III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
III Konkurs Chopinowski
III International Fryderyk Chopin Piano Competition
Ilustracja
Sala koncertowa podczas przesłuchań konkursowych.
Pełna nazwa

III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

Termin

21 lutego – 13 marca 1937

Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Obiekt

Filharmonia Warszawska

Organizator

Warszawskie Towarzystwo Muzyczne

Tematyka

muzyka poważna

Multimedia w Wikimedia Commons

III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina (również III Konkurs Chopinowski) – 3. edycja Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, która rozpoczęła się 21 lutego 1937 w Warszawie. Organizatorem konkursu było Warszawskie Towarzystwo Muzyczne[1].

Charakterystyka konkursu[edytuj | edytuj kod]

Zgłosiło się do niego 250 pianistów, lecz w samym konkursie wzięło ostatecznie udział 80 osób z 21 krajów[2], (najliczniej z Polski)[3]. W konkursie mogli wystąpić pianiści w przedziale wieku (16–28) lat[4][a]. Konkurs odbył się w dniach 21 lutego–13 marca 1937[2]. Zwyciężył Rosjanin Jakow Zak[5].

Zwycięzca konkursu Rosjanin Jakow Zak

Powołano międzynarodowe jury, w którego skład wchodziły wybitne osobistości życia muzycznego[6]. Konkurs odbył się przy wsparciu instytucji państwowych, opieki Prezydenta Ignacego Mościckiego oraz przy powołaniu Komitetu honorowego pod przewodnictwem Prezesa Rady Ministrów, Felicjana Sławoj Składkowskiego oraz Komitetu organizacyjnego pod przewodnictwem prezesa Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, Władysława Korsaka[7].

Został przeprowadzony według dwuetapowej formuły (eliminacje i finał)[6]. Polskich pianistów, do tej pory najliczniej reprezentowanych, czekał dodatkowy etap eliminacyjny[6]. Pianiści mieli do dyspozycji fortepiany czterech firm: Bechstein, Bösendorfer, Pleyel oraz Steinway[6].

Sensację wzbudziły debiutujące w historii konkursu, pianistki z Japonii: Miwa Kai oraz wyróżniona Chieko Hara[6]. Kiedy okazało się, że wśród laureatów nie ma Japonki Hary, wybuchło zamieszanie, które rozładował obecny wówczas przemysłowiec Stanisław Meyer, fundując indywidualną nagrodę dla Japonki, w obawie by rozgorączkowany tłum nie wyrządził szkód w Filharmonii[8]. Choć nie zdobyły nagród głównych, ich gra spotkała się ogromnym uznaniem krytyków i publiczności[6].

Repertuar[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy w historii konkursu do listy utworów podanych w regulaminie dodano Poloneza-Fantazję As-dur op. 61[1]. W konkursie wykonywane były z pamięci wyłącznie utwory Fryderyka Chopina.

Wykaz utworów[9]
Faza konkursu Utwór
Eliminacje Jeden nokturn Dwie etiudy
(z wyjątkiem trzech tzw. „pośmiertnych”
(Trois Nouvelles Études))		 Jeden z następujących polonezów:
Polonez fis-moll op. 44
Polonez As-dur op. 53
Polonez-Fantazja As-dur op. 61		 Dwa mazurki Jedna z następujących sonat:
Sonata b-moll op. 35
Sonata h-moll op. 58
albo
jedna z czterech ballad
jedno scherzo
albo
Fantazja f-moll op. 49
jedno scherzo
Finał Jeden z koncertów:
Koncert fortepianowy e-moll op. 11 cz. 1 i 2 lub cz. 2 i 3
albo
Koncert fortepianowy f-moll op. 21 cz. 1 i 2 lub cz. 2 i 3

Kalendarium[edytuj | edytuj kod]

Kalendarz konkursu
Faza konkursu Data
Luty Marzec
21.[10] 22.[11][12] 23.[13][14] 24.[13][15] 25.[16] 26.[17] 27.[17] 28.[18] 1.[19][20] 2.[19][21] 3.[22][23] 4.[24] 5.[25] 6.[26][25] 7. 8.[27] 9.[28] 10. 11. 12.[29] 13.
Ceremonia otwarcia 12:00
Eliminacje 14:30 10:45
14:45		 10:45
14:45		 14:30 14:45
20:15		 14:45 14:30 14:30 10:30
14:30		 10:30
14:30		 14:30 14:30 14:30 14:00 10:00
14:30		 10:00 10:00
Finał 19:00 18:00
Ceremonia zamknięcia 2:30

Jury[edytuj | edytuj kod]

Do konkursowego przebiegu przesłuchań oraz podziału nagród powołano jury, w następującym składzie[6][30]:

Skład jury
Lp. Juror Kraj Funkcja
1. Adam Tadeusz Wieniawski  Polska przewodniczący jury
2. Wilhelm Backhaus  III Rzesza wiceprzewodniczący jury
3. Isidor Philipp  Francja wiceprzewodniczący jury
4. Emil von Sauer  Austria wiceprzewodniczący jury
5. Bolesław Woytowicz  Polska sekretarz jury[31]
6. Guido Agosti  Włochy członek jury
7. Attilio Brugnoli  Włochy członek jury
8. Zofia Buckiewiczowa  Polska członek jury
9. Marian Dąbrowski  Polska członek jury
10. Zbigniew Drzewiecki  Polska członek jury
11. Emil Frey  Szwajcaria członek jury
12. Alfred Hoehn  III Rzesza członek jury
13. Imre Keéri-Szántó  Węgry członek jury
14. Lazare Lévy  Francja członek jury
15. Loris Margaritis  Grecja członek jury
16. Eugeniusz Morawski-Dąbrowa  Polska członek jury
17. Harry Neuhaus  ZSRR członek jury
18. Marie Panthès  Szwajcaria członek jury
19. Zofia Rabcewicz  Polska członek jury
20. Lucyna Robowska  Polska członek jury
21. Richard Rössler  III Rzesza członek jury
22. Paul Schuberts  Łotwa członek jury
23. Imré Stefániai  Węgry członek jury
24. Andrej Stojanow  Bułgaria członek jury
25. Stefan Śledziński  Polska członek jury
26. Józef Śmidowicz  Polska członek jury
27. Magda Tagliaferro  Brazylia członek jury
28. Józef Turczyński  Polska członek jury
29. Carlo Zecchi  Włochy członek jury
30. Jerzy Żurawlew  Polska członek jury

System oceny pianistów[edytuj | edytuj kod]

W eliminacjach jurorzy oceniali występy pianistów w skali od 0 do 30 punktów[32]. 20 uczestników, którzy otrzymali największą liczbę punktów, występowało powtórnie (finał), w dwóch ostatnich dniach konkursu, wykonując dwie części jednego z dwóch koncertów fortepianowych[32]. Występ ten był ponownie punktowany w skali od 0 do 30 punktów[32]. Łączna suma punktacji z eliminacji i finału rozstrzygała o kolejności pianistów i wysokości nagród[32].

Konkurs[edytuj | edytuj kod]

Szesnastoletnia Evi Wächter (Austria) podczas pierwszego przesłuchania eliminacji III Konkursu Chopinowskiego

Ceremonia otwarcia[edytuj | edytuj kod]

20 lutego w przeddzień otwarcia III Konkursu Chopinowskiego o godzinie 12 w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie odbyło się losowanie kolejności występów pianistów[33]. Uroczystość inauguracji odbyła się 21 lutego w sali Filharmonii Warszawskiej o godzinie 12, kiedy to chór „Harfa” pod dyrekcją Wacława Lachmana zaśpiewał Hymn Narodowy, a następnie Gaude Mater Polonia[3], po czym przemówił prezes Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, Władysław Korsak, a po nim głos zabrał dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego Adam Tadeusz Wieniawski, omawiając warunki i zasady konkursu[11].

Eliminacje[edytuj | edytuj kod]

Jako pierwsza 21 lutego po ceremonii otwarcia konkursu przesłuchania eliminacyjne rozpoczęła Evi Wächter (Austria)[33][10], a następnie trwały one w dniach (21 lutego–6 marca i 8 marca–10 marca) w jednej lub w dwóch sesjach porannej i popołudniowej[11]. Występy eliminacyjne zakończył 10 marca Rumun Bruno Kretschmayer[28].

Uczestnicy eliminacji
Lp. Uczestnik Kraj
1. Robert Goldsand Austria
2. Oskar Kosches Austria
3. Rudolf Stejskal Austria
4. Evi Wächter Austria
5. Marie Louise Marichal Belgia
6. Pierre Rodrigue Belgia
7. Angéle Danailoff Bułgaria
8. Viktorie Švihlíková Czechosłowacja
9. Erika Koost-Tuttelberg Estonia
10. Bruno Luck Estonia
11. Maija Korkeakoski-Haupt Finlandia
12. Merete Söderhielm Finlandia
13. Marie Aimée Warrot Francja
14. André Collard Francja
15. Monique de la Bruchollerie Francja
16. Colette Gaveau Francja
17. Lélia Gousseau Francja
18. Valéne Hamilton Francja
19. Pierre Maillard-Verger Francja
20. Wilfried Renaud-Maggiar Francja
21. Jan Antonietti Holandia
22. Karlorobert Kreiten Holandia
23. Chieko Hara
24. Miwa Kai
25. Vladimir Vuletin
26. Maria Bezobrazowa Łotwa
27. Rosa Slovins Łotwa
Lp. Uczestnik Kraj
28. Irena Joel
29. Jan Bereżyński
30. Maria Bilińska-Riegerowa
31. Felicja Blumental
32. Jan Ekier
33. Edwarda Feinstein
34. Erna Fidelman
35. Maria Geistówna
36. Eugenia Gillówna
37. Salomea Grünfeld
38. Zbigniew Grzybowski
39. Daria Harasymowicz-Baranowska
40. Natalia Hornowska-Pęzińska
41. Olga Iliwicka
42. Halina Kalmanowicz
43. Władysław Kędra
44. Helena Landau
45. Witold Małcużyński
46. Maria Ogilbianka
47. Fryderyk Portnoj
48. Bronisława Rosenbaum
49. Helena Ryndówna
50. Paulina Szmukler
51. Natalia Weissman-Hublerowa
52. Tadeusz Witulski
53. Edith Axenfeld III Rzesza
54. Rosl Schmid III Rzesza
Lp. Uczestnik Kraj
55. Bruno Kretschmayer
56. Ily Wechsler
57. Efraim Zeltzman
58. Kathryn Overstreet Stany Zjednoczone
59. Marguerite de Siebental Szwajcaria
60. Márta Blaha
61. György Faragó
62. Béla de Nagy
63. Ági Jámbor
64. György Pazman
65. Péter Solymos
66. Irma Variu
67. Jozsef Weingarten
68. Jenö Zeitinger
69. Lance Dossor Wielka Brytania
70. Ginevra Artusi
71. Carletto Bussotti
72. Marcello Hrovatin
73. Nunzio Montanari
74. Vincenzo Pastore
75. Pina Pittini
76. Tatiana Goldfarb
77. Nina Jemelianowa
78. Roza Tamarkina
79. Jakow Zak
80. Jan Gorbaty bezp.

Finał[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu przesłuchań ostatniego pianisty eliminacji jury w pełnym składzie obradowało 10 marca celem wyłonienia finalistów. W wyniku tych obrad postanowiło dopuścić do przesłuchań finałowych 21 pianistów z 8 krajów (w tym 6 Polaków)[3]. W finale każdy z pianistów miał do wykonania wraz z towarzyszącą Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Warszawskiej pod batutą Waleriana Bierdiajewa, Józefa Ozimińskiego i Bronisława Wolfsthala[3] dwie kolejne części (cz. I i II lub cz. II i III) jednego z dwóch koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina. Ostatnią pianistką występującą w finale (12 marca) była Lélia Gousseau (Francja), która zakończyła swój występ po północy (godz. 0:30), już 13 marca[34].

Finaliści
Lp. Finalista Kraj
1. Viktorie Švihlíková Czechosłowacja
2. Monique de la Bruchollerie Francja
3. Colette Gaveau Francja
4. Lélia Gousseau Francja
5. Pierre Maillard-Verger Francja
6. Chieko Hara
7. Jan Bereżyński
Lp. Finalista Kraj
8. Jan Ekier
9. Zbigniew Grzybowski
10. Olga Iliwicka
11. Halina Kalmanowicz
12. Witold Małcużyński
13. Edith Axenfeld III Rzesza
14. Márta Blaha
Lp. Finalista Kraj
15. György Faragó
16. Ági Jámbor
17. Lance Dossor Wielka Brytania
18. Tatiana Goldfarb
19. Nina Jemelianowa
20. Roza Tamarkina
21. Jakow Zak

Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Czwórka laureatów (od lewej): Jakow Zak, Roza Tamarkina, Witold Małcużyński i Lance Dossor

13 marca o godzinie 2:30 po zakończeniu obrad jury, jej przewodniczący Adam Tadeusz Wieniawski ogłosił ostateczne rezultaty konkursu[34]. Wszyscy laureaci otrzymali stosownie do zajętego miejsca odpowiednią nagrodę finansową, a wyróżnieni dyplomy honorowe.

Nagrody główne[34]
Nagroda Laureat Kraj Wysokość nagrody[35] Fundator nagrody
1 Jakow Zak[5]  ZSRR 5000 zł Prezydent RP
2 Roza Tamarkina  ZSRR 2500 zł Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
3 Witold Małcużyński  Polska 2500 zł Minister Spraw Zagranicznych
4 Lance Dossor  Wielka Brytania 2000 zł Prezydent miasta stołecznego Warszawy
5 Ági Jámbor  Węgry 2000 zł Filharmonia Warszawska
6 Edith Axenfeld  III Rzesza 1000 zł Warszawskie Towarzystwo Muzyczne
7 Monique de la Bruchollerie  Francja 1000 zł anonimowy
8 Jan Ekier  Polska 500 zł publiczność
9 Tatiana Goldfarb  ZSRR 500 zł
10 Olga Iliwicka  Polska 500 zł
11 Pierre Maillard-Verger  Francja 500 zł
12 Lélia Gousseau  Francja 250 zł Nagroda im. Henryka Markiewicza
13 Halina Kalmanowicz  Polska 200 zł Kino Casino w Warszawie
Wyróżnienia
Wyróżniony Kraj Wyróżnienie[36]
Jan Bereżyński  Polska Dyplom honorowy
Maria Bilińska-Riegerowa  Polska
Márta Blaha  Węgry
György Faragó  Węgry
Colette Gaveau  Francja
Zbigniew Grzybowski  Polska
Chieko Hara  Japonia
Natalia Hornowska-Pęzińska  Polska
Nina Jemelianowa  ZSRR
Helena Landau  Polska
Fryderyk Portnoj  Polska
Paulina Szmukler  Polska
Viktorie Švihlíková  Czechosłowacja
Marie Aimée Warrot  Francja
Jozsef Weingarten  Węgry
Nagrody Specjalne
Nagroda Nagrodzony Kraj Wysokość nagrody[36] Fundator nagrody
Najlepsze wykonanie mazurków Jakow Zak[5]  ZSRR 250 zł Firma A.G.B. (Polskie Radio)[b]
Najlepsze wykonanie sonaty[37] Lance Dossor  Wielka Brytania 500 zł Instytut Fryderyka Chopina

Koncerty laureatów[edytuj | edytuj kod]

Warto dodać, że po zakończeniu III Konkursu Chopinowskiego jego laureaci w dniach (14, 16, 17, 20 i 23 marca) wystąpili kolejno (po dwie lub trzy osoby) w specjalnych koncertach w sali Filharmonii Warszawskiej (14 marca), a następnie w sali Konserwatorium Warszawskiego, z recitalami na których grali utwory różnych kompozytorów[38].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Pianista musiał w zgłoszeniu przesłanym do 30 grudnia 1936 przedstawić: dyplom ukończenia Konserwatorium Muzycznego lub innej uczelni muzycznej albo referencje (działalność wirtuozerska, programy koncertów i ich recenzje), życiorys oraz opłatę wpisową w wysokości 50 zł (→ III Międzynarodowy Konkurs imienia Fr. Chopina dla pianistów w Warszawie. (informator) 1937 ↓, s. 10.).
  2. ↑ Nagrodą Polskiego Radia był srebrny odlew pośmiertnej maski Fryderyka Chopina. Ponadto Jakow Zak otrzymał wieniec z brązu ofiarowany przez inicjatora Konkursu prof. Jerzego Żurawlewa (→ Sprawozdanie 1937 ↓, s. 19.).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Barbara Niewiarowska, Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie [online], chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-09-14].
  2. ↑ a b Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Konkurs III [online], konkursy.miedzynarodowe.chopin.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
  3. ↑ a b c d Sprawozdanie 1937 ↓, s. 15.
  4. ↑ Regulamin 1937 ↓, s. 2.
  5. ↑ a b c Osoby związane z Chopinem. (Yakov Zak), [w:] Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [online], pl.chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09].
  6. ↑ a b c d e f g III Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina [online], chopincompetition2015.com [zarchiwizowane z adresu 2022-05-05].
  7. ↑ III Międzynarodowy Konkurs imienia Fr. Chopina dla pianistów w Warszawie. (informator) 1937 ↓, s. 3–4.
  8. ↑ Jacek Marczyński, Salon odrzuconych, „Rzeczpospolita”, Nr 247 (5717) (wydanie specjalne), Warszawa, 21 października 2000, s. 4 [dostęp 2017-03-17].
  9. ↑ III Międzynarodowy Konkurs imienia Fr. Chopina dla pianistów w Warszawie. (informator) 1937 ↓, s. 10.
  10. ↑ a b Trzeci międzynarodowy konkurs im. Fr. Chopina, „Kurjer Warszawski”, Nr 53, Warszawa: B. Kiciński, 22 lutego 1937, s. 4, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  11. ↑ a b c Inauguracja III Międzynarodowego Konkursu im. Fr. Szopena, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 54, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 23 lutego 1937, s. 6, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  12. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 54, Warszawa: B. Kiciński, 23 lutego 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  13. ↑ a b Międzynarodowy konkurs Szopenowski, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 56, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 25 lutego 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  14. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 55, Warszawa: B. Kiciński, 24 lutego 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  15. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 56, Warszawa: B. Kiciński, 25 lutego 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  16. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 57, Warszawa: B. Kiciński, 26 lutego 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  17. ↑ a b Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 58, Warszawa: B. Kiciński, 27 lutego 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  18. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 60, Warszawa: B. Kiciński, 1 marca 1937, s. 4, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  19. ↑ a b Z IX międzynarod. konkursu szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 62, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 3 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  20. ↑ Konkurs Chopinowski, „Kurjer Warszawski”, Nr 61, Warszawa: B. Kiciński, 2 marca 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  21. ↑ Z konkursu chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 62, Warszawa: B. Kiciński, 3 marca 1937, s. 4, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  22. ↑ Z Konkursu szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 63, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 4 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  23. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 63, Warszawa: B. Kiciński, 4 marca 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  24. ↑ Z konkursu chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 64, Warszawa: B. Kiciński, 5 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  25. ↑ a b Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 65, Warszawa: B. Kiciński, 6 marca 1937, s. 5, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  26. ↑ Konkurs szopenowski, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 66, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 7 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  27. ↑ Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 68, Warszawa: B. Kiciński, 9 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  28. ↑ a b Z konkursu Chopinowskiego, „Kurjer Warszawski”, Nr 69, Warszawa: B. Kiciński, 10 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].
  29. ↑ Rozgrywki finałowe Konkursu Szopenowskiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 72, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 13 marca 1937, s. 13, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  30. ↑ Jury 3-go międzynarodowego konkursu im. Szopena, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 53, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 22 lutego 1937, s. 10, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  31. ↑ Wieniawski 1937 ↓, s. 46.
  32. ↑ a b c d Regulamin 1937 ↓, s. 4.
  33. ↑ a b Z cyklu występów polskich kandydatów na Konkurs Szopena, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 53, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 22 lutego 1937, s. 12, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  34. ↑ a b c Uroczyste zakończenie III. międzynarodowego Konkursu im. Szopena. Rosjanie zdobyli pierwsze nagrody. Zajście przy końcu uroczystości, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, Nr 74, Kraków: Drukarnia „IKC” w Krakowie, 15 marca 1937, s. 12, OCLC 441210282 [dostęp 2019-01-21].
  35. ↑ Sprawozdanie 1937 ↓, s. 19–21.
  36. ↑ a b Sprawozdanie 1937 ↓, s. 19.
  37. ↑ Wieniawski 1937 ↓, s. 47.
  38. ↑ Koncerty laureatów konkursu im. Chopina, „Kurjer Warszawski”, Nr 70, Warszawa: B. Kiciński, 11 marca 1937, s. 6, OCLC 749238446 [dostęp 2019-01-27].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=III_Międzynarodowy_Konkurs_Pianistyczny_im._Fryderyka_Chopina&oldid=73425310”