi król [[Stanisław August Poniatowski|Stanisław August]], dostojnicy oraz ludzie nauki: [[Stanisław Staszic|Staszic]], [[Hugo Kołłątaj|Kołłątaj]]. Jest to także prawdopodobny rok umieszczenia posągów [[Sfinks|Sfinksów]] na sarkofagowych cokołach bramy pałacowej, które po rekonstrukcji można oglądać obecnie. W [[1795]] roku Siemiatycze zostają objęte [[Zabór pruski|zaborem pruskim]]. Okres [[1797]]-[[1801]] to lata budowy [[Synagoga|Bożnicy Żydowskiej]], która w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] zostanie spalona.
W [[1777]] roku w Siemiatyczach rozpoczęto budowę siedziby księżnej [[Anna Jabłonowska|Anny Jabłonowskiej]]. Pałac mieścił w swych murach okazałe zbiory zoologiczne i botaniczne, dzieła sztuki medalierskiej, [[Miedzioryt|miedzioryty]] i inne. W pałacu gościł między innymi król [[Stanisław August Poniatowski|Stanisław August]], dostojnicy oraz ludzie nauki: [[Stanisław Staszic|Staszic]], [[Hugo Kołłątaj|Kołłątaj]]. Jest to także prawdopodobny rok umieszczenia posągów [[Sfinks|Sfinksów]] na sarkofagowych cokołach bramy pałacowej, które po rekonstrukcji można oglądać obecnie.
====Lata 1775-1918====
W [[1795]] roku Siemiatycze zostają objęte [[Zabór pruski|zaborem pruskim]]. Okres [[1797]]-[[1801]] to lata budowy [[Synagoga|Bożnicy Żydowskiej]], która w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] zostanie spalona.


[[7 lipca]] [[1807]] r. na mocy [[Traktat tylżycki|traktatu tylżyckiego]] Siemiatycze przyłączono do [[Imperium Rosyjskie|Cesarstwa Rosyjskiego]]. W [[1825]] Siemiatycze zamieszkiwało 1945 osób. W mieście stało 20 budynków murowanych, 330 drewnianych, 2 manufaktury, 10 sklepów, 40 szynków, łaźnia i dwa parki miejskie. W [[1861]] roku gmina siemiatycka obejmowała 25 wiosek i przysiółków. 6-7 lutego [[1863]] to data [[Bitwa Siemiatycka|bitwy pod Siemiatyczami]], rozegranej pomiędzy oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez Lewandowskiego, [[Władysław Cichorski|Cichorskiego]] i [[Roman Rogiński|Rogińskiego]] a wojskiem rosyjskim pod przywództwem gen. Maniukina. Bitwa rozegrała się na miejscowym cmentarzu i w jego okolicach (obecnie między ulicami Ciechanowiecką i Powstania Styczniowego). W wyniku dużej przewagi ogniowej Rosjan i nieudolnego dowodzenia oddziałami powstańczymi bitwa zakończyła się klęską. Po odniesionym zwycięstwie Rosjanie w odwecie ograbili i spalili miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ pałac Jabłonowskich, którego nigdy potem nie odbudowywano.
[[7 lipca]] [[1807]] r. na mocy [[Traktat tylżycki|traktatu tylżyckiego]] Siemiatycze przyłączono do [[Imperium Rosyjskie|Cesarstwa Rosyjskiego]]. W [[1825]] Siemiatycze zamieszkiwało 1945 osób. W mieście stało 20 budynków murowanych, 330 drewnianych, 2 manufaktury, 10 sklepów, 40 szynków, łaźnia i dwa parki miejskie. W [[1861]] roku gmina siemiatycka obejmowała 25 wiosek i przysiółków.
6-7 lutego [[1863]] to data [[Bitwa Siemiatycka|bitwy pod Siemiatyczami]], rozegranej pomiędzy oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez Lewandowskiego, [[Władysław Cichorski|Cichorskiego]] i [[Roman Rogiński|Rogińskiego]] a wojskiem rosyjskim pod przywództwem gen. Maniukina. Bitwa rozegrała się na miejscowym cmentarzu i w jego okolicach (obecnie między ulicami Ciechanowiecką i Powstania Styczniowego). W wyniku dużej przewagi ogniowej Rosjan i nieudolnego dowodzenia oddziałami powstańczymi bitwa zakończyła się klęską. Po odniesionym zwycięstwie Rosjanie w odwecie ograbili i spalili miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ pałac Jabłonowskich, którego nigdy potem nie odbudowywano.


1865-1866 – [[29 kwietnia]] poświęcono kamień węgielny pod budowę murowanej [[cerkiew (budynek)|cerkwi prawosławnej]] na wzgórzu obok nadwyrężonego budynku drewnianego. Budowę ukończono w [[1866]] roku. [[2 listopada]] nowa cerkiew została wyświęcona pod wezwaniem ś.ś. Piotra i Praksedy. W [[1897]] roku społeczeństwo Siemiatycz stanowili: 75% [[żydzi]], 15% [[katolicyzm|katolicy]], blisko 10% [[Prawosławie|prawosławnych]] oraz nieliczni [[ewangelicy]]. W roku [[1900]] nieopodal [[Synagoga|synagogi]] powstaje neobarokowy Przyszkółek (Dom Talmudyczny). Po wojnie w budynku tym mieściło się między innymi państwowe przedszkole, później przez dłuższy czas był siedzibą Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Anny Jabłonowskiej, aktualnie znajduje się tam Zasadnicza Szkoła Zawodowa. W budynku po koszarach zorganizowano jednoklasową szkołę cerkiewno-parafialną, przekształconą później w dwuklasową.
1865-1866 – [[29 kwietnia]] poświęcono kamień węgielny pod budowę murowanej [[cerkiew (budynek)|cerkwi prawosławnej]] na wzgórzu obok nadwyrężonego budynku drewnianego. Budowę ukończono w [[1866]] roku. [[2 listopada]] nowa cerkiew została wyświęcona pod wezwaniem ś.ś. Piotra i Praksedy. W [[1897]] roku społeczeństwo Siemiatycz stanowili: 75% [[żydzi]], 15% [[katolicyzm|katolicy]], blisko 10% [[Prawosławie|prawosławnych]] oraz nieliczni [[ewangelicy]]. W roku [[1900]] nieopodal [[Synagoga|synagogi]] powstaje neobarokowy Przyszkółek (Dom Talmudyczny). Po wojnie w budynku tym mieściło się między innymi państwowe przedszkole, później przez dłuższy czas był siedzibą Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Anny Jabłonowskiej, aktualnie znajduje się tam Zasadnicza Szkoła Zawodowa. W budynku po koszarach zorganizowano jednoklasową szkołę cerkiewno-parafialną, przekształconą później w dwuklasową.
====[[II Rzeczpospolita]]====

W roku [[1921]] Siemiatycze liczyły 5694 mieszkańców (6816 os. w 1931). Orientacyjny skład społeczeństwa był następujący: 65% [[żydzi]], 25,7% [[katolicyzm|katolicy]], 9% [[Prawosławie|prawosławni]]. Za [[Polacy|Polaków]] uważało się 33%, do narodowości [[Żydzi|żydowskiej]] przynależność deklarowało ok. 61% i [[Białorusini|białoruskiej]] ok. 5%. Orientacyjnie w mieście mieszkało ok. 26% [[Polacy|Polaków]], 65% [[Żydzi|Żydów]], 8% [[Białorusini|Białorusinów]]. Gminę siemiatycką zamieszkiwało 10 676 osób, 54% prawosławnych, 45% katolików, Polacy stanowili połowę ludności, druga połowa to Białorusini.
W roku [[1921]] Siemiatycze liczyły 5694 mieszkańców (6816 os. w 1931). Orientacyjny skład społeczeństwa był następujący: 65% [[żydzi]], 25,7% [[katolicyzm|katolicy]], 9% [[Prawosławie|prawosławni]]. Za [[Polacy|Polaków]] uważało się 33%, do narodowości [[Żydzi|żydowskiej]] przynależność deklarowało ok. 61% i [[Białorusini|białoruskiej]] ok. 5%. Orientacyjnie w mieście mieszkało ok. 26% [[Polacy|Polaków]], 65% [[Żydzi|Żydów]], 8% [[Białorusini|Białorusinów]]. Gminę siemiatycką zamieszkiwało 10 676 osób, 54% prawosławnych, 45% katolików, Polacy stanowili połowę ludności, druga połowa to Białorusini.
====II Wojna światowa====

[[11 września]] [[1939]] oddziały niemieckie wkraczają do Siemiatycz i zajmują miasto. Od [[17 września|17]] do [[20 września]] [[1939]] teren jest opuszczany przez Niemców ustępujących przed wkraczającymi oddziałami radzieckimi. Podczas okupacji i wycofywania się Niemcy dokonują aktów przemocy i terroryzują okoliczną ludność. W [[1940]] Rosjanie wystawiają w Siemiatyczach pomnik [[Włodzimierz Lenin|Lenina]], by uczcić przyłączenie miasta do terytorium [[Białoruska SRR|Białoruskiej Republiki Sowieckiej]]. Pomnik zniszczyli Niemcy w [[1941]]. 1941 – W trakcie potyczek z oddziałami radzieckimi i okupacji dochodzi do licznych morderstw ludności cywilnej, przeprowadzono pacyfikacje i palenia okolicznych wsi. Niemcy często "karzą" ludność polską za straty jakie ponoszą w wyniku prowadzonych walk, nie oszczędzając osób w podeszłym wieku i dzieci. Następuje ostateczne zniszczenie siemiatyckiego ratusza, jednego z bardziej okazałych budynków tego typu w rejonie. Ratusz nie został odbudowany, a jego ruiny po zasypaniu ziemią zmieniły się w park w centrum miasta.
[[11 września]] [[1939]] oddziały niemieckie wkraczają do Siemiatycz i zajmują miasto. Od [[17 września|17]] do [[20 września]] [[1939]] teren jest opuszczany przez Niemców ustępujących przed wkraczającymi oddziałami radzieckimi. Podczas okupacji i wycofywania się Niemcy dokonują aktów przemocy i terroryzują okoliczną ludność. W [[1940]] Rosjanie wystawiają w Siemiatyczach pomnik [[Włodzimierz Lenin|Lenina]], by uczcić przyłączenie miasta do terytorium [[Białoruska SRR|Białoruskiej Republiki Sowieckiej]]. Pomnik zniszczyli Niemcy w [[1941]]. 1941 – W trakcie potyczek z oddziałami radzieckimi i okupacji dochodzi do licznych morderstw ludności cywilnej, przeprowadzono pacyfikacje i palenia okolicznych wsi. Niemcy często "karzą" ludność polską za straty jakie ponoszą w wyniku prowadzonych walk, nie oszczędzając osób w podeszłym wieku i dzieci. Następuje ostateczne zniszczenie siemiatyckiego ratusza, jednego z bardziej okazałych budynków tego typu w rejonie. Ratusz nie został odbudowany, a jego ruiny po zasypaniu ziemią zmieniły się w park w centrum miasta.


W sierpniu okupanci tworzą w Siemiatyczach [[getto]] (w kwadracie ulic: Górnej, Wysokiej, Koszarowej i Słowiczyńskiej) głównie dla ludności żydowskiej z Siemiatycz i okolic. W getcie zgromadzono 4,2 tys. osób, byli to mieszkańcy Siemiatycz i okolicznych wsi. W [[1942]] roku następuje likwidacja siemiatyckiego getta (pierwsza deportacja [[2 września|2]] – [[9 września]] [[1942]]), jego mieszkańcy trafiają głównie do obozu zagłady [[Treblinka (KL)|Treblinka II]] (ok. 90 km od Siemiatycz), gdzie zostają zamordowani wraz z 750 tys. innych więźniów. W okresie wojny miasto utraciło 60% zabudowy mieszkalnej i około 50% budynków użyteczności publicznej, zniszczeniu (także celowemu) uległy zakłady przemysłowe i elektrownia. Tuż po wyzwoleniu szacowano ludność miasta na 3000 osób (40% stanu z roku [[1939]] – 7850 os.). Po powrocie części mieszkańców w 1946 roku ludność Siemiatycz liczyła 4106 osób, 52% stanu z 1939 roku. Niemal całkowitej zagładzie uległa ludność żydowska, stanowiąca przed wojną 60% mieszkańców Siemiatycz.
W sierpniu okupanci tworzą w Siemiatyczach [[getto]] (w kwadracie ulic: Górnej, Wysokiej, Koszarowej i Słowiczyńskiej) głównie dla ludności żydowskiej z Siemiatycz i okolic. W getcie zgromadzono 4,2 tys. osób, byli to mieszkańcy Siemiatycz i okolicznych wsi. W [[1942]] roku następuje likwidacja siemiatyckiego getta (pierwsza deportacja [[2 września|2]] – [[9 września]] [[1942]]), jego mieszkańcy trafiają głównie do obozu zagłady [[Treblinka (KL)|Treblinka II]] (ok. 90 km od Siemiatycz), gdzie zostają zamordowani wraz z 750 tys. innych więźniów. W okresie wojny miasto utraciło 60% zabudowy mieszkalnej i około 50% budynków użyteczności publicznej, zniszczeniu (także celowemu) uległy zakłady przemysłowe i elektrownia. Tuż po wyzwoleniu szacowano ludność miasta na 3000 osób (40% stanu z roku [[1939]] – 7850 os.). Po powrocie części mieszkańców w 1946 roku ludność Siemiatycz liczyła 4106 osób, 52% stanu z 1939 roku. Niemal całkowitej zagładzie uległa ludność żydowska, stanowiąca przed wojną 60% mieszkańców Siemiatycz.
====[[PRL]]====

W roku [[1952]] z południowej części powiatu bielskiego wyodrębniono nowy powiat ze stolicą w Siemiatyczach. Siemiatycze pozostają miastem powiatowym do roku [[1975]]. [[1 maja]] [[1973]] w siemiatyckiej cerkwi wybucha pożar. Budynek nie zostaje doszczętnie zniszczony, ogień powoduje jednak znaczne straty, ucierpiało wyposażenie cerkwi i ikony. [[12 lipca]] wyremontowaną cerkiew wyświęcił metropolita warszawski [[Bazyli (metropolita warszawski i całej Polski)|Bazyli]]. W [[1975]] roku oddano do użytku pierwszy siemiatycki zalew. Aktualnie są 3 zbiorniki. W [[1990]] ukazuje się pierwszy numer "Głosu Siemiatycz", czasopisma regionalnego, pierwotnie czarno-białego, od kwietnia 2000 wydawanego co tydzień w kolorowej szacie graficznej. [[14 października]] [[1998]] miasto odwiedził prawosławny patriarcha Konstantynopola [[Bartłomiej (patriarcha Konstantynopola)|Bartłomiej I]], który w asyście metropolity [[Sawa (metropolita warszawski i całej Polski)|Sawy]] dokonał uroczystego aktu wmurowania kamienia węgielnego w przygotowany już fundament nowej cerkwi pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego. Nie był to jedyny wysoki prawosławny dostojnik, jaki odwiedził Siemiatycze. [[18 sierpnia]] [[2001]] do miasta przybył Patriarcha Aleksandrii i całej Afryki [[Piotr VII]]. W wyniku reformy administracyjnej w [[1999]] powiat siemiatycki zostaje reaktywowany, obejmując gminy: [[gmina Drohiczyn|Drohiczyn]], [[Gmina Dziadkowice|Dziadkowice]], [[Gmina Grodzisk|Grodzisk]], [[Gmina Mielnik|Mielnik]], [[Gmina Milejczyce|Milejczyce]], [[Gmina Nurzec-Stacja|Nurzec-Stacja]], [[Gmina Perlejewo|Perlejewo]], [[Gmina Siemiatycze|Siemiatycze]]. Powiat jest częścią [[Województwo podlaskie|województwa podlaskiego]], ze stolicą w [[Białystok|Białymstoku]].
W roku [[1952]] z południowej części powiatu bielskiego wyodrębniono nowy powiat ze stolicą w Siemiatyczach. Siemiatycze pozostają miastem powiatowym do roku [[1975]]. [[1 maja]] [[1973]] w siemiatyckiej cerkwi wybucha pożar. Budynek nie zostaje doszczętnie zniszczony, ogień powoduje jednak znaczne straty, ucierpiało wyposażenie cerkwi i ikony. [[12 lipca]] wyremontowaną cerkiew wyświęcił metropolita warszawski [[Bazyli (metropolita warszawski i całej Polski)|Bazyli]]. W [[1975]] roku oddano do użytku pierwszy siemiatycki zalew. Aktualnie są 3 zbiorniki.
====Po roku 1989====
W [[1990]] ukazuje się pierwszy numer "Głosu Siemiatycz", czasopisma regionalnego, pierwotnie czarno-białego, od kwietnia 2000 wydawanego co tydzień w kolorowej szacie graficznej. [[14 października]] [[1998]] miasto odwiedził prawosławny patriarcha Konstantynopola [[Bartłomiej (patriarcha Konstantynopola)|Bartłomiej I]], który w asyście metropolity [[Sawa (metropolita warszawski i całej Polski)|Sawy]] dokonał uroczystego aktu wmurowania kamienia węgielnego w przygotowany już fundament nowej cerkwi pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego. Nie był to jedyny wysoki prawosławny dostojnik, jaki odwiedził Siemiatycze. [[18 sierpnia]] [[2001]] do miasta przybył Patriarcha Aleksandrii i całej Afryki [[Piotr VII]]. W wyniku reformy administracyjnej w [[1999]] powiat siemiatycki zostaje reaktywowany, obejmując gminy: [[gmina Drohiczyn|Drohiczyn]], [[Gmina Dziadkowice|Dziadkowice]], [[Gmina Grodzisk|Grodzisk]], [[Gmina Mielnik|Mielnik]], [[Gmina Milejczyce|Milejczyce]], [[Gmina Nurzec-Stacja|Nurzec-Stacja]], [[Gmina Perlejewo|Perlejewo]], [[Gmina Siemiatycze|Siemiatycze]]. Powiat jest częścią [[Województwo podlaskie|województwa podlaskiego]], ze stolicą w [[Białystok|Białymstoku]].


==[[Grafika:Obiekt zabytkowy znak.svg|20px|zabytki]] Zabytki==
==[[Grafika:Obiekt zabytkowy znak.svg|20px|zabytki]] Zabytki==

Wersja z 19:16, 15 lut 2007

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Burmistrz

Powierzchnia

36,25 km²

Populacja (2006)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Strona internetowa

Siemiatycze (biał. Сямятычы) to miasto i gmina w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, położone nad rzeką Kamionką (prawy dopływ Bugu). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Położenie

Siemiatycze są położone we wschodniej Polsce, w południowej części województwa podlaskiego i 64 km od Siedlec.

Historia

Historia do 1795 roku

Historia miasta sięga połowy XV wieku, kiedy wyodrębniają się pierwsze dobra siemiatyckie. W 1431 zostaje wydany przywilej na budowę cerkwi pod wezwaniem św. Trójcy, a wokół wzgórza cerkiewnego formuje się osada (obecnie na dawnym miejscu stoi wzniesiona w 1866 roku murowana cerkiew pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła). Już w 1527 roku dobra siemiatyckie obejmują 7 wsi. W styczniu 1542 Zygmunt August wydaje dokument zezwalający Siemiatyczom na korzystanie z prawa magdeburskiego (prawa miejskie). Korzysta z tego prawa Stanisław Tęczyński, który 2 kwietnia 1542 wprowadza władze miejskie i zleca pracę nad organizacją miasta i jego kolonizacją. W 1580 roku w Siemiatyczach było 26 domów rynkowych, 186 domów ulicznych, 32 chałupy oraz 40 domów z zagrodami. Ogółem 282 domów zamieszkiwało 1900 osób. Siemiatycze zaliczały się wtedy do miast średniej wielkości w województwie podlaskim. Na rok 1582 datuje się początki osadnictwa żydowskiego na terenie Siemiatycz.

W latach 1655-1660 rozwój miasta zostaje zahamowany przez "Potop". Blisko 30% społeczności traci życie. Zniszczenie przez szwedów Mielnika i Drohiczyna sprawia, że wzrasta znaczenie Siemiatycz. W roku 1710-1711 "wielki pomór" lub inaczej "morowe powietrze" (epidemia cholery) dziesiątkuje ludność, a pozostali przy życiu chronią się w pobliskiej cerkwi na Grabarce, która od tej pory zyskuje sławę cudownego miejsca. W roku 1727 zgromadzenie misjonarzy przejęło prowadzenie parafii rzymskokatolickiej. Misjonarze założyli i sprawowali opiekę nad szkołą i przytułkiem dla starców i kalek, prowadzili także działalność charytatywną. Przed kościołem zostaje wzniesiona brama z figurą św. Michała Archanioła.

Od 1758 Siemiatycze przechodzą w posiadanie księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej. Następuje rozbudowa miasta. W tym samym roku wielki pożar niszczy większość zabudowań, w tym kościół. W roku 1772 na polecenie księżnej dokonano rozbiórki starego drewnianego ratusza, a w jego miejsce postawiono nowy murowany budynek. Ratusz miał cztery skrzydła i wewnętrzny prostokątny dziedziniec z niewielkim budynkiem wagi w środkowej części. W obrębie budynku uwzględniono miejsce na stragany (tzw. kramy). W 1775 roku liczba domostw w Siemiatyczach wynosiła 285, Siemiatycze były pod tym względem piątym miastem na całym Podlasiu po Międzyrzecu, Węgrowie, Tykocinie i Ciechanowcu.

W 1777 roku w Siemiatyczach rozpoczęto budowę siedziby księżnej Anny Jabłonowskiej. Pałac mieścił w swych murach okazałe zbiory zoologiczne i botaniczne, dzieła sztuki medalierskiej, miedzioryty i inne. W pałacu gościł między innymi król Stanisław August, dostojnicy oraz ludzie nauki: Staszic, Kołłątaj. Jest to także prawdopodobny rok umieszczenia posągów Sfinksów na sarkofagowych cokołach bramy pałacowej, które po rekonstrukcji można oglądać obecnie.

Lata 1775-1918

W 1795 roku Siemiatycze zostają objęte zaborem pruskim. Okres 1797-1801 to lata budowy Bożnicy Żydowskiej, która w czasie II wojny światowej zostanie spalona.

7 lipca 1807 r. na mocy traktatu tylżyckiego Siemiatycze przyłączono do Cesarstwa Rosyjskiego. W 1825 Siemiatycze zamieszkiwało 1945 osób. W mieście stało 20 budynków murowanych, 330 drewnianych, 2 manufaktury, 10 sklepów, 40 szynków, łaźnia i dwa parki miejskie. W 1861 roku gmina siemiatycka obejmowała 25 wiosek i przysiółków. 6-7 lutego 1863 to data bitwy pod Siemiatyczami, rozegranej pomiędzy oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez Lewandowskiego, Cichorskiego i Rogińskiego a wojskiem rosyjskim pod przywództwem gen. Maniukina. Bitwa rozegrała się na miejscowym cmentarzu i w jego okolicach (obecnie między ulicami Ciechanowiecką i Powstania Styczniowego). W wyniku dużej przewagi ogniowej Rosjan i nieudolnego dowodzenia oddziałami powstańczymi bitwa zakończyła się klęską. Po odniesionym zwycięstwie Rosjanie w odwecie ograbili i spalili miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ pałac Jabłonowskich, którego nigdy potem nie odbudowywano.

1865-1866 – 29 kwietnia poświęcono kamień węgielny pod budowę murowanej cerkwi prawosławnej na wzgórzu obok nadwyrężonego budynku drewnianego. Budowę ukończono w 1866 roku. 2 listopada nowa cerkiew została wyświęcona pod wezwaniem ś.ś. Piotra i Praksedy. W 1897 roku społeczeństwo Siemiatycz stanowili: 75% żydzi, 15% katolicy, blisko 10% prawosławnych oraz nieliczni ewangelicy. W roku 1900 nieopodal synagogi powstaje neobarokowy Przyszkółek (Dom Talmudyczny). Po wojnie w budynku tym mieściło się między innymi państwowe przedszkole, później przez dłuższy czas był siedzibą Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Anny Jabłonowskiej, aktualnie znajduje się tam Zasadnicza Szkoła Zawodowa. W budynku po koszarach zorganizowano jednoklasową szkołę cerkiewno-parafialną, przekształconą później w dwuklasową.

II Rzeczpospolita

W roku 1921 Siemiatycze liczyły 5694 mieszkańców (6816 os. w 1931). Orientacyjny skład społeczeństwa był następujący: 65% żydzi, 25,7% katolicy, 9% prawosławni. Za Polaków uważało się 33%, do narodowości żydowskiej przynależność deklarowało ok. 61% i białoruskiej ok. 5%. Orientacyjnie w mieście mieszkało ok. 26% Polaków, 65% Żydów, 8% Białorusinów. Gminę siemiatycką zamieszkiwało 10 676 osób, 54% prawosławnych, 45% katolików, Polacy stanowili połowę ludności, druga połowa to Białorusini.

II Wojna światowa

11 września 1939 oddziały niemieckie wkraczają do Siemiatycz i zajmują miasto. Od 17 do 20 września 1939 teren jest opuszczany przez Niemców ustępujących przed wkraczającymi oddziałami radzieckimi. Podczas okupacji i wycofywania się Niemcy dokonują aktów przemocy i terroryzują okoliczną ludność. W 1940 Rosjanie wystawiają w Siemiatyczach pomnik Lenina, by uczcić przyłączenie miasta do terytorium Białoruskiej Republiki Sowieckiej. Pomnik zniszczyli Niemcy w 1941. 1941 – W trakcie potyczek z oddziałami radzieckimi i okupacji dochodzi do licznych morderstw ludności cywilnej, przeprowadzono pacyfikacje i palenia okolicznych wsi. Niemcy często "karzą" ludność polską za straty jakie ponoszą w wyniku prowadzonych walk, nie oszczędzając osób w podeszłym wieku i dzieci. Następuje ostateczne zniszczenie siemiatyckiego ratusza, jednego z bardziej okazałych budynków tego typu w rejonie. Ratusz nie został odbudowany, a jego ruiny po zasypaniu ziemią zmieniły się w park w centrum miasta.

W sierpniu okupanci tworzą w Siemiatyczach getto (w kwadracie ulic: Górnej, Wysokiej, Koszarowej i Słowiczyńskiej) głównie dla ludności żydowskiej z Siemiatycz i okolic. W getcie zgromadzono 4,2 tys. osób, byli to mieszkańcy Siemiatycz i okolicznych wsi. W 1942 roku następuje likwidacja siemiatyckiego getta (pierwsza deportacja 2 – 9 września 1942), jego mieszkańcy trafiają głównie do obozu zagłady Treblinka II (ok. 90 km od Siemiatycz), gdzie zostają zamordowani wraz z 750 tys. innych więźniów. W okresie wojny miasto utraciło 60% zabudowy mieszkalnej i około 50% budynków użyteczności publicznej, zniszczeniu (także celowemu) uległy zakłady przemysłowe i elektrownia. Tuż po wyzwoleniu szacowano ludność miasta na 3000 osób (40% stanu z roku 1939 – 7850 os.). Po powrocie części mieszkańców w 1946 roku ludność Siemiatycz liczyła 4106 osób, 52% stanu z 1939 roku. Niemal całkowitej zagładzie uległa ludność żydowska, stanowiąca przed wojną 60% mieszkańców Siemiatycz.

PRL

W roku 1952 z południowej części powiatu bielskiego wyodrębniono nowy powiat ze stolicą w Siemiatyczach. Siemiatycze pozostają miastem powiatowym do roku 1975. 1 maja 1973 w siemiatyckiej cerkwi wybucha pożar. Budynek nie zostaje doszczętnie zniszczony, ogień powoduje jednak znaczne straty, ucierpiało wyposażenie cerkwi i ikony. 12 lipca wyremontowaną cerkiew wyświęcił metropolita warszawski Bazyli. W 1975 roku oddano do użytku pierwszy siemiatycki zalew. Aktualnie są 3 zbiorniki.

Po roku 1989

W 1990 ukazuje się pierwszy numer "Głosu Siemiatycz", czasopisma regionalnego, pierwotnie czarno-białego, od kwietnia 2000 wydawanego co tydzień w kolorowej szacie graficznej. 14 października 1998 miasto odwiedził prawosławny patriarcha Konstantynopola Bartłomiej I, który w asyście metropolity Sawy dokonał uroczystego aktu wmurowania kamienia węgielnego w przygotowany już fundament nowej cerkwi pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego. Nie był to jedyny wysoki prawosławny dostojnik, jaki odwiedził Siemiatycze. 18 sierpnia 2001 do miasta przybył Patriarcha Aleksandrii i całej Afryki Piotr VII. W wyniku reformy administracyjnej w 1999 powiat siemiatycki zostaje reaktywowany, obejmując gminy: Drohiczyn, Dziadkowice, Grodzisk, Mielnik, Milejczyce, Nurzec-Stacja, Perlejewo, Siemiatycze. Powiat jest częścią województwa podlaskiego, ze stolicą w Białymstoku.

zabytki Zabytki

zachowane:

  • Zespół pomisjonarski
    • Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP fundowany w 1456 r. p.w. św. Michała, budowany w obecnym późnobarokowym kształcie od 1719-1727 wg pojektu Karola Antoniego Baya. Fasadę przekomponowano w 1729 i 1732 r. Zachowane są w nim także starsze elementy renesansowe.
    • Klasztor misjonarzy - zbudowany w obecnym późnobarokowym kształcie od 1719-1727 wg. pojektu Karola Antoniego Baya. Po 1914 r. rozebrano spalony pawilon pn-wsch.
    • ogrodzenie i dzwonnica późnobarokowa z lat 1725-27.
    • Figura św. Jana Nepomucena z XVIII wieku
    • Szpital z 1726 r. wzniesiony przez Wincentego Rachettiego. Oszpecony przebudową w 1850 r.
  • Dawna bożnica z 1797 r. zbudowana wg proj. z 1777 r. autorstwa Szymona Bogumiła Zuga. W stylu klasycystycznym. Odbudowana w 1964 r. z zatarciem cech stylowych.
  • Przyszkółek z 1900 r. przy ul. Pałacowej 10 w stylu neobarokowym i modernistycznym.
  • cerkiew prawosławna p.w. św. Trójcy, apostołów Piotra i Pawła z 1866 roku.
  • cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w stylu rusko-bizantyjskim
  • Kaplica cmentarna ewangelicko-augsburska z poł. XIX wieku
  • Kaplica cmentarna św. Anny z 1826-27
  • Oranżernia z z 1860 r.
  • Domy klasycystyczne przy ul. Pałacowej (nr 14, 19, 25, 28)
  • Posągi sfinksów przy dawnej bramie wjazdowej do pałacu księżnej Anny Jabłonowskiej
  • cmentarz (wielowyznaniowy) założony w 1805 r.
  • Kapliczka przydrożna słupowa na wschód od miasta z poł. XIX wieku.
  • cmentarz wojenny z I wojny światowej
  • zespół zakładu kaflarskiego z końca XIX w.

niezachowane:

  • Ratusz na Rynku zbudowany po 1772 r. wg proj. Szymona Bogumiła Zuga i zniszczony w 1941 r. przez Niemców
  • Południowa dzwonnica z XVIII wieku przy zespole misjonarskim, zburzona przez Niemców w czasie II wojny światowej.
  • Pałac księżnej Anny Jabłonowskiej zbudowany po 1777 r. wg proj. Szymona Bogumiła Zuga. Został spalony w czasie powstania styczniowego w 1863 r.

Gospodarka

Ośrodek przemysłowo-usługowy; przemysł spożywczy, materiałów budowlanych i meblowy. Rzemiosło ludowo-artystyczne.

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

6 km od miasta przebiega linia kolejowa Siedlce – Czeremcha. Ze stacji Siemiatycze można dojechać pociągiem do Białegostoku, Warszawy, Siedlec i Hajnówki.

Komunikację autobusową zapewnia przedsiębiorstwo PKS Siemiatycze. Posiada dalekobieżne linie do Białegostoku, Warszawy, Lublina, Gdańska, Siedlec, Londynu i Brukseli. Najważniejsze z połączeń lokalnych to Ciechanowiec, Hajnówka, Brańsk, Bielsk Podlaski, Drohiczyn, Mielnik, Klukowicze i inne.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, Siemiatycze ma obszar 36,25 km², w tym:

  • użytki rolne: 61%
  • użytki leśne: 23%

Miasto stanowi 2,48% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2006Szablon:ŹródłoPL:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 15 169 100 7866 52 7303 48
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 419,6 218,3 201,3

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, średni dochód na mieszkańca wynosił 1210,41 zł.

Edukacja

Szkoły podstawowe i gimnazja

  • Szkoła Podstawowa Nr 1, ul. Ogrodowa 2
  • Gimnazjum Publiczne Nr 1, ul. Świętojańska 25
  • Gimnazjum Gminne, ul. Tadeusza Kościuszki 88
  • Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II, ul. Andersa 4
    • Szkoła podstawowa nr 3
    • Gimnazjum Nr 2

Szkoły ponadgimnazjalne

Szkoły wyższe

Szkoły muzyczne

  • Społeczna Szkoła Muzyczna I-go Stopnia, ul. Legionów Piłsudskiego 1

Linki zewnętrzne


Miasta województwa podlaskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siemiatycze&oldid=6592867”